Piotr Pietraszewski – Makroekonomia 2009/2010 – opracowanie 2

1

RÓWNOWAGA NA RYNKU PRODUKTÓW I USŁUG. MODEL MNOśNIKOWY

Popyt globalny (krajowy): planowane wielkości zakupów dóbr krajowych przez

gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, państwo (sektor budżetowy) i podmioty

zagraniczne

AD = C + I + G + X – Z

GOSPODARKA ZAMKNIĘTA I BEZ UDZIAŁU PAŃSTWA

(Ex, Im, G = 0)

AD = C + I

Założenia:

1)

konsumpcja zależy liniowo od dochodu (funkcja liniowa: y = b + ax)

Funkcja konsumpcji: C = Ca + MPC * Y, np. C = 20 + 0,8 * Y

Ca - konsumpcja autonomiczna (niezależna od dochodu)

Ci = MPC * Y - konsumpcja indukowana (zależna od dochodu)

/

MPC

C

Y

=

△

△

- krańcowa skłonność do konsumpcji

Wyprowadzenie funkcji oszczędności:

Y = C + S

S = Y – C = Y – (Ca + MPC * Y) = - Ca + (1- MPC) * Y

Funkcja oszczędności: S = - Ca + MPS * Y, gdzie MPS = 1- MPC

S = - 20 + 0,2 * Y

/

MPS

S

Y

=

△

△

-

krańcowa skłonność do oszczędzania

2)

inwestycje nie zależą od dochodu (autonomiczne): I = const., np. I = 30

Zatem

funkcja popytu globalnego: AD = C + I = Ca + I + MPC * Y

AD = 50 + 0,8 * Y

Rys. 1 Funkcja konsumpcji i funkcja popytu globalnego

Piotr Pietraszewski – Makroekonomia 2009/2010 – opracowanie 2

2

Równowaga na rynku dóbr: AD = AS

⇔

AD = Y

Ponieważ: AD = C + I oraz Y = C + S to

AD = Y

⇔

I = S

Rys. 2 Punkt równowagi na rynku dóbr



Obliczenie dochodu (produktu) równowagi:

AD = Y

⇔

50 + 0,8 * Y = Y

⇔

50 = 0,2 * Y

⇔

Y

e

= 50 / 0,2 = 50 * 5 = 250

Produkt
w tym:

250

Dochód
w tym:

250

Popyt globalny
w tym:

250

Konsumpcja
autonomiczna

20

Dobra i usługi
konsumpcyjne

220

Na zakupy dóbr
konsumpcyjnych

220

Konsumpcja zależna
od dochodu

200

Dobra i usługi
inwestycyjne

30

oszczędności

30

inwestycje

30



Obliczenia pomocnicze: Ci = MPC * Y = 0,8 * 250 = 200

S = - Ca + MPS * Y = -20 + 0,2 * 250 = 30 (albo S = Y – C = 250 – 220 = 30)



Nierównowaga na rynku dóbr a relacja planowanych oszczędności i planowanych

inwestycji:

Nierównowaga popytowa: AD > Y

⇔

C + I > C + S

⇔

I > S

Nierównowaga podażowa: AD < Y

⇔

C + I < C + S

⇔

I < S

Piotr Pietraszewski – Makroekonomia 2009/2010 – opracowanie 2

3



Mechanizm równoważący rynek dóbr i usług:

Zał. konsumpcja planowana jest zawsze zrealizowana

(konsumpcja planowana = konsumpcja faktyczna)

(oszczędności planowane = oszczędności faktyczne)

Część planowanych inwestycji stanowią planowane inwestycje w zapasy.

Inwestycje faktyczne mogą się różnić od inwestycji planowanych.

Różnica przejawia się w niezaplanowanych wzrostach lub spadkach zapasów.

Oznacza to, że faktyczne inwestycje w zapasy mogą być > (<) od planowanych inwestycji w

zapasy.

a) jeśli

AD > Y

niezaplanowane spadki zapasów w przedsiębiorstwach
↑ Y

(inwestycje faktyczne < inwestycje planowane)

b) jeśli

AD < Y

niezaplanowane wzrosty zapasów w przedsiębiorstwach
↓ Y

(inwestycje faktyczne > inwestycje planowane)



Problem 1: o ile wzrośnie dochód (produkt) równowagi, jeśli popyt inwestycyjny

wzrośnie o 100?

2

1

2

100

130

150

0,8 *

I

I

I

I

AD

Y

=

→

= +

=

→

=

+

△

△

Rys. 3 Wzrost popytu inwestycyjnego



Obliczenie dochodu (produktu) równowagi po wzroście popytu inwestycyjnego:

AD

2

= Y

⇔

150 + 0,8 * Y = Y

⇔

150 = 0,2 * Y

⇔

Y

e

* = 150 / 0,2 = 150 * 5 = 750



Pytanie: dlaczego dochód (produkt) równowagi wzrósł o 500?

Piotr Pietraszewski – Makroekonomia 2009/2010 – opracowanie 2

4

przyrosty popytu

przyrosty produktu

przyrosty dochodu

0

100

AD

I

=

=

△

△

100

100

1

1

0, 8*100

80

i

AD

C

=

=

=

△

△

80

80

2

2

0, 8*80

64

i

AD

C

=

=

=

△

△

64

64

3

3

0, 8* 64

51, 2

i

AD

C

=

=

=

△

△

51,2

51,2

…….

……..

………

500

AD

=

∑

△

500

Y

=

∑

△

500

Y

=

∑

△

Łączny przyrost popytu, produktu i dochodu:

1

1

100

0,8 *100

0,8 * 0,8 *100 ......

100 *

100 *

100 * 5

500

1 0,8

0, 2

AD

Y

=

=

+

+

+

=

=

=

=

−

△

△

Wzór na sumę nieskończonego ciągu geometrycznego:

1

1

*

1

S

a

q

=

−

(gdy 0 < q < 1)

Uogólnienie:

0

0

1

*

*

1

AD

Y

AD

AD

M

MPC

=

=

=

−

△

△

△

△

,

gdzie:

1

1

1

M

MPC

MPS

=

=

−

-

mnożnik (inwestycyjny)

Zasada działania mechanizmu mnożnikowego: każdy impuls wzrostu popytu pociąga za

sobą cały szereg kolejnych impulsów wzrostu popytu, tak, że łączny popyt, produkcja i

dochód rosną o pewną wielokrotność pierwszego impulsu. Wartość mnożnika informuje o

tym, jaka jest to wielokrotność.

Zadanie. W pewnej gospodarce: konsumpcja autonomiczna = 30, popyt inwestycyjny = 100,

krańcowa skłonność do oszczędzania = 0,1.

a) oblicz poziom dochodu równowagi

b) jak zmieni się dochód równowagi, jeśli popyt inwestycyjny spadnie o 10?

Piotr Pietraszewski – Makroekonomia 2009/2010 – opracowanie 2

5



Problem 2: jak zmieni się dochód (produkt) równowagi, jeżeli krańcowa skłonność do

konsumpcji spadnie do 0,5 (czyli krańcowa skłonność do oszczędzania wzrośnie do 0,5)?

Rys. 4 Paradoks oszczędności

MPC

2

= 0,5

C

2

= 20 + 0,5 * Y

AD

2

= 50 + 0,5 * Y



Obliczenie dochodu (produktu) równowagi po spadku MPC:

AD

2

= Y

⇔

50 + 0,5 * Y = Y

⇔

50 = 0,5 * Y

⇔

Y

e

* = 50 / 0,5 = 50 * 2 = 100



Pytanie: dlaczego dochód (produkt) równowagi spadł o 150?

Pierwszy impuls spadku popytu: spadek konsumpcji indukowanej

C

i1

= 0,8*250 = 200, C

i2

= 0,5*250 = 125,

0

125

200

75

i

C

=

−

= −

△

spadki popytu

spadki produktu

spadki dochodu

0

0

75

i

AD

C

=

= −

△

△

-75

-75

1

1

0, 5* 75

37, 5

i

AD

C

=

= −

= −

△

△

-37,5

-37,5

2

2

0, 5*37, 5

18, 75

i

AD

C

=

= −

= −

△

△

-18,75

-18,75

…….

……..

………

500

AD

=

∑

△

500

Y

=

∑

△

500

Y

=

∑

△

Łączny spadek popytu, produktu i dochodu:

1

1

75

0, 5 * 75

0, 5 * 0, 5 * 75 ......

75 *

75 *

75 * 2

150

1 0, 5

0, 5

AD

Y

=

= − −

−

−

= −

= −

= −

= −

−

△

△

Piotr Pietraszewski – Makroekonomia 2009/2010 – opracowanie 2

6



Produkt potencjalny – maksymalna możliwa do wytworzenia wielkość produktu w danej

gospodarce, w danym okresie, przy pełnym i możliwie efektywnym (w ramach danej

technologii) wykorzystaniu dostępnych czynników produkcji (mocy produkcyjnych)

Produkt potencjalny rośnie wtedy, gdy następuje przyrost zasobów w gospodarce (przyrost

naturalny, wzrost aktywności zawodowej, inwestycje) i / lub odbywa się postęp techniczno –

organizacyjny.

Rys. 5 Luka PKB Rys. 6 Pełne wykorzystanie mocy produkcyjnych

Y

e

– produkt rzeczywisty (produkt równowagi)

Y

p

– produkt potencjalny

luka PKB = Y

p

– Y

e

(różnica pomiędzy produktem potencjalnym i rzeczywistym, świadczy o

niepełnym wykorzystaniu zasobów w gospodarce (np. o bezrobociu)

Piotr Pietraszewski – Makroekonomia 2009/2010 – opracowanie 2

7



Luka inflacyjna – różnica pomiędzy nadmiernym popytem rzeczywistym a popytem
zapewniającym pełne wykorzystanie mocy produkcyjnych w gospodarce

Rys. 7 Luka inflacyjna



Cykl koniunkturalny – wahania rzeczywistych rozmiarów produkcji wokół linii trendu

Rys. 8 Cykl koniunkturalny

Faza ekspansji (ożywienia, dobrej koniunktury gospodarczej) – produkt rośnie szybciej

niż to wynika z linii trendu

Faza recesji (pogorszenia, złej koniunktury gospodarczej) – produkt rośnie wolniej niż to

wynika z linii trendu