28.11.2013, M. Nahotko
Przepisy katalogowania w Polsce:
-XIX/XX w. - zastosowanie w Polce, tzw. instrukcji ruskiej
-1917 - prace nad ustaleniami dotyczącymi zasad katalogowania podjął Związek Bibliotekarzy
Polskich.
-1923 - wydanie drukiem projektu dotyczącego katalogowania alfabetycznego w bibliotekach
polskich będącego rezultatem prac ZBP
-1924 - projekt Rudolfa Kotuli (wg instrukcji pruskiej)
-Józef Grycz:
-porównanie polskich przepisów katalogowania (1926)
-porównanie zagranicznych przepisów katalogowania (1929)
PRZEPISY KATALOGOWANIA W POLSCE:
- pierwsza ogólnopolska instrukcja Józefa Grycza w 1934r. : Przepisy katalogowania w bibliotekach
polskich
-W 1946 roku Skrócone przepisy katalogowania alfabetycznego Józefa Grycza i Władysławy
Borkowskiej : zasady wyboru hasła, sporządzania opisu i budowy katalogu alfabetycznego (głównie
książki) - do 1975 roku sześć wydań.
-W 1973 roku PN-73/N-01152 Opis bibliograficzny; przeznaczona dla bibliografii
ZASTOSOWANIE PN-82/N-01152
katalogi biblioteczne
bibliografie
opracowania dokumentacyjne
Korzyści: dostosowanie do zaleceń międzynarodowych, ujednolicenie opisu bibliograficznego
bez względu na zastosowanie (katalog, bibliografia)i typ dokumentu
Przepisy katalogowania książek, M.Lenartowicz (1983)
powstała jedna część z trzech planowanych(Opis bibliograficzny, hasło, budowa katalogu)
Trzy rozdziały: Zasady ogólne, Opis książki jednotomowej, Opis książki wielotomowej
Dołączony słownik terminologiczny
Strefy i elementy opisu przejęte z ISBD (M)
Przepisy przeznaczone głównie do stosowania w katalogach bibliotecznych
Różnice między "Przepisami... " Lenartowicza a ISBD(M)
o Różnice w nazewnictwie : Strefa publikacji, dystrybucji nazywana strefą adresu
wydawniczego
o Ustalenie 3 stopni szczegółowości opisu
o znaki umowne obowiązują tylko na 3 stopniu szczegółowości
o Okładka jako dodatkowe źródło danych
o Dodany przepisy dotyczące uzupełniania i fingowania tytułu właściwego
o Rozróżnienie wielokropka z tytułu i dodanego przez katalogującego dla skrócenia tytułu w
kwadratowych nawiasach [...]
o Możliwość pomijania pierwszego oznaczenia odpowiedzialności jeżeli pokrywa się ono z
hasłem głównym
o Miejsce wydania i nazwa wydawcy podawana w pierwszym przypadku, a nie tak jak jest w
książce (np. Kraków, a nie w Krakowie)
OGÓLNE ZASADY SPORZĄDZANIA OPISU BIBLIOGRAFICZNEGO:
1. Jednostka opisu:
książka jednotomowa
książka wielotomowa ( całość skompletowana lub w toku kompletowania; określona liczba tomów;
jeden z tomów)
niesamoistne wydawniczo i/lub piśmienniczo części książek jedno- lub wielotomowych
wydawnictwo ciągłe
samoistne wydawniczo i piśmienniczo części wydawnictwa ciągłego
niesamoistne wydawniczo części wydawnictw ciągłych
2. Stosowanie znaków umownych w celu oddzielenia kolejnych stref opisu bibliograficznego oraz
wyróżnienia poszczególnych elementów w obrębie stref
3. STREFA OPISU PODSTAWOWE ŹRÓDŁA DANYCH
I i II
Główna strona tytułowa lub jej substytut
IV Główna strona tytułowa lub jej substytut, inne preliminaria, okładka i metryka książki
V Cała książka
VI
Cała książka
VII i VIII Jakiekolwiek źródło
4. Język i alfabet opisu
a) do następujących stref opisu należy przejmować dane z opisywanej książki w języku w jakim w niej
wystepują: do strefy 1, 2, 3, 4 i 6.
b) w pozostałych strefach (tj. 5, 7 i 8) dane należy podawać w języku polskim
c) Elementy występujące w alfabetach innych niż łaciński należy transliterować zgodnie z
odpowiednimi polskimi normami.
d) Dopuszczalne podawanie zapisu w alfabetach niełacińskich w formie oryginalnej (rzadko
stosowane).
TRANSLITERACJA I TRANSKRYPCJA
Transliteracja - odwzorowanie danego alfabetu za pomocą innego.
Transkrypcja - odwzorowanie wymowy za pomocą głosek innego języka.
Transliteracja odbywa się pomiędzy alfabetami, a transkrypcja pomiędzy językami.
Transliteracja zachowuje pisownię, transkrypcja - wymowę.
Transliteracja zakłada znajomość języka źródłowego, transkrypcja - docelowego.
TRANSLITERACJA - NORMY
W przypadku braku polskich norm:
ISO 233:1984 Transliteracja znaków arabskich
ISO 3602:1989 Romanizacja języka japońskiego
ISO 7098:1991 Romanizacja języka chińskiego
ISO 11940 Transliteracja języka tajskiego
TRANSLITERACJA - Polskie normy
PN-ISO 9:2000 Informacja i dokumentacja . Transliteracja znaków cyrylickich na znaki łacińskie
PN-ISO 843:1999 Transliteracja alfabetu greckiego
PN-N-01211:1974 Transliteracja alfabetu hebrajskiego
PN-N-01212:1974 Transliteracja pisma jidysz
5. Forma gramatyczna i ortografia elementów opisu
a) poszczególne elementy opisu należy podawać w przypadku gramatycznym w jakim występują w
Polsce
b) należy przejmować pisownię elementów stosowaną w książce(dopuszcza się uwspółcześnienie
pisowni w opisach I i II stopnia szczegółowości)
c) wielkie litery należy stosować zgodnie z zasadami języka w jakim występuje dany element
6. Stosowanie skrótów
a) należy skracać występujące w opisie wyrazy typowe (np. redaktor, przełożył, opracował, tłumaczył,
---> red., przeł. oprac. tł.). Skróty stosujemy wg norm, np. PN-N-01158:1985 Skróty wyrazów i
wyrażeń w opisie bibliograficznym
b) w opisie stosuje się też skróty umowne zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych
elementów opisu
c) występujące w książce skróty należy przejmować w formie , w jakiej są podane (w miarę
możliwości podając rozwinięcie skrótu w kwadratowych nawiasach)
7. Prostowanie i wyjaśnianie danych
Występujące w książce dane mylne , fikcyjne itp. należy przejmować do opisu podając:
a) bezpośrednio po tych danych prawidłowe dane w kwadratowych nawiasach poprzedzone skrótem
: "i.e" lub "właśc."
b) w strefie uwag odpowiednie sprostowanie
c) wyrazy błędnie napisane w książce należy w tej formie przejmować do opisu dodając bezpośrednio
po nich w nawiasach kwadratowych wykrzyknik "[!]" lub sprostowanie poprzedzone "i.e" lub "właśc."
PODSUMOWANIE:
Ogólne zasady sporządzania opisu bibliograficznego:
Oddzielenie hasła od opisu
Opis ISBD ma identyfikować dokument (materializację - wydanie) , a nie dzieło w nim
zawarte.
Elementy opisu należy brać więc bezpośrednio z opisywanego dokumentu
Hasło ma umożliwić dostęp do opisu : jego forma i zasady stosowania zależą od potrzeb
danego zasobu informacji, a nie od zasad sporządzania opisu bibliograficznego