„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Bogumiła Wiatr

Tyczenie i inwentaryzacja obiektów sieci uzbrojenia terenu
311[10].Z2.04

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci
dr inż. Barbara Gąsowska
mgr inż. Sylwia Mikulska



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Bogumiła Wiatr



Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna









Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[10].Z2.04
„Tyczenie i inwentaryzacja obiektów sieci uzbrojenia terenu”, zawartego w programie
nauczania dla zawodu technik geodeta.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Materiał nauczania

7

4.1. Sieci uzbrojenia terenu; budowa, zakres i sposób pomiaru

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

20

4.1.3. Ćwiczenia

20

4.1.4. Sprawdzian postępów

21

4.2. Ewidencja geodezyjna przewodów podziemnych oraz zasady projektowania

sieci uzbrojenia terenu

22

4.2.1. Materiał nauczania

22

4.2.2. Pytania sprawdzające

29

4.2.3. Ćwiczenia

29

4.2.4. Sprawdzian postępów

30

4. Sprawdzian osiągnięć

31

5. Literatura

36

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o tyczeniu i inwentaryzacji

obiektów sieci uzbrojenia terenu i kształtowaniu umiejętności przeprowadzania
inwentaryzacji.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne, niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań; zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

311[10].Z2

Geodezja inżynieryjna

311[10]. Z2.01

Projektowanie i wytyczanie osnowy

realizacyjnej

311[10]. Z2.02

Prowadzenie geodezyjnej obsługi

budowy i eksploatacji obiektów

budowlanych

311[10]. Z2.03

Prowadzenie geodezyjnej obsługi

budownictwa drogowego,

kolejowego i wodnego

311[10]. Z2.04

Tyczenie i inwentaryzacja

obiektów sieci uzbrojenia terenu

311[10]. Z2.05

Wykonywanie pomiarów

realizacyjnych w terenie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

obsługiwać sprzęt i przyrządy geodezyjne, zgodnie z zasadami ich użytkowania oraz
odpowiednio zabezpieczyć w czasie i po zakończeniu pomiaru,

–

wykonywać pomiar kierunku i kąta poziomego i pionowego,

–

wykonywać pomiary sytuacyjne metodą biegunową i ortogonalną,

–

określać zakres instrukcji technicznych i umieć dokonać wyboru odpowiedniej dla
planowanych prac geodezyjnych,

–

sporządzać mapę sytuacyjną na podstawie bezpośredniego pomiaru w terenie,

–

kompletować dokumentację pomiarową,

–

przetwarzać

wyniki

pomiaru

terenowego

na

dane

numeryczne

i graficzne

z wykorzystaniem techniki komputerowej,

–

organizować wykonanie prac terenowych w zespołach pomiarowych zgodnie
z obowiązującymi zasadami bhp i przepisami technicznymi,

–

dobierać sprzęt i instrumenty do wykonania otrzymanego zadania,

–

stosować obowiązujące instrukcje i wytyczne techniczne związane z wykonaniem
geodezyjnych prac pomiarowych, obliczeniowych i graficznych,

–

aktualizować mapę sytuacyjną,

–

sporządzać dokumentację techniczną wykonanych prac pomiarowych i obliczeniowych,

–

wykonywać niwelację geometryczną i obliczyć wysokości punktów,

–

sporządzać profil podłużny i poprzeczny terenu,

–

wykonywać podstawowe obliczenia geodezyjne,

–

dokonywać analizy otrzymanych materiałów geodezyjno-kartograficznych,

–

wykonywać wywiad terenowy i opracować mapę wywiadu,

–

stosować przepisy prawa budowlanego oraz prawa geodezyjnego i kartograficznego
w geodezji inżynieryjnej,

–

opracowywać szkic dokumentacyjny,

–

opracowywać szkic tyczenia,

–

wytyczać punkty charakterystyczne projektowanego obiektu różnymi metodami,

–

wytyczać punkty linii równoległej do danej,

–

wytyczać punkty linii o stałym spadku,

–

wyznaczać punkt o projektowanej wysokości,

–

ustalać wymaganą dokładność tyczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

określić cechy charakterystyczne poszczególnych rodzajów sieci uzbrojenia terenu,

–

odczytać z mapy dane dotyczące przewodu sieci uzbrojenia terenu,

–

określić dane ewidencyjne przewodu,

–

określić zasady rozmieszczania przewodów podziemnych w pasie ulicy,

–

określić zasady projektowania poszczególnych sieci uzbrojenia terenu,

–

opracować geodezyjnie projekt sieci uzbrojenia terenu,

–

wytyczyć punkty projektu sieci uzbrojenia terenu,

–

objaśnić zasady obsługi geodezyjnej budowy urządzeń podziemnych,

–

wykonać inwentaryzację bezpośrednią przewodu podziemnego,

–

objaśnić zasadę działania lokalizatora elektromagnetycznego,

–

wykonać

inwentaryzację

przewodu

podziemnego

za

pomocą

lokalizatora

elektromagnetycznego,

–

dobrać sprzęt do tyczenia i inwentaryzacji obiektów sieci uzbrojenia terenu,

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Sieci uzbrojenia terenu; budowa, zakres i sposób pomiaru

4.1.1. Materiał nauczania

Sieci uzbrojenia terenu

Uzbrojenie terenu to wyposażenie terenu w urządzenia podziemne wodociągowe,

kanalizacyjne, cieplne, gazowe, telekomunikacyjne elektroenergetyczne, specjalnego
przeznaczenia wraz z elementami naziemnymi wymienionych urządzeń.

Geodezyjna inwentaryzacja uzbrojenia terenu to zespół czynności technicznych na które

składają się;

−

wykrycie i zlokalizowanie zasypanych przewodów uzbrojenia podziemnego,

−

pomiary geodezyjne urządzeń sieci uzbrojenia terenu,

−

opracowanie wyników pomiarów i dokumentacji geodezyjnej,

−

wprowadzenie wyników inwentaryzacji na mapę zasadniczą oraz na mapę przeglądową
uzbrojenia terenu.

Wynikiem przeprowadzenia geodezyjnej inwentaryzacji sieci uzbrojenia terenu są

informacje, dotyczące przestrzennego położenia urządzeń podziemnych i ich elementów
nadziemnych, umożliwiające określenie ich współrzędnych x, y i rzędnej wysokości H
uzbrojenia oraz informacje o parametrach technicznych uzbrojenia.

Podstawowe pojęcia:
Odległość przewodu od linii zabudowy - to odległość między krawędzią skrajną

przewodu od strony zabudowy, a pionową płaszczyzną przechodzącą przez linię zabudowy.

Odległość pozioma między przewodami - to pozioma odległość rzutów najbliżej

położonych krawędzi tych przewodów.

Głębokość ułożenia przewodu - to pionowa odległość, mierzona od powierzchni terenu

lub nawierzchni ulicy do górnej powierzchni przewodu podziemnego.

Dokumentacja geodezyjno- kartograficzna, to zbiór dokumentów powstałych w wyniku

geodezyjnych prac polowych i kameralnych oraz opracowań kartograficznych.

Kanał zbiorczy - to tunel podziemny, w którym układane są następujące rodzaje

przewodów: wodociągowe, kanalizacyjne tłoczne, gazowe niskiego i średniego ciśnienia,
cieplne, telekomunikacyjne i elektroenergetyczne do 20 kV.

Podłączenie domowe (eksploatacyjne) - to odcinek przewodu, zawarty między

przewodem rozdzielczym a budynkiem.

Wiązka przewodów - to dwa lub więcej przewodów tego samego rodzaju, jeżeli

wzajemna odległość sąsiadujących przewodów nie jest większa niż 0,3 m.

Pomiar inwentaryzacyjny, możliwość dostępu do sieci uzbrojenia, może być wykonany

dwoma sposobami w zależności od możliwość dostępu do sieci uzbrojenia:

−

sposobem bezpośrednim, czyli po ułożeniu przewodów a przed ich zasypaniem zwany
również inwentaryzacją powykonawczą oraz inwentaryzacją w odkrywkach terenowych.

−

sposobem pośrednim, stosowanym do inwentaryzacji przewodów zasypanych, czyli
zakrytych, wykonywany za pomocą odpowiedniej aparatury elektronicznej.

Pomiar sytuacyjny przebiegu trasy przewodów i ich elementów urządzeń a także wyniesienie
projektu, najczęściej wykonywany jest metodą ortogonalna lub biegunową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Dla mapy zasadniczej niezależnie od jej skali, obowiązuje jednolita szczegółowość

inwentaryzacyjnego pomiaru sytuacyjnego i wysokościowego, bez względu na stopień
zainwestowania terenu, z zastosowaniem następujących zasad:
–

kontury elementów naziemnych uzbrojenia podziemnego, o wymiarach większych od
0,5 m na 0,5 m, należy mierzyć tak, aby było możliwe ich właściwe skartowanie,
a o wymiarach mniejszych od 0,5 m na 0,5 m, należy mierzyć położenie środka ich rzutu,

–

dla przewodów podziemnych i naziemnych o średnicach mniejszych od 0,75 m,
dopuszcza się mierzyć tylko położenie ich osi,

–

gdy szerokość przewodu, obrys kanału, lub wiązki kabli czy urządzenia, są większe od
0,75m, pomiarowi podlegają zewnętrzne krawędzie,

–

pomiary należy wykonywać zgodnie z zasadami bhp i z ustaleniami zawartymi
w instrukcji G-4,

–

pomiary powinny być oparte na punktach poziomej osnowy geodezyjnej, ale dopuszcza
się pomiar szczegółów II grupy dokładnościowej na linie pomiarowe, oparte na
szczegółach I grupy dokładnościowej, zidentyfikowanych w terenie i istniejących na
mapie,

–

jeżeli na danym terenie nie ma osnowy poziomej lub wysokościowej, albo jest ona
niewystarczająca, to do wykonania pomiarów szczegółów I grupy dokładnościowej
trzeba ją założyć lub zagęścić,

–

pomiary wysokościowe wykonuje się w oparciu o wysokościową osnowę geodezyjną,

–

wyniki pomiaru należy dokumentować w dziennikach i na szkicach oraz nanosić na mapę
zasadniczą.

Geodezyjnej inwentaryzacji podlegają następujące sieci, znaczone na szkicach i na mapie

liniami ciągłymi w odpowiednich kolorach:

−

sieć wodociągowa (niebieska),

−

sieć kanalizacyjna (brązowy),

−

sieć cieplna (czarny),

−

sieć gazowa (żółty),

−

sieć telekomunikacyjna (pomarańcz),

−

sieć elektroenergetyczna (czerwony),

−

sieci specjalne,

−

kanały zbiorcze,

−

niezidentyfikowane (zielony).

Do prac przygotowawczych, niezbędnych przy inwentaryzacji bezpośredniej należą:

−

zgłoszenie roboty geodezyjnej,

−

uzgodnienie ze zleceniodawcą formy i terminów zgłaszania do pomiaru niezasypanych
odcinków sieci, kompletnie zakończonych pod względem technologii budowlanej,

−

zebranie danych, dotyczących osnowy geodezyjnej,

−

uzyskanie z Zespołów Uzgadniania Dokumentacji Projektowej projektu technicznego
danego obiektu lub szkicu tyczenia.

Przy inwentaryzacji pośredniej do prac przygotowawczych należy ponadto zebranie

materiałów, dotyczących danych przewodów oraz powiadomienie instytucji branżowych
o terminie wykonywanych prac i planowanych odkrywek terenowych a także wykonanie
projektu penetracji terenu wykrywaczem. Projekt penetracji może być wykonany na
wielkoskalowej mapie sytuacyjnej, a dla terenów łatwych - opisany słownie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

W czasie pomiarów terenowych należy przestrzegać następujących zasad:

−

wraz z pomiarem sytuacyjnym odcinka przewodu zgłoszonego do pomiaru, odcinka
należy wykonać pomiar sytuacyjny wszystkich widocznych w wykopie przewodów
i urządzeń,

−

odległość między dwoma sąsiednimi punktami przewodu, podlegającymi pomiarowi
sytuacyjnemu i wysokościowemu, nie może przekraczać 50 m,

−

wysokości elementów naziemnych i niezasypanych przewodów podziemnych należy
mierzyć metodą niwelacji geometrycznej i określać je z dokładnością 0,01 m,

−

wysokości elementów wewnętrznych studzienek i komór oraz niedostępnych do pomiaru
bezpośredniego przewodów podziemnych należy mierzyć przez określenie różnicy
wysokości między punktem o znanej wysokości, a punktem wyznaczanym, ustalając
rzędną z dokładnością 0,01 m.

Budowa i zakres pomiarów podczas inwentaryzacji sieci uzbrojenia terenu

1. Sieć wodociągowa.

Pomiary sytuacyjne obejmują:

−

położenie przewodów tranzytowych, magistralnych i rozdzielczych,

−

położenie rurociągów łączących obiekty specjalne,

−

położenie podłączeń domowych, od przewodu rozdzielczego do fundamentu lub ściany
budynku,

−

elementy uzbrojenia sieci wodociągowej: zasuwy uliczne, hydranty, odwodnienia,
odpowietrzniki, zdroje uliczne,

−

inne rodzaje uzbrojenia technicznego, takie jak: reduktory ciśnienia, zawory
bezpieczeństwa, klapy zwrotne, wodomierze sieciowe,

−

studzienki, rury ochronne, trójniki, czwórniki,

−

obiekty specjalne, związane z siecią wodociągową, czyli: ujęcia wody, przewody
grawitacyjne, przewody ssawne, przewody tłoczne, pompy, oczyszczalnie wody,
zbiorniki czystej wody, wieże wodne.
Pomiary wysokościowe sieci wodociągowej obejmują:

−

górne powierzchnie elementów naziemnych uzbrojenia podziemnego czyli krawędzie
włazów studzienek (rys. 1), zasuw, hydrantów, odpowietrzników, odwadniaczy, wodomierzy
sieciowych, reduktorów ciśnienia, zaworów bezpieczeństwa i innego uzbrojenia,

−

dna studzienek (rys. 1) i komór oraz górne powierzchnie przewodów w nich przebiegających,

Rys. 1. Studzienka wodna z oznaczonymi punktami podlegającymi pomiarowi wysokościowemu [7]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

−

górne powierzchnie rurociągów w punktach w których następuje zmiana kierunku
w rzucie pionowym lub poziomym,

−

górne

powierzchnie

rurociągów

przy

zaworach,

zasuwach,

podłączeniach

i rozgałęzieniach, w punktach wlotu i wylotu,

−

górne powierzchnie rur ochronnych.
Pomiary powinny ponadto uwzględniać średnicę przewodów, aby na mapie można było

wykazać rzędne wysokości osi przewodów wodociągowych.

2. Sieć kanalizacyjna.

Pomiary sytuacyjne sieci kanalizacyjnych obejmują:

−

położenie kolektora głównego, kanałów burzowych, kanałów głównych zbierających
ścieki z kanałów ulicznych,

−

położenie kanałów tłocznych ze stacji pomp kanałowych w górę do oczyszczalni ścieków
uwzględniając ich elementy (prostki kielichowe, trójniki, syfony, zwężki),

−

położenie kanałów ulicznych i przykanalików,

−

elementy uzbrojenia kanałów obejmujące: studzienki rewizyjne, studzienki spadowe
i komory spadowe, studzienki włazowe, zsypy śniegowe, wejścia boczne do kanałów,
studzienki i komory połączeniowe, rozgałęzieniowe i połączeniowo rozgałęzieniowe,
wpusty deszczowe, studzienki płuczące, płuczki miejscowe, płuczki kanałowe centralne
przewietrzniki, świetliki, spoczniki kanałowe, zamknięcia kanałów,

−

urządzenia specjalne obejmujące: syfony (czyli przewody rurowe budowane przy
przejściu kanału przez rzekę), separatory ścieków.
Pomiary wysokościowe sieci kanalizacyjnej obejmują:

−

górne powierzchnie krawędzi włazów studzienek oraz górne powierzchnie wpustów
deszczowych i krawędzi przewietrzników,

−

dna: studzienek (rys. 2), wlotów i wylotów przewodów kanałowych i przykanalików.

Rys. 2. Studzienka kanalizacyjna z oznaczonymi punktami podlegającymi pomiarowi wysokościowemu [7]

3. Sieć cieplna.

Pomiary sytuacyjne sieci cieplnej obejmują:

−

położenie przewodów magistralnych, odgałęźnych i rozdzielczych,

−

położenie podłączeń domowych,

−

położenie przewodów pod nasypami kolejowymi w rurach ochronnych jak również przy
skrzyżowaniach poprzecznych z innymi przewodami,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

−

położenie

przewodów

przechodzących

przez

rzekę

w

rurach

ochronnych

przymocowanych do przęseł mostów lub w postaci estakad albo tuneli podwodnych,
łączonych z powierzchnią szybami,

−

zewnętrzne krawędzie obudowy ochronnej,

−

uzbrojenie sieci cieplnej: kompensatory, studzienki rozgałęźne, komory.
Pomiary wysokościowe sieci cieplnych obejmują:

−

górne krawędzie włazów do studzienek i komór,

−

dna studzienek i komór,

−

górne powierzchnie obudowy ochronnej w punktach charakterystycznych,

−

górne powierzchnie rurociągów w punktach stałych (zakotwienia przewodów),

−

posadzki obudowy ochronnej w punktach stałych,

−

górne powierzchnie rurociągów, przebiegających bezpośrednio w ziemi, w punktach
charakterystycznych.
Pomiary powinny ponadto uwzględniać średnice przewodów cieplnych bez obudowy,

aby na mapie można było wykazać rzędne wysokości osi tych przewodów.

4. Sieci gazowe.

Pomiary sytuacyjne sieci gazowych obejmują:

−

położenie rurociągów tranzytowych, magistralnych i rozdzielczych,

−

położenie podłączeń domowych,

−

uzbrojenie rurociągów gazowych (zasuwy, studzienki, rurki kontrolne, odwadniacze,
regulatory ciśnienia, kompensatory).
Pomiary wysokościowe sieci gazowych obejmują:

−

górne powierzchnie krawędzi włazów do studzienek i komór regulatorów ciśnienia,
pokryw zasuw, odwadniaczy, wentyli bezpieczeństwa,

−

dna studzienek, komór oraz górne powierzchnie przewodów w nich przebiegających,

−

górne powierzchnie rurociągów w miejscach gdzie następuje zmiana kierunku w rzucie
pionowym lub poziomym,

−

górne powierzchnie rurociągów przy zaworach, zasuwach i rozgałęzieniach w punktach
wlotu i wylotu,

−

górne powierzchnie rur ochronnych.
Pomiary powinny ponadto uwzględniać średnice przewodów, aby na mapie można było

wykazać rzędne wysokości osi przewodów gazowych.

5. Sieci telekomunikacyjne.

Pomiary sytuacyjne sieci telekomunikacyjnych obejmują:

−

kable doziemne,

−

bloki kablowe,

−

kable podwodne,

−

mufy kablowe,

−

studnie kablowe przelotowe (rys. 3), rozgałęźne, narożne, szafkowe i stacyjne (przy
budynku centrali),

−

szafki kablowe.
Pomiary wysokościowe sieci telekomunikacyjnych obejmują:

−

górne powierzchnie krawędzi włazów do studni kablowych,

−

dna studni,

−

górne i dolne powierzchnie bloków kablowych w studniach,

−

górne powierzchnie bloków kablowych w punktach ich załamań pionowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

−

górne powierzchnie kabli doziemnych w punktach ich załamań, a w przypadku ich
przykrycia - górne powierzchnie przykrycia,

−

górne powierzchnie rur ochronnych.

Rys. 3. Studnia telekomunikacyjna i jej części składowe w rzutach; 1- pokrywa włazu, 2 – komora, 3 – gardło,

4 – osadnik [7]

6. Sieć elektroenergetyczna.

Pomiary sytuacyjne sieci elektroenergetycznych obejmują:

−

kable elektroenergetyczne wszystkich napięć,

−

kable oświetleniowe,

−

kable trakcyjne,

−

bloki kablowe,

−

mufy kablowe złączowe, rozgałęźne i głowicowe,

−

skrzynie i szafki rozdzielcze,

−

słupy trakcyjne, nośne, oświetleniowe oraz słupy sygnalizacji świetlnej,

−

transformatory, stacje transformatorowe, podstacje rozdzielcze,

−

studzienki kablowe.
Pomiary wysokościowe sieci elektroenergetycznych obejmują:

−

górne powierzchnie krawędzi włazów do studzienek kablowych,

−

dna studzienek,

−

górne i dolne powierzchnie bloków kablowych w studzienkach,

−

górne powierzchnie bloków kablowych w punktach ich załamań,

−

górne powierzchnie kabli doziemnych w punktach ich załamań, a w przypadku ich
przykrycia górne powierzchnie przykrycia,

−

górne powierzchnie rur ochronnych.

7. Sieci specjalne.

Zakres pomiarów sytuacyjnych sieci specjalnych obejmuje przewody i armaturę

naziemną urządzeń specjalnych.

Zakres pomiarów wysokościowych przewodów specjalnych ustala się każdorazowo ze

zleceniodawcą, a ustalenia te powinny uwzględniać zasady obowiązujące przy pomiarze
przewodów podobnego typu.

8. Kanały zbiorcze.

Pomiary sytuacyjne kanałów zbiorczych obejmują:

−

zewnętrzne krawędzie rzutu poziomego kanału zbiorczego,

−

miejsca przechodzenia do ziemi przewodów ułożonych w kanale,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

−

miejsca przechodzenia przewodów ułożonych w kanale zbiorczym do bloków kablowych
lub do kanalizacji ochronnej,

−

włazy i inne otwory w obudowie kanału zbiorczego.
Pomiary wysokościowe kanałów zbiorczych obejmują:

−

górne powierzchnie krawędzi włazów i innych otworów w obudowie kanału,

−

dna kanałów i górne krawędzie obudowy kanałów w punktach charakterystycznych,

−

inne elementy kanałów zbiorczych, które określa się w przekrojach poprzecznych.
Inwentaryzację powykonawczą należy wykonywać uwzględniając powyższe informacje

o pomiarze danej sieci.

Rys. 4. Przykład sporządzenia szkicu polowego pomiaru powykonawczego sieci wodociągowej wykonanego

metodą bezpośrednią [7]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Inwentaryzacja pośrednia
Pomiar inwentaryzacyjny metodą pośrednią to wyznaczanie położenia przewodów

podziemnych wykrywaczami elektronicznymi.

Geodezyjną inwentaryzację pośrednią zaleca się wykonywać w następującej kolejności;

sieć telekomunikacyjna, elektroenergetyczna, cieplna, gazowa, wodociągowa, kanalizacyjna.

Dla

sieci

telekomunikacyjnych

należy

wykonać

pomiar

wewnątrz

studni

telekomunikacyjnych w celu wykonania rysunków szczegółowych, zlokalizowania kabli
doziemnych i umożliwienie ustawienia nadajnika nad przewodem.

Lokalizację sieci elektroenergetycznych rozpoczyna się od kabli oświetleniowych. Przy

wyznaczaniu przebiegu kabli elektroenergetycznych zasilających budynki antenę nadajnika
należy ustawić przy szafkach rozdzielczych. Przy inwentaryzacji sieci elektroenergetycznej
metodą indukcyjną należy stosować zasadę wyznaczania przebiegu kabli od użytkowników
do stacji trafo. Aby jednoznacznie stwierdzić w terenie przebieg wiązki kabli można stosować
odkrywki. Metodę galwaniczną można stosować tylko po wyłączeniu kabli spod napięcia ale
na to potrzebna jest zezwolenie i obecność przedstawicieli odpowiednich instytucji.

Sieć cieplna charakteryzuje się dwoma przewodami z rur stalowych biegnących obok

siebie w kanale ochronnym. Należy dążyć o bezpośredniego ustawienia nadajnika na
przewodzie co jest możliwe w komorach i studzienkach. Trzeba wykonać pomiary studzienek
i komór oraz odkrywki w celu ustalenia średnicy rurociągów.

Przy wyznaczaniu wykrywaczami osi przewodów gazowych i wodociągowych

wykorzystuje się elementy naziemne uzbrojenia, a także tabliczki orientacyjne z naniesionymi
literami, które oznaczają;
H – hydrant,
Z – zasuwa na przewodzie magistralnym i rozdzielczym,
D – zasuwa na podłączeniu domowym,
K – zasuwa na odgałęzieniu odwadniającym,
U – miejsce przyłączenia przewodu ochronnego (uziemienia),
P – odpowietrzenia przewodu,
ZL – zasuwa liniowa na przewodzie wodociągowym,
ZD – zasuwa na podłączeniu domowym.

Przebieg sieci kanalizacyjnej ustala się w oparciu o pomiar studzienek. Dla ułatwienia

prac można wlać do sieci zabarwioną wodę. W przypadku osadnika cieków (szamba)
zdejmuje się na osnowę tylko geometryczny środek włazu.

Wykrywacze elektroniczne zwane są również lokalizatorami lub szukaczami to przyrządy

elektroniczne pozwalające wyznaczyć trasę i głębokość przewodów podziemnych będących
dobrymi przewodnikami prądu elektrycznego. Obecnie często stosowane w Polsce do celów
geodezyjnej inwentaryzacji uzbrojenia terenu są następujące wykrywacze:

−

przyrządy elektroniczne do wyznaczania położenia poziemnych przewodów rurowych
i kablowych typu Poltras,

−

lokalizatory poziemnych ciągów typu LR -1 , LR-2, LR-3,

−

elektroniczne lokalizatory rurociągów i kabli typu LC,

−

szukacze tras urządzeń typu STU-2, STU-3.
Wymienione wykrywacze pozwalają pracować metodą indukcyjną i galwaniczną,

z wyjątkiem szukacza typu STU-2, który pracuje tylko metodą galwaniczną.

Podstawowymi zespołami składowymi wykrywaczy elektronicznych są nadajnik

i odbiornik. Nadajnik składa się z generatora, źródła zasilania, anteny nadajnika do sprzężenia
indukcyjnego oraz kabli sond uziemiających do sprzężenia galwanicznego. W skład
odbiornika wchodzą: wzmacniacz ze źródłem zasilania, antena odbiorcza i słuchawki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Wykorzystanie wykrywacza do wyznaczenia położenia przewodów sprowadza się do:

kontroli działania wykrywacza i źródła jego zasilania, uruchomienia nadajnika i odbiornika
oraz wykonania pomiarów.

Zasada działania wykrywaczy wynika z prawa indukcji elektromagnetycznej i polega na

wykrywaniu zmiennego pola elektromagnetycznego sztucznie wytworzonego wokół
poszukiwanego przewodu będącego dobrym przewodnikiem prądu elektrycznego. Prąd
zmienny w wykrywanym przewodzie może być wzbudzany dwiema metodami: indukcyjną
i galwaniczną.

W przypadku stosowania metody indukcyjnej nadajnik należy ustawić nad przewodem na

powierzchni terenu tak aby antena nadajnika znajdowała się w przybliżeniu w pionowej
płaszczyźnie osi przewodu. Pokrycie się tych dwóch płaszczyzn zapewnia maksymalne
sprzężenie

indukcyjne

nadajnika

z

przewodem

i

powoduje

powstanie

pola

elektromagnetycznego, którego składowa magnetyczna układa się w postaci koncentrycznych
okręgów, leżących w płaszczyźnie prostopadłej do osi przewodu. Uruchomienie nadajnika
wykonujemy wówczas gdy odbiornika jest co najmniej w odległości 5 m od nadajnika.

Rys. 5. Zasada określania trasy przewodu – wykres natężenia sygnału i kolejne położenia anteny odbiornika [7]

Odbiornik z ustawioną pionowo anteną odbiorczą (rys. 5) należy przesuwać

w płaszczyźnie prostopadłej do osi przewodu. Gdy sygnał ma minimalne natężenie to oznacza
że antena odbiorcza znajduje się dokładnie w osi przewodu i punkty takie należy zaznaczyć
gdyż wyznaczają one w terenie położenie odcinka przewodu.

Sposób indukcyjnego wyznaczenia położenia przewodu uwzględnia dwa przypadki:

1. Na wyznaczonym odcinku przewodu widoczne jest uzbrojenie przewodu na przykład

zawór lub hydrant.
Nadajnik należy ustawić w przybliżeniu nad przewodem w pobliżu widocznego

naziemnego elementu uzbrojenia tak, aby płaszczyzna anteny nadajnika pokrywała się
w przybliżeniu z pionową płaszczyzną przechodzącą przez oś przewodu.

Przesuwanie pionowo utrzymywana anteną odbiorczą wokół nadajnika, w odległości

minimum 5 m od niego pozwala wyznaczyć trasę ułożenia przewodu podziemnego. Sposób
poruszania się z anteną ma utworzyć linię zygzakowaną (rys. 7). W pewnej odległości od
nadajnika natężenie sygnałów w słuchawkach maleje co uniemożliwia dalsze wyznaczanie
położenia przewodu. Należy wówczas nadajnik przenieść bliżej na wyznaczony już punkt
trasy i dalej wyznaczać trasę przewodu.
2. Brak jakiegokolwiek widocznego punktu szukanego przewodu wymaga ustawienia

odbiornika w odległości 10–20 m od nadajnika w ten sposób, aby antena odbiorcza
i antena odbiornika znalazły się w jednej płaszczyźnie pionowej. Zachowując taki układ
(w pasie przypuszczalnego ułożenia przewodu podziemnego) należy przeszukać teren
w różnych kierunkach i na podstawie zmian natężenia sygnału ustalić trasę przewodu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Rys. 6. Przykład sporządzenia szkicu polowego pomiaru sytuacyjnego przewodów podziemnych zlokalizowanych

wykrywaczem [7]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Rys. 7. Wyznaczanie trasy przewodu metodą indukcyjną [7]

W celu wyznaczenia położenia przewodu podziemnego metodą galwaniczną należy

nadajnik połączyć bezpośrednio, za pomocą izolowanej linki metalowej z widocznym
elementem poszukiwanego przewodu. Ponadto nadajnik musi być uziemiony za pomocą sond
uziemiających (rys. 8). Sondą może być pręt metalowy o długości 50 cm i średnicy 1–2cm
lub płyta stalowa o wymiarach 20 na 40 cm i grubości 0,5–1 cm. W praktyce wykorzystuje się
kilka sond rozmieszczonych symetrycznie po obu stronach przewodu. Zaleca się aby
odległość pomiędzy sondą uziemiającą a przewodem wynosiła około 10 m. Wyznaczenie
położenia przewodu można rozpocząć w pobliżu miejsca przyłączenia nadajnika. Sposób
poruszania się z odbiornikiem jest taki sam jak w metodzie indukcyjnej. Sondy rozmieszcza
się po obu stronach przewodu a punkt przyłączenia nadajnika powinien znaleźć się
w przybliżeniu w płaszczyźnie prostopadłej do osi wyznaczonego przewodu lub winien być
usytuowane za punktem przyłączenia nadajnika w kierunku przeciwnym do kierunku
poruszania się z odbiornikiem.

Rys. 8. Przykład rozmieszczenia sond uziemiających [7]

W celu ustalenia trasy podłączenia lub załamania należy wzdłuż wyznaczonego

przewodu, co 10–15m, przeszukać anteną odbiorczą teren, przechodząc po obwodzie okręgu
o promieniu ok. 10 m. Pozwala to w przybliżeniu wyznaczyć trasę podłączenia przewodu.

Wyznaczanie głębokości ułożenia przewodów wykrywaczami wykonuje się przy użyciu

tej samej anteny odbiornika (rys. 9). Należy jednak ustawić ją pod kątem α do pionowej osi
uchwytu i przesuwać w płaszczyźnie prostopadłej do uprzednio wyznaczonej trasy przewodu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

szukając miejsca gdzie natężenie sygnału spadnie do minimum. To minimum sygnału
powstaje w punktach, w których oś anteny odbiorczej przecina się z osią szukanego
przewodu. Głębokość oblicza się jako średnią arytmetyczną z głębokości wyznaczonych po
obu stronach przewodu. Jeżeli kąt α = 45° to głębokość jest równa połowie odległości między
punktami wyznaczonymi z dwóch stron przewodu, przy założeniu że antenę trzyma się przy
gruncie. Praktycznie antenę należy w czasie wyznaczania głębokości trzymać możliwie
najbliżej powierzchni terenu (2–3 cm), nie dotykając go. Głębokość wyznaczoną
wykrywaczem można wykorzystywać jako informację do prac projektowych lub do
wykonania odkrywki (rys.10).

Rys. 9. Zasada określenia głębokości ułożenia przewodu; a) wykres natężenia sygnału, b) położenie anteny

odbiornika [7]

Opracowanie wyników pomiarów obejmuje prace obliczeniowe i kartograficzne. Należy

obliczyć współrzędne punktów osnowy jeżeli taka była zakładana oraz wysokości wszystkich
mierzonych punktów.

Zasady oznaczania i wykreślania na mapach przewodów i ich uzbrojenia muszą być zgodne

z instrukcją K-1.Ponadto dla przewodów niezidentyfikowanych po literce A określającej metodę
pomiaru wpisuje się małą literkę „n” jako skrót od słowa niezidentyfikowany.

Odkrywki terenowe oznacza się tylko na wtórniku mapy dla zleceniodawcy. Dla ich

oznaczenia należy stosować linię przerywaną o długości około 20 mm (kreska 4 mm,
a przerwa 1 mm, przy grubości 0.3 mm) oraz napis przy tej linii w postaci „0-12” gdzie O to
symbol odkrywki a 12 oznacza numer kolejny odkrywki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Odkrywka terenowa 0-12

Rys. 10. Przykład sporządzenia szkicu polowego pomiaru odkrywki terenowej [7]

Bezpieczeństwo i higiena pracy przy inwentaryzacji urządzeń komunalnych
Do przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy zobowiązany jest każdy

pracownik w zakresie swoich obowiązków. Pracownicy zobowiązani są do używania
urządzeń i środków ochrony osobistej podczas pracy zgodnie z ich przeznaczeniem i chronić
je przed zniszczeniem.

Podczas prac terenowych, związanych z geodezyjną inwentaryzacją urządzeń należy

szczególną uwagę zwrócić na;

−

zabezpieczenie rowów przed wpadnięciem do nich,

−

rowy wąskoprzestrzenne powinny być rozparte i zabezpieczone przed obsuwaniem się
gruntu,

−

zdejmowanie pokrywy studzienki kanałowej bez wywoływania iskrzenia (nie uderzać
w pokrywę),

−

całkowity zakaz palenia tytoniu podczas prac w okolicy kanału,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

−

przewietrzenie kanału, przez otwarcie oprócz studzienki badanej, również studzienek
sąsiednich,

−

sprawdzenie lampą bezpieczeństwa typu górniczego (lampą Davy’ego) czy w kanale po
przewietrzeniu, nie ma gazów wybuchowych lub duszących,

−

przywiązanie schodzącego do kanału pracownika liną ratunkową,

−

niebezpieczeństwo porażenia prądem (nie dotykać przewodów, a nigdy dwóch
jednocześnie oraz nosić kalosze elektryczne),

−

nie używanie poniżej 0,4 m kilofów lub dźwigów żelaznych (tylko łopata).

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co określa termin uzbrojenie terenu?
2. Od czego zależy sposób przeprowadzenia inwentaryzacji sieci uzbrojenia terenu?
3. Jakie są sposoby prowadzenia inwentaryzacji sieci uzbrojenia terenu?
4. Jakie prace przygotowawcze dotyczą inwentaryzacji bezpośredniej a jakie inwentaryzacji

pośredniej?

5. Jakie są zasady prowadzenia pomiaru inwentaryzacyjnego sieci uzbrojenia terenu?
6. Co nazywa się wiązką przewodów?
7. Jaki jest zakres pomiarów sytuacyjnych sieci gazowej?
8. Jaki jest zakres pomiarów wysokościowych sieci gazowej?
9. Co to jest kanał zbiorczy?
10. Jakiego rodzaju wykrywacze służą do wykrywania urządzeń podziemnych zasypanych?
11. Do czego służą odkrywki terenowe?
12. W jaki sposób wyznacza się wykrywaczami kierunek ułożenia przewodu?
3. W jaki sposób wyznacza się wykrywaczami głębokość ułożenia przewodu?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj pomiar inwentaryzacyjny przewodu podziemnego przed zasypaniem i opracuj

szkic pomiaru inwentaryzacyjnego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami inwentaryzacji sieci uzbrojenia terenu,
2) odszukać punkty osnowy na danym terenie,
3) ustalić trasę przewodu i położenie obiektów naziemnych,
4) wykonać pomiar inwentaryzacyjny osi przewodu i pozostałych szczegółów z nim

związanych, metodą ortogonalną,

5) wykonać szkic polowy sytuacyjnego pomiaru inwentaryzacyjnego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

szkicownik i druki (formularze) szkiców polowych,

−

taśma , węgielnica, domiarówka, tyczki i komplet szpilek,

−

instrukcje i wytyczne techniczne dotyczące inwentaryzacji sieci uzbrojenia technicznego
terenu,

−

materiały piśmiennicze,

−

papier formatu A4, flamastry.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Ćwiczenie 2

Przeprowadź metodą pośrednią pomiar inwentaryzacyjny przewodu telekomunikacyjnego

na wskazanym odcinku. Wykonaj szkic inwentaryzacyjny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami inwentaryzacji przewodów,
2) odszukać punkty osnowy na danym terenie,
3) przy pomocy wykrywacza ustalić trasę przewodu i ustalić położenie obiektów

naziemnych sieci uzbrojenia terenu,

4) wykonać pomiar inwentaryzacyjny osi przewodu i pozostałych szczegółów metodą

ortogonalną,

5) wykonać szkic polowy sytuacyjnego pomiaru inwentaryzacyjnego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wykrywacz urządzeń podziemnych,

−

szkicownik, formularze szkiców polowych,

−

taśma , węgielnica, domiarówka, tyczki i komplet szpilek,

−

instrukcje i wytyczne techniczne dotyczące inwentaryzacji sieci uzbrojenia technicznego
terenu,

−

materiały piśmiennicze.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić pojęcie uzbrojenia terenu?





2) wyjaśnić pojęcie głębokości ułożenia przewodu?





3) wyjaśnić pojęcie odkrywki terenowej?





4) określić różnice między kanałem zbiorczym, a wiązką przewodów?





5) sklasyfikować sposoby przeprowadzenia inwentaryzacji?





6) określić grupy dokładnościowe urządzeń uzbrojenia?





7) podać podstawowe wiadomości na temat budowy różnych sieci

uzbrojenia terenu?





8) zastosować wykrywacze urządzeń podziemnych do ustalania

kierunku ułożenia przewodu podziemnego metodą indukcyjną?





9) zastosować wykrywacze urządzeń podziemnych do ustalania

głębokości ułożenia przewodu podziemnego?





10) zastosować wykrywacze urządzeń podziemnych do ustalania

kierunku ułożenia przewodu podziemnego metodą galwaniczną?





11) sporządzić szkic polowy pomiaru sytuacyjnego przewodów

podziemnych zlokalizowanych wykrywaczem?





12) sporządzić szkic polowy pomiaru sytuacyjnego przewodów

podziemnych wykonanego metodą bezpośrednią?





13) odczytywać tabliczki orientacyjne?





14) wyjaśnić budowę wykrywacza i zasadę jego działania?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

4.2. Ewidencja geodezyjna przewodów podziemnych oraz

zasady projektowania sieci uzbrojenia terenu

4.2.1. Materiał nauczania

Sieci uzbrojenia terenu na mapie zasadniczej
Na podstawie wyników pomiarów terenowych opracowuje się mapę przeglądową

uzbrojenia terenu, która jest jedną z map tematycznych i zawiera informacje o rodzajach
i rozmieszczeniu

określonych

elementów

technicznego

podziemnego,

naziemnego

i nadziemnego uzbrojenia terenu.

Przy wznoszeniu na mapę treści tematycznej uzbrojenia terenu należy:

−

unikać pokrywania się linii przewodów z liniami konturów sytuacyjnych obiektów
wydłużonych (liniowych) mapy podkładowej;

−

linie równoległe wykreślać w odległości zapewniającej ich rozdzielczość oraz czytelność
opisów przewodów;

−

nie podlegają wykazaniu na mapie przewody , których długość w skali mapy jest
mniejsza od 1 centymetra.

Do oznaczania rodzaju przewodu na mapie stosuje się następujące symbole literowe:

−

sieć wodociągowa „w”,

−

przewód wody przemysłowej „wp”,

−

sieć kanalizacyjna ogólnospławna „k”,

−

sieć kanalizacyjna sanitarna „ks”,

−

sieć kanalizacyjna deszczowa „kd”,

−

sieć kanalizacyjna przemysłowa „kp”,

−

sieć cieplna „c”,

−

przewód pary technologicznej „cp”,

−

sieć gazowa „g”,

−

sieć telekomunikacyjna „t”,

−

sieć elektroenergetyczna „e”,

−

rurociąg naftowy „rn”,

−

kanał zbiorczy różnych przewodów „tz”.

Przewody sieci specjalnych, dla których nie ustalono symboli literowych, należy oznaczać
opisem określającym rodzaj i charakterystykę tych przewodów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Rys. 11. Przykład sporządzenia szkicu polowego pomiaru sytuacyjnego sieci kanalizacyjnej [7]

Pomiarem sytuacyjnym należy objąć, zależnie od średnicy: osie lub krawędzie

przewodów, punkty zmiany kierunku lub średnicy przewodu i urządzenia na przewodach.
Ponadto, wykonuje się pomiar wnętrz studzienek w celu wykonania rysunków w rzucie
pionowym i poziomym. Należy też określić średnicę przewodów i rodzaj materiału.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

W czasie pomiaru inwentaryzacyjnego należy mierzyć wszystkie elementy uzbrojenia

i urządzenia oraz obiekty specjalne, dotyczące danej sieci.

Ewidencja geodezyjna i ewidencja branżowa przewodów podziemnych
Dokładny zakres pomiarów uzgadnia się każdorazowo ze zleceniodawcą.

Opieką nad zakładaniem, udostępnianiem i prowadzeniem sieci uzbrojenia terenu zajmuje się
Geodezyjna Ewidencja Sieci Uzbrojenia Terenu, czyli GESUT. Geodezyjna Ewidencja Sieci
Uzbrojenia Terenu jest uporządkowanym zbiorem danych przestrzennych i opisowych
o uzbrojeniu terenu i podmiotach nim zarządzających.

Zgodnie z Ustawą Prawo Geodezyjne i Kartograficzne, przez uzbrojenie terenu rozumie

się wszelkiego rodzaju nadziemne, naziemne i podziemne przewody i urządzenia
wodociągowe, kanalizacyjne, gazowe, cieplne, telekomunikacyjne, elektroenergetyczne
i inne, z wyłączeniem urządzeń melioracji szczegółowych, a także podziemne budowle, jak:
tunele, przejścia, parkingi, zbiorniki itp.

Przez prowadzenie GESUT rozumie się jego bieżące administrowanie, ciągłą aktualizację

tych danych i udostępnianie tych danych.

Dla potrzeb GESUT, uzbrojenie terenu dzieli się na sieci uzbrojenia terenu oznaczane

SUT oraz Budowle Podziemne. Projekty sieci uzbrojenia terenu uzgadniane są w Zespołach
Uzgadniania Dokumentacji Projektowej zwanych ZUDP.

Administratorami sieci branżowych są poszczególne branże czyli branżowe ewidencje

sieci uzbrojenia terenu zwane BESUT.

GESUT zakłada się i prowadzi z zastosowaniem komputerowych systemów

informatycznych posługujących się oprogramowaniem, spełniającym wymogi:

−

instrukcji technicznej G-7,

−

instrukcji K-1 Mapa Zasadnicza,

−

instrukcji Standard Wymiany Informacji Geodezyjnej SWING
Dane GESUT to dane przestrzenne i opisowe, a wśród nich - dane podmiotowe

i przedmiotowe.

Informacje

przestrzenne

to

współrzędne

płaskie

punktów

charakterystycznych elementów sieci uzbrojenia terenu w układzie współrzędnych przyjętym
dla mapy zasadniczej. W GESUT wysokości punktów są traktowane, tak jak na mapie
zasadniczej, jako dane opisowe.

Opisowe dane podmiotowe odnoszą się do właścicieli i administratorów sieci. Są to:

nazwa lub imię i nazwisko, dane adresowe i telekomunikacyjne podmiotu.

Opisowe dane przedmiotowe odnoszą się do obiektów SUT i obiektu Budowla

Podziemna. W skład danych przedmiotowych wchodzą:

−

kod obiektu zawierający rodzaj sieci, typ sieci i kategorię obiektu,

−

identyfikator (kolejny lub strukturalny) uzgodniony z administratorem sieci,

−

nazwa branżowa,

−

właściciel,

−

administrator,

−

jednostka ewidencji gruntów,

−

nr obrębu ewidencji gruntów,

−

nr działki ewidencyjnej,

−

ulica,

−

nr adresowy (dotyczy przyłączy i niektórych obiektów punktowych),

−

funkcja (dotyczy przewodów),

−

współrzędne wysokościowe punktów charakterystycznych obiektu,

−

status przewodu,

−

rodzaj źródła danych o położeniu obiektu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

−

materiał,

−

liczba przewodów,

−

zewnętrzny wymiar poziomy (dotyczy przewodów),

−

zewnętrzny wymiar pionowy przewodu (dotyczy przewodów, których wymiar pionowy
może różnić się od poziomego),

−

historię obiektu, a w niej daty wprowadzonych zmian, identyfikator osoby
wprowadzającej zmianę i opis zmiany.
Rodzaj, typ i identyfikator sieci są uwidoczniane na mapie zasadniczej, czyli stanowią

widoczne atrybuty opisowe obiektów przedstawianych na mapie.

Źródła danych dla zakładania GESUT stanowią:

−

mapa zasadnicza,

−

archiwalne materiały geodezyjnej inwentaryzacji sieci uzbrojenia terenu istniejące
w Państwowym Zasobie Geodezyjnym i Kartograficznym,

−

dane gromadzone w ewidencji gruntów i budynków,

−

informacje ZUDP,

−

materiały branżowe, w tym; ewidencje branżowe, dokumentacja inwentaryzacji
powykonawczej, dokumentacje techniczne elementów sieci, mapy tematyczne, schematy
sieci.
Generalną zasadą jest selekcja i wykorzystanie danych w kolejności stopnia zaufania do

ich precyzji:

−

dane analityczne,

−

dane graficzne,

−

dane branżowe.
Przez dane analityczne rozumieć należy takie dane pochodzące z pomiarów spełniających

wymagania instrukcji technicznych, na podstawie których można obliczyć współrzędne, to
jest dane nadające się do matematycznego przetwarzania. Wymaga się, aby precyzja zapisu
tych danych spełniała wymagania:

−

współrzędne XY lub miara bieżąca i domiar z dokładnością 0.05 m,

−

rzędna H lub niwelacja: dla przewodów sztywnych 0.01m, dla przewodów miękkich 0.1 m.
Jako dane graficzne przyjmuje się dane z digitalizacji lub wektoryzacji mapy zasadniczej.

Wykorzystanie danych o mniejszej precyzji dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy brak danych
wyższej precyzji.

Mapą GESUT jest nakładka „U” mapy zasadniczej w skali 1:500 lub 1:1000,

odpowiednio uzupełniona.

Mapa i części bazy danych GESUT dotyczące poszczególnych sieci są przedstawiane

jednostkom prowadzącym branżową ewidencję sieci dla stwierdzenia ich zgodności
z posiadanymi przez administratorów informacjami. Stwierdzenie zgodności przedstawionych
materiałów w formie oświadczeń załączane są do operatu GESUT.

Obiekty SUT są kodowane. Pierwsza litera kodu oznacza rodzaj sieci, druga typ sieci,

trzecia kategorię obiektu. Gdy sieć nie dzieli się na typy, drugą literą kodu jest X. Litera ta
może w przyszłości ulec zmianie, gdy w takiej sieci zostanie wprowadzony podział na typy.

Tworzenie kodu obiektu określa tabela numer 1.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Tabela 1. Tworzenie kodów obiektów

Nr

RODZAJ SIECI

Kolor

w technice

wielobarwnej

Pierwsza

litera
kodu

TYP SIECI

Druga litera kodu

1

Wodociągowe

niebieski

W

ogólne
lokalne

O
L

2

Kanalizacyjne

brązowy

K

ogólnospławne
sanitarne
deszczowe
przemysłowe
lokalne

O
S
D
P
L

3

Gazowe

żółty

G

wysokoprężne
średnioprężne
niskoprężne

W
S
N

4

Ciepłownicze

fioletowy

C

wys. ciśnienia
nis. ciśnienia
parowa

W
N
P

5

Elektroenergetyczne

czerwony

E

wysokiego nap.
średniego nap.
niskiego nap.
inne

W
S
N
I

6

Telekomunikacyjne

pomarańczowy

T

tranzytowe
miejscowe

T
M

7

Benzynowe

czarny

B

-

X

8

Niezidentyfikowane

zielony

X

rurowe
kablowe

R
K

9

Naftowe

czarny

N

-

X

10

Poczty
pneumatycznej

czarny

P

-

X

11 Sieci komputerowe

czarny

A

doziemne
w kanalizacji

D
K

12 TV kablowej

czarny

V

doziemne
w kanalizacji

D
K

13 Melioracyjne

czarny

M

-

X

14 Inne sieci rurowe

czarny

I

-

X

15 Kanały zbiorcze

czarny

Z

-

X

16 Inne sieci kablowe

czarny

J

doziemne
w kanalizacji

D
K

Zasady projektowania sieci uzbrojenia terenu
Projekt lokalizacji sieci uzbrojenia terenu powinien zawierać dokładny przebieg linii

rozgraniczających, linii zabudowy, istniejące oraz projektowane jezdnie, chodniki, zieleń
wysoką i zieleńce, wszelkie istniejące budowle i urządzenia nadziemne i podziemne,
przekroje poprzeczne w charakterystycznych miejscach ulic ( tras przewodów) oraz wyloty
istniejących i projektowanych ulic dochodzących.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Ogólne wymagania przy ustalaniu szczegółowej lokalizacji uzbrojenia terenu to:

4. Lokalizację przewodów w trasie ulicy należy ustalać kompleksowo z uwzględnieniem

wszystkich przewidywanych urządzeń.

5. Sieci przewodów podziemnych powinny być lokalizowane w pasie chodników i zieleni

miejskiej z wyjątkiem przewodów kanalizacyjnych, magistralnych przewodów
wodociągowych i cieplnych oraz innych specjalnych urządzeń o charakterze
tranzytowym, które mogą być układane w pasmach jezdni ulicznych.

6. Bezwzględnym warunkiem właściwego ustalenia lokalizacji jest zachowanie

wzajemnych odległości przewodów od linii zabudowy, linii rozgraniczających, osi drogi,
krawężników i innych istniejących lub projektowanych urządzeń.

7. Należy unikać przechodzenia z przewodem z jednej strony ulicy na drugą stronę.
8. Przewody należy prowadzić w miarę możliwości równolegle do osi ulicy.
9. W ulicach o szerokości ponad 30 m należy prowadzić przewody podziemne rozdzielcze

oddzielnie po każdej stronie ulicy , ale wcześniej przeprowadzić analizę ekonomiczną.

10. Przy istniejącej i planowanej zabudowie jednostronnej ulicy przewody rozdzielcze

prowadzić należy po stronie zabudowy.

11. Dla odcinków ulicy biegnących w łuku należy kable prowadzić w łuku , a przewody

rurowe i kable w kanalizacji należy prowadzić równymi cięciwami wypełniającymi ten
łuk.

12. W przypadkach szczególnych, gdy linia rozgraniczająca ulicy jest nierównoległa do osi

jezdni, przewody podziemne rozdzielcze należy prowadzić równolegle do linii
rozgraniczającej, a przewody magistralne oraz kable oświetleniowe równolegle do osi
jezdni.

13. Niedopuszczalne jest lokalizowanie różnych przewodów w jednej płaszczyźnie pionowej

czyli jednych nad drugimi z wyjątkiem tych, które umieszczane są w blokach kanalizacji
kablowej lub w kanałach zbiorczych.

14. Należy tez przestrzegać zasady że im głębiej maja być umieszczone przewody podziemne

tym większa powinna być ich odległość od budynków ( aby nie osłabiać fundamentów).

15. Przy ustalaniu tras kabli elektroenergetycznych należy zwrócić uwagę, aby kable były

lokalizowane w kolejności napięć, poczynając od linii rozgraniczającej w kierunku jezdni
z wyjątkiem kabli oświetleniowych, których trasy powinny być lokalizowane jako
pierwsze od jezdni przy linii słupów oświetleniowych.

16. Należy dążyć do lokalizowania przewodów w odcinkach prostych a ich skrzyżowań

i odgałęzień pod kątem prostym.

17. Należy unikać lokalizowania przewodów pod skarpami.

Przy braku miejsca na przeprowadzenie dużej ilości przewodów podziemnych można

zastosować kanały zbiorcze dla wspólnego ułożenia w nich sieci następujących przewodów:
rurociągów sieci cieplnej, przewodów wodociągowych, przewodów gazowych niskiego
i średniego ciśnienia, kabli elektroenergetycznych o napięciu nie większym od 20 kV, kabli
telekomunikacyjnych i przewodów kanalizacyjnych tłocznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Tabela. 2. Najmniejsze dopuszczalne odległości poziome (w metrach) między osiami poszczególnych przewodów

sieci podziemnej

Pojedyncze kable

elektroenergetyczne

Nazwa przewodów sieci podziemnej

Ró

żn

e

li

n

ie

k

ab

lo

w

o

e

n

e

rg

e

ty

cz

ne

do

1

kV

do

1

0

kV

po

wy

że

j

10

kV

P

o

je

dy

n

c

ze

k

a

b

le

te

le

k

o

m

u

n

ik

ac

y

jne

P

rze

w

od

y

w

od

o

ci

ągo

w

e

ø

25

0

mm

P

rze

w

od

y

g

az

o

w

e

n

is

kopr

ęż

n

e

do

ø

25

0

mm

Linie kablowe / różnych

użytkowników/

0,50

0,50

0,50

0,50

do 1 kV

0,50

0,10

0,10

0,10

do 10 kV

0,50

0,10

0,10

0,25

0,50

P

o

je

dy

n

c

ze

k

a

b

le

el

ek

tr

o

e

n

e

rg

et

y

cz

ne

powyżej 1 kV

powyżej 10 kV

0,50

0,10

0,10

0,25

0,80

1,00

Pojedyncze kable telekomunikacyjne

0,50

-

0,80

1,00

Typowe rozmieszczenie przewodów podziemnych przedstawia rysunek 12.
Tyczenie sytuacyjne przewodów w ulicach należy wykonywać z dokładnością

±

0,1 m

a na terenach pozostałych z dokładnością

±

0,2 m. Rzędne wysokości niwelety dna

przewodów kanalizacyjnych oraz przewodów rurowych i naziemnych elementów przewodów
podziemnych (armatury) należy określać z dokładnością

±

0,01m. Rzędne wysokości

przewodów kablowych z dokładnością

±

0,1m.

Rys. 12. Typowe rozmieszczenie przewodów podziemnych w ulicy: 1 – kanalizacja kablowa magistralna

telekomunikacyjna, 2 – kable elektroenergetyczne WN, 3 – przewód cieplny, 4 – kanalizacja sanitarna,
5 – kabel oświetleniowy, 6 – wpust uliczny, 7 – kanalizacja deszczowa, 8. – przewód wodociągowy,
9. – przewód gazowy, 10 – kable elektroenergetyczne NN [7]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Kontrole posadowienia urządzeń podziemnych i nadziemnych przeprowadza się

w terenie w czasie realizacji projektu lub bezpośrednio po zrealizowaniu całości lub części
inwestycji. Przy różnicach w ułożeniu przewodów pomiędzy projektem urządzenia, a jego
realizacją w terenie nie przekraczających wielkości 0,3 m stwierdza się, że przewód ułożony
został zgodnie z projektem lokalizacji pod warunkiem, że zostały zachowane dopuszczalne
odległości wzajemne poszczególnych przewodów, odległości od linii zabudowy i innych
istniejących lub projektowanych urządzeń.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakimi kolorami oznacza się na mapie różne sieci uzbrojenia terenu?
2. Co to jest BESUT?
3. Jakie są atrybuty opisowe obiektu na mapie?
4. Jaką literą oznacza się nakładkę SUT mapy zasadniczej?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź analizę treści mapy zasadniczej w zakresie urządzeń podziemnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych kryteria oznaczeń w zakresie urządzeń

podziemnych,

2) dokonać analizy treści otrzymanego fragmentu mapy zasadniczej na podstawie instrukcji,
3) rozpoznać rodzaje istniejących na mapie urządzeń,
4) zapisać przy urządzeniu krótką jego słowną charakterystykę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, artykuły piśmiennicze,

−

fragment mapy zasadniczej zawierający urządzenia podziemne,

−

instrukcje i wytyczne techniczne dotyczące inwentaryzacji

Ćwiczenie 2

Określ dane ewidencyjne przewodu na podstawie mapy zasadniczej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych kryteria oznaczeń w zakresie urządzeń

podziemnych,

2) dokonać analizy treści otrzymanego fragmentu mapy zasadniczej na podstawie instrukcji,
3) rozpoznać rodzaje istniejących na mapie urządzeń,
4) wypisać informacje o przewodzie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, artykuły piśmiennicze,

−

fragment mapy zasadniczej zawierający urządzenia podziemne,

−

instrukcje i wytyczne techniczne dotyczące inwentaryzacji

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) odczytać z mapy dane dotyczące danego przewodu sieci uzbrojenia

terenu?





2) określić zasady projektowania poszczególnych sieci uzbrojenia terenu?





3) rozróżnić kolory oznakowania danej sieci?





4) określić dane ewidencyjne przewodu?





5) opracować geodezyjnie projekt sieci uzbrojenia terenu?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 30 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Zadania wymagają stosunkowo prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed

wskazaniem poprawnego wyniku.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Ze względu na warunki dostępu do sieci uzbrojenia, pomiar inwentaryzacyjny może być

wykonany sposobem
a) bezpośrednim lub pośrednim.
b) odkrywki terenowej lub bezpośrednio.
c) pośrednim lub aparaturą.
d) geometrycznym lub mechanicznym.

2. Wiązka przewodów podziemnych to

a) przewody umieszczone w kablu.
b) dwa lub więcej przewodów tego samego rodzaju, których wzajemna odległość nie

jest większa niż 0,3 m.

c) dwa lub więcej przewodów tego samego rodzaju, których wzajemna odległość nie

jest większa niż 0,5 m.

d) kilka przewodów w jednej osłonce.

3. Pomiar położenia przewodów i urządzeń uzbrojenia terenu należy wykonywać zgodnie

z instrukcją
a) K-2.
b) G-5.
c) O-7.
d) G-4.

4. Dla przewodów podziemnych i naziemnych o średnicach mniejszych od 0,75 m

a) mierzy się średnicę wewnętrzną.
b) dopuszcza się pomiar obrysu.
c) dopuszcza się pomiar przebiegu ich osi.
d) mierzy się średnicę wewnętrzną i zewnetrzną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

5. Pomiary sytuacyjne sieci wodociągowej obejmują pomiar jej elementów takich jak

a) zasuwy uliczne, hydranty, odpowietrzniki, odwodnienia i zdroje uliczne.
b) zasuwy uliczne, mufy kablowe, odpowietrzniki, odwodnienia i zdroje uliczne.
c) zasuwy uliczne, hydranty, wentyle bezpieczeństwa, odwodnienia i zdroje uliczne.
d) zasuwy uliczne, odpowietrzniki, odwodnienia i zdroje uliczne.

6. Odległość dwóch sąsiednich punktów danego przewodu mierzonych podczas

inwentaryzacyjnego pomiaru sytuacyjnego i wysokościowego tego przewodu nie
powinna być większa od
a) 200 m.
b) 150 m.
c) 100 m.
d) 50 m.

7. Wysokości elementów sieci uzbrojenia niedostępnych do bezpośredniego pomiaru

określa się
a) metodą niwelacji geometrycznej przy zastosowaniu dwóch niwelatorów, gdy rzędną

należy określić z dokładnością 0,01 m.

b) przez pomiar różnicy wysokości między punktem o znanej wysokości, a elementem

dla którego ma być określona rzędna.

c) przez pomiar różnicy wysokości między punktem o znanej wysokości , a elementem

dla którego rzędna ma być określona z dokładnością 0,1 m.

d) metodą niwelacji ze środka, przy zastosowaniu dwóch łat i dwóch niwelatorów.

8. Rzędne wysokości górnych krawędzi włazów studzienek należy wyznaczać drogą dwóch

niezależnych pomiarów, a różnica wyników nie powinna przekraczać
a) 0,5 m.
b) 0,01 m.
c) 0,1 m.
d) 0,15 m..

9. Przewody uzbrojenia terenu oznacza się na mapie liniami ciągłymi, odpowiednio

w kolorze
a) wodociągowe - zielonym.
b) gazowe –żółtym.
c) cieplne – czerwonym.
d) kanalizacyjne – czarnym.

10. Odsłonięcie przewodów znajdujących się pod powierzchnią terenu w celu dokładnego

określenia ich położenia oraz ustalenia ich rodzajów, średnic i innych parametrów to
a) odkrywka terenowa.
b) odsłonka terenowa .
c) przekrój inwentaryzacyjny.
d) przekrój poprzeczny.

11. Tabliczka orientacyjna, na której znajdują się literki ZL, oznacza

a) zasuwę liniową na przewodzie wodociągowym.
b) zasuwę lewostronną na przewodzie wodociągowym.
c) zasuwę lewostronną na przewodzie gazowym.
d) zamknięcie lotu na przewodzie gazowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

12. Dla odcinków ulic biegnących w łukach, przewody rurowe i kable w kanalizacji

prowadzi się
a) wzdłuż łuku.
b) według normalnej do łuku.
c) wzdłuż cięciw łuków.
d) wielobokiem otaczających stycznych.

13. Rzędne wysokości niwelety dna przy tyczeniu przewodów kanalizacyjnych oraz

przewodów rurowych oraz rzędne wysokości naziemnych elementów przewodów
podziemnych, należy określać z dokładnością
a) ± 0 05 m.
b) ± 0,01 m.
c) ± 0,1 m.
d) ± 0,2 m.

14. Wyznaczanie głębokości przewodu wykrywaczem należy traktować jako

a) pomiar niwelacyjny.
b) pomiar tachimetryczny.
c) informację do prac projektowych lub do wykonywania odkrywki.
d) dowolny pomiar wysokościowy.

15. Odległość między sondą uziemiającą, a przewodem, powinna wynosić około

a) 20 m.
b) 15 m.
c) 3 m.
d) 10 m.

16. Wykrywacze urządzeń podziemnych mogą działać metodą

a) indukcyjną lub galwaniczną.
b) geometryczną.
c) trygonometryczną.
d) elektroniczną lub fizyczną.

17. Prowadzeniem, zbioru (zasobu, bazy) danych i udostępnianiem danych o sieci uzbrojenia

terenu zajmuje się
a) WOUDP.
b) WOSIT.
c) GESUT.
d) PZUST.

18. Wśród najczęściej spotykanych na rynku wykrywaczy możemy wymienić

a) Poltras, WK i LR.
b) Szukacz ST.
c) LU i Poltras.
d) Poltras, LR- 1 i LR-2.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

19. Widoczny na rysunku fragment szkicu polowego przedstawia

a) pomiar powykonawczy sieci wodociągowej, wykonany metodą bezpośrednią.
b) projekt sieci kanalizacyjnej.
c) pomiar powykonawczy sieci wodociągowej wykonany metodą ortogonalną.
d) projekt sieci gazowej do wyniesienia metodą ortogonalną.

20. Oznaczenie przewodu literką „k” oznacza sieć kanalizacyjną

a) sanitarną.
b) deszczową.
c) przemysłową.
d) ogólnospławną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ............................................................................................................................

Tyczenie i inwentaryzacja obiektów sieci uzbrojenia terenu

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

6. LITERATURA

1. Gałda M., Kujawski E., Przewłocki S.: Geodezja i miernictwo budowlane, Warszawa,

PPWK 1994

2. Jagielski A.: Geodezja I. Wydawnictwo GEODPIS, Kraków 2005 wydanie

I zmodyfikowane

3. Jagielski A.: Geodezja II. Wydawnictwo P.W. Stabill, Kraków 2003
4. Jagielski A.: Przewodnik do ćwiczeń z Geodezji I. Wydawnictwo P. W. Stabill, Kraków

2004

5. Praca zbiorowa: Geodezja inżynieryjna, t.1, 2, 3. Warszawa, PPWK 1993
6. Przewłocki S.: Geodezja dla inżynierii środowiska. Warszawa, PWN 1997
7. Instrukcja techniczna G-3
8. Instrukcja techniczna G-4
9. Instrukcja techniczna G-7
10. Wytyczne techniczne G-3.2
11. Wytyczne techniczne G-4.4