Pedagogika- Pedagogika to należąca do nauk społecznych, nauka o wychowaniu.
Pedagogika zajmuje się formułowaniem teorii, celów, treści, metod, środków i form
procesu wychowania, a także stanowi zasób wiedzy praktycznej na ten temat.
Przedmiot badań pedagogiki.
Pedagogika nie tylko opisuje fakty ale także wyjaśnia i poszukuje odpowiedzi na
pytania: jak i dlaczego przebiegają określone procesy wychowawcze? jak te procesy
powinny być organizowane by były maksymalnie skuteczne.
Działy:
pedagogika ogólna
pedagogika społeczna
pedagogika zawodowa
pedagogika dorosłych
pedagogika specjalna
oligofrenopedagogika – dot. upośledzonych
resocjalizacja – dot. niedostosowań społ.
surdopedagogika – dot. dzieci głuchych
teflopedagogika – dot. dzieci niewidomych
pedagogika przedszkolna
pedagogika wczesnoszkolna
pedagogika szkoły średniej
pedagogika szkoły wyższej
pedagogika czasu wolnego
pedagogika medialna
Podział nauk:
ze względu na – rodzaj badań:
nauki empiryczne – doświadczalnie poznają rzeczywistość, a swoje prawa i prawidłowości
weryfikują w praktyce.
nauki formalne (matematyka, logika, informatyka, hibernegenetyka) to nauki, które nie
opierają się na doświadczeniu ale na tzw. Aksjomatach czyli twierdzeniach pierwotnych,
które nie wymagają uzasadnienia.
ze względu na przedmiot badań:
nauki przyrodnicze (matematyka, fizyka, astronomia, chemia, biologia, geologia,
meteorologia)
nauki inżynieryjne (hutnictwo, górnictwo, mechanika, budownictwo, elektrotechnika,
lotnictwo, włókiennictwo, geodezja)
nauki medyczne (medycyna, stomatologia, farmacja)
nauki rolnicze (rolnictwo, leśnictwo, ogrodnictwo, mleczarstwo, hodowla, weterynaria)
nauki humanistyczne i sztuki (humanistykę, sztukę, oświatę i inne.
FUNKCJE BADAŃ PEDAGOGICZNYCH
Funkcja deskryptywna(opisowa) – spełniają ją pedagogiczne, psychologiczne ,medyczne,
socjologiczne badania diagnostyczne
Pedagogiczne badania diagnostyczne oparte są na odmianach obserwacji pomiaru
pedagogicznego
Celem diagnozy jest dokładne rozpoznanie jakiegoś momentu rzeczywistości pedagogicznej,
np. celem diagnozy wychowawczej jest poznanie warunków życiowych wychowanka – stan
wyjściowy, zakłócenia w funkcjonowaniu, przyczyny zakłóceń
Funkcja eksplantacyjna – sprowadza się do wyjaśnienia zjawisk i problemów w
rzeczywistości pedagogicznej, do odkrywania rządzących rzeczywistością prawidłowości.
Prawidłowości poszukuję się w procesach uczenia się, nauczania, samokształcenia,

autokreacji, wychowania w funkcjonowaniu placówek pedagogicznych, systemu edukacji.
Stosuje się takie metody jak: eksperyment pedagogiczny, metody porównawcze .
Funkcje: prospektywna i praktyczno-innowacyjna. Te dwie funkcje pełnią badania, których
intencją jest nie tylko odpowiedzi na pytania: co jest ? jak jest ? dlaczego ? jak może być ? –
czyli dostarczanie prognoz pedagogicznych
Wybrane metody badawcze
OBSERWACJA – jako prosta rejestracja zdarzeń , planowe, systematyczne i selektywne
postrzeganie faktów, gromadzenie i interpretacja danych. Obserwacja jest jedną z
najczęstszych stosowanych metod, gdyż opis i klasyfikacja są koniecznymi etapami
poznawania rzeczywistości. Badanie planowe, systematyczne. Obserwacja powinna być:
planowana, celowa, selektywna, dokładana, obiektywna
Narzędzia badawcze: 1. Arkusze obserwacyjne, zawieracjace zagadnienia które maja być
obserowane 2. Szablony obserwacyjne,zawierające np. liste poszczególnych kategorii
zachowania się obserwowanych 3. Opisy,protokoly, stenogramy.
Wywiad –rozmowa badającego z respondentem. zebranie informacji od respondentów.
Stosuje się właściwie przygotowany dyspozycje w postaci kwestionariusza wywiadu.
Wywiad opiera się na kwestionariuszu skategoryzowanym na którym przeważają pytania
zamkniete. Wywiad jawny – badany poinformowany jest prawdziwie o celach charakterze i
przedmiocie wywiadu, wywiad musi być skategoryzowany. Wywiad ukryty – badajacy nie
wie ze jest poddany badaniu. Wywiad jawny nieformalny – luzna rozmowa
Ankietowanie – jest technika gromadzenia informacji, polegającej na wypelnieniu
specjalnych kwestionariuszy. Pytania SA zaopatrzone w kafeterie czyli zestaw wszystkich
możliwych odpowiedzi. Kafeterie zamkniete,polotwarte itd.
Badanie dokumentow i wytworow dzialanosci – technika badawcza sluzaca do
gromadzenia informacji o badanej instytucji,wychowanku,zjawisku wychowawczym na
podstawie analizy roznych dokumentow. Wyrozniamy dokumenty:
pisane,cyfrowe,obrazowe,dźwiękowe. Dokumnty pisane –
protokoly,sprawozdania.Dotyczace uczących się,wszelkie ich wytwory Dokumenty cyfrowe –
opracowania liczbowe dotyczące dzialanosci instytucji i uczacyh się,zawierające zestawienia
wynikow nauczania uczniow,a także dane liczbowe na temat materialnego wyposażenia.
Zalicza się tez opracowania statystyczne i liczbowe. Dokumenty obrazowe i dźwiękowe –
wszelkie utrwalone techniczne slowa, obrazy oraz wytwory dzialania nauczycieli i uczących
się, które stanowia ilustracje dzialanosci szkoly. Dokumenty zastane: wytwory dziania
uczących się związane z procesem .
Rodzaje technik badań pedagogicznych
Technika grup równoległych, która zakłada uwzględnieni dwojakiego rodzaju klas
(równoległych i kontrolnych), określenie czynników eksperymentu, uwzględnienie badań
początkowych i końcowych.
Technika rotacji- różni się od pierwszej tym, że wprowadza się rotację grup, czyli wymianę
ich funkcji, Technika jednej grupy- przy stosowaniu tej techniki nie przewiduje się grupy
kontrolnej. Uznaję się ją za najmniej skuteczną w prowadzeniu badań eksperymentalnych.
Dydaktyka jest nauką o kształceniu, jego celach i treściach oraz o jego metodach, środkach i
organizacji.
Funkcje dydaktyki:
Poznawcza- dydaktyka rozpatruję swój przedmiot z różnych stron, odkrywa bądź tylko ustala
fakty bezpośrednio i pośrednio z nim związane, systematyzuje i uogólnia te fakty, tłumaczy
je, ustala jakościowość i ilościowe zależności między nimi.
Praktyczna- utylitarna, służebna wobec życia społecznego.
METODY NAUCZANIA:
NAUCZANIE PROBLEMOWE:

JEDNOSTKOWE – każdy uczeń rozwiązuje te same problemy (kwestia – kto lepiej,
szybciej)
GRUPOWE – każdy zespół rozwiązuje te same problemy albo inne, a suma rozwiązań daje
rozwiązanie kompleksowe
NAUCZENIE PROGRAMOWE:
LINIOWE
ROZGAŁĘZIONE
BLOKOWE
Podstawowe pojęcia:
Nauczanie- planowanie i systematyczna praca nauczyciela z uczniami, polegająca na
wywoływaniu i utrwalaniu zmian w ich wiedzy, dyspozycjach, postępowaniu i całej
osobowości- pod wpływem uczenia się opanowywania wiedzy, przeżywania wartości u
własnej działalności praktycznej.
Nauczanie jest działalnością intencjonalną , co znaczy że intencją nauczyciela jest
wywoływanie uczenia jako czynności podmiotowej samych uczniów.
Uczenie się – proces, w toku którego, na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia,
powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianie formy wcześniej nabyte.
Kształcenie- to ogół czynności (zew. I wew. ) umożliwiających ludziom poznanie przyrody,
społeczeństwa i kultury oraz uczestnictwo w ich kształtowaniu a zarazem osiągniecia
możliwie wielostronnego rozwoju, sprawności, zdolności, uzdolnień, zainteresowań i
zamiłowań, przekonań, postaw, jak również nabycie pożądanych kwalifikacji zawodowej.
Samokształcenie- to przetwarzanie własnej osobowości, kształtowanie jej pod wpływem
własnych zamierzeń i pracy na sobą.
Wykształcenie- może być ogólne lub zawodowe oznacza stan finalny, do którego
doprowadziło kształcenie ogólne lub zawodowe.
Dydaktyka jako nauka jest:
Nauką teoretyczno- praktyczną (gdy swoje twierdzenia zaczyna opierać na wynikach badań
empirycznych.
Nauka indukcyjna- tzn. że jej twierdzenia wywiedzione w drodze indukcji są zawodowe i
mogą być odwołane.
System kształcenia- to ukierunkowany przez społecznie wyznaczane cele, dynamiczne
działający zespół elementów, obejmujących nauczycieli, uczniów, treści kształcenia i
społeczno- mineralne środowisko oraz wzajemne związki między tymi elementami
Składniki systemu kształcenia:
Nauczyciele, ich kompetencje metody pracy i zaangażowania
Uczniowie, ich potrzeby, motywacje i metody pracy
Treść kształcenia jej dobór i układ oraz sposoby sprawdzania osiąganych wyników.
Środowisko kształcenia – środki kształcenia i jego społeczno – materialne warunki.
Zasada kształcenia to:
Twierdzenie oparte na prawie naukowym rządzącym jakimiś procesami, Najważniejsze
zasady kształcenia:
Systemowość,
Poglądowości,
Samodzielności.
związku teorii z praktyką
5. z. efektywności
6. z. stopniowania trudności
7. z. związku indywidualizacji i uspołecznienia.Pedagogika zdrowia tworzy i opracowuje
podstawy teoretyczne dla działań wychowawczych, realizowanych na rzecz zdrowia.Zadania
pedagogiki zdrowia Pedagogika zdrowia zajmuje się zagadnieniami z pogranicza wiedzy o

zdrowiu u wychowaniu a przede wszystkim: Formami i metodami przekazywania wiedzy,
zasad postępowania i wzorów zachowań umożliwiających zachowanie zdrowia przez całe
życie. Przyczyną kształtowania umiejętności wzmacniania organizmu człowieka, fizyczne i
psychiczne. Procesem uczenia racjonalnych i odpowiedzialnych zachowań na rzecz ochrony i
wzmacniania zdrowia podczas działalności w życiu rodzinnym, zawodowym, społecznym
Pedagogika zdrowia jako dyscyplina naukowa zajmuje się badaniami, których celem
jest: - określenie miejsca zdrowia w systemie wartości człowieka (podstawa wychowania do
zdrowia) - określenie wpływu zdrowia na społeczne i osobiste funkcjonowanie człowieka
oraz wyborów dokonywanych przez niego w różnych etapach życia -warunków zachowania
zdrowia, źródeł przesądów związanych ze zdrowiem, po to by określić skuteczne metody
walki z nimi -naukowej podstawy tworzenia programów kształcenia w zakresie wiedzy o
organizmie ludzkim i możliwości utrzymania zdrowia do później starości.
Wychowanie zdrowotne Celem wychowania zdrowotnego jest dostarczanie informacji na
temat wartości zdrowia oraz spowodowanie, żeby człowiek chciał te informacje wykorzystać
w praktyce .Podstawowym celem jest kształtowanie postawy wobec zdrowia, wyzwalanie
potrzeby dbania o jego stan w wyniku uznania zdrowia za jedną z podstawowych wartości.
Decyzje życiowe, które człowiek podejmuje, powinny uwzględniać zdrowie jaką podstawową
wartość. Wychowanie zdrowotne należy zacząć realizować od chwili podjęcia celowych
działań wychowawczych wobec dziecka i kontynuować przez całe życie człowieka. Polega to
na kształtowaniu właściwej postawy wobec własnego zdrowia, przez realizowanie programu
edukacji zdrowotnej.
Wychowanie zdrowotne realizowane na różnych etapach życia może być ukierunkowane
na: Pobudzanie pozytywnego zainteresowania sprawami zdrowia. Kształtowanie postaw
umożliwiających stosowanie zasad higieny, skuteczną profilaktykę, pielęgnację, zapobieganie
chorobom, leczenie w sytuacji wystąpienia choroby. Wyrobienie sprawności koniecznych do
prowadzenia zdrowego stylu życia. Kształtowanie nawyków związanych z ochroną i
doskonaleniem zdrowia fizycznego i psychicznego, postaw sprzyjających zdrowiu i
potęgowaniu zdrowia. Wzbogacanie wiedzy o czynnikach sprzyjających zdrowiu. Dążenie do
tego, aby człowiek chciał i umiał doskonalić, chronić i ratować zdrowie. Wychowanie
zdrowotne stanowi integralną część kształtowania pełnej osobowości człowieka i
ukierunkowane jest na ludzi w różnym wieku, przede wszystkim na dzieci i młodzież.
Model edukacji zdrowotnej
Edukacja zdrowotna zorientowana na chorobę - Za swój główny cel przyjmuje zapobieganie
określonym jednostkom chorobowym. Priorytety są definiowane w kategoriach jednostek
chorobowych, a podejmowane działania- skierowane na grupy czynników ryzyka,
związanych z poszczególnymi jednostkami chorobowymi, Działania są zorientowane na
zapobieganie, ich rezultatem ma być uniknięcie choroby. Edukacja zdrowotna zorientowana
na czynniki ryzyka- Model zorientowany jest na eliminację poszczególnych czynników ryzyka
w celu zapobiegania kilku chorobom jednocześnie. Uznaje on wywołanie różnych chorób
przez ten sam czynnik. W pracy edukacyjnej wymagana jest interdyscyplinarna współpraca
specjalistów (np. kardiologów, dietetyków, onkologów).Edukacja zdrowotna zorientowana
na zdrowie- Jej założenia teoretyczne tkwią w społeczno-ekologicznej koncepcji zdrowia.
Główny akcent położony jest nie na choroby i czynniki ryzyka, ale na ludzi i miejsca
(zamieszkania, pracy, nauki, wypoczynki itd.).

Wychowanie

– zespół działań służących kształtowaniu osobowości człowieka oraz

wspomaganiu rozwoju tej osobowości.
Są to działania rodziców, wychowawców, środowiska.
Jest to oddziaływanie fizyczne, umysłowe, etyczne, moralne.

WYRÓŻNIKI W PROCESIE SAMOKSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA

PODMIOTOWOŚĆ

nauczyciel – uczeń
wychowawca – wychowanek
PARTNERSTWO
nauczyciel – uczeń
wychowawca – wychowanek
nauczyciel – rodzic
DIALOG jako metoda wychowania, kształcenia i samokształcenia
POSTAWA TWÓRCZA I TWÓRCZA AKTYWNOŚĆ
nauczyciel – uczniowie
wychowawca – wychowankowie
SAMODZIELNOŚĆ POZNAWCZA
dotyczy uczniów i nauczycieli
DEMOKRACJA – kształtowanie układu demokratycznego w placówkach wychowawczych i
oświatowych
TOLERANCJA w odmiennościach kulturowych i religijnych
ŚRODOWISKO

WYCHOWAWCZE

I

JEGO

FUNKCJE

Środowisko wychowawcze- to takie, które w sposób bardziej lub mniej zamierzony oddziałuje
na jednostkę i stymuluje jej rozwój w celu socjalizacji oraz kształtowania jej osobowości, tak
by jako człowiek dorosły mogła uczestniczyć w życiu społecznym. Głównym celem
wychowania jest internalizacja. Internalizacja to wewnętrzne przyswojenie, uznanie za
własne

systemu

wartości

i

norm

ogólnoludzkich.

Środowisko wychowawcze kształtowane jest przez wiele czynników: polityka, oświata
państwa, odpowiednie kształcenie i przygotowanie nauczycieli, wychowawców do pracy z
dziećmi, przyjęte standardy, wartości materialne i społeczne w środowiskach
wychowawczych, pedagogizację rodziców, współdziałanie służby zdrowia, kampanie
medialne. Wychowawcze funkcje rodziny: Wychowanie to długotrwałe
intencjonalne działania osób w celu osiągnięcia stosunkowo trwałych zmian w osobowości i
funkcjonowaniu społecznym jednostki. Proces wychowywania rodzinnego zaczyna się
jeszcze przed narodzinami dziecka i trwa aż do osiągniecia pełnej dojrzałości i dorosłości
jednostki. Najważniejsze pod względem skuteczności oddziaływań wychowawczych jest okres
dzieciństwa (od 0 do ok. 9 lat, zwłaszcza 0-3 r.ż). W tym czasie powstaje najsilniejsza więź
emocjonalna między dzieckiem a jego rodzicami, co sprzyja poddawaniu się dziecka
wpływom wychowawczym. Proces wychowania jest intuicyjny i opiera się na
doświadczeniach własnego dzieciństwa rodziców oraz z przemyśleń związanych z własnym
wychowaniem. Funkcje rodziny: Biopsychiczna (prokreacyjna,seksualna). Ekonomiczna
(materialno – ekonomiczna, opiekuńczo – zabezpieczająca). Społeczno – wyznaczająca
(stratyfikacyjna, legalizacyjno – kontrolna). Socjopsychologiczna (socjalizacyjno –
wychowawcza, kulturalna, religijna, rekreacyjno – towarzyska, emocjonalno – ekspresywna)
Szkoła – to obiekt określonej liczby uczniów i nauczycieli realizujących ustalone cele przez
przyswajanie swoistego zasobu treści programowych, podanych uczniom i nauczycielom
według ustalonych programów, opartych na obowiązujących podręcznikach i uzupełniających
materiał dydaktyczny lub jeszcze innych elementach bogatszego wyposażenia.
Zadania szkoły: kształcenie i
nauczanie, wychowywanie i opieka, funkcje dydaktyczne, przekazywanie wiedzy, tworzenie
warunków, przygotowanie do życia w grupie, przygotowanie do funkcji społecznych i
adaptacyjnych, uczenie samodzielności, wpływanie na rozwój i kształtowanie człowieka
(funkcja rozwojowa), wykrywanie talentów, wspomaganie rozwoju (funkcja poznawcza),
przygotowanie do zawodu (funkcja dydaktyczna), kształtowanie idei (np. patriotycznych),
opieka nad dziećmi i młodzieżą oraz dbanie o ich bezpieczeństwo (funkcja opiekuńcza).

diagnozowanie sytuacji dziecka w środowisku (funkcja opiekuńczo – wychowawcza), dbałość
i opieka o zdrowie dzieci i młodzieży (funkcja profilaktyczna).
GRUPA RÓWIEŚNICZA:
Grupa rówieśnicza – to wspólnota, która powstała w sposób naturalny, bez integracji
człowieka w wyniku przyrodniczej istoty ludzkich potrzeb i dążeń; zrodził ją spontaniczny
rozwój stosunków interpersonalnych.
Grupa rówieśnicza: członkostwo jest spontaniczne, nacechowane poczuciem uczestnictwa,
dominują więzi osobowe i powszechna identyfikacja wzajemna, osobista, członkowie mają
poczucie przynależności oraz odrębności wobec otocznia, grupa ustala świat wartości i
wzorców dla członków i organizacji grupy, istnieje umowny system kontroli, doraźnie
określone sankcje, grupę cechuje zmienność i okazjonalność celów, labilność struktury i
wewnętrznej hierarchii, przywództwo wynika z cech osobowych, aprobaty grupy
Kształcenie zawodowe:
Kształcenie zawodowe, którego podstawę stanowi wykształcenie ogólne, jest procesem
zmierzającym do wyposażania uczących się w umiejętności intelektualne i praktyczne z
zakresu określonej specjalności.
Specjalność ta może mieć charakter usługowy (nauczanie, pielęgnowanie, leczenie),
produkcyjny (wytwarzanie określonych dóbr materialnych) czy rolniczo – hodowlany.
Kształcenie zawodowe zmierza też do kształtowania postaw zawodowych niezbędnych do
prawidłowego pełnienia określonej roli i funkcji zawodowych.
Wynikiem tego procesu powinno być wykształcenie obejmujące podstawowe umiejętności
zawodowe zawarte w opisie zawodu.
Rodzaj stosowanych metod kształcenia ma wpływ na aktywność uczących się –
wykorzystywanie poszukującego toku pracy i metod problemowych, eksponujących i
praktycznych
Metody te wdrażają uczących się do samodzielnego formułowania i rozwiązywania
określonych problemów teoretycznych i praktycznych.
Współczesne metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy preferują uczenie się przez
rozwiązywanie problemów i pracę badawczą uczących się
Szczególnie użyteczne są nieklasyczne metody problemowe, między innymi gry
problemowe.
Wyróżnia się 5 metod gier problemowych:
metodę przypadków
metodę sytuacyjną
metodę inscenizacji
burzę mózgów -
metodę pojedynczego zdarzenia
Proces kształcenia zawodowego obejmuje:
Uczących się, u których zamierza się wywołać określone zmiany
Nauczających, pełniących funkcję organizatora kształcenia i doradcy uczącego się
Cele kształcenia zawodowego:
cele ogólne – zmierzające do ukształtowania wielostronnie rozwiniętej osobowości człowieka
oraz uwzględniające kształtowanie prawidłowego stosunku do świata wartości,
społeczeństwa, drugiego człowieka, samego siebie, świata kultury, przyrody.
cele szczegółowe takie jak:
opanowanie wiedzy, umiejętności i nawyków zawodowych
opanowanie typowych metod, środków i form działalności zawodowej
rozwinięcie specjalnych uzdolnień, motywacji, zainteresowań i sprawności, niezbędnych do
wykonywania zawodu

rozwinięcie umiejętności i przyzwyczajeń do ciągłego podnoszenia własnych kwalifikacji
przez doskonalenie zawodowe
wykształcenie gotowości dążenia do mistrzostwa w zawodzie.
TRUDNOŚCI WYCHOWAWCZE
Na trudności wychowawcze składają się problemy, jakie dziecko( małe, dorastające)stwarza
rodzicom i nauczycielom w procesie swojego psychofizycznego i społecznego rozwoju.
Sformułowana definicja zawiera dwa ważne elementy:
Sytuację, która wymaga integracji wychowawczej
Przebieg rozwoju dziecka i jego uwarunkowania
Klasyfikacja trudności wychowawczych
Rzeczywiste trudności wychowawcze ująć można w następujące grupy:
Trudności wynikające z zaniedbań wychowawczych oraz negatywnych oddziaływań
środowiska rodzinnego;
Trudności związane z niepowodzeniami szkolnymi dzieci i młodzieży(ale nie same
niepowodzenia);
Trudności spowodowane błędami wychowawczymi, głównie w środowisku rodzinnym;
Trudności wynikające z nieprawidłowego funkcjonowania rodziny;
Trudności związane z psychofizycznym rozwojem dziecka(przebyte choroby, tzw. Deficyty
lub mikrodefekty rozwojowe, zaburzenia w sferze emocjonalnej - nadpobudliwość lub
zahamowania);
Trudności wzrostu;
Trudności wyłaniające się w kontekście rozbieżności dążeń, oczekiwań i ambicji rodziców
oraz dążeń i zainteresowań dzieci.
Działania pedagogiczne w pielęgniarstwie rozumiane są w dwóch aspektach:
1) działania i

zadania

realizowane w odniesieniu do pacjenta i osób z jego najbliższego

otoczenia – funkcja wychowawcza,
2) działania i zadania realizowane na rzecz grupy zawodowej poprzez aktywny udział w
kształceniu i doskonaleniu pielęgniarek oraz uczniów i studentów kierunków pielęgniarskich,
także wymiana własnych doświadczeń zawodowych pomiędzy pielęgniarkami – funkcja
kształcąca.
Szczegółowe zadania to:



kształtowanie u podopiecznych poczucia odpowiedzialności za swoje zdrowie (wpływanie

na przekonania, system wartości, na emocje i uczucia),



przygotowanie podopiecznego do podejmowania i realizowania działań prozdrowotnych w

odniesieniu do siebie i środowiska,



przygotowanie pacjenta do współpracy w procesie pielęgnowania (wyjaśnianie zaleceń,

uczenie zachowań, których przestrzeganie jest istotne dla osiągnięcia celów opieki,



przygotowanie pacjenta do samoopieki, np. poprzez uświadomienie mu konieczności

systematycznego uczenia się sposobów utrzymania zdrowia, jego wzmacniania, kształtowania
umiejętności niezbędnych do życia z chorobą lub niepełnosprawnością.
Tak jak już wcześniej było wspomniane działania wychowawcze nie dotyczą jedynie
pacjenta, ale także osób z jego najbliższego otoczenia. Celem tych działań może być
przygotowanie do racjonalnej pomocy i współpracy w opiece nad pacjentem przebywającym
w szpitalu, a także do realizowania nieprofesjonalnej opieki w warunkach domowych.
Jednakże, aby rozpocząć ww. działania wobec podopiecznego lub/i jego rodziny należy w
pierwszej kolejności ocenić jego stan, przede wszystkim jego postawy wobec zdrowia i
wiedzę dotyczącą profilaktyki zdrowotnej.
Bardzo ważne jest dostosowanie odpowiednich działań do wieku i możliwości
intelektualnych podopiecznego (

dzieci

, ludzie starsi, upośledzeni umysłowo). Jest to jeden z

warunków zindywidualizowanego procesu nauczania

1.Pedagogika - zespół nauk o wychowaniu, której przedmiotem jest działalność
wychowawczej kształcenie ustawiczne, mające na celu: wyposażenie jednostki w wiedzę,
sprawności ogólne i zawodowe, zainteresowania, systemy wartości, postawy i przekonania,
przysposobienie do oddziaływania na rozwój własny. Pedagogika należy do nauk
społecznych. Do głównych instytucji takiego wychowania należą: rodzina, przedszkole i
szkoła.Działy pedagogiki : Pedagogika empiryczna (praktyczna), Pedagogika opisowa
eksperymentalna, Pedagogika normatywna(na podstawie filozofii i teorii kultury bada naturę
człowieka), Pedagogika teoretyczna 2.Podstawowe pojęcia w pedagogice:Wychowanie -
całokształt zabiegów mających na celu ukształtowanie człowieka pod względem moralnym i
fizycznym. Kształcenie - proces, który prowadzi do ukształtowania całej osobowości
człowieka - planowa systematyczna praca nauczyciela z uczniami. Opieka - troszczenie się,
dbanie o kogoś, doglądanie, pilnowanie Środowisko -układ bodźców wywierających na
wychowanka określony wpływ Osobowość - zespół cech psychicznych właściwych dla
danego człowieka Kultura -całokształt dorobku ludzkości wytworzonego w ogólnym rozwoju
historycznym lub w określonej epoce Wiadomość- stan orientacji i czuwania w tym co się
dzieje Wychowawca - osoba uczestnicząca w wychowaniu Nauczyciel - osoba trudniąca się
nauczaniem kogoś Edukacja - ogół działań skierowanych na wywołaniu celowych zmian
korzystnych dla ucznia Logopedia - nauka o kształtowaniu się prawidłowej mowy oraz
usuwaniu jej wad 3. Kierunki pedagogiczne Pedagogika ogólna - ujmuje człowieka jako
funkcjonalną całość Pedagogika specjalna: Surdopedagogika - nauczanie i wychowanie
głuchoniemych Tyflopedagogika - nauczanie i wychowanie niewidomych i niedowidzących
Oligofrenopedagogika- wychowanie i nauczanie dzieci opóźnionych w rozwoju umysłowym
Pedagogika terapeutyczna - lecznicza - nauczanie i wychowanie przewlekle chorych i
niepełnosprawnych ruchowo, przebywających w placówkach leczniczych. Pedagogika
resocjalizacyjna - nauczanie i wychowanie osób z zaburzeniami zachowań i
niedostosowanych społecznie Andrapedagogika - pedagogika osób dorosłych Pedeutologia -
dotyczy nauczyciela, samokształcenie nauczyciela, osobowość nauczyciela Pedagogika
porównawcza - zajmuje sie porównywaniem rzeczywistości pedagogicznej w róznych
obszarach kulturowych 4. Nauki współdziałające z pedagogiką Filozofia, Etyka, Logika
Antropologia, Genetyka, Socjologia, Anatomia, Fizjologia, Medycyna społeczna,
Psychologia(ogólna, rozwojowa, kliniczna i wychowawcza), Informatyka i Ekonomia,
Cybernetyka (nauka o systemach sterowania oraz o przekazywaniu i przekształcaniu w nich
informacji) 5.Proces kształcenia Edukacja- educare z łac. nauczać, kształcić, wychowywać,
to ogół działań skierowanych na wywołanie celowych zmian korzystnych dla ucznia. W
uczeniu się biorą udział 2 rodzaje procesów psychicznych: Procesy emocjonalno -
motywacyjne - dotyczą sfery uczuć, motywów postepowania i emocji. Dotyczą ukł.
limbicznego człowieka. UCZUCIA MOTYWY POSTAWY WARTOŚCI Procesy
poznawcze - umożliwiają poznawanie otaczającej rzeczywistości dzięki dostępnym
informacjom WIADOMOŚCI SPRAWNOŚCI UMIEJĘTNOŚCI DZIAŁANIA UCZNIA
DZIAŁANIA TWÓRCZE ZAPAMIĘTYWANIE Procesy te wzajemnie na siebie
oddziaływają. Działanie edukacyjne może być skierowane na jeden rodzaj procesów uczenia
się lub obydwa rodzaje. Wychowanie - działanie edukacyjne zorientowane na zmiany
emocjonalne a pośrednio na poznawcze. Jego wynikiem jest zdolność regulacji emocji i
motywacji wg. przyjętych norm zasad i wartości. 6. Dydaktyka - jest jedną z podstawowych
nauk pedagogicznych, a jej przedmiotem jest nauczanie innych i uczenie w szkole czy poza
szkołą, czyli w różnych sytuacjach życiowych. Dydaktyka jest nauką o kształceniu i
samokształceniu, o celach i treściach kształcenia oraz metodach środkach i organizacji. 7.
Proces samokształcenia to rodzaj kształcenia którego treść cele i środki zależą od nas

samych czyli od podmiotu. Osoba podejmująca ten proces wymaga od siebie postawienia
celu ale i wymaga pracy i wytrwałości. 8.Nauczanie - planowa i systematyczna praca
nauczyciela z uczniami, która polega na wywołaniu i utrwaleniu zmian w wiedzy ucznia, w
ich dyspozycjach i opanowania wiedzy przeżywania wartości i własnej działalności
praktycznej. Nauczanie jest działalnością intencjonalną 9.Uczenie się - proces, na którego
podstawie doświadczeń jednostki powstają nowe formy zachowania się i działania lub też nie
ulegają zmianie formy wcześniej nabyte. l etap - zabawa - cele poznawcze - pamięć,
koncentracja, myślenie, rozwój sfery emocjonalnej motorycznej. Dziecko poznaje smak
porażki i sukcesu współpracując w grupie z rówieśnikami Stymulacja - dostarczenie bodźców
i współuczestniczenie ll etap -nauka- ważne by wspierać dziecko lll etap – praca 10.
Kształcenie - jest procesem, który prowadzi do ukształtowania całej osobowości człowieka
Można wyróżnić w tym procesie: - Poznawanie świata, jaki stworzyła natura i jakie stworzył
człowiek - Jako proces przygotowujący do udziału w przetwarzaniu tego świata - Procesy,
które rozwijają sprawność kompetencje a także jego zdolności uzdolnienia zamiłowania i
zainteresowania - Procesy te kształtują indywidualny stosunek człowieka do wartości
społecznych, poznawczych, moralnych, artystycznych i religijnych 11. Wykształcenie -
wynik ostateczny zdobywanej wiedzy (nauki). Wykształcenie nie jest jednoznaczne z jego
oczytaniem - erudycją. Wszechstronna znajomość przedmiotu od celów kształcenia form
zależy charakter i jakość wykształcenia. Wykształcenie powoduje, że człowiek osiąga wiedzę
i umiejętność. 12. System kształcenia - działanie systemów kształcenia jest
podporządkowane określonym celom. 13.Cele kształcenia - świadomie założone skutki jakie
społeczeństwo pragnie osiągnąć przez funkcjonowanie systemu kształcenia. Zależą one od:-
charakteru społeczeństwa -poziomu kultury -poziomu systemu oświaty -dobro każdego
człowieka -wszechstronny rozwój -dobro całego społeczeństwa i jego rozwój ekonomiczny
Podział celów kształcenia: rzeczowe(ogólne odnoszące się do rzeczywistości) i podmiotowe (
subiektywne, odnoszące się do osobowości wychowanka) 14.Zasady kształcenia -są to
reguły organizowania i prezentowania świadomości, są to ogólne normy postępowania
nauczyciela w czasie przygotowania i prowadzenia lekcji, umożliwiające jednoczesne
podawanie informacji z wielu źródeł i utzrymywanie kierunku czynności uczenia się uczniów.
Myślenie sensoryczno-zmysłowo - ruchowe - im więcej zmysłów, tym lepsze uczenie
Myślenie konkretno - obrazowe - 7-9r.ż Myślenie cheurystyczne- gotowe podanie wiedzy,
nie pobudza poszukiwań 17-21r.ż Zasady kształcenia – RODZAJE - Zasada systemowości -
porządkowanie wiedzy w głowie ucznia. Zasada systemowości dotyczy nie tylko treści
kształcenia ale i też toku kształcenia czyli jego strony prosensualnej, dlatego proces
kształcenia jest całym systemem, bo: - stanowi sekwencję czynności celowych nauczyciela i
ucznia, które zmierzają do wprowadzenia zamierzonych zmian w uczniach. - składa się z
takich elementów jak : uczeń nauczyciel treść kształcenia i środowisko System kształcenia to
spełnianie właściwych sobie funkcji rzeczowych lub logicznie uporządkowanych zbiorów
bądź też związków między nimi. Gdy związki między tymi układami działają poprawnie to
nastepuje sprzężenie zwrotne - uczeń lepiej rozumie. Sprzężenie zwrotne może mieć
charakter prosty, gdy jeden element staje się przyczyną zmian w drugim lub złożone - łańcuch
zdarzeń. -Zasada poglądowości - to zespół norm które wywodzą się z prawidłowości procesu
kształcenia na podstawie obserwacji i myślenia -Zasada samodzielności - zasada ograniczonej
zależności ucznia od nauczyciela. Ważna jest znajomość rozwojuprocesów psychicznych i
teorii osobowości.Zasada ta ma charakter emocjonalny czyli ulegający przemianom wraz z
rozwojem jednostki - Zasada związku teorii z praktyką - Zasada efektywności - czyli związek
między celami a wynikami kształcenia -Zasada stopniowania trudności - czyli pokazywanie
trudności uczniów w poznawaniu i przekształcaniu rzeczywistości -Zasada związku
indywidualizacji z uspołecznieniem 15.Nauczyciel Pożądane właściwości nauczycielskie to:
prawość i stałość charakteru w połączeniu ze sprawiedliwością w postępowaniu wobec

innych, właściwy poziom intelektualno - kulturalny, postawa twórcza. Rola nauczyciela:
(wg.Okonia) : transmitowanie wiedzy i doświadczenia, rozwijanie sił twórczych i zdolności
innowacyjnych młodzieży, kształtowanie postaw i charakterów uczniów, organizowanie
działalności praktycznej dzieci i młodzieży, posługiwanie się środkami kształcenia i
wychowania, sprawdzanie i ocenianie osiągnięć szkolnych uczniów, przygotowanie uczniów
do kształcenia równoległego i do uczenia sie przez całe życie. 16. Metody wychowania a)
indywidualne metody wychowania: -metoda modelowania - metoda przykładu ( uczenie się
przez obserwację naśladowanie) -metoda zadaniowa ( uczenie się przez działanie) -metoda
perswazyjna (uczenie przez komunikowanie się tłumaczenie komuś czegoś, dyskusję) -
metoda nagradzania -metoda karania b)metody wpływu społeczno- grupowego -metoda
organizowania działalności działaności zespołowej -metoda organizowania działalności
samorządowej -metoda współudziału uczniów w organizowaniu lekcji 17. Rodzaje
niepowodzeń szkolnych - jawne: drugoroczności, odsiew szkolny -ukryte ( gdy uczeń o
średnich zdolnościach osiąga dopuszczalne wyniki, które ledwo wystarczają do promocji) 18.
Przyczyny niepowodzeń szkolnych: -społeczno ekonomiczne(egzogenne): nędza, brak
wychowanka, alkoholizm w rodzinie, rozpad rodziny itd. -biopsychiczne (endogenne) :
poziom inteligencji ,emocjonalność, charakter i temperament, stan zdrowia, funkcjonowanie
n. zmysłów -pedagogiczne: zależne od nauczyciela (brak opieki, błędy wychowawcze,
nieznajomość uczniów)/ niezależne od nauczyciela (brak pomocy naukowej, złe dostosowanie
programów) 19. Rodzaje aktywności człowieka : aktywność intelektualna, aktywność
emocjonalną, praktyczną 20. Środki dydaktyczne - przedmioty materialne które dostarczają
uczniom określonych bodźców wzrokowych słuchowych dotykowych i innych dzięki czemu
usprawniają proces kształcenia. Podział środków kształcenia: -kryterium podziału są rodzaje
eksponowanych bodźców słuchowych wzrokowych i wzrokowo-słuchowych. -kryterium
złożoności : przedmioty oryginalne eksponowane w warunkach naturalnych/sztucznych,
modelowe i obrazowe zastępniki przedmiotów oryginalnych, symbole, aparaty maszyny
Podział środków dydaktycznych - naturalne- okazy z otoczenia przyrodniczego,
kulturowego, społecznego itd. -środki techniczne - wzrokowe(np. film rysunki) słuchowe
(audycja, nagrania) wzrokowo-słuchowe (programy telewizyjne) automatyzujące (maszyny
dydaktyczne, komputery, fantomy ,modele) - środki symboliczne (przedstawienie
rzeczywistości za pomocą słowa żywego i drukowanego ( podręcznik szkolny) Podział
środków dydaktycznych wg Okonia PROSTE -słowne (podręczniki) -wzrokowe (modele
,mapy) ZŁOŻONE - wzrokowe(aparaty fotograficzne, mikroskopy) - słuchowe (radio ) -
wzrokowo-słuchowe (telewizor) 21. Wyniki pracy nauczyciela zależą od: atmosfery pracy
w szkole, od cech charakteru i postawy nauczyciela, zamiłowania lub niechęci do zawodu)
Wyniki pracy ucznia zależą od : dojrzałości szkolnej, stanu zdrowia, wyposażenia
anatomofizjologicznego ucznia, temperamentu i ogólnego jego rozwoju, warunków
domowych, sytuacji materialnej, atmosfery w domu, współpracy rodziców ze szkołą
22. Struktura szkolnictwa w Polscewychowanie przedszkolne, szkoła podstawowa,
gimnazjum ,szkoły ponadgimnazjalne ( szkoły zawodowe, technika i licea)