FAS (Fetal Alcohol Syndrome)  -  alkoholowy zespół płodowy

FAS- Fetal Alcohol Syndrome  to zespół umysłowych  i fizycznych  zaburzeń, które mogą 
wyrażać się jako: 

•

Opóźnienie umysłowe

•

Dysfunkcje mózgu

•

Anomalia rozwojowe

•

Zaburzenia w uczeniu się

•

Zaburzenia psychologiczne

FAS to zespół nieprawidłowości, które stwierdza się u dzieci matek spożywających alkohol 
w trakcie ciąży.

FAS nazywany jest statyczną  encefalopatią  co oznacza,  że jest to choroba nieuleczalna,  
a zmiany, które zaszły nie ulegają ani pogłębieniu, ani nie mogą zostać cofnięte.

Wyróżniono następujące kryteria diagnostyczne FAS:

1. Charakterystyczne deformacje twarzy:

•

Zmarszczka kącika oka

•

Małe, szeroko rozstawione oczy

•

Opadająca powieka

•

Cienka górna warga

•

Brak czerwieni wargowej

•

Płaska środkowa część twarzoczaszki

•

Wygładzona rynienka podnosowa

•

Duże lub źle ukształtowane uszy

•

Wąskie czoło

•

Małożuchwie

Do rozpoznania FAS potrzeba stwierdzenia co najmniej dwóch wyraźnych cech z powyższej 
listy. Cechy morfologiczne mogą być niewidoczne zaraz po urodzeniu oraz osób dorosłych. 
Dysmorfie twarzy są najbardziej widoczne między 2 a 10 rokiem życia.

2. Niska waga urodzeniowa i wzrost wżyciu płodowym i po urodzeniu.

3. Dysfunkcje ośrodkowego układu nerwowego.

4.

Wywiad potwierdzający picie alkoholu przez matkę w czasie ciąży.

Syndrom FAS został po raz pierwszy opisany przez Jonesa i Smith’a (w 1973 roku), którzy 
badali wpływ alkoholu na rozwój i funkcjonowanie dziecka. 

Alkohol   to  teratogen,   który  wpływa   na  rozwijający   się  płód.   Z   łatwością   przenika   przez 
łożysko i jest wchłaniany w całości przez dziecko uszkadzając płód nieodwracalnie:

a) Alkohol powoduje obumieranie komórek nerwowych i niewłaściwe różnicowanie się 

neuronów, czego skutkiem jest zdeformowany i zmniejszony mózg.

b) Ekspozycja   na   alkohol   powoduje,   że   komórki   nerwowe   przemieszczają   się  

w   niewłaściwe   rejony   i   tym   samym   nie   mogą   utworzyć   odpowiednich   struktur 
mózgowych.

c) Alkohol przyczynia się do powstawania niewłaściwych połączeń w mózgu.

Najbardziej narażone na negatywne działanie alkoholu są następujące obszary mózgu: 
móżdżek, płaty czołowe, hipokamp, ciało modzelowate. 

  Zmiany spowodowane przez alkohol na poziomie neurologicznym  przekładają się na 
funkcjonowanie poznawcze, społeczne i emocjonalne:

•

Deficyty uwagi i pamięci

•

Nadpobudliwość

•

Trudności w kontroli impulsów

•

Problem z dokonywaniem oceny

•

Nieumiejętność rozwiązywania problemów

•

Problemy z przyswajaniem pojęć abstrakcyjnych (matematyka, czas, pieniądze)

•

Trudności z myśleniem przyczynowo-skutkowym

•

Niedojrzałość społeczna i emocjonalna

Wtórne zaburzenia syndromu FAS to: drażliwość, gniew, frustracja, zmiany nastroju, kłopoty 
w   domu/szkole,   konflikty   z   prawem,   nadużywanie   alkoholu/narkotyków,   problemy   ze 
zdrowiem psychicznym.

Na wystąpienie u dziecka FAS ma wpływ wiele czynników:

 Częstotliwość spożywania alkoholu w trakcie ciąży

 Ilość spożytego alkoholu w trakcie ciąży

 Stadium rozwoju płodu w momencie narażanie na wpływ alkoholu

 Faza ciąży, w której spożywa się alkohol:

w I trymestrze ciąży alkohol uszkadza mózg, osłabia rozwój komórek, atakuje 
głównie organy płodu (serce, nerki), powoduje deformacje twarzy, przyczynia 
się do poronień

w II trymetrze ciąży alkohol osłabia rozwój mózgu, przyczynia się do poronień 
powodujących zagrożenia dla życia matki, uszkadza mięśnie, kości, zęby

w III trymestrze  ciąży alkohol osłabia rozwój mózgu,  powoduje zaburzenia 
wzrostu.

 Przyjmowanie w ciąży innych psychoaktywnych środków

 Czynniki genetyczne w odniesieniu do płodu

 Czynniki genetyczne w odniesieniu do matki

 Ogólny stan zdrowia kobiety



Dzieci, które nie posiadają pełnoobjawowego FAS, ale w życiu płodowym były narażone na 
działanie alkoholu są diagnozowane jako:

•

FAE- Fetal Alcohol Effects

•

pFAS- Partial Alcohol Syndrome- częściowy FAS

•

ARND-   Acohol   Related   Neurodevelopmental   Disorder-   zaburzenia   neurologiczne 
związane z alkoholem

•

ARBD- Alcohol Related Birth Defects- wady wrodzone związane z alkoholem.

Osoby pracujące z dziećmi z syndromem FAS  stworzyły listę zasad, które warto zastosować 
w kontakcie z dzieckiem z FAS.

8 KROKÓW 

JAK POSTĘPOWAĆ Z DZIEĆMI Z ZESPOŁEM ALKOHOLOWYM FAS

1.

KONKRET - Mów konkretnie, unikaj słów o podwójnym znaczeniu , aluzji, ironii, 
metafor. 

2.

STAŁOŚĆ - dzieci te najlepiej funkcjonują w środowisku, w którym wprowadza się 
mało zmian (dotyczy to także słownictwa).

3.

POWTARZANIE  -   ponieważ   u   dzieci   z   FAS   występują   deficyty   pamięci,   jeśli 
informacja ma być zapamiętana musi być powtórzona i uczona regularnie.

4.

RUTYNA  - należy ustalić  porządek dnia, pewną regularność czynności,  wówczas 
dzieci wiedzą czego się spodziewać, to zmniejsza ich lęk.

5.

PROSTOTA - czyli według zasady „prosto i zwięźle”, 

6.

SZCZEGÓŁOWOŚĆ - pamiętaj mów bardzo dokładnie, krok po kroku.

7.

ZASADY - świat dziecka  syndromem FAS musi być uporządkowany i stały.

8.

NADZÓR  -   dzieci z FAS wymagają ciągłego nadzoru, wymagają opieki i kontroli 
jak młodsze dzieci.

Dodatkowo pracując z dzieckiem z FAS można wprowadzić:

 Trening umiejętności społecznych,

 Techniki relaksacji,

 Wygaszanie negatywnych zachowań i wzmacnianie pożądanych poprzez system 

nagród i kar,

 Dzielenie pracy na krótkie etapy.

Opracowanie: Anna Chrzan - psycholog

Bibliografia:

Małgorzata Klecka „ FAScynujące dzieci” Wyd.Św. Stanisława BM, Kraków 2007

Małgorzata Klecka „Objawy i wczesne rozpoznanie FAS” Bliżej Przedszkola nr 4 (31)2004

Ewelina Sawaściuk „Z FAS-trygowane dzieci” Charaktery , sierpień 2007

www.fas.edu.pl

www.biomedical.pl