Niniejszy ebook to darmowa wersja promocyjna, nie przeznaczona do sprzedaży, dołączana do
drukowanej książki o tym samym tytule.

Copyright by Złote Myśli & Andrzej Fesnak, rok 2011

Autor: Andrzej Fesnak
Tytuł: Jakie decyzje finansowe podejmują bogaci i dlaczego biedni robią błędy,
działając inaczej - Wersja drukowana

Nr zamówienia: 1119518-20110721
Nr Klienta: 185857
Data realizacji: 21.07.2011
Zapłacono: 20,21 zł

Wydanie: I
Data: 07.06.2011
ISBN:

Złote Myśli Sp. z o.o.
ul. Toszecka 102
44-117 Gliwice

www.zlotemysli.pl

email:

[e-mail]

Autor oraz Wydawnictwo Złote Myśli dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce
informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za
ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub
autorskich.

Autor

oraz

Wydawnictwo

Złote

Myśli

nie

ponoszą

również

żadnej

odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych
w książce.

Niniejsza publikacja, ani żadna jej część, nie może być kopiowana, ani w jakikolwiek inny
sposób reprodukowana, powielana, ani odczytywana w środkach publicznego przekazu bez
pisemnej zgody wydawcy. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także
kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw
autorskich niniejszej publikacji.

Wszelkie prawa zastrzeżone.
All rights reserved.

Spis treści

Wstęp .............................................................................................................21

Część 1 Jaka jest nasza postawa?

Jakiej postawy uczą nas w szkole? ......................................................29
Jakie są główne grzechy finansowe? ..................................................37
Co wiemy o inteligencji? .........................................................................53
Co to jest inteligencja finansowa? .......................................................65

Część 2 Podstawy i rola planowania finansowego

Jakie są etapy życia finansowego? ......................................................91
Czy jesteś ważny? ...................................................................................105
Jak analizujemy sytuację? ...................................................................111
Jak rozumieć planowanie finansowe? ............................................119

Część 3 Na czym stoimy?

Na co wydajemy, czyli budżet rodzinny… ....................................131
Czym jest wartość netto? ....................................................................141
Jak powinny wyglądać finanse rodziny? ........................................155

Część 4 Co trzeba zaplanować?

Co daje plan edukacyjny? ...................................................................189
Jak mądrze korzystać z kredytów? ...................................................199
Jak finansować nieruchomości?........................................................217
Jak powinieneś chronić życie? ...........................................................233

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz? .......................253
Po co Ci plan emerytalny? ...................................................................277
Co to jest niezależność finansowa? .................................................311

Część 5 Jak kontrolujemy sytuację?

Żeglujemy czy dryfujemy, czyli jak kontrolować plany

finansowe? .........................................................................325

W czym pomoże Ci komputer finansowy? ....................................333
31 Złotych Reguł, które pomagają osiągnąć niezależność

finansową............................................................................343

Zakończenie .............................................................................................345

Prof. dr hab. Jan Monkiewicz, Wydział Za-
rządzania Politechniki Warszawskiej, Zastępca
Sekretarza Generalnego The Geneva Associa-
tion for the Study of Insurance Economics,
współzałożyciel Stowarzyszenia na Rzecz Bez-
pieczeństwa Finansowego Obywateli RP, były
prezes PZU oraz Polisy Życie, Człowiek Roku
Ubezpieczeń 2008.

Książkę Andrzeja Fesnaka należy uznać za niezwykle udane przed-
sięwzięcie wydawnicze. Jest po prostu strzałem w dziesiątkę. Wpro-
wadza ona nas krok po kroku w praktyczny świat finansów osobi-
stych. Robi to w niezwykle przyjazny i prosty sposób, pozwalając
zrozumieć przesłanki różnych decyzji finansowych i ich skutki dla
naszego budżetu osobistego. Obudowana jest mnóstwem przykła-
dów, historii i historyjek. W wyniku ich lektury nawet najbardziej
skomplikowane sprawy stają się proste. Książka warta polecenia
dla wszystkich, ale zwłaszcza dla ludzi młodych.

* * *

Prof. dr hab. Irena Jędrzejczyk, Zakład Prawa i Finansów,
Wydział Nauk Ekonomicznych SGGW w Warszawie.

Książka doskonale wpisuje się w wizję nakreśloną w ramach do-
kumentu EUROPA 2020, dla którego instrumentów wdrożenia

Opinie

będzie poszukiwać Polska w czasie rozpoczynają-
cej się wkrótce nowej prezydencji.

Książka jest uszczegółowieniem priorytetu „Mło-
dzież w drodze”, transponując go na sformu-
łowanie „Polska młodzież w drodze do sukcesu
finansowego”.

Zajęcia dydaktyczne i spotkania z młodzieżą dały
możliwość Autorowi rozpoznania jej potrzeb i jej
oczekiwań. Niekonwencjonalne metody w pracy z młodzieżą przy-
sporzyły Autorowi wielu zwolenników, co z pewnością wpłynie na
poczytność tej publikacji

Książka jest uszczegółowieniem priorytetu włączenia społecznego,
serwując rady praktyczne, jak działać, aby włączyć ludzi biednych
w dobrodziejstwo inwestowania i przekonać ich do podjęcia trudu
samodzielnego, planowego kształtowania finansów osobistych.

Autor działa z pasją i pisze z pasją, oddając w ręce Czytelnika całą
swoją wiedzę i bogate doświadczenie zdobyte w zawodzie licen-
cjonowanego doradcy finansowego i jednocześnie praktykującego
inwestora obeznanego z tajnikami warsztatu inwestorskiego. Go-
rąco polecam uwadze Czytelnika tę niezwykłą i wielce pożyteczną
lekturę.

* * *

Monika Richardson, prezenterka telewizyjna

Jak każdy człowiek urodzony i wychowany w PRL
jestem finansową kaleką. W logice kalkulacji fi-
nansowych szukam drugiego dna, a metody ma-
łych oszczędności przypominają mi lata spędzo-
ne na odkładaniu na SKO (na końcu wystarczyło
na 2 bilety miesięczne komunikacji miejskiej). Długo myślałam,

zanim wzięłam swój pierwszy kredyt i na wszelki wypadek na-
tychmiast go spłaciłam, a mój domowy budżet to do dzisiaj obszar
sejsmicznie aktywny i permanentnie zagrożony tsunami. Dlatego
z przyjemnością sięgnęłam po książkę Andrzeja Fesnaka, bo An-
drzej pisze tak, jak mówi: po prostu i do ludzi. To jeszcze jedna
szansa dla takich jak ja na mądre zaplanowanie finansowej przy-
szłości i godziwą emeryturę. Polecam.

* * *

Adam Sankowski, Prezes Polskiej Izby Po-
średników Finansowych i Ubezpieczeniowych

Zrozumiała edukacja finansowa jest bardzo waż-
nym elementem świadomości społecznej. Dzięki
niej każdy może zarządzać lepiej swoimi finansa-
mi. Nasza Izba nie tylko wspiera takie inicjatywy
ale również sama organizuje akcje uświadamia-
nia. Powołany przez Izbę Komitet Razem zwrócił

uwagę społeczeństwa na temat przyszłych emerytur i udało się nam
wywalczyć ulgi emerytalne dla każdego. Książka Andrzeja Fesna-
ka z pewnością przyczyni się do wzrostu świadomości Polaków –
omawia bowiem nie tylko palące zagadnienia emerytalne. Przede
wszystkim w przystępny sposób pokazuje, co robić, aby mieć za-
sobniejszy portfel i realizować w życiu swoje różne finansowe cele.

* * *

Marek Fereniec, Wiceprezes Zarządu AEGON TU na Życie S.A.

Z pewnością wydawać pieniądze umiemy wszyscy, wielu potrafi je
zarabiać, ale naprawdę niewielu potrafi nimi zarządzać. Dlatego
temat tej książki wydał mi się bardzo uniwersalny. Miałem jed-
nak pewne obawy: Andrzej Fesnak to trener wytrawny, o wielolet-

nim doświadczeniu. (Pierwszy raz widziałem go
w „akcji” bodajże w 1995 r. Szkolił wtedy kandy-
datów na agentów ubezpieczeniowych i zrobił na
mnie kolosalne wrażenie. Tak bardzo jego szko-
lenie odbiegało temperamentem i użytymi meto-
dami od tego, co zwykliśmy nazywać szkoleniem
dorosłych. Już wtedy bardzo sprawnie poruszał
się w dziedzinie finansów). Pomyślałem zatem,
że autor nagle postanowił podzielić się sumą wiedzy i doświad­
czeń, jakie zgromadził przez te wszystkie lata pracy . Przyznacie
— ryzyko powstania „gniota” było wyraźne. Jednak już po przeczy-
taniu paru zaledwie stron uspokoiłem się — to rzecz, która, choć
traktuje o temacie trudnym, jest napisana lekko i przystępnie. To
erudycyjny i błyskotliwy wykład o wychodzeniu z edukacyjnego
deficytu wiedzy i rozumienia finansów. W niebanalny sposób prze-
prowadza czytelnika przez gąszcz pojęć i mechanizmów dotrzymu-
jąc obietnicy zawartej w tytule: pokazuje drogę do zamożności. Do
lektury!

* * *

Tadeusz A. Mosz, publicysta ekonomiczny, au-
tor Plus Minus w TVP, EKG w radiu TokFM

To książka w amerykańskim stylu. O sprawach po-
wszechnie uważanych za nudne i trudne opowiada

prostym, zrozumiałym dla ogółu językiem, ale fascynująco.

Fesnak jest „finansowym intelektualistą”. Zawstydza tych, którzy
uważają, że wiedza o finansach jest godna troglodyty, a nie praw-
dziwego inteligenta, z drugiej strony udowadnia, że mądre plano-
wanie i budowanie finansowej przyszłości i niezależności może być
zajęciem niezwykle twórczym i ekscytującym. Nie jest to zwykły po-
radnik dla finansowych żółtodziobów. Książka porządkuje, a w wie-

lu miejscach także poszerza wiedzę znawców finansów osobistych
i stanowi kapitalne źródło, z którego powinni czerpać ludzie, któ-
rzy nie są z urodzenia miliarderami, a chcieliby dowiedzieć się, na
czym polega istota niezależności finansowej i jak ją zbudować.

* * *

Zygmunt K. Jagodziński, Specjalista od zna-
ków wodnych, były kierownik atelier znaków
wodnych zatrudniony w PWPW S.A. (ponad
40 lat pracy), znawca papierów wartościowych,
w tym pieniędzy papierowych, wieloletni członek
SDP, publicysta, autor 6 książek i ponad stu kil-
kudziesięciu artykułów przyczynkarskich, bro-

nioznawca, czynny od 45 lat do dziś muzyk dixielandowy.

Oto nareszcie jest! Wreszcie pojawiła się mądra książka, której
autor — specjalista od finansów — jest nie tylko wielkim znawcą
przedmiotu o bogatym doświadczeniu oraz niebagatelnej prakty-
ce, ale zarazem pasjonatem oddanym bez reszty tej specjalności.

Dr Andrzej Fesnak w sposób nieskomplikowany, by nie powie-
dzieć, w bardzo przystępnej formie, definiuje pewien problem: na
czym polega zarządzanie własnymi finansami? Owo zagadnienie,
z którym większość z nas boryka się na co dzień, do niedawna nie
znajdowało uznania — w kręgu uczonych finansistów — by o nim
mówić językiem przeciętnego Polaka. Opracowanie A. Fesnaka,
powstałe, jak się zdaje, na „surowym korzeniu” (to znaczy nie-
oparte na wcześniejszych tego typu pracach) dla tych wszystkich,
którzy chcą bądź zmuszeni są do racjonalnego zarządzania wła-
snymi finansami, staje się bezcennym do wykorzystania narzę-
dziem. Uświadamia nadto, że możemy mieć wpływ na to co, się
dzieje z naszymi dochodami, że możemy inaczej niż dotychczas
racjonalniej nimi gospodarować. Książka skierowana jest m.in.

do młodego pokolenia, jak również do Polaków o średniej klasie
zamożności. To w owej książce znajdziemy odpowiedź na pytania;
jak to zrobić i przy pomocy jakich metod zadbać o nasze obecne
skromne dochody i ewentualnie te przyszłe?

Książka ze wszech miar godna jest polecenia, ponieważ niezależnie
od zawartej w niej bezcennej wiedzy, napisana jest językiem zro-
zumiałym, a więc przystępnym dla każdego czytelnika bez względu
na jego status społeczny.

* * *

Ilona Dzwonnik, EFG, Geniusz Wiedzy Finan-
sowej 2011 — Laureat Olimpiady Wiedzy Finan-
sowej na Giełdzie Papierów Wartościowych 2011.

Od kilkunastu lat działam na rynku finansowym
jako doradca finansowy i biznesowy. Zauważy-
łam, że chęć do edukacji pojawia się falami. Po
powodziach i katastrofach wszyscy interesują się
ubezpieczeniami, po ogłoszeniu hossy — inwe-
stycjami i giełdą, a w trakcie boomu nieruchomości — kredytami
hipotecznymi. I każdy myśli, że przeczytany wówczas artykuł czy
krótki wykład stworzy od razu szansę na miliony. Noe budował
Arkę przed potopem, a nie w trakcie. Innymi słowy, szansę na suk-
ces mają jedynie ci — którzy się przygotowują zawczasu.

Ta książka im w tym pomoże. Każdy rozdział daje odpowiedź na kon-
kretny finansowy problem. Polecam wszystkim, bo jest pisana w przy-
jazny dla czytelnika sposób, a wiedzy finansowej potrzebuje każdy...

* * *

Wiktor Jacyno-Onuszkiewicz, Przewodni-
czący Rady Nadzorczej Perfect NDF SA

Dokonując w życiu odpowiednich wyborów, mo-
żemy stworzyć sobie sytuację, w której będziemy
pracować mądrzej i żyć nie tylko z własnych do-
chodów kapitałowy ale i z samego kapitału.

Jak trafnie zauważa autor, większy wpływ na nasze codzienne życie
i przyszłość ma procent składany niż wiedza historyczna dotycząca
Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego Ulricha von Jungingena.
Niestety jednak wiedza zdobywana przez lata, w obecnym systemie
edukacji, nakierowana jest na rzeczy które z życiem codziennym
niewiele mają wspólnego. Ilu z nas w ogóle pamięta co to takiego
„pantofelek” i jak się rozmnaża? Oraz jaka część z nas wiedzę tą
używa dla kształtowania swojej przyszłości?

Książka Dr A. Fesnaka wprawdzie nie odpowiada czytelnikowi jak
znaleźć pracę czy założyć własny biznes, ale wskazuje co robić gdy
już ją mamy, wnosi aby odkładać chociaż 200 – 300 złotych mie-
sięcznie. Wskazuje także, jak można skutecznie i efektywnie po-
mnażać oszczędności.

Uchwalona przez Sejm Ustawa o Otwartych Funduszach Eme-
rytalnych zakłada, że składka do OFE zostanie zmniejszona z 7,3
proc. do 2,3 proc., potem będzie stopniowo wzrastać, by w 2017
r. osiągnąć 3,5 proc. Środki te mają być waloryzowane o wskaźnik
wzrostu gospodarczego z ostatnich pięciu lat oraz o wysokość in-
flacji. Czy to wystarczy abyśmy na emeryturze mogli godnie żyć?
Wszyscy od dawna wiemy że odpowiedź na to pytanie jest nega-
tywna, i nic nie wskazuje że będzie lepiej.

Przekazana w tej książce, wiedza jest szczególnie przydana w świe-
tle konieczności zabezpieczenia przyszłych emerytur poprzez zna-
lezienie ich finansowania z prywatnych oszczędności. Sprzyjać

temu ma wprowadzenie planowanych na rok 2012 ulg podatko-
wych.

Osobiście uważam iż książka Dr A.Fesnaka powinna stać się szkol-
ną lekturą obowiązkową, a każdy kto po nią sięgnie, z pewnością
znajdzie w niej źródło inspiracji, oraz zastanowi się nad tym co
robi obecnie i jak z finansowego punktu widzenia może poprawić
swoją przyszłość. Gratuluję.

* * *

Andrzej Cichocki, dyrektor Pionu Sprzedaży
oraz Członek Zarządu AXA Polska S.A.

Ta książka to więcej niż tekst. Ta książka to spo-
sób na życie w sferze finansów. Praktyczna wie-
dza podana w sposób dostępny dla czytelnika po-
parta wieloma przykładami. Łatwość w czytaniu
i rozumieniu.

Jakie decyzje finansowe podejmują bogaci…” to treść , mądrość
i wiara w pigułce. Potwierdzenie słów wielkiego człowieka i eko-
nomisty Petera Druckera, który mówił, że „najlepszym sposobem
przewidywania przyszłości jest jej tworzenie…”.

Zachęcam wszystkich nie tylko do przeczytania ale szczególnie do
stosowania reguł, którymi dzieli się z nami dr Andrzej Fesnak —
doskonała pozycja. Gratuluję.

* * *

Wiesław Szermach, Członek Zarządu Towarzystwa Ubezpie-
czeń na Życie „Polisa­Życie” S.A.

Wśród wielu pozycji poświęconych roli pieniądza w naszym życiu
publikacja Autora zasługuje na szczególną uwagę. Recenzowana

publikacja ma przede wszystkim walor praktycz-
ny. W sposób przystępny, posługując się liczny-
mi, niebanalnymi przykładami, wskazuje na nad-
rzędną rolę umysłu i pracy. Jak pisał Owidiusz
— majątek rośnie czynem nie słowami. Książka
składa się z pięciu części, które zawierają jasną i konsekwentną
prezentację poszczególnych zagadnień, łącząc w sposób całościo-
wy problematykę planowania finansów osobistych. Na uwagę za-
sługuje opatrzenie publikacji licznymi pytaniami, zadaniami, ćwi-
czeniami, co bardzo urozmaica i pozwala lepiej zrozumieć trudne
zagadnienia ekonomiczne. Autor słusznie poświęca wiele uwagi
inteligencji finansowej, upatrując w niej świadomego działania.
Trzeba podkreślić, że praca jest w pełni nowatorska, tezy posta-
wione przejrzyste i zrozumiałe dla czytelnika.

Mało kto może wyobrazić sobie, że wie-
dza finansowa jest interesująca, prak-
tyczna i nosi cechy intelektualnej przy-
gody. Także mało kto jest w stanie pisać
o finansach w inny, oryginalny sposób.
A taki właśnie przypadek mamy tutaj.
Jak głosi powszechna opinia — wie-

dza finansowa wydaje się być albo trudna albo nudna.
Po wielu latach funkcjonowania na rynku finansowym
przewertowałem setki, jeśli nie tysiące raportów, spra-
wozdań, podręczników, opracowań i książek. I w du-
żej mierze powszechna opinia wydaje się być niestety
prawdziwa.
Dlatego z radością przeczytałem kilkakrotnie książkę li-
cencjonowanego Doradcy Finansowego — dr. Andrzeja
Fesnaka, EFC®. Ta książka jest po prostu inna.
Napisana jest bowiem w sposób absolutnie niekonwen-
cjonalny. Podobnie jak zajęcia finansowe, które autor
prowadzi zawsze w niekonwencjonalny i nietuzinkowy
sposób. Wydawać by się mogło, że finanse to same cyfry
i fakty. Ale zarówno w trakcie wykładów, jak i w książ-
ce wychodzi cała natura humanisty i kulturoznawcy.
Omawiając dowolne zagadnienie, znajduje bowiem za-

Przedmowa

wsze wsparcie; a to przykład literacki, a to scenę filmo-
wą, a to jakieś przysłowie, a to znowu refren piosenki,
cytaty, odwołania do myśli filozoficznych itd… To spra-
wia, że książkę czyta się według marketingowej zasady
3 in 1 – jest łatwa do zrozumienia, zaciekawia treścią
i przykładami, a ponadto podaje zawsze praktyczne po-
rady, jak rozwiązać dany problem.
Planowanie finansów osobistych to nowa dziedzina.
Wielu uważa nawet, że niepotrzebna, ponieważ każdy
ma swój własny portfel i rządzi się nim sam. Niezależnie
od tej prawdy mamy jednak efekt zagubienia w świecie
wytwarzającym coraz nowsze produkty i usługi. Staty-
styczny Polak, zajęty swoimi sprawami nie ma ani cza-
su, ani wiedzy pozwalającej mu oceniać oferty rynkowe
i wybierać w miarę dobre sensowne dla siebie propo-
zycje. Często zatem dokonuje wyborów niekorzystnych
i ponosi ich konsekwencje. Są one proste do opisania
— traci swoje ciężko zarobione pieniądze.
Ogromną wartością tej pozycji jest to, że w odróżnieniu
od wielu prac naukowych i teoretycznych książka ta za-
wiera bardzo praktyczne wskazówki dotyczące zacho-
wania w finansowym życiu codziennym. Jest tu opisana
bazowa inteligencja finansowa — podstawy wiedzy za-
pewniającej samodzielne funkcjonowanie w świecie fi-
nansów. Autor łączy bowiem kilka swoich umiejętności:

Jako pracownik naukowy, adjunkt i promotor prac



magisterskich — nie zapomina o tym, aby były przy-
pisy dotyczące źródeł z pełnymi adresami bibliogra-
ficznymi, podaje fakty i statystyki oraz źródła praw-
ne służące za podstawę rozważań.

Jako trener z wieloletnim doświadczeniem, który



przeszkolił dziesiątki tysięcy osób — dba o zrozu-
miałe przykłady. Trenera od pracownika akade-
mickiego różni bowiem zasada weryfikacji. Student
musi zaliczyć, ale niezadowolony klient nie wraca.
Przykłady muszą zatem być zrozumiałe i skutecznie
tłumaczyć zagadnienie.
Jako Doradca Finansowy EFC® — wie, że wszystko,



co robi, musi mieć praktyczny dla klienta wymiar.
Kto szuka porady u specjalisty — ten oczekuje prak-
tycznego rozwiązania, a nie samej teorii, jak powinien
funkcjonować zdrowy świat finansów osobistych.

Książka zasadniczo mówi o trzech ważnych elementach
świadomości finansowej:

Jacy jesteśmy i jak rozumujemy, jaka jest nasza po-

1.

stawa, wiedza społeczna i inteligencja finansowa?
Jak powinien wyglądać plan finansów osobistych,

2.

z czego się składa i jak się go buduje?
Jak powinno się sprawdzać i kontrolować, czy plan

3.

finansowy funkcjonuje?

Niewątpliwie jest to praktyczna instrukcja zachowania
na rynku finansowym. Wystarczy krok po kroku przejść
przez zagadnienia: mechanizmy, produkty i usługi fi-
nansowe. Być może efektem takiej pracy będzie samo-
dzielna próba zrobienia własnego planu finansowego.
Być może będzie to kontakt z Licencjonowanym Dorad-
cą Finansowym. Jedno jest pewne – Czytelnik będzie
wiedział, o co ma pytać. A z pewnością będzie świadom
tego, że produkty i usługi finansowe mają służyć jego
celom, a nie wynikać z planów sprzedażowych. Insty-

tucje finansowe, doradcy bankowi, agenci ubezpiecze-
niowi, pośrednicy finansowi — powinni znać tę książkę.
Inaczej będą mieć kłopoty z odpowiedziami na pytania,
które postawi wyedukowany Czytelnik. A po przeczyta-
niu tej książki będzie tych pytań zadawał wiele. Zadbał
o to bowiem sam autor.
Bardzo ciekawym zabiegiem Andrzeja Fesnaka jest
wprowadzenie na koniec każdego rozdziału dwóch
kategorii — ważnych terminów oraz „ad futuram rei
memoriam”. Ta łacińska formuła, jak wiemy, oznacza
„na przyszłą rzeczy pamiątkę” Widać tu rękę wytraw-
nego trenera, który wie, że w podsumowaniu drzemie
ogromny potencjał edukacyjny. Po przejściu przez każ-
dy rozdział Czytelnik bowiem może przypomnieć sobie
hasłowo wszystkie najważniejszy zagadnienia, czytając
po prostu ważne terminy.
Kategoria „ad futuram rei memoriam” z kolei zamienia
książkę w aktywny podręcznik znany pod nazwą „ze-
szyt ćwiczeń”. Wystarczy zadać sobie pytania dotyczące
rozdziału — serię pytań w stosunku do siebie, do swo-
jej rodziny, do osób ze swojego otoczenia. A następnie
własnymi słowami na nie odpowiedzieć. Indywidualne
albo wspólne poszukiwanie odpowiedzi niewątpliwie
zaprzyjaźni ze światem finansów osobistych.
Taka konstrukcja pozwala nie tylko lepiej opanować
dany materiał, ale daje też dodatkowe korzyści. Wy-
mieńmy te najbardziej oczywiste:

Po pierwsze — każdy odpowiadając na takie pyta-



nie, dokonuje finansowej samoedukacji. Zgłębianie
zagadnień czy chociażby werbalizowane pozwala

lepiej uwewnętrznić — niejako „oswoić” tematykę
finansową.
Po drugie — dzięki takim pytaniom każdy ma szan-



sę dotrzeć do praktycznych rozwiązań związanych
z danym zagadnieniem finansowym. A zatem książ-
ka wkracza w życie codzienne, dając coaching finan-
sowy każdemu Czytelnikowi.
Po trzecie — rozmawiając w swoim otoczeniu na su-



gerowane tematy każdy ma szansę stać się nietuzin-
kowym i interesującym rozmówcą, przyczyniając się
do wzrostu świadomości finansowej.

Gratuluję każdemu Czytelnikowi, który sięgnął po to
pierwsze w Polsce dzieło o finansach osobistych pisane
językiem przyjemnym i merytorycznym zarazem. Fi-
nanse mogą być opisane w szerokim kontekście społecz-
no kulturowym — tak jak rzeczywiście istnieją i funk-
cjonują. Ja w każdym razie będę ją polecać wszystkim
uczestnikom kursów doradztwa finansowego w Euro-
pejskiej Akademii Planowania Finansowego. Z jednej
strony jest to efektywny schemat rozmów z klientami.
Z drugiej natomiast patrząc — doradcy finansowi będą
wiedzieć, jakich odpowiedzi może żądać od nich wy-
edukowany przy pomocy tej książki klient.

Franciszek Robert Zięba
Dyrektor Europejskiej Akademii Planowania Finan-
sowego, Prezes Stowarzyszenia Doradców Finan-
sowych, członek Rad Nadzorczych w kilku spółkach,
były prezes Banku, Towarzystwa Ubezpieczeniowego,
Otwartego Funduszu Emerytalnego, były dyrektor fi-
nansowy największej polskiej spółki developerskiej

Choć zawsze wiele osób wspiera i pomaga — na ogół
autor jest tylko jeden.
Praca tych, co wspomagają, gdzieś się ulatnia…
Doceniam rozmowy i dyskusje.
Oto lista osób (w porządku alfabetycznym), które po-
magały, wspomagały, inspirowały:
Mateuszowi Chłodnickiemu, za życzliwą inspirację i na-
mawianie do napisania książki.
Ilonie Dzwonnik, za wsparcie i informacje z rynku
o tym, że potrzeba takiej wiedzy.
Gabrysi Fesnak za coaching — „Tato, ekonomiści my-
ślą, że wiedzą więcej o pieniądzach od ludzi, którzy je
mają”.
Elizie Górczyńskiej, za przeliczenia i sprawdzanie
wszystkich moich przykładów finansowych.
Krzysztofowi Jagodzińskiemu za oddech intelektualny
i inspiracje muzyczne.
Ani Langowskiej za uporczywe przekonywanie, że po-
winienem napisać tę książkę.
Eli Machniewskiej za czytanie i poprawianie napisa-
nych fragmentów.

Dedykacje

Januszowi Nowakowi za dyskusje nad wieloma frag-
mentami.
Asi Wieliczko, za to, że odciążała mnie w wielu codzien-
nych pracach biurowych.
Robertowi Ziębie, za zachętę do szerokiego kulturo-
znawczego ujmowania finansów.
Oraz wszystkim uczestnikom szkoleń za życzliwe przyj-
mowanie moich idei.
Dziękuję Wam wszystkim.

Andrzej Fesnak

21

Droga Czytelniczko, drogi Czytelni-
ku, kilkaset tysięcy złotych z pew-
nością zaoszczędzają ci, którzy mają
plany finansowe.
Niektórzy nawet o wiele więcej.
Dlatego cieszę się i dziękuję Ci bar-
dzo za to, że sięgnąłeś po tę książkę.
Zrobiłeś najważniejszy krok — roz-
począłeś pracę nad swoją postawą.

Chcesz pracować nad przyszłością i ją planować.
Niełatwe to zadanie w kraju, który zamiast planować
przyszłość — uwielbia sprzątać przeszłość na różne
sposoby. Kiedyś w Programie III Polskiego Radia wy-
powiadałem się na temat edukacji finansowej w Pol-
sce. Było to w okresie rekonstrukcji Wielkiej Bitwy
pod Grunwaldem z okazji 600­lecia. Postawiłem tezę,
że brak jest rozsądnej edukacji finansowej, natomiast
nadmiar historycznej. Za mało się mówi o przyszłości,
a za dużo o przeszłości. Ponieważ redaktor prowadzący
nie dowierzał — na potwierdzenie swoich tez zadałem
pytanie: co ma większy wpływ na Twoje codzienne życie
— Wielki Mistrz von Jungingen czy procent składany?
A jak Ty sądzisz?

Wstęp

Andrzej Fesnak

22

Ta książka przybliży Ci wszystkie najważniejsze aspek-
ty budowania zamożności i niezależności finansowej.
Bo jest to rzecz możliwa do osiągnięcia. Jak mawiał
Abraham Lincoln: każda praca jest do wykonania,
jeżeli rozłoży się ją na małe odcinki. Tu przejdziemy
przez wszystkie te odcinki, które mają znaczenie w ży-
ciu codziennym i wywierają wpływ na niezależność fi-
nansową.
Zakładam, że pewnie masz prawo jazdy. Niezależnie
od tego, czy lubisz fizykę czy nie — musisz respektować
jej prawa, jeśli chcesz jeździć. Wiesz, jak przyspieszać
i hamować w deszczu, mgle, po śniegu i przy pięknej
pogodzie.
Jestem z przekonań humanistą i będę udzielał Ci porad
tak, abyś jechał bezpiecznie do finansowej niezależno-
ści. Dlaczego o tym piszę? Bo nasza edukacja finansowa
jest przeintelektualizowana. Uczy mądrych i nieprak-
tycznych rzeczy, na dodatek metodami przestarzałymi.
Sięgnijmy do analogii. Wygląda to tak: jako kierowca
chciałbyś się dowiedzieć, jak szybko i bezpiecznie przy-
spieszać, hamować i manewrować w różnych warun-
kach pogodowych. Gdyby Cię uczono tak, jak naucza się
finansów, to zamiast zajęć jak bezpiecznie i skutecznie
to robić, otrzymałbyś wykład: Pomiar wartości ciepl-
nych jako konsekwencja zjawiska adhezji w II prawie
tarcia ślizgowego w przeliczeniu na dżule z uwzględ-
nieniem zasady T = μN.
Uważam, że o finansach należy mówić w sposób przy-
stępny — tak pisałem tę książkę. Ale mam drugą wia-
domość, mniej śmieszną. Ta książka to nawet mniej niż

Wstęp

23

połowa Twojego sukcesu. To zaledwie kilka procent, kil-
ka idei. Najważniejszy bowiem jesteś Ty i to, co zrobisz
później! Według danych urzędów skarbowych, liczba
milionerów w Polsce systematycznie się zwiększa. Bar-
dzo Ci życzę tego, abyś znalazł się w tej grupie.

* * *

Kiedy pisałem tę książkę, gdzieś tam w głowie kołatała
się myśl, że mało kto będzie miał czas, aby od razu prze-
czytać od deski do deski całość. Dlatego założyłem, że
każdy rozdział stanowi małą samodzielną całość i doty-
czy określonego aspektu finansów osobistych.
Rozdziały zostały wprawdzie przyporządkowane pięciu
głównym częściom:

Jaka jest nasza postawa?

1.

Jaka jest rola planowania finansowego?

2.

Na czym stoimy?

3.

Co mamy zaplanować?

4.

Jak kontrolujemy sytuację?

5.
— ale każdy stanowi małą odrębną całość — tak aby
po przeczytaniu mieć już własne zdanie o wybranym
aspekcie zagadnienia. Starałem się też zawsze pokazać
argumenty oparte na cyfrach. Stąd różne tabelki i prze-
liczenia.
Każdy rozdział kończy się dwoma punktami:

Ważne terminy.



Ad futuram rei memoriam…



Andrzej Fesnak

24

Ważne terminy — zestawienie kluczowych pojęć, które
wystąpiły w tekście. Ich zestawienie powinno być po-
mocą w ułożeniu i zapamiętaniu tekstu.
Ad futuram rei memoriam (na przyszłą rzeczy pamiąt-
kę) — w tym punkcie są pytania dotyczące kluczowych
terminów i zagadnień poruszanych w tekście. Jak od-
powiesz — łatwiej zapamiętasz i nauczysz się.
Wykorzystaj swoje przemyślenia i odpowiedzi na zada-
wane tam pytania:

Myśl o tych zagadnieniach — a będziesz ćwiczyć nie-



świadomą część umysłu i zapełniać ją właściwymi
treściami.
Rozmawiaj ze swoim partnerem życiowym. Tłuma-



cząc, będziesz budować więź (tłumaczyć i rozmawiać
to coś innego, niż chełpić się i wywyższać).
Rozmawiaj z dziećmi. Będziesz mógł poruszyć z nimi



finansowe tematy przybliżające do wychowywania
we właściwej kulturze finansowej.
Rozmawiaj ze znajomymi. Poznasz ich opinie i może



dowiesz się czegoś nowego i ciekawego. Przekazując
swoje przemyślenia, zainspirujesz znajomych.

Sam znajdziesz niewątpliwie doskonałe zastosowanie
tych punktów.
Oczywiście zawsze można napisać mądrzej, lepiej i zgrab­
niej. Przekonałem się jednak kiedyś do wspaniałej my-
śli Jana Kurowickiego:
„Sprzedawanie półfabrykatów intelektualnych nie tylko
nie przynosi ujmy, ale jest również wysoce pożyteczne.

Wstęp

25

Może nawet bardziej od napuszonych i przesiąkniętych
erudycyjną wadą zawiłych rozpraw”.
Pamiętając o tym, że książkę tę mają zrozumieć „nie-
finansiści”, postanowiłem zamknąć na tym etapie roz-
ważania. Jeśli coś nie jest do końca jasne — nikomu nie
zabraknie przecież wyobraźni, aby zrozumieć. W koń-
cu, jak mawiał Einstein: „Wyobraźnia jest ważniejsza
od wiedzy”.
A zatem na podstawie tego, co tu znajdziesz — wyobraź
sobie swoją niezależność finansową.
Życzę Ci tego.

dr Andrzej Fesnak
humanista z tytułem doradcy finansowego
European Financial Consultant®
Licencja PL08EFC00039

C

zęść

1

Jaka jest nasza

postawa?

29

Wiedzę finansową można wynieść z domu lub ze szko-
ły. Ale czego mają nauczyć rodzice, skoro sami uczyli
się również w takiej samej szkole? Uważam, że eduka-
cja szkolna nie przygotowuje nas do życia finansowe-
go. Należałoby dużo poprawić w tej kwestii, ponieważ
szkoły nie przygotowują do tego, jak posługiwać się
pieniędzmi. Nikt nie uczy, jak rozwiązywać problemy
finansowe — za to uczy finansowej algebry zgodnie
z modelem z XIX wieku. Mimo postępu w tej materii
— komputerów finansowych, o których jeszcze będzie
mowa, ani nasze szkoły, ani uczelnie nie uwzględniają
stanu dzisiejszej techniki w nauce finansów.
Z tego też powodu brak jest szerokiej edukacji na te-
mat roli procentu składanego w życiu człowieka. Bra-
kuje wiedzy, jak funkcjonuje procent składany zarówno
w inwestycjach, jak i w długach. Innymi słowy, niewielu
wie, jak procent działa. I Ty, Czytelniku, pewnie też nie
wiesz, jak sobie obliczyć, jakie efekty daje regularne in-
westowanie, ani jakie spustoszenie powoduje określone
oprocentowanie kredytu.
Nie wiesz, ponieważ zapewne nikt Cię tego nie uczył.
A jeżeli uczył, to pokazywał wzory finansowe, zamiast
używać komputera finansowego. Nie ma wzorów
kształcenia dzieci ani młodzieży w zakresie pieniędzy.

Jakiej postawy uczą nas w szkole?

Andrzej Fesnak

30

Istnieje raczej niska kultura pieniądza. Nie ma też po-
zytywnych wzorów tworzenia zamożności. Szczególnie
brakuje zwyczaju planowania zamożności i tworzenia
planów finansowych.
Niniejszy przykład szkolnej sytuacji sprzed kilku lat jest
niestety prawdziwy. Jest on symbolicznym przykładem
podejścia, jakie ma nasze społeczeństwo do pieniędzy
i edukacji finansowej. Jaśminka — 12­letnia córka pew-
niej doradczyni finansowej — nauczyła się posługiwać
komputerem finansowym HP10BII. Nauczyła się prze-
liczać wartość pieniądza w czasie — procent składany,
a także dyskontować. Na lekcji wychowawczej wycho-
wawczyni klasy powiedziała dzieciom, że muszą się do-
brze uczyć, bo nie będą miały pracy. Wywiązał się dia-
log między uczennicą i wychowawczynią:

U:

A czy gwarantuje mi pani, że dobre oceny po-
zwolą mi dobrze zarabiać?

W: A co ty sobie wyobrażasz, ile chciałabyś zara-

biać?

U:

W pani wieku to ja chciałabym mieć już milion.

W: Czy w ogóle wiesz, co ty mówisz, zdajesz sobie

sprawę, ile to jest pieniędzy?

U:

Tak, to bardzo proste, pani ma teraz 40 lat, ja
12, czyli mam 28 lat czasu. Żeby mieć milion po
28 latach, wystarczy policzyć (wyciąga kompu-
ter). 1

000

000 Za 336 miesięcy, to przy 10­pro-

centowej stopie zwrotu trzeba odkładać mie-
sięcznie 541 zł i 76 gr. To wszystko.

W: Co ty tam masz, daj to tutaj, co to za zabawka,

skąd takie głupoty wyliczasz?

Jakiej postawy uczą nas w szkole?

31

U:

To nie jest zabawka, tylko komputer finansowy,
tym można liczyć, ile inwestować i jakie to daje
efekty. Każdy może się tego nauczyć. To proste.
Wystarczy inwestować niecałe 600 zł.

W: Czy ty wiesz, o czym mówisz? Nauczyciel zarabia

1300 zł! Jak ma odkładać prawie połowę pensji.
Z czego ma żyć?

U:

Przecież pani się dobrze uczyła i skończyła stu-
dia, to dlaczego tak mało pani zarabia?

W: Proszę natychmiast mi to przynieść tutaj i za złe

zachowanie masz przyjść jutro z mamą do szko-
ły, a ja wpisuję ci uwagę do dzienniczka.

U:

I to ma mnie nauczyć zarabiania? Ja nie chcę
mieć tak jak pani, tylko lepiej.

W: Koniec dyskusji, jesteś bezczelna, dostajesz pałę

za złe zachowanie i twoja mama ma przyjść na
rozmowę ze mną. Wtedy oddam jej twoją za-
bawkę i masz zakaz przynoszenia jej do szkoły.
Masz mnie przeprosić i koniec dyskusji.

U:

Za co?

W: Siadaj i milcz! Jutro z mamą do szkoły! Wypra-

szam sobie bezczelne zachowanie!

Ten przykład pokazuje kilka aspektów związanych
z edukacją finansową realizowaną w szkołach:

Nauczyciel wie lepiej i nie może się niczego nauczyć



od ucznia.
Brak wiedzy finansowej jest utożsamiany z atakiem



na godność osobistą.
Nie ma wzorów związanych z zarabianiem pieniędzy,



są tylko wzory związane z dobrym uczeniem się.

Andrzej Fesnak

32

Zamożność jest z góry odrzucana jako niemożliwa



do osiągnięcia.

Drugi dialog udało mi się przeprowadzić samemu na
czacie ze studentką. Jest on moim zdaniem konse-
kwencją tego, czego uczy szkoła. Porusza ponadto inne
interesujące aspekty kultury pieniądza oraz inteligencji
finansowej.

Andrzej

Co studiujesz?

Studentka

Pedagogikę.

Andrzej

A specjalizacja?

Studentka

Wczesnoszkolna.

Andrzej

Wiesz co?

Studentka

Tak?

Andrzej

Pieniędzy to na tym nie zrobisz.

Studentka

Wiem.

Andrzej

Czy to pasja, czy tylko formalność?

Studentka

Nie, to nie formalność.

Andrzej

Pomyśl o czymś, co ci da szansę na zara-
bianie.

Studentka

Wolę przyjemność.

Andrzej

Myślisz o seksie?

Studentka

Nie, o tym, że ta praca to przyjemność.

Andrzej

Jeszcze większa jak dobrze płatna. Po-
trzebujesz ok. 8000 zł miesięcznie.

Studentka

Po co mi aż tyle?

Andrzej

Bo pracę się miewa, a nie ma.

Andrzej

Z czego chcesz inwestować, żeby być nie-
zależną? Czy całe życie chcesz tylko pra-
cować za marne pieniądze?

Jakiej postawy uczą nas w szkole?

33

Studentka

Nie, od pieniędzy mam chłopaka. Mam
luksus, że mnie stać na pracę dla przy-
jemności.

Andrzej

Nie słyszałaś nigdy o rozwodach? Masz
gwarancję, że zawsze będzie chciał być
z tobą? A jak znajdzie taką samą jak ty, co
zarabia 8000 zł?

Studentka

Wtedy go mogę do sądu podać o alimenty.

Andrzej

I za 300 zł zaszalejesz?

Studentka

Nie, alimenty na żonę są „durzo wyrzsze” (pis.
oryginalna), zwłaszcza z jego zarobkami.

Andrzej

Nie bądź naiwna, alimenty na babę? A co
to, nie masz rąk do pracy?

Studentka

Czekaj, czekaj, pracować to ja będę.

Andrzej

To jakie alimenty na żonę?

Studentka

Widzisz, poza tym studiuję jeszcze jeden
kierunek — praca socjalna — i prawo ro-
dzinne znam świetnie.

Andrzej

I swoją przyszłość finansową chcesz oprzeć
na ewentualnych alimentach zamiast na
własnych inwestycjach?

Studentka

Wiesz co, nie chce mi się już gadać z tobą. Nie
lubię, jak ktoś mi się wtrąca w moje życie.

Andrzej

Dzięki za rozmowę, pozostań tak mą-
dra, jak jesteś. Buduj swoją przyszłość na
przyszłych alimentach.

Andrzej

Jesteś nad wyraz inteligentna socjalnie
i pedagogicznie, ale twoja inteligencja fi-
nansowa?

Studentka

Spadaj.

Andrzej Fesnak

34

Z postawy wynika jasny wzór kulturowy dotyczący pie-
niędzy:

Studiuję dla przyjemności i nie łączę studiów z zara-



bianiem w przyszłości.
Na pieniądzach się nie znam i nie zamierzam.



Od pieniędzy jest mężczyzna.



Znam się na prawie rodzinnym i jak mężczyzna mnie



porzuci, to go będę nękać.
Lepiej opierać swoją przyszłość finansową na ali-



mentach niż własnych pieniądzach.

Oczywiście powiesz, Drogi Czytelniku — przypadek.
Uczepił się dwóch nieistotnych faktów i dorabia do tego
filozofię! Zastanów się zatem i powiedz sam — jakich
sytuacji mamy w społeczeństwie więcej:

Nauczyciele w Polsce chętnie

się uczą o finansach

Zachowanie jak w poda-

nym przykładzie

Jeżeli uczeń ma pytania finan-

sowe, nauczyciele chętnie od-

powiadają

Zachowanie jak w poda-

nym przykładzie

Jeżeli pojawia się możliwość opa-

nowania komputera finansowe-

go, nauczyciele chętnie to robią

Zachowanie jak w poda-

nym przykładzie

Nauczyciele są świadomi różni-

cy pomiędzy dobrą nauką a do-

brym zarabianiem

Zachowanie jak w poda-

nym przykładzie

Nauczyciele przekazują wiedzę

dzieciom, jak zarabiać

Zachowanie jak w poda-

nym przykładzie

Kobiety garną się do finansów,

aby być partnerem

Zachowanie jak w poda-

nym przykładzie

Jakiej postawy uczą nas w szkole?

35

Kobiety budują niezależność fi-

nansową samodzielnie

Zachowanie jak w poda-

nym przykładzie

Kobiety wolą być niezależne fi-

nansowo niż zdane na alimenty

Zachowanie jak w poda-

nym przykładzie

Wykorzystywanie

finansowe

nie zdarza się

Zachowanie jak w poda-

nym przykładzie

itd…
A zatem, jak sam widzisz — przed nami orka na ugorze.
Dużo jeszcze musi się wydarzyć, aby planowanie finan-
sowe zawitało pod strzechy. Zanim pojawi się właściwa
kultura pieniądza z pozytywnymi dla wszystkich wzo-
rami, popłynie jeszcze rzeka alimentów, a nauczyciele
długo jeszcze będą realizować stare sposoby działania.
Wiedzę finansową musisz zdobywać samodzielnie, aby
korzystać z niej, dzielić się nią w rodzinie i przekazywać
własnym dzieciom.

Andrzej Fesnak

36

Ważne terminy

Wiedza finansowa



Wzory dobrego uczenia się



Wzory zarabiania pieniędzy



Kultura pieniądza



Ad futuram rei memoriam…

Jak odpowiesz — łatwiej zapamiętasz i nauczysz



się lepiej!
Jak rozumiesz wiedzę finansową?



Co mówią wzory dobrego uczenia się?



Jakie znasz pozytywne wzory zarabiania pienię-



dzy ze szkoły?
Jak rozumiesz kulturę pieniądza?



37

Katechizm katolicki wymienia siedem grzechów głów-
nych, które powodują „piekłowstąpienie”. Jednakże
jeden z najznamienitszych Ojców Pustyni, święty Ko-
ściołów Wschodnich, pontyjski teolog mistyk i mnich —
Ewagriusz z Pontu (345–399) nazwał też ósmy grzech
— to umiłowanie życia demonów, czyli acedia.
Stanisław Łucarz, wykładowca historii filozofii starożyt-
nej i patrystycznej

1

w Wyższej Szkole Filozoficzno­Pe-

dagogicznej „Ignatianum” w Krakowie pisze o acedii
następująco:
„Zastanawiając się nad naturą grzechów głównych, tra-
dycja wschodnia wylicza ich nie siedem, jak na Zacho dzie,
ale osiem. Zachód zagubił jeden z nich, który, owszem,
pojawił się w jego literaturze ascetycznej w V wieku za
sprawą św. Jana Kasjana, ale niedługo zag rzał miejsce
w tutejszych katalogach grzechów głównych. Tradycja
zachodnia od samego początku miała z nim spory pro-

1

Patrystyka (łac. patristica, od gr. πατήρ) — to myśli i nauki

starożytnych i wczesnośredniowiecznych Ojców Kościoła (łac.
ojcowie — patres). W teologii jest to dział zajmujący się nauczaniem
Ojców Kościoła jako pewną całością. Patrystyka rozpatruje
i bada historie dogmatów, zwłaszcza w odniesieniu do okresu
starożytnego. Podstawowym założeniem jest jednomyślność Ojców
Kościoła w sferze moralności, czyli consensus patrum traktowana
jako norma nauki wiary.

Jakie są główne grzechy finansowe?

Andrzej Fesnak

38

blem i to już na samym etapie nadania mu nazwy w ję-
zyku łacińskim. Jan Kasjan, próbując przetłumaczyć
grecki termin άĸηδία, nie jest w stanie oddać go jednym
słowem. Podaje więc dwa: taedium i anxietas cordis,
lecz ani jedno, ani drugie nie przyjęło się na trwałe. Jako
nazwa tego stanu duchowego funkcjonuje więc do tej
pory i w łacinie, i w innych językach zachodnioeuropej-
skich zlatynizowany termin grecki: acedia”

2

.

A oto grzechy główne i ich łacińskie nazwy:

1. Pycha

S

uperbia

2. Chciwość

A

varitia

3. Nieczystość

L

uxuria

4. Zazdrość

I

nvidia

5. Nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu

G

ula

6. Gniew

I

ra

7. Lenistwo

A

cedia

Jeżeli od pierwszych liter łacińskich nazw utworzymy
akronim, to brzmi on „saligia” . Tak w średniowieczu
w XII wieku Henryk z Ostii niejako „hurtowo” określił
wszystkie grzechy łącznie. Ponieważ acedia była zapo-
mniana i nieużywana jako grzech, to może dlatego le-
nistwo nie zostało nazwane ignavia czy też pigritia, jak
wynika z łacińskiego źródłosłowu i często jest jako siód-
my grzech tłumaczone właśnie jako acedia.
Jak zatem właściwie przetłumaczyć termin „acedia”?
Idąc tropem Jana Kasjana; taedium to znużenie,

2

S. Łucarz, „Życie Duchowne”, Jesień 48/2006. Numer poświęcony

kierow nictwu duchowemu.

Jakie są główne grzechy finansowe?

39

a anxietas cordis to niepokój serca. Samo tłumaczenie
niewiele tu wyjaśnia. Przyjrzyjmy się zatem, jak Ewa-
griusz z Pontu tłumaczy dalej, czym jest acedia: „Kto
ulega acedii, nienawidzi tego, co jest, pożąda zaś tego,
czego nie ma”

3

.

Stanisław Łucarz opisuje acedię jako stan wewnętrzne-
go rozdarcia, utraty nadziei, wstrętu do posłuszeństwa,
buntu wobec rzeczywistości oraz smutku:
„Inną bardzo ważną cechą człowieka w stanie acedii jest
wstręt do posłuszeństwa. Podobnie jak brak nadziei,
tak i nieposłuszeństwo stanowi istotę sposobu życia de-
monów. Pogrążony w acedii nie cierpi posłuszeństwa.
Już sam widok osób, którym winien jest posłuszeń-
stwo, jest dla niego przykry. Nie musi to oznaczać, że
taki człowiek jest otwarcie nieposłuszny, bo mogłoby go
to zbyt wiele kosztować, a przecież zależy mu na ludz-
kich względach także swoich przełożonych. Więc zagłę-
bia się w sieć kombinacji, manipulacji i samowoli. Przy
zewnętrznym posłuszeństwie i lojalności tkwi w krętac-
twach i mniejszych czy większych kłamstwach. Dlatego
ludzi, którzy mogą to odkryć, odbiera jako zagrożenie.
Żyje więc w zalęknieniu i rozdrażnieniu, w wielu do-
strzega swoich wrogów i próbuje na różne sposoby się
przed nimi zabezpieczyć, nierzadko stosując intrygę.
I te postawy znamy bardzo dobrze.
Do pewnego stopnia nawet może wydają się nam nor-
mą

4

. […] Człowiek ogarnięty acedią jest pełen buntu

wobec rzeczywistości, która go otacza, z sobą samym

3

W. Zatorski OSB, Acedia dziś, Tyniec 2010.

4

S. Łucarz, op. cit.

Andrzej Fesnak

40

włącznie, i tęskni za rzeczami nieosiągalnymi. Niena-
widzi tego, co Bóg mu dał i daje, ma zamknięte oczy
na dary Boga, a zapatrzony jest w to, co jego zdaniem
przyniosłoby mu szczęście, lecz tego nie ma, „kocha”
więc pustkę, zwykle przybraną w piękne ramy marzy-
cielstwa. Ewagriusz powie, że acedia jest snem obraca-
jącym się wokół siebie. To marzycielstwo jednak miast
człowieka uszczęśliwiać, jeszcze bardziej oddala go od
rzeczywistości i rodzi w nim nieustanne pretensje.
[…] Oczywiście taki stan powoduje w człowieku ogar-
niętym acedią smutek. To kolejna cecha acedii. Według
Ewagriusza acedia jest wspólniczką smutku i smutek
jest jej nieodłącznym towarzyszem. Z czasem pogłę-
bia się, niszcząc osobowość człowieka i prowadząc do
różnorakich jej zaburzeń: od różnych form depresji do
schorzeń jeszcze poważniejszych. Ewagriusz nazywa
też acedię brzemieniem szaleństwa, zapewne to mając
właśnie na myśli. To już ewidentnie najbardziej gorzkie
owoce acedii. W takich stanach nieobce stają się myśli
samobójcze ujawniające w sposób jasny działanie złego
ducha, który ostatecznie jest zabójcą. Krótko mówiąc,
w miarę postępu acedii życie człowieka zamienia się
stopniowo w rodzaj piekła na ziemi aż po ostateczne
tego konsekwencje”

5

.

Pentor w swoich badaniach z 2003 roku ustalił sześć
portretów psychograficznych współczesnych Polaków.
W założeniach przyjęto różne stwierdzenia dotyczące
konsumpcji, wartości i przekonań.

5

Ibidem.

Jakie są główne grzechy finansowe?

41

Kategoria

% społeczeństwa

Dojrzali

15%

Zdobywcy

17%

Sceptycy

10 %

Swojacy

29%

Sfrustrowani

8%

Tradycjonaliści

20%

Interesujące są opisy przy dwóch grupach:
„Zdobywcy najsilniej ze wszystkich sterowani są przez
trendy mody, cenią sobie markowe produkty wysokiej
jakości. Prowadzi to u nich do najsilniejszych stanów
neurotycznych, zapożyczają się, by coś kupić, a potem
bywają ze swej niezbyt rozważnej decyzji niezadowoleni.
Sfrustrowani są wyznawcami konsumpcyjnego stylu
życia znajdującymi się w skrajnym rozziewie między
ogromnymi aspiracjami konsumpcyjnymi, a bardzo
ograniczonymi możliwościami ich zaspokojenia. Stąd
rebelianckie postawy, deklarowany nonkonformizm,
odrzucanie mieszczańskich wartości oraz kontestacja
ładu, w którym zajmują nie najwyższą pozycję. Swą
skromną pozycję chcieliby rekompensować ostentacyj-
ną konsumpcją. Są skłonni zapożyczać się dla posiada-
nia przedmiotów, które w ich mniemaniu są symbolami
statusu. W tej histerii popełniają błędy, ciągle są nieza-
dowoleni ze swych wyborów. W produkcie liczy się dla
nich efekt, siła wrażenia, nie zaś kraj pochodzenia, fak-
tyczna jakość, oryginalna marka. Podatni na reklamy,
zważający na trendy mody”

6

.

6

Psychograficzne portrety konsumentów [dok. elektr.] www.

pentor.pl/pp_o_psychografii.xml [dostęp: 25.03.2011].

Andrzej Fesnak

42

„Dziennik Zachodni” 27 listopada 2007 roku podał in-
formację o tytule Śmiertelna świąteczna pożyczka. Fi-
nansowa pętla długów prowadzi po prostu do tragedii.
Według informacji z policji w 2007 roku 7 osób w Pa-
bianicach popełniło samobójstwo na tle problemów fi-
nansowych.
Czy opis powyższy coś Ci przypomina? Czy może Pen-
tor, zamiast badać preferencje, bada pisma mnichów
z Kościoła Wschodniego? I to samo robią dziennikarze
z „Dziennika Zachodniego”? A może to dziwny zbieg
okoliczności? Czy też efekty grzechu ósmego?
To, co się w życiu osiąga, to suma własnych wyborów
życiowych. Watykan wprowadza nowe grzechy na mia-
rę czasów, w których żyjemy:

„Stare” grzechy

śmiertelne

„Nowe” grzechy

Pycha

Niesprawiedliwość społeczna

Chciwość

Handel narkotykami

Nieczystość

Zanieczyszczanie środowiska

Zazdrość

Manipulowanie genetyczne

Łakomstwo

Nieprzyzwoite bogactwo

Gniew

Aborcja

Lenistwo

Pedofilia

Charakterystyczne jest tu odwołanie się do nieprzyzwo-
itego bogactwa i niesprawiedliwości społecznej. Po-
brzmiewa tu nadal stary cytat z Nowego Testamentu:
„Łatwiej jest wielbłądowi przejść przez ucho igielne, niż
bogatemu wejść do królestwa Bożego” (Mk 10,25).

Jakie są główne grzechy finansowe?

43

Zapewne wszyscy się jednak zgodzą ze stwierdzeniem,
że nie tyle samo posiadanie pieniędzy jest haniebne
i złe, ale dwa inne fakty:

droga, w jaki sposób się te pieniądze zdobyło,

a)

sposób, w jaki się te pieniądze użytkuje.

b)

To wykorzystywanie innych dla własnego bogacenia się
jest potępiane jako również niewłaściwe posługiwanie
się siłą, jaką dają pieniądze. Ta ogromna energia może
być przecież spożytkowana w sposób moralny i etyczny.
Zakładając, że średnia zarobków w Polsce to 3000 zł
(2008), a 75% ludzi nie posiada nawet takich przy-
chodów — możemy śmiało założyć, że większości nie
dotyczy problem nieprzyzwoitego bogactwa, a raczej
problem nieprzyzwoitego ubóstwa. Grzech acedii na-
tomiast powoduje, że — czy ktoś jest wierzący, czy nie
— preferencje konsumpcyjne biorą górę nad zasadami
zdrowia finansowego.
Co więcej, „koledzy po fachu”, czyli dziennikarze, a jesz-
cze bardziej „specjaliści” od reklamy, zdążyli już swoją
nowomową opanować nasze umysły. Rak konsump-
cji toczy nasze mózgi do tego stopnia, że każdy, nawet
„najbardziej konsumpcyjny” wydatek, traktowany jest
jak inwestycja. A przecież każda definicja zwraca uwagę
na to, że inwestycja ma dać korzyści w przyszłości.
Inwestycja to wyrzeczenie się obecnych, pewnych
korzyści na rzecz niepewnych korzyści w przyszłości.
„Inwestowanie wymaga wcześniejszego poniesienia

Andrzej Fesnak

44

wydatków, aby w późniejszym okresie uzyskać wpływy
pieniężne”

7

.

Jeśli więc inwestujesz w nowe majtki o bardzo dizaj-
nerskim wyglądzie — to na czym polega Twoja korzyść
w przyszłości? Jakie wartości da Ci dzisiejsza konsump-
cja w przyszłości i co to ma wspólnego z inwestycją?
Od 1 stycznia 2002 roku mamy nowe przepisy udo-
skonalające dotychczas istniejące prawo bilansowe.
W zmodyfikowanej ustawie o rachunkowości jest prak-
tyczna wykładnia tego, jak rozumieć inwestycje:
„[…] rozumie się przez to aktywa nabyte w celu osią-
gnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przy-
rostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przycho-
dów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach)
lub innych pożytków, w tym również z transakcji han-
dlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nie-
ruchomości i wartości niematerialne i prawne, które
nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte
w celu osiągnięcia tych korzyści”

8

.

A zatem:

konsumpcja nigdy nie była inwestycją,



konsumpcja to nie jest inwestycja,



konsumpcja nigdy nie będzie inwestycją.


Jak zgrabnie to ujęła Teresa Rutha:

7

A. Rutkowski, Zarządzanie finansami, Warszawa 2003.

8

Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dziennik

Ustaw Nr 152 —11760, poz. 1223.

Jakie są główne grzechy finansowe?

45

„To mass media wskazują nowe praktyki, określają
repertuar wyborów. Ludzie natychmiast nauczyli się
zauważać różnice dotyczące ubierania, odżywiania,
sprzętu domowego, spędzania czasu wolnego. Czerpią
radość z nabywania i obcowania z różnymi przedmio-
tami. Konsumpcja stała się czynnikiem ułatwiającym
rozpoznawanie grup społecznych dysponujących duży-
mi zasobami środków finansowych”

9

.

Jakie są Główne Grzechy Finansowe i jak działają?

Istota Głównych Grzechów Finansowych sprowadza
się do przyjęcia konsumpcji zamiast inwestycji za cel
swego działania. Nadmierna konsumpcja, brak kontro-
li wydatków, brak inwestycji, brak finansowych planów
na przyszłość — to wszystko powoduje, że zaczynamy
się czuć niepewnie.
Często ludzie wykonują pracę, której nienawidzą, cier-
pią z powodu chodzenia do niej i źle się czują. Boją się
jednak ją utracić — bo to będzie jeszcze większa kata-
strofa finansowa niż stresotwórcze zajęcie.
Brak kapitału umożliwiającego chociażby przekwalifi-
kowanie się lub też poszukiwanie pracy oznacza przy-
mus wykonywania działań, które nie cieszą — a nawet
są przyczyną chorób somatycznych ze względu na pod-
wyższony stres.

9

T. Rutha, Koncepcje psychologiczne człowieka a system wartości

[dok. elektr.],

http://www.szkolnictwo.pl/index.php/files/www.

republika.pl/index.php?id=PU588

0 [dostęp: 25.03.2011].

Andrzej Fesnak

46

Twoim głównym grzechem finansowym
jest to, że brak Ci kapitału.

Bodo Schäfer, mówiąc o drodze do wolności finanso-
wej, określa trzy cele, które powinieneś zrealizować:

Finansowa osłona. To nic innego, jak poziom

1.

Twoich miesięcznych wydatków pomnożony przez…
No właśnie, przez ile? To zależy od tego, jak oceniasz
możliwość szybkiego wyjścia z kryzysu. Tracisz pra-
cę, jesteś chory, ulegasz wypadkowi. Potrzebujesz
czasu. Trzy miesiące? Pięć miesięcy? Jeżeli zarabiasz
3000 zł i potrzebujesz pięciu miesięcy, to 3000 × 5
= 15

000 zł. Amerykanie nazywają to emergency ca-

pital, Polacy — pieniądze na czarną godzinę. Jako
trener finansowy, któremu jest bliskie pozytywne
myślenie i programowanie się, to powiedziałbym, że
jest to kapitał przejściowy, zanim polepszysz swój
byt.
Finansowe zabezpieczenie

2.

.

To pieniądze, któ-

re powinny na stałe generować kapitał potrzebny Ci
do życia. Jeżeli zarabiasz 3000 zł, to potrzebujesz
w roku 36 000 zł. Gdyby przyjąć 10­procentową sto-
pę zwrotu, to potrzebny Ci jest kapitał w wysokości
360

000 zł. Jeśli stopy zwrotu wynosiłyby tylko 8%,

to potrzebujesz 450

000 zł, a gdyby z kolei możliwe

było rozmnażanie kapitału z prędkością 12% rocz-
nie, to wystarczyłoby 300

000 zł.

Finansowa wolność. To nic innego, jak kapitał

3.

potrzebny do sfinansowania wszystkich Twoich ma-
rzeń. Jeżeli chciałbyś dom, samochód, podróż do-
okoła świata, to wszystko możesz sfinansować kre-

Jakie są główne grzechy finansowe?

47

dytem. Załóżmy, że łącznie koszty wszystkich takich
kredytów to 8000 zł miesięcznie. Jeżeli dodasz do
tego koszty utrzymania, to razem jest to 11

000 zł.

A zatem rocznie jest to 132

000 zł. Czyli potrzebujesz

przy 8­procentowej zwrotu 1

650

000 zł, przy 10­pro-

centowej 1

320

000 zł, a przy 12% — 1

100

000 zł

10

.

Twoim problemem jest, że nawet nie zamierzasz tego
posiadać, i pewnie zaczniesz powtarzać, że pieniądze to
nie wszystko. I to prawda. Pieniądze to nie wszystko.
Potrzebne są jeszcze plany finansowe.

Twoim grzechem jest, że nie masz długo-
terminowych planów finansowych.

A jakie grzechy finansowe prowadzą do tej grzesznej fi-
nansowej beztroski?
Dekalog kardynalnych grzechów finansowych:

Nie kontrolujesz swoich finansów.

1.

Nie wiesz, na co wydajesz.

2.

Nie posiadasz płynności finansowej.

3.

Masz bardzo niską zdolność kredytową lub nie masz

4.

jej wcale.
Nie budujesz swojej wartości netto.

5.

Wydajesz więcej, niż zarabiasz.

6.

Uzależniasz swoje przepływy finansowe od jednego

7.

źródła.
Nie inwestujesz regularnie.

8.

Nie ubezpieczasz swoich aktywów.

9.

10

C.B. Schäfer, Droga do wolności finansowej, Łódź 2001.

Andrzej Fesnak

48

Zawsze postfinansujesz zamiast prefinansować waż-

10.

ne wydarzenia.

W Kościołach chrześcijańskich, a zwłaszcza katolickim,
istnieje oprócz grzechów głównych jeszcze katalog grze-
chów cudzych.

Namawiać

do grzechu

Informujesz swoich znajomych, dzie-

ci i rodzinę, że finanse są trudne i nie

należy się nimi zajmować

Grzech

nakazywać

Mówisz, żeby sobie odpuścili zagad-

nienia finansowe, jako i Ty je sobie

odpuszczasz, winowajco

Na grzech drugich

zezwalać

Tolerujesz brak zainteresowania fi-

nansami u swojego partnera/dzieci

Innych do grzechu

pobudzać

Chwalisz się nadmierną konsumpcją

i tym, że nie wystarcza Ci do pierw-

szego

Na grzech drugich

milczeć

Tolerujesz brak zainteresowania swo-

jego partnera życiowego sprawami

finansowymi i niezależnością finan-

sową

Grzech drugich

pochwalać

Mówisz, że to dobrze, że sobie part-

ner lub dziecko nie łamie głowy fi-

nansami — bo i tak nie ma sensu —

przecież nie dadzą człowiekowi i tak

szczęścia

Grzechu

nie karać

Nie zmuszasz partnera ani dzieci do

aktywnego planowania własnej przy-

szłości finansowej

Do grzechu

pomagać

Tolerujesz brak celów i planów finan-

sowych i życiowych u swoich najbliż-

szych

Jakie są główne grzechy finansowe?

49

Grzechu innych

bronić

Uzasadniasz brak instrumentów fi-

nansowych — bo przecież nie bę-

dziesz robić na innych i płacić nie

wiadomo po co, ile i komu

Nie będę wchodzić na drogi skomplikowanego rozwa-
żania filozoficznego, ale zastanów się nad tym, czy nie
ma w tym jakiejś logiki.
Jak wiesz, są osoby (najczęściej kobiety), które nie
mogą zanieść pensji do domu. W czasach kiedy nie było
przelewów na konta — gotówka otrzymana w kasie pa-
rzyła bardzo. U pań ogień ten mogła gasić jedynie nowa
garderoba, a u panów jeden (oby jeden!) głębszy z ko-
legami.
W przyrodzie prawa fizyki obowiązują zawsze, a jak
przeciwdziałać gorącu, każdy wie. Nic więc dziwnego,
że jedynym równoważnikiem dla gorącego pieniądza
było owijanie się szmatami (nowymi) lub polewanie
płynem — niestety, bardzo łatwopalnym także.
Nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu jest jednym z sied-
miu grzechów głównych, jak pamiętasz. Jest to kardy-
nalna pomyłka w życiu katolika, o poważnych konse-
kwencjach. Generuje „piekłowstąpienie”. A cóż należy
powiedzieć o nieumiarkowanym wydawaniu pienię-
dzy? I to nie tylko tych, które się posiada, ale również
tych, które mamy nadzieję zarobić w przyszłości? Czyli
wydajemy to, czego nie mamy, zadłużając karty lub za-
ciągając kredyt konsumpcyjny! Czy to nie jest grzech?

Andrzej Fesnak

50

Definicja
Karta kredytowa to kupowanie radosne wielu
bardzo niepotrzebnych rzeczy, pieniędzmi któ-
rych nie mamy, i które prawie wcale nie dają się
w przyszłości spłacić, ale za to w 100% za takie
oprocentowanie, na które nas z całą pewnością
absolutnie nie stać.
dr Andrzej Fesnak, EFC®

Definicja
Kredyt — krótkotrwałe uszczęśliwianie ludzi pro-
wadzące do nieszczęścia przez długie lata.
Kazimierz Hermanowicz

A zatem, dzięki karcie kredytowej, być może grzeszysz?

Jakie są główne grzechy finansowe?

51

Ważne terminy

Acedia



Saligia



Inwestycja



Grzechy finansowe



Finansowa osłona



Finansowe zabezpieczenie



Finansowa wolność



Dekalog grzechów finansowych



Grzechy finansowe cudze



Ad futuram rei memoriam…

Na czym polega problem acedii w przełożeniu na



wybory finansowe i życiowe?
Co to jest saligia?



Jak definiujemy inwestycję?



Co to są grzechy finansowe?



Na czym polega finansowa osłona?



Co to jest finansowe zabezpieczenie?



Jak funkcjonuje finansowa wolność?



Co jest dekalog grzechów finansowych?



Jakie są cudze grzechy finansowe?



53

Od pewnego czasu twierdzi się, że istnieją różne ro-
dzaje inteligencji. Nawet wartość pomiaru IQ nie jest
już bezwzględnym wyznacznikiem uznawanym przez
wszystkich. Wiele nawet wskazuje na to, że wykształce-
nie i wiedza wcale nie idą w parze z umiejętnością zara-
biania pieniędzy, radzenia sobie w życiu, bycia skutecz-
nym. Sukces nie zawsze odnoszą najmądrzejsi. Bardzo
często ci bardziej skuteczni. Tę bolesną mądrość uświa-
damiamy sobie najczęściej prawie zawsze po wyborach
i nigdy niestety przed. Innymi słowy, sprawa wygląda
tak jak w polskim wymiarze sprawiedliwości w sądzie.
Nie jest ważne, jaka jest prawda; nie jest ważne, co jest
etyczne. Ważne jest, kto bardziej przekonywająco wy-
padnie w oczach sądu.
Podobnie jest z inteligencją. Zobaczmy, co na ten temat
mówi się współcześnie. Niestety, nie ma usystematyzo-
wanych, utartych, uznanych przez wszystkich poglądów.
Refleksji jest coraz więcej. Dużo osób się wypowiada:
naukowców, badaczy, dziennikarzy. Poglądy i podziały
nie są rozłączne ani logicznie wyprowadzane z poprzed-
nich przesłanek czy założeń. Raczej jest to opisywanie
zjawiska inteligencji z różnych punktów widzenia. Sama
inteligencja wydaje się funkcją sposobu badania

11

.

11

E.R. Hilgard, Wprowadzenie do psychologii, Warszawa 1967.

Co wiemy o inteligencji?

Andrzej Fesnak

54

Inteligencja jest tym, co mierzy test inteligencji (Er-
nest R. Hilgard).
Na początku ubiegłego stulecia Alfred Binet określił in-
teligencję jako umiejętność dokonywania prób, szuka-
nia dróg, wybierania spośród alternatyw. Niewątpliwe
jest to interesująca definicja, ale w świetle późniejszych
działań i testów na inteligencję jej wartość się osłabiła.
Już 100 lat później tych różnych rodzajów inteligencji
wyodrębnia się więcej. Elżbieta Kostrzewa

12

w miesięcz-

niku „List” pisze o cztrech rodzajach inteligencji.

Inteligencja, która wzrasta z wiekiem — za-

1.

uważmy, że wiele największych odkryć, stwierdzeń,
wynalazków, teorii i dzieł powstaje w późnym, doj-
rzałym wieku. Czyli suma doświadczenia życiowego
i wiedzy jest tu konieczna. Ponieważ jednak więk-
szość ludzi po szkole i studiach nie rozwija się — to
mamy odwrotny trend ku otępieniu zmysłów, po-
strzegania czy też twórczego podejścia. W większo-
ści ludzie nie ćwiczą umysłu i pamięci, w odróżnie-
niu od twórców. Ale skoro nie ćwiczą, to może brak
im tej inteligencji wzrastającej z wiekiem?
Inteligencja płynna — ma charakter dynamicz-

2.

ny, dostosowuje się do różnych wymagań. W szko-
łach np. mierzy się szybkość i dynamikę rozwią-
zywania zadań, ale wielu prymusów okazuje się
później ofiarami losu. Termin ten zaproponował

12

E. Kostrzewa, 4 rodzaje inteligencji [dok. elektr.]

http://www.opoka.

org.pl/biblioteka/I/IP/4inteligencje.html

[dostęp: 31.03.2001].

Co wiemy o inteligencji?

55

jeden z najbardziej prominentnych psychologów
XX wieku, Raymond Cattell

13

.

Inteligencja z kryształu — to ten rodzaj inte-

3.

ligencji, który opiera się raczej na stałych warto-
ściach, jest on trwały i stabilny. Fundamentalny dla
osiągnięć. Jest to podstawa koncentrowania się na
obranym kierunku. We własnej dziedzinie można
być wówczas geniuszem, w innych niestety nie.
Inteligencja społeczna — zapewne słyszałeś

4.

lub widziałeś inteligentnych nieudaczników. Wyso-
ki poziom inteligencji i wiedzy nie gwarantuje jesz-
cze sukcesu, ponieważ potrzebna jest umiejętność
pracy w zespole czy rozumienia się z ludźmi. W po-
przedniej, przeszłej już na szczęście epoce, w tzw. za-
kładach pracy zwykło się mawiać: „Jesteśmy tu nie
po to, żeby się kochać, tylko po to, żeby pracować”.
Dzisiejsza praca zespołowa jest ważniejszą warto-
ścią niż inteligentny indywidualista, którzy burzy
motywację grupy.
Inteligencja emocjonalna — odkąd Daniel Go-

5.

leman

14

opublikował swoją pracę, termin stał się

szczególnie modny. Inteligencja emocjonalna to
sztuka i umiejętność kontrolowania emocji swoich
oraz innych osób, z którymi jest się w interakcji.
Niektórzy mówią, że jest to „myślenie sercem”. Oso-
by, które mają tę inteligencję, są w stanie skutecznie
działać na dwóch płaszczyznach: zarówno osobistej,
jak i społecznej. Potrafią kontrolować i rozumieć

13

R.B. Cattell, Intelligence: its structure, growth and action,

Amsterdam 1987.

14

D. Goleman, Inteligencja emocjonalna, Poznań 1997.

Andrzej Fesnak

56

własne stany emocjonalne. Potrafią też wywierać
wpływ na emocje innych: uciszać je lub wzmacniać,
wygaszać, podsycać…

Howard Gardner

15

uważa, że człowiek ma zdolność do

rozwiązywania problemów lub tworzenia rzeczy no-
wych. Potrafi też myśleć, uczyć się i komunikować. To
jest w jego rozumieniu inteligencja. Ale mówiąc o in-
teligencji, należy umieścić ją w szerokim kontekście
kulturowym. Analizując zjawisko, Gardner doliczył się
ośmiu obszarów, w których człowiek twórczo rozwiązu-
je problemy i tworzy rzeczy nowe.
Według Gardnera istnieje osiem rodzajów inteligencji:

Inteligencja kinestetyczna — to przede wszyst-

1.

kim umiejętności związane z ruchem, poruszanie
się, koordynacja, giętkość ruchów. Ale także jest
to łatwość wyrażania uczuć, tworzenia nastrojów,
przekazu emocjonalnego, rozwiązywania proble-
mów. Zapewne zauważyłeś, że jedni lubią tańczyć
i im to wychodzi, a inni nie, jedni lubią majsterko-
wanie, a inni nie, niektórzy (zwłaszcza artyści) łatwo
wytwarzają nastrój.
Inteligencja intrapersonalna — nastawiona

2.

na wewnętrzną analizę, szeroko pojmowana umie-
jętność zrozumienia siebie, swoich zachowań, mo-
tywów, słabości, wad, mocnych stron i zalet. Ten ro-
dzaj inteligencji umożliwia rozumienie podobieństw
i różnic w stosunku do innych ludzi, umożliwia ana-
lizę poprzez porównanie. Zapewne czytałeś już ja-

15

H. Gardner, M.L. Kornhaber, W.K. Wake, Inteligencja. Wielora­

kie perspektywy, Warszawa 2001.

Co wiemy o inteligencji?

57

kieś dzieło psychologiczne lub liryczny wiersz, który
zajmował się analizą własnych emocji i uczuć — naj-
częściej opisywał różne przeżycia związane z tajem-
niczym i dziwnym uczuciem zwanym miłością.
Inteligencja interpersonalna — to szczególna

3.

umiejętność rozumienia innych ludzi, odczytywania
ich nastrojów, uczuć, zachowań, wyborów, motywa-
cji, wartości. I zapewne wiesz o tym dobrze, że są lu-
dzie, którzy są urodzonymi mediatorami, negocjato-
rami, potrafią dogadywać się z innymi, rozwiązywać
konflikty, motywować.
Inteligencja lingwistyczna — jest to nadzwy-

4.

czajna biegłość w posługiwaniu się słowami zarówno
w mowie, jak i w piśmie, to także szczególna łatwość
w zapamiętywaniu i kojarzeniu informacji. Zapew-
ne widziałeś nieraz osoby rozwiązujące krzyżówki?
Albo piszące rymowanki. Lub słyszałeś mowę po-
grzebową albo inne przemówienie?
I n t e l i g e n c j a l o g i c z n o ­ m a t e m a t y c z n a — to

5 .

umie jętność posługiwania się liczbami, zdolność do
ich rozumienia, dostrzeganie ich wzajemnych za-
leżności, umiejętność odnajdowania przyczyn i ro-
zumienia skutków, charakterystyczna dla myślenia
abstrakcyjnego.
Inteligencja muzyczna — to umiejętność rozu-

6.

mienia melodii, rytmu, tempa i różnych dźwięków
świata przyrody i mechanicznego, to łatwość zapa-
miętywania brzmienia głosu, melodii, łatwość kom-
ponowania, śpiewania.

Andrzej Fesnak

58

Inteligencja przestrzenna — to projektowa-

7.

nie konstrukcji, rozumienie formy, linii, płaszczy-
zny, przestrzeni, kształtu, obrazu trójwymiarowego,
wielkości, proporcji. To umiejętność szkicowania
przestrzennie, rzeźbienia, stosowania gry kolorów,
aby wydobyć przestrzeń.
Inteligencja przyrodnicza — to umiejętność

8.

rozeznawania się w świecie przyrody, minerałów,
roślin, zwierząt, umiejętność klasyfikowania, odróż-
niania, opisywania, to także sztuka wydobywania
elementów kultury i natury połączonej razem.

Tym określonym rodzajom inteligencji odpowiadają
wybitne postaci z historii ludzkości

Rodzaj

inteligencji

Wybitny

przedstawiciel

Poziom

inteligencji

Lingwistyczna

Thomas Stearns Eliot

IQ 150

Matematyczna i logiczna Albert Einstein

IQ 160

Wizualna i przestrzenna Pablo Picasso

IQ 140

Muzyczna

Wolfgang Amadeus

Mozart

IQ 165

Interpersonalna

Mahatma Gandhi

IQ 155

Intrapersonalna

Sigmund Freud

IQ 155

Kinestetyczna

Marion Graham

IQ 145

Przyrodnicza

Charles Darwin

IQ 165

Co wiemy o inteligencji?

59

Donald Hebb

16

podzielił inteligencję na dwa rodzaje ta-

lentów:

wrodzone (inteligencja A),



faktycznie rozwinięte (inteligencja B).


Kontynuatorzy jego myśli dodali do owego modelu
trzeci ich rodzaj, ujawniający się, jak twierdzili, podczas
rozwiązywania testów na inteligencję (inteligencja C).
Edward Thorndike

17

wyróżnił trzy rodzaje inteligencji:

mechaniczną,



społeczną,



abstrakcyjną.


Mechaniczna inteligencja to umiejętność używania na-
rzędzi i przedmiotów oraz umiejętność posługiwania
się maszynami.
Inteligencja społeczna to umiejętność rozumienia lu-
dzi, zdolność do mądrego postępowania w stosunkach
z innymi.
Inteligencja abstrakcyjna to zdolność do operowania
symbolami i pojęciami, takimi jak: słowa, liczby, uogól-
nienia i zasady nauki.
Elżbieta Konderak w miesięczniku „List” podaje jesz-
cze jeden ciekawy rodzaj inteligencji. „W świecie, gdzie
modne są najróżniejsze inteligencje, gdzie wydaje się

16

D.O. Hebb, The organization of behavior, New York 1949.

17

E.L. Thorndike, E.O. Bregman, J.W. Tilton, E. Woodyard, Adult

learning, New York 1928.

Andrzej Fesnak

60

mnóstwo pieniędzy na ich opis i rozwijanie, nikt nie
chce pamiętać o inteligencji religijnej”

18

.

Inteligencja religijna to taka, u której podłoża stoi tro-
ska. Człowiek religijny troszczy się o wszystko i jest
w stanie postrzegać wszystko w szerokim kontekście
całości. „To jest pierwsza cecha inteligencji religijnej:
zdolność do widzenia całości”

19

. W myśleniu człowieka

religijnego jest miejsce na troskę, akceptację, współ-
czucie. Takie, jakie można było zauważyć u Matki Te-
resy z Kalkuty. Myślenie, w którym nie poszukuje się
winnego, bo to prowadzi do separacji, lecz takie pełne
współczucia i miłości.
„Człowiek pełen troski o to, żeby została otarta każda
łza, to człowiek religijny, obdarzony inteligencją religij-
ną”

20

.

Jeżeli popatrzymy abstrakcyjnie i z lotu ptaka na zagad-
nienie inteligencji, to można zauważyć, że dyskutuje się
o niej, mówiąc o następujących grupach czynników:

na inteligencję mocno wpływają zdolności specjalne,



wiele zależy od czynników grupowych,



należy wyróżnić różne rodzaje inteligencji,



niewątpliwie, oprócz wyspecjalizowanej, istnieje in-



teligencja ogólna.

Ten szerszy aspekt jest tu szczególnie istotny, samo
mechaniczne oglądanie wyników IQ nie prowadzi do

18

E. Konderak, Cały świat na prochach, „List” 09/2007.

19

Ibidem.

20

Ibidem.

Co wiemy o inteligencji?

61

niczego. Pamiętasz przedstawicieli różnych rodzajów
inteligencji z koncepcji Gardnera?
Krótka analiza tabelki może łatwo pomóc nam ułożyć
ranking IQ wybitnych przedstawicieli ludzkości.

Wolfgang Amadeus Mozart

IQ 165

Charles Darwin

IQ 165

Albert Einstein

IQ 160

Mahatma Gandhi

IQ 155

Sigmund Freud

IQ 155

Thomas Stearns Eliot

IQ 150

Marion Graham

IQ 145

Pablo Picasso

IQ 140

Czy z tego mamy wywnioskować, że Mozart był inteli-
gentniejszy niż Einstein?
Dodajmy kilka innych informacji. Sharon Vonne Sto-
ne jest nie tylko aktorką, ale też bardzo interesującym
umysłem, jest członkiem Mensy, organizacji zrzeszają-
cej ludzi o wysokim ilorazie inteligencji — jej IQ wyno-
si 154. Prasa podawała, że polska piosenkarka Dorota
Rabczewska, po zakwalifikowaniu się do Mensy, powie-
działa, że zmieni swój pseudonim artystyczny z Doda
Elektorda na Doda Mensoda. Jej IQ wynosi 156. Jest
więc mądrzejsza niż Picasso, Freud, Gandhi czy nawet
Sharon Stone.
Chyba rozumiesz już, że samo IQ nie jest jedynym mier-
nikiem inteligencji i warto zastanowić się nad różnymi
rodzajami inteligencji.
Jak te wszystkie rozważania o inteligencji mają się do
niezależności finansowej?

Andrzej Fesnak

62

Jak widzisz, wyróżnia się wiele różnych rodzajów inte-
ligencji, ale mało tu odnośników finansowych. Raczej
mówi się o problemach abstrakcyjnych, porozumiewa-
niu, twórczości, muzyce. Aby zarządzać pieniędzmi, po-
trzebna jest wyobraźnia finansowa — a to jest składnik
inteligencji finansowej. I niekonieczne jest tu posiada-
nie wysokiej inteligencji matematycznej w rozumieniu
Gardnera.

Co wiemy o inteligencji?

63

Ważne terminy

Inteligencja



Inteligencja, która wzrasta z wiekiem



Inteligencja płynna



Inteligencja z kryształu



Inteligencja emocjonalna



Inteligencja kinestetyczna



Inteligencja intrapersonalna



Inteligencja interpersonalna



Inteligencja lingwistyczna



Inteligencja logiczno-matematyczna



Inteligencja muzyczna



Inteligencja przestrzenna



Inteligencja przyrodnicza



Inteligencja wrodzona



Inteligencja rozwinięta



Inteligencja mechaniczna



Inteligencja społeczna



Inteligencja abstrakcyjna



Inteligencja religijna



Ad futuram rei memoriam…

Jak się definiuje inteligencję?



Co wynika z pomiaru IQ?



Jakie przełożenie na zagadnienia finansowe mają definicje



inteligencji?
W jaki sposób mówi się, ogólnie rzecz biorąc, o inteligen-



cji?
Co jest potrzebne, aby zarządzać pieniędzmi?



65

Jak pamiętasz, niewielu specjalistów od inteligencji zwra-
ca uwagę na zagadnienia pieniądza. Jak twierdzi vox po-
puli

21

,

przyczyny mogą być dwie: albo psychologowie nie

znają się na pieniądzach, albo ich nie zarabiają — więc na
ten temat nie dyskutują. Nie zajmując stanowiska wobec
powyższej kwestii, poszukajmy światełka w tunelu — z na-
dzieją, że nie jest to nadjeżdżający z naprzeciwka pociąg.
Trochę wsparcia płynie od kilku badaczy inteligencji.

Luis Leon Thurstone



22

, mówiąc o inteligencji, wymienił

siedem czynników jej funkcjonowania, a jednym z nich
jest właśnie czynnik określony jako zdolności liczbowe.
Philip Vernon



23

, badając rekrutów do armii brytyj-

skiej, wyodrębnił czynnik liczbowy w ramach zdol-
ności werbalnych.
Robert Sternberg



24

, w swoim trójaspektowym ujęciu

zwanym triarchiczną teorią inteligencji w procesie
analitycznym, mówi o składniku wykonawczym

21

Vox populi, vox dei — stare rzymskie powiedzenie mówiące o

tym, że głos ludu to głos boga. W codziennym użyciu vox populi
jest synonimem plotek, tego, co „się słyszy”, co „ludzie mówią”.

22

Luis Leon Thurstone — Factorial studies of intelligence, Chicago

1941.

23

P.E. Vernon, The structure of human abilities, London 1950.

24

R. Sternberg, Beyond IQ: a triarchic theory of human intelli­

gence, Cambridge­New York­Melbourne 1985.

Co to jest inteligencja finansowa?

Andrzej Fesnak

66

— procesie przetwarzania informacji, w trakcie któ-
rego m.in. występuje wykonywanie obliczeń umy-
słowych.

A zatem jest w tym nieco prawdy, że do osiągania suk-
cesów finansowych potrzebnych jest trochę zdolności.
Ale czy to oznacza, że są one tylko wrodzone i nic już
nie można zrobić? Otóż jest inaczej. Można kształcić
swoją inteligencję w kierunku osiągania sukcesu finan-
sowego.
Polacy jako naród chętnie wykorzystują swoją inteli-
gencję w innym kierunku. Lubimy jako społeczeństwo
i naród europejski walczyć o wolność. Lubimy dla niej
ginąć, przy czym wolność jest rozumiana wyjątkowo.
Chodzi tylko i wyłącznie o wolność polityczną.
O wolności finansowej wolimy raczej ze wstydem po-
milczeć. Społeczny wzór nieudacznictwa, biedy, braku
możliwości pracy, bezrobocia, wysokich cen i niskich
zarobków jest stałą papką prasową, którą raczymy na-
sze umysły nie wiedzieć po co. I w większości wypad-
ków w to wierzymy.
Z tzw. teorii trzmiela wynika, że ów owad łamie wszelkie
prawa aerodynamiki. A zatem gdyby zbudować urzą-
dzenie na podobieństwo trzmiela i zachować proporcje
pomiędzy tułowiem a powierzchnią skrzydeł — to w ża-
den sposób „to coś” nie mogłoby fruwać. Na szczęście
politycy jeszcze tego trzmielom nie powiedzieli i te, nie
wiedząc o uwarunkowaniach społeczno­politycznych,
ekonomicznych, a także historyczno­dziejowych oraz
środowiskowych — po prostu latają.

Co to jest inteligencja finansowa?

67

I tak jest pewnie z tą częścią społeczeństwa, które nie
patrząc na uwarunkowania, po prostu się bogaci albo
przynajmniej generuje odpowiednie przychody.
Myślę, że powinno się mówić i rozmawiać często o fi-
nansach i finansowej wolności.

Czy możliwa jest wolność bez pieniędzy?

Wolność rozumiemy najczęściej jako brak przymusu.
Jest to sytuacja, w której możemy dokonywać wyborów
spośród wszystkich dostępnych opcji.
Kiedy myślimy o wolności, to instynktownie mówimy
o braku osobistego zniewolenia, braku ograniczeń wol-
ności słowa ze strony władz, a także zwyczajów społecz-
nych i warunków naturalnych.
Politycznie dzielimy wolność na:

wolność „od” (strachu, przymusu, przetrzymywania



w zamknięciu itd.),
wolność „do” (własnych nieprzymuszonych wybo-



rów, akceptacji, decyzji).

W całej historii filozofii wolność była bardzo ważnym
problemem. Jeśli jesteśmy wolni, to sami podejmuje-
my decyzje. Jeśli zatem mają istnieć los, przeznaczenie,
fatum, moira i wszystko jest już dawno zapisane — to
czy nasze decyzje mogą kształtować przyszłość? A jeżeli
Bóg ma nad nami władzę, a „wszystko jest w ręku Boga”
— to jaki wolny wybór i jaką wolność w podejmowaniu
decyzji mamy?

Andrzej Fesnak

68

Spór o determinizm w filozofii i koncepcję Boga jest sta-
ry jak świat. Pisali na ten temat Platon, Arystoteles, Mu-
zoniusz, Sokrates Antystenes, Epiktet, Kartezjusz, Spi-
noza, Kant, Hegel, Hobbes, Marks, Spencer, Nietzsche,
Proudhon, Merleau­Ponty, Berlin, Sartre, Skinner. Te-
raz Ty się tym zajmujesz — widzisz więc sam, w jakim
doborowym towarzystwie się znaleźliśmy.
Używając myślowego skrótu feministycznego — „chłop-
com” nie udało się do końca rozwiązać problemu. Jak
pamiętamy bowiem skądinąd: „Są dziwy w niebie i na
ziemi, o których ani śniło się waszym filozofom” — jak
mawiał syn Mary Arden, bardziej znany światu jako
niejaki William Shakespeare.
Tradycyjnie do pakietu wolności z politycznego punktu
widzenia zaliczamy:

wolność zgromadzeń,



wolność słowa,



wolność religijną,



wolność gospodarczą.


Najbardziej interesującym nas tu punktem jest wolność
gospodarcza. Rozumie się przez nią najczęściej brak
przymusu, jakim są wysokie podatki, i wolność obro-
tu towarami, a także istnienie konkurencyjnego rynku.
Podatek jest wówczas albo bardzo niski, albo liniowy.
Internetowa encyklopedia Wikipedia podaje takie oto
znaczenie wolności gospodarczej:
„Wolność gospodarcza to swoboda podejmowania
działalności gospodarczej, wolna od ingerencji pań-

Co to jest inteligencja finansowa?

69

stwa. Jest pochodną wolności człowieka i prowadzi do
powstrzymania się państwa od ingerowania w tę au-
tonomię w sposób, który zaprzeczałby istnieniu praw
i wolności obywateli w gospodarce. Tym samym, wol-
ność gospodarcza jest dla gospodarującego obywatela
gwarancją autonomii jego woli, stosunków konkurencji
i porządku gospodarczego”.
Konstytucja RP mówi następująco

25

:

Art. 20.
Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności
działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz
solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecz-
nych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczy-
pospolitej Polskiej.
Art. 47.
Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatne-
go, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydo-
wania o swoim życiu osobistym.
Art. 64.
Każdy ma prawo do własności, innych praw majątko-
wych oraz prawo dziedziczenia.
Art. 65.
Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania
zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki określa
ustawa.

25

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, tekst uchwalony 2 kwie­

tnia 1997 roku przez Zgromadzenie Narodowe.

Andrzej Fesnak

70

Można z tego wyciągnąć następujące wnioski:

W Polsce zasada wolności gospodarczej jest podsta-



wą społecznej gospodarki rynkowej.
Możliwość działania, czyli wolność gospodarcza



w swojej istocie przysługuje każdemu i na dodatek
na równych prawach.
Każdy obywatel RP ma prawo podjąć działalność



gospodarczą.
Podstawą jest rodzina i jej sytuacja finansowa.



Każdy ma prawo do ochrony tego, co posiada.



Każdy ma prawo posiadać.



Każdy ma prawo wykonywać dowolny zawód.


A zatem i te, które są kiepsko płatne i źle płatne. Prze-
cież nikt nie musi pozostawać przy zawodzie i narzekać.
Może zmienić zawód lub robić coś innego, co daje więk-
szą satysfakcję i więcej pieniędzy.
Nasze legendy i baśnie, jak wiemy, odzwierciedlają lu-
dową mądrość. Tak jest też w sprawie finansów. Najle-
piej oddaje to warszawska legenda o Złotej Kaczce:

Dawno, dawno temu, w podziemiach pałacu zwane-

1.

go dziś Zamkiem Ostrogskich, stojącego na skarpie
warszawskiej, znajdowało się małe jeziorko.
Pływała po nim kaczka o złotych piórach — podob-

2.

no zaczarowana księżniczka, władczyni ogromnych
skarbów.
O tych skarbach krążyły legendy wśród warszaw-

3.

skiej gawiedzi i pewnego razu młody szewczyk po-
stanowił je zdobyć.

Co to jest inteligencja finansowa?

71

W tym celu zszedł nocą do podziemi i rzeczywiście

4.

napotkał Złotą Kaczkę.
Ona zaproponowała mu próbę — jeśli ją przejdzie

5.

pomyślnie, dostanie skarby.
Powiedziała mu: „Masz tu 100 złotych dukatów.

6.

Musisz je wydać przez jeden dzień, od wschodu do

7.

zachodu słońca, ale pod warunkiem że wydasz je tyl-
ko na siebie.
Nie wolno ci się dzielić z nikim tymi pieniędzmi.

8.

Jeśli tego dokonasz, wróć tutaj, a otrzymasz cały skarb.

9.

Jeżeli złamiesz ten warunek, wszystko to, co uzyska-

10.

łeś dzięki tym pieniądzom, zniknie, a Ty nigdy wię-
cej tu nie trafisz”.
Szewczyk przyjął sakiewkę z dukatami i o wschodzie

11.

słońca ruszył „w miasto”.
Sprawił sobie najwytworniejsze ubranie, piękną ka-

12.

retę i zatrudnił służących.
Przez cały dzień jadł, pił i bawił się w najdroższych

13.

oberżach, poszedł też do cyrku i teatru, gdzie kupo-
wał najdroższe bilety.
Przez cały dzień zdołał wydać 99 dukatów.

14.

Kiedy wieczorem wracał do pałacu, tuż przed nim

15.

spotkał biednego żołnierza — weterana, który z nę-
dzy musiał żebrać na kawałek chleba. Szewczyk zlito-
wał się i wrzucił ostatniego dukata do czapki kaleki.
W tym momencie błysnęło, zagrzmiało i rozległ się

16.

głos złotej kaczki: „Nie dotrzymałeś warunków umo-
wy, więc stracisz wszystko, co dziś kupiłeś, i nigdy
już nie trafisz do mnie”.

Andrzej Fesnak

72

I rzeczywiście — szewczyk znowu był ubrany w podar-

17.

tą odzież, nie miał złotych pierścieni, karety i służby.
Ale żołnierz kaleka również usłyszał głos i powiedział

18.

szewczykowi: „Nie martw się, to, co zdobędziesz
uczciwą pracą, na pewno pozostanie przy Tobie na
zawsze, razem z wdzięcznością ludzką”.

Popatrzmy z punktu widzenia semiotycznego i antro-
pologicznego

26

na ten przekaz.

Jaka mądrość ludowa przemawia przez tę legendę?
Jakie mamy tu przesłania?

Majątek ma w sobie coś niesamowitego, zakazane-



go, tajemniczego (zdanie 2).
Majątek należy zdobyć jakąś jednorazową akcją,



a nie długim, racjonalnym biznesem (zdanie 3).
Bogactwo ma w sobie zakodowany egoizm (zdania



5–10).
Ludzie myślą tylko o konsumpcji (zdania 11–13).



Ludzie nie potrafią rozsądnie wydawać dużych pie-



niędzy (zdania 14).
Biedni zawsze uważają, że inni powinni ich utrzy-



mywać (zdanie 15).
Łatwo jest stracić majątek, jak szybko przyjdzie, tak



i odejdzie (zdania 15–17).
Najłatwiejsza pociecha przychodzi od tych, co sami



nic nie mają (zdanie 18).

26

Semiologia to ogólna teoria znaku, obejmująca semantykę, syn­

taktykę i pragmatykę, a antropologia to nauka o kulturowym
znaczeniu działań człowieka.

Co to jest inteligencja finansowa?

73

Posiadanie majątku i biznesu jest podejrzane i nie-



uczciwe (zdanie 18).
Tylko ciężka praca może być uczciwa (zdanie 18).


A tu druga bajka, która jest taka:
W Warszawie żył szewc, który mimo młodego wieku
miał już dobrze prosperujący biznes. Kiedy dowiedział
się o Złotej Kaczce, postanowił zdobyć majątek. Wie-
dział, że nic nie traci, ale może zyskać. Gdy odnalazł
Złotą Kaczkę, ta postawiła mu warunek, że musi wydać
100 dukatów, ale tylko na siebie. Świtem bladym wy-
ruszył w miasto i zatrudnił kilku gońców. Znaleźli mu
nowe większe miejsce na firmę, tanią partię skóry na
buty, bo wykupił całość towaru, i kilku nowych ludzi
do pracy. Zatrudnił ich natychmiast i potroił produk-
cję. Zapłacił też zaliczkę na nieruchomość. Wieczorem,
jak wracał do domu, żebrak poprosił go o jałmużnę. Nie
dał mu nic, ale kazał następnego dnia przyjść do pracy
i zgłosić się do swojego zastępcy. Żebrak miał chodzić po
mieście i zachwalać buty szewca. Następnego dnia Zło-
ta Kaczka dała szewcowi duży majątek. Szewczyk wziął
pieniądze i zainwestował w rozwój firmy i nieruchomo-
ści. Stworzył warunki pracy dla wielu ludzi. Sam założył
wiele biznesów. Miał gospody i restauracje. Otworzył
kilka biznesów w Krakowie. Każdy mógł dostać u nie-
go pracę, wynagradzał dobrze — ale nie dawał nic za
darmo. Ludzie chętnie wierzyli mu, bo był serdeczny,
ale zawsze wymagający. Ponieważ wierzyli mu wszyscy
— zaczęli nazywać go Wierzynkiem. Sam król u niego
jadał w gospodzie, bywał, a nawet pożyczał pieniądze.
Wszyscy byli szczęśliwi — a najbardziej Złota Kaczka,

Andrzej Fesnak

74

która tak naprawdę była Księżniczką Fortuną i czeka-
ła na wybawienie przez mądrego biznesmena, zamiast
całej bandy idiotów i nieudaczników. Została na zawsze
z Wierzynkiem, żyli długo i szczęśliwie.
Czy to nie byłaby „zdecydowanie fajniejsza” bajka o in-
teligencji finansowej?
Konstytucja nie zabrania używania inteligencji eko-
nomicznej ani finansowej. Zanim powiemy sobie, jak
można używać tej inteligencji w finansach osobistych,
przyjrzyjmy się, czy robimy z niej użytek jako społe-
czeństwo i państwo.
Znana na całym świecie gazeta „The Wall Street Jo-
urnal” wraz z fundacją Heritage Foundation analizuje
pod tym kątem cały świat. Wyniki ich obserwacji mają
określoną nazwę oraz rangę na świecie. To słynny in-
deks wolności ekonomicznej — Index of Economic Fre-
edom, IEF. Jest to wydawany co roku ranking wszyst-
kich państw świata. Jest on ułożony według liczby
ograniczeń i restrykcyjnych przepisów, przymusu pań-
stwowego w sferze gospodarki danego państwa. Bra-
nych jest pod uwagę 10 kategorii, za które przyznawane
są punkty. Przy pomocy tych punktów określany jest
stan wolności gospodarczej w danym państwie. Maksy-
malna liczba punktów dla państwa to 100. Pod uwagę
brane są następujące kategorie:

Polityka handlowa.

1.

Obciążenia podatkowe.

2.

Interwencje rządu w gospodarce.

3.

Polityka monetarna.

4.

Co to jest inteligencja finansowa?

75

Przepływ kapitału i inwestycje zagraniczne.

5.

Bankowość i finanse.

6.

Płace i ceny.

7.

Prawa własności.

8.

Regulacje prawne.

9.

Aktywność czarnego rynku.

10.
W rankingu IEF z 2005 roku byliśmy na 41. miejscu.
Dwa lata (2005–2007) twórczego działania rządu prze-
sunęło nas na jakże chlubną pozycję 83. w roku 2007.
W 2011 roku jesteśmy na 68 miejscu z liczbą 64,1 punktu.

Skala

wolny

w zasadzie

wolny

umiar-

kowanie

wolny

w zasadzie

bez wolno-

ści

represjo-

nowany

100–80

79,9–70

69,9–60

59,9–50

49,9–0

Nasza zbiorowa inteligencja narodowa w zakresie go-
spodarki plasuje nas w roku 2007 na 83. miejscu. Ze
100 możliwych punktów mamy 59,5, co sytuuje nas
w sferze państw w zasadzie bez wolności ekonomicz-
nej. W 2011 powoli zmieniamy miejsce i na pozycji 68.
mamy już 64,1 punktu. Ciągle za mało.
Gdybyś zdawał, Drogi Czytelniku, przeciętny test skła-
dający się ze 100 pytań — to raczej nie zaliczyłbyś go
z wynikiem 59,5 poprawnych odpowiedzi, prawda?
Zbiorowo nie wypadamy zbyt mądrze, a jak zatem jest
w sprawach prywatnych? Jak określić inteligencję fi-
nansową?

Andrzej Fesnak

76

1

Hong Kong

90,3

21

Bar

bados

71,3

41

Kor

ea P

ołudnio

w

a

67.9

2

Singapur

87,4

22

Cypr

71,3

42

Oman

67.4

3

Irlandia

82,4

23

N

iemc

y

71,2

43

W

ęg

ry

67.2

4

Austr

alia

82,0

24

W

ysp

y Bahama

71,1

44

M

eksyk

66.4

5

USA

80,6

25

Tajw

an

71,0

45

Jamajk

a

66.2

6

No

w

a Z

elandia

80,2

26

Lit

w

a

70,8

46

Izr

ael

66.1

7

Kanada

80,2

27

Sz

w

ecja

70,4

47

M

alta

66.0

8

Chile

79,8

28

A

rmenia

70,3

48

Fr

ancja

65.4

9

Sz

w

ajcar

ia

79,7

29

Tr

inidad i

Tobago

70,2

49

Kostar

yk

a

64.8

10

W

ielk

a Br

ytania

79,5

30

Austr

ia

70,0

50

Panama

64.7

11

Dania

79,2

31

H

iszpania

69,7

51

M

alezja

64.5

12

Est

onia

77,8

32

G

eor

gia

69,2

52

Uganda

64.4

13

Holandia

76,8

33

Salw

ador

69,2

53

Por

tugalia

64.3

14

Islandia

76,5

34

Nor

w

eg

ia

69,0

54

Tajlandia

63.5

15

Luksembur

g

75,2

35

Sło

w

acja

68,7

55

Peru

63.5

16

Finlandia

74,8

36

Botsw

ana

68,6

56

A

lbania

63.3

17

Japonia

72,5

37

Cz

ech

y

68,5

57

RP

A

63.2

18

M

aur

itius

72,3

38

Łot

w

a

68,3

58

Jor

dania

63.0

19

Bahr

ain

72,2

39

Kuw

ejt

68,3

59

Bułgar

ia

62.9

20

Belg

ia

71,5

40

Urugw

aj

68,1

60

A

rabia S

audyjsk

a

62.8

Indeks w

olności ekonomicznej (

http://w

w

w

.her

itage

.or

g/I

nde

x

[dost

ęp 12.04.2011]

Co to jest inteligencja finansowa?

77

61

Beliz

e

62,8

81

N

ik

ar

agua

60,0

101

Br

az

ylia

55.9

62

M

ongolia

62,8

82

Kenia

59,6

102

A

lg

ier

ia

55.7

63

Zjedn. Emir

at

y A

rab

.

62,8

83

Polsk

a

59,5

103

Bur

kina F

aso

55.6

64

W

łoch

y

62,5

84

Tunezja

59,3

104

M

ali

55.5

65

M

adagask

ar

62,4

85

Eg

ipt

59,2

105

N

iger

ia

55.5

66

Ka

tar

62,2

86

Suazi

58,9

106

Ek

w

ador

55.4

67

Kolumbia

61,9

87

D

ominik

ana

58,5

107

A

zer

bejdżan

55.3

68

Rumunia

61,5

88

Rep

. Ziel

. P

rz

ylądk

a

58,4

108

A

rgen

tyna

55.1

69

Fidżi

61,5

89

M

ołda

wia

58,4

109

M

aur

etania

55.0

70

Kir

gistan

61,1

90

Sr

i Lank

a

58,3

110

Benin

55.0

71

M

ac

edonia

61,1

91

Senegal

58,2

111

W

. Kości Słonio

w

ej

54.9

72

Namibia

61,0

92

Filipin

y

56,9

112

Nepal

54.7

73

Liban

60,9

93

Pak

istan

56,8

113

Chor

w

acja

54.6

74

Tur

cja

60,8

94

Ghana

56,7

114

Tadż

yk

istan

54.5

75

Sło

w

enia

60,6

95

G

ambia

56,6

115

Indie

54.2

76

Kazachstan

60,5

96

M

ozambik

56,6

116

Rw

anda

54.1

77

Par

agw

aj

60,5

97

Tanzania

56,4

117

Kamerun

54.0

78

Gw

at

emala

60,5

98

M

or

oko

56,4

118

Sur

inam

53.9

79

Hondur

as

60,2

99

Zambia

56,4

119

Indonezja

53.9

80

Gr

ecja

60,1

100

Kambodża

56,2

120

M

ala

wi

53.8

Indeks w

olności ekonomicznej (c

d)

Andrzej Fesnak

78

121

Bośnia i Her

cego

w

.

53,7

135

W

ietnam

49,8

149

Bangladesz

44.9

122

G

abon

53,6

136

Gujana

49,4

150

Białoruś

44.7

123

Boliwia

53,2

137

Laos

49,2

151

Iran

44.0

124

Etiopia

53,2

138

Haiti

48,9

152

Tur

kmenistan

43.4

125

Jemen

52,8

139

Sier

ra L

eone

48,9

153

Bir

ma

39.5

126

Chin

y

52,8

140

Togo

48,8

154

Libia

38.7

127

Gwinea

52,8

141

Rep

. Śr

odko

w

oafr

yk

ańsk

a

48,2

155

Zimbab

w

e

29.8

128

N

iger

52,7

142

Czad

47,7

156

Kuba

27.5

129

Gwinea R

ówniko

w

a

52,5

143

A

ngola

47,1

157

Kor

ea P

ółnocna

3.0

130

U

zbek

istan

52,3

144

Syr

ia

46,6

NR

M

on

teneg

ro

–

131

D

żibuti

52,3

145

Burundi

46,3

NR

Ser

bia

–

132

Lesotho

51,9

146

Kongo

45,2

NR

Sudan

–

133

Uk

raina

51,1

147

Gwinea Bissau

45,1

NR

Irak

–

134

Rosja

49,9

148

W

enezuela

45,0

NR

D

emok

ra

t. R

ep

. Konga

–

NR — po

za r

ank

ing

iem

Indeks w

olności ekonomicznej (c

d)

Co to jest inteligencja finansowa?

79

W szerokim rozumieniu możemy opisać inteligencję fi-
nansowo następująco:

Inteligencja finansowa jest darem i umiejętno-
ścią właściwego obchodzenia się z pieniędzmi.
Może być naturalna, wrodzona, a może być też
nabyta i rozwinięta w procesie edukacji. Dotyczy
umiejętności wyborów finansowych na podsta-
wie danych finansowych. Jest tożsama z uświa-
damianiem sobie konsekwencji własnych wybo-
rów finansowych.
Jakie umiejętności są wyznacznikiem in-
teligencji finansowej?
Umiejętność zdefiniowania własnych potrzeb i ce-



lów finansowych.
Umiejętność rozumienia współczesnego sobie ryn-



ku usług finansowych.
Umiejętność rozumienia produktów finansowych.



Umiejętność podjęcia odpowiedzialności za własne



życie finansowe.
Umiejętność liczenia zagadnień wartości pieniądza



w czasie, czyli procentu składanego.
Umiejętność rozumienia wysokości stóp procento-



wych przy wyborze instrumentu finansowego.
Umiejętność regularnego stałego inwestowania.



Umiejętność rozumienia warunków ekonomicznych



makro i mikro.
Umiejętność rozumienia opłat i prowizji w wyborze



instrumentów finansowych.

Andrzej Fesnak

80

Umiejętność zatrzymywania sobie stałej części do-



chodów generowanych przez siebie.
Umiejętność płacenia sobie na pierwszym miejscu



przed innymi.
Umiejętność odrzucenia państwowych kłamstw eme-



rytalnych.
Umiejętność stworzenia stosownych parametrów



bezpieczeństwa dla siebie i swoich bliskich.
Umiejętność właściwego zarządzania długami i po-



datkami.
Umiejętność właściwego zarządzania majątkiem.



Umiejętność tworzenia trwałego dobrobytu.



Umiejętność przekazywania majątku przez pokole-



nia.

Wbrew pozorom nie znaczy to, że masz wykonywać
zawód ekonomisty. Ale znaczy to tylko tyle, że Ty sam
odpowiadasz za swoje pieniądze. Ty sam jesteś swoim
najlepszym finansistą, inwestorem, księgowym, audyto-
rem, biegłym rewidentem. Tylko Twoje wybory życiowe
będą prowadzić do Twoich sukcesów finansowych. Wy-
bory innych ludzi będą zawsze prowadzić Cię do tego,
żebyś tracił to, co masz. To nieważne, czy uzyska to rząd
podatkami, czy też skuteczna reklama przekona Cię do
wydania pieniędzy. Efekt jest ten sam — wydajesz, co
masz i nie masz!

Jak pogłębiać swoją inteligencję finansową?
Ambicja robienia majątku powinna być wyko-
rzystywana dla podniesienia świadomości swo-
jego społeczeństwa, środowiska czy wręcz całej

Co to jest inteligencja finansowa?

81

planety. Każde osiągnięte dobra powinny służyć
dobru całości.
Aćarja Lalit Mohan G.K., Bractwa Za-
konne Himawanti

Powinieneś wykorzystywać swoją inteligencję finanso-
wą. Ćwiczyć ją, rozwijać.
Da się to zrobić, i to stosunkowo łatwo:

Oswajaj się z cyframi.



Zacznij oglądać ekonomiczne programy i te traktu-



jące o finansach.
Słuchaj części wiadomości, w których są podawane



dane ekonomiczne.
Czytaj te artykuły w gazetach, które dotyczą finan-



sów.
Wchodź na portale internetowe banków, towarzystw



ubezpieczeniowych, funduszy inwestycyjnych.
Zacznij myśleć o finansach.



Kontroluj finanse.



Przeczytaj książkę o finansach osobistych.



Licz w pamięci.


Jeżeli zaczniesz stosować te metody — będziesz syste-
matycznie rozwijać swoje zdolności i kompetencje. Za-
działa stare prawo:

Twoje myśli staną się słowami.



Twoje słowami staną się czynami.



Twoje czyny staną się nawykami.



Twoje nawyki zmienią Twoją postawę.



Andrzej Fesnak

82

Twoja postawa zmieni Twoje zainteresowania.



Twoje zainteresowania zmienią Twoje wybory.



Twoje wybory doprowadzą Cię do sukcesu finanso-



wego.

Czy inteligencję finansową zdefiniują psychologowie,
skoro mają problemy nawet z określeniem, co to w ogóle
jest inteligencja? Rewolucją było już w ostatnich latach
pojawienie się pojęcia inteligencji emocjonalnej, która,
jak wiemy od Daniela Golemana, dotyczy zdolności ro-
zumienia emocji własnych i cudzych. Idąc tym tropem,
skoro inteligencja emocjonalna dotyczy umiejętności
analizowania emocji, kierowania nimi i opanowywa-
nia ich, można stworzyć prostą analogię. Inteligencja
finansowa dotyczy zatem umiejętności rozumienia fi-
nansów, kierowania nimi, zarządzania i posługiwania
się pieniędzmi w sposób świadomy i celowy.

Skąd wzięła się idea inteligencji finansowej?

Sama idea inteligencji finansowej pojawiła się w edu-
kacyjnej serii książek o finansach, napisanej przez Ro-
berta Kiyosakiego, który zainspirował się badaniami
Howarda Gardnera. Gardner badał ciekawy fenomen.
Dlaczego wielokrotnie jest tak, że osoba, która jest
prymusem w szkole, ma kłopoty w późniejszym życiu?
I odwrotnie — dlaczego często średni i przeciętny, jeśli
chodzi o oceny, uczeń osiąga sukcesy w życiu zawodo-
wym i społecznym? Gardner stwierdził po prostu, że
szkoła wymaga tylko sprawności językowej, zapamięty-
wania i liczenia. Te elementy językowo­logiczne tworzą
obraz inteligencji akademickiej — a więc tego, czego

Co to jest inteligencja finansowa?

83

wymaga szkoła. W dalszym życiu potrzebne są jednak
również inne umiejętności, m.in. powstanie po upad-
ku (inteligencja intrapersonalna), współpraca z ludźmi
(inteligencja interpersonalna). Stąd też czasem klęski
prymusów w życiu codziennym. Kiyosaki przez ana-
logię zastosował podobny sposób myślenia i odniósł
wszystko do sfery finansów w życiu osobistym.

Co składa się na finansowe IQ?

Każdy z nas ma jedną wspólną rzecz daną wszystkim
jednakowo — 25 lat na edukację i 40 lat na pracę. Ten
czas wykorzystujemy z różnymi finansowymi skutkami.
Dlatego Kiyosaki

27

wprowadził pięć elementów finan-

sowego IQ:

Zarabiaj więcej.

1.

Chroń swoje pieniądze.

2.

„Budżetuj” swoje wydatki.

3.

Stosuj dźwignie finansowe.

4.

Wykorzystuj informacje finansowe.

5.
Jak się domyślamy — te elementy wcale nie muszą wy-
stępować w parze. Można posiadać rozwinięty jeden
element, a inne nie. Przykładem są gwiazdy estrady.
Legendarny muzyk Paul McCartney zarobił setki mi-
lionów funtów, ale rozwód z drugą żoną Heather Mills
kosztował go 50 milionów. Jakkolwiek Heather nie in-
spirowała Paula, ich 4­letnie małżeństwo zaczęło się
wtedy, kiedy Paul był już multimilionerem. Nie umiał

27

R.T. Kiyosaki, Increase your financial IQ, New York­Boston

2008.

Andrzej Fesnak

84

wystarczająco chronić zarobionych pieniędzy. Michael
Jackson zarobił setki milionów dolarów, a pozostawił
ćwierć miliarda dolarów długu w spadku. Źle „budże-
tował” swoje wydatki. Aby poszukać przykładu bardziej
polskiego — jak często słyszymy, że ktoś ma genialny
pomysł na biznes, ale brakuje mu pieniędzy na rozkrę-
cenie? To przykład rozbudowanych elementów 4 i 5, ale
kompletny brak umiejętności w punkcie 1.

Jak pogłębiać swoją inteligencję finansową?

Używaj na co dzień komputera finansowego. Zapewne
zastanawiasz się, czym jest komputer finansowy? To
Twój najlepszy przyjaciel finansowy i biznesowy. Dzięki
niemu kontrolujesz wszystkie finansowe fakty. Otrzy-
masz taki komputer w trakcie seminarium Jak z suk-
cesem zarządzać finansami osobistymi i budować za-
możność? organizowanego przez FTS. Prowadzę takie
seminaria i chętnie pokażę Ci, jak wykorzystać komputer
finansowy w budowaniu zamożności. Wejdź na stronę

www.planowanie­finansowe.pl

lub wyślij mail z zapyta-

niem na

[e-mail],

a otrzymasz dokładne informa-

cje o programie, miejscu i czekających Cię atrakcjach.

Jak w praktyce działa inteligencja finansowa?

W efekcie Twoich działań powinieneś mieć więcej pie-
niędzy, wykorzystując różne możliwości. Przyjrzyj się
poniższym sytuacjom:
Marta ma 32 lata, jest panią menedżer w Bardzo Waż-
nej Korporacji. Zarabia 15 000 zł miesięcznie. Żyje peł-
nią życia. Spłaca mieszkanie oraz samochód BMW ku-

Co to jest inteligencja finansowa?

85

piony na kredyt. Podróżuje chętnie, była na Hawajach,
w Chinach, Brazylii, wielu miastach Europy. Posługuje
się chętnie kartami kredytowymi, na których ma łącznie
ok. 14 000 zł zadłużenia, a więc może je spłacić prawie
za jednym zamachem — jedną pensją. Ponieważ jest
jeszcze młoda — gromadzi wspomnienia na później-
sze lata. O emeryturze czy też oszczędnościach pomyśli
w stosownym czasie.
Jola ma 31 lat, pracuje u Prywatnego Kapitalisty. Za-
rabia 7000 zł. Regularnie inwestuje, odkąd pamięta —
obecnie 3000 zł miesięcznie ze swoich zarobków. Na
życie i koszty kredytów wydaje 4000 zł. Na koncie in-
westycyjnym ma ok. 480 000 zł. Konto przynosi jej już
4000 zł miesięcznie, których nie wydaje, tylko reinwe-
stuje, ponieważ postanowiła zostać milionerką przed
czterdziestką. Wtedy zamierza pobierać z konta co mie-
siąc 5000 zł. Chce też wydawać pieniądze na podróże
i przez 25 lat zwiedzić cały świat.
Jak widać, Marta ma 2 razy więcej miesięcznie do dyspo-
zycji niż Jola. Ale to Jola jest niezależna finansowo i nie-
zależność tę utrzyma już do końca życia. Gdyby straciła
pracę — ma z czego żyć i pokrywać też koszty kredytów.
Może więc szukać kolejnej pracy przez rok albo i 2 lata.
Marta natomiast balansuje na krawędzi finansowej ru-
iny. W każdej chwili jej życie prywatne może się zamie-
nić w katastrofę finansową. Wystarczy, że straci pracę,
wtedy nie tylko skończą się wyjazdy, ale też zniknie sa-
mochód, a może nawet mieszkanie na kredyt. A oprócz
problemów finansowych pojawi się pewnie gorycz i nie-
zadowolenie.

Andrzej Fesnak

86

Sytuacja wygląda następująco:

Współczynnik inteligencji finansowej

Marta

Jola

Zarabiaj więcej

Tak

Nie

Chroń swoje pieniądze

Nie

Tak

Budżetuj swoje wydatki

Nie

Tak

Stosuj dźwignie finansowe

Nie

Tak

Wykorzystuj informacje finansowe

Nie

Tak

Jola ma pierwszy współczynnik niższy od Marty, ponie-
waż sprzedaje swoje możliwości za połowę tej kwoty,
którą ma Marta co miesiąc. W kwestii zarabiania Marta
jest lepsza. Ale w pozostałych punktach Jola bije Martę
na głowę. Można powiedzieć, że inteligencja finansowa
Joli jest 4­krotnie większa niż Marty. Marta jest tylko
przelotowym dworcem, przez który przejeżdża pociąg
z pieniędzmi. Jola natomiast troszczy się o swoje pie-
niądze i większość z nich pozostaje przy niej.
A oto inny przykład dla lepszego zrozumienia:
Jacek i Wojtek zainwestowali przed 30 laty. Wpłacili
każdy po 10 000 zł i na dodatek co miesiąc dopłacali
po 200 zł. Obydwaj uzyskali stopę zwrotu 10% w skali
roku, ale Jacek inwestował w banku, a Wojtek w TFI.
Nadszedł dzień wypłaty.
Jacek otrzymał informację, że na koncie ma net-
to do dyspozycji 418

911,68. Wojtek natomiast miał

654

239,06 zł brutto i należało zapłacić podatek od zy-

sków kapitałowych.

Sytuacja

Jacek

Wojtek

Kwota brutto

— 654239,06

Wkład własny

82000

82000

Co to jest inteligencja finansowa?

87

Kwota brutto do opodatkowania

572239,06

Podatek od zysków kapitałowych 19%

103003,03

Kwota netto

418911,68 551236,03

Zysk (kwota netto — wkład własny)

336911,68 469236,03

Różnica Wojtek — Jacek

132324,35

Jacek i Wojtek wydali tyle samo pieniędzy i uzyska-
li te same stopy zwrotu. Dlaczego zatem Wojtek ma
132

324,35 zł więcej niż Jacek?

Wojtek skorzystał z innych produktów finansowych
oraz z innych mechanizmów. Zapłacił podatek po za-
kończeniu inwestycji. Jacek swój podatek płacił co roku
po kapitalizacji odsetek. Wojtek lepiej ochronił swój
kapitał niż Jacek. Jego inteligencja finansowa jest w tej
materii wyższa i warta więcej — równo 132

324,35 zł.

Jak widać zatem i inteligencję finansową można wy-
korzystywać na różne sposoby. Co istotne — właściwe
wykorzystanie daje konkretne, wymierne finansowe re-
zultaty.
Możesz się tego uczyć. Możesz pogłębiać swoją inteli-
gencję finansową.

Andrzej Fesnak

88

Ważne terminy

Wolność ekonomiczna



Indeks wolności ekonomicznej



Inteligencja finansowa



Wyznaczniki inteligencji finansowej



Finansowe IQ



Ad futuram rei memoriam…

Jak się definiuje wolność?



Co to jest wolność ekonomiczna?



Czego uczy legenda o Złotej Kaczce?



Co to jest indeks wolności ekonomicznej?



Co możesz powiedzieć o zbiorowej inteligencji eko-



nomicznej w Polsce?
Co to jest inteligencja finansowa?



Co składa się na inteligencję finansową?



Jak możesz ćwiczyć inteligencję finansową?



Co możesz uzyskać poprzez ćwiczenie?



C

zęść

2

Podstawy i rola

planowania

finansowego

91

Każdy człowiek ma swoje życie i jakakolwiek próba
wtłaczania go w jednolite ramy jest z reguły skazana
na niepowodzenie. Z drugiej strony jednak, jeżeli mó-
wimy o osiąganiu celów finansowych, planowaniu fi-
nansowym, budowaniu niezależności — możemy zna-
leźć określone wzory postępowania. Właśnie określone
schematy wynikające z dużego podobieństwa życia każ-
dego człowieka. Takimi wspólnymi mianownikami są
etapy życia każdego z nas. Przyjrzyjmy się zatem róż-
nym podziałom życia człowieka na etapy.
Zasady tego podziału mogą być różne. Zacznijmy od da-
nych statystycznych. W naszym kraju dane statystyczne
mówią o przeciętnej długości życia:

średnia długość życia mężczyzny — 68,8 lat,



średnia długość życia kobiety — 77,5 lat.


Według Światowej Organizacji Zdrowia (ang. World
Health Organization, WHO), oczekiwana długość życia
(w chwili urodzenia dla całej populacji) plasowała Pol-
skę według danych za 2003 rok na 28. miejscu w Euro-
pie. W wypadku rozszerzonych kryteriów łącznie z azja-
tyckimi państwami byłego ZSRR — na miejscu 52.
Średnia długość życia w całej populacji to ok. 75 lat.
Mężczyźni 71 lat, a kobiety 79 lat.

Jakie są etapy życia finansowego?

Andrzej Fesnak

92

Oczekiwana długość życia

W całej populacji

74,74 lat

Mężczyzn

70,71 lat

Kobiet

79,03 lat

Rozrodczość

1,39 urodzeń/kobietę

Współczynnik dorosłych z HIV/AIDS 0,1% (2001)
Liczba osób żyjących z HIV/AIDS

14 000 (2003)

Liczba zmarłych na HIV/AIDS

100 (2001)

Najwięcej danych dotyczących średniej długości ży-
cia na świecie można wyczytać z The World Factbook.
Pozycja ta jest coroczną publikacją Centralnej Agencji
Wywiadowczej Stanów Zjednoczonych — czyli słynnego
CIA. W publikacji tej są zawarte podstawowe informa-
cje o różnych krajach świata: historia kraju, geografia,
fakty o demografii, forma rządu, ekonomia państwa,
telekomunikacja, problemy transportu, kwestie woj-
skowości oraz sprawy międzynarodowe.
CIA przygotowuje tę publikację jako zestaw podstawo-
wych informacji dla polityki amerykańskiego rządu.
Rząd Stanów Zjednoczonych dzieli się jednak w iście
amerykańskim stylu tymi informacjami ze światem.
Publikacja „zawieszona” jest na stronie internetowej
i traktowana jako public domain — a więc każdy zain-
teresowany może z niej korzystać.

Wśród

państw

Ogół

terytoriów

Państwo

Ogółem M

K

Średnia z państw

65,82

63,89 67,84

1

1

Andora

83,52

80,62 86,62

—

2

Makau

82,27

79,44 85,25

2

3

San Marino

81,80

78,33 85,57

3

4

Singapur

81,80

79,21 84,59

Jakie są etapy życia finansowego?

93

Wśród

państw

Ogół

terytoriów

Państwo

Ogółem M

K

—

5

Hongkong

81,68

78,99 84,60

4

6

Japonia

82,02

78,67 85,56

5

7

Szwecja

80,63

78,39 83,00

6

8

Szwajcaria

80,62

77,80 83,59

7

9

Australia

80,62

77,75 83,63

8

10

Francja

80,59

77,35 84,00

—

11

Guernsey

80,53

77,53 83,64

9

12

Islandia

80,43

78,33 82,62

10

13

Kanada

80,34

76,98 83,86

—

14

Kajmany

80,20

77,57 82,87

[…]

50

72

Meksyk

75,63

72,84 78,56

51

73

Tunezja

75,34

73,60 77,21

52

74

Paragwaj

75,34

72,78 78,02

53

75

Brunei

75,30

73,12 77,59

54

76

Polska

75,19

71,18 79,44

55

77

Panama

75,19

72,69 77,80

56

78

Dominika

75,10

72,17 78,18

57

79

Serbia

75,06

72,49 77,86

58

80

Słowacja

74,95

71,00 79,11

—

81

Turks i Caicos

74,95

72,69 77,32

59

82

Chorwacja

74,90

71,26 78,75

[…]

185

214

Mozambik

40,90

41,40 40,40

186

215

Sierra Leone

40,58

38,36 42,87

187

216

Liberia

40,39

38,93 41,89

188

217

Lesotho

39,97

40,73 39,18

189

218

Zimbabwe

39,50

40,62 38,35

190

219

Zambia

38,44

38,34 38,54

191

220

Angola

37,63

36,73 38,57

192

221

Suazi

32,23

31,84 32,62

Andrzej Fesnak

94

Polska na 54. miejscu wśród państw świata i 76. wśród
regionów nie wypada najgorzej. Żyjemy wprawdzie 8 lat
krócej niż ludzie w najbardziej długowiecznej Ando-
rze, ale z drugiej strony 10 lat powyżej średniej świata,
a w stosunku do najkrócej żyjących — ok. 40 lat dłużej!
Przyjmijmy zatem, że średnio statystycznie dane jest
nam żyć 80 lat. Co prawda specjaliści od motywacji
mówią, że samemu określa się wiek życia. To znaczy,
że samemu wewnętrznie możemy określić, jak długo
żyjemy, zwłaszcza gdy panujemy nad naszym duchem.
Większość ludzi uważa jednak, że jest to cecha dana
bogom. Tylko bogowie mogą przeczuwać lub określać
porę swojej śmierci.
Podobnego zdania był chyba Leśmian, pisząc wiersz
o śmierci Buddy: „Budda skinął. Śmierć przyszła. Fru-
wały motyle”

28

.

Można żyć 120 lat

W wewnętrznej motywacji jest jednak niewątpliwie istot-
ny aspekt w określaniu długości życia. Dotyczy on nie
tylko indywidualnych przekonań, ale nawet zbiorowej
mądrości całej nacji. Np. wśród ortodoksyjnych Żydów
wiek określa się do lat 120 — ponieważ to jest ten, którego
wszyscy pragną. Przykład tej filozofii myślenia znajdzie-
my w anegdocie podawanej przez Horacego Safrina:
W trakcie rozprawy sądowej sędzia przesłuchuje świad-
ka Meira Lejzora:

28

B. Leśmian, U wód Hiranjawati, nad brzegiem żałoby [w:]

Idem, Poezje wybrane, Wrocław­Warszawa 1983.

Jakie są etapy życia finansowego?

95

— Ile świadek ma lat?
— 56 do 120.
— Nie rozumiem.
— 56 do 120!
Obecny na sali adwokat żydowskiego pochodzenia pro-
ponuje:
— Może ja zadam świadkowi pytanie?
— Proszę.
— Ile świadek ma lat do 120.?
— 56

29

.

W mądrościach żydowskich można znaleźć wiele na te-
mat etapów życia.
Ciekawą koncepcję etapów można wyczytać w Misznie

30

:

Jehud Ben Tejma zwykł był mówić:

5 lat — człowiek zdatny do nauki Pisma.



10 lat — do Miszny.



13 lat — do przykazań.



15 lat — do Gemary



31

.

18 lat — do ożenku.



29

H. Safrin, Przy szabasowych świecach. Wieczór drugi, Łódź

1988.

30

Miszna (hebr.

משנה

szana „powtarzanie, badanie”) to zbiór

zaleceń i norm postępowania oparty na Torze, spisany ok. roku
200 przez Juhda Ha­Nasi.

31

Gemara (hebr.

גמרא

) to spisany w języku aramejskim kodeks

prawa obyczajowego uzupełniający Misznę. Gemara i Miszna
tworzą Talmud.

Andrzej Fesnak

96

20 lat — do zarabiania na życie.



30 lat — pełnia sił.



40 lat — sam rozsądek.



50 lat — do rady.



60 lat — ku starości.



70 lat — ku sędziwości.



80 lat — ku odwadze.



90 lat — do schyłku.



100 lat — jakby umarł i przeminął, i zniknął z tego



świata

32

.

Współczesne badania genetyczne potwierdzają możli-
wość uzyskania wieku 120 lat. Prawdopodobnie każdy
człowiek ma tę możliwość, aby tak długo żyć. „Przycho-
dzący na świat otrzymuje czek na 120 lat życia. Nauka
i religia są zgodne co do potencjalnych możliwości tak
długiego życia. Kilkaset (co najmniej) aktualnie żyjących
osób w wieku 110–130 lat potwierdza tę możliwość”

33

.

Pozostańmy jednak przy naszym statystycznym oczeki-
waniu 80 lat życia. Nigdzie nie można spotkać przykła-
dów planowania finansowego na 120 lat.
Najprostszy byłby podział dziesiętny i oznaczał rozdzie-
lenie życia na dziesięciolecia.

32

Miszna, Porządek 4 Nezikin, Traktat Awot (Pirke) 5,25 [w:]

Z mądrości Talmudu, wybór i tł. Sz. Dantner, A. Kamieńska,
Warszawa 1988.

33

Z. Cendrowski, Przewodzić innym, Warszawa 1997.

Jakie są etapy życia finansowego?

97

Dziesięciolecia Twojego życia

Ten mechaniczny podział ma swoje uzasadnienie, mimo
iż w dziesięcioleciu ma miejsce dużo ważnych progów
życiowych, a więc zdarzeń, które są istotne i ważne dla
rozwoju.

Okres 0–10 lat


W tym okresie od narodzin do rozwoju nowy osobnik
gatunku ludzkiego uczy się podstawowych działań zwią-
zanych z fizjologią i wydolnością własnego organizmu.
Uczy się samodzielnie poruszać oraz samodzielnie za-
łatwiać swoje potrzeby fizjologiczne, ustala swój pod-
stawowy system wartości, przynależności grupowej,
uczy się podstaw komunikowania ze społeczeństwem,
w którym przebywa, uczy się reguł społecznych oraz re-
guł języka.

Okres 11–20 lat


W tym czasie człowiek zdobywa podstawy swojego wy-
kształcenia. Uczy się zawodu lub czynności, który zamie-
rza (przynajmniej w tym czasie tak uważa) wykonywać
całe swoje życie. Przechodzi przez pierwsze egzaminy
dojrzałości, nabywa prawa obywatelskie, dochodzi do
pełnoletności, staje się samodzielnym podmiotem pra-
wa. Być może spełnia już też wymogi podstawowej służ-
by wobec państwa (np. wojsko).

Okres 21–30


W tym okresie nabywa się szlifów w swoim wykształce-
niu, rozpoczyna pracę. Jest to też okres poszukiwania
partnera życiowego i zakładania rodziny.

Andrzej Fesnak

98

Okres 31–40


To okres budowania statusu materialnego, wychowy-
wania dzieci, ewentualne przyjmowania na siebie zo-
bowiązań finansowych.

Okres 41–50


To okres umacniania statusu zawodowego. Wtedy po-
jawiają się osiągnięcia, budowana jest kariera. Okres,
w którym pomagamy dzieciom usamodzielniać się.

Okres 51–60


To zwyczajowo okres największych osiągnięć w karie-
rze zawodowej. W tym czasie najwięcej ludzi staje mi-
lionerami. Okres przechodzenia w trzecie pokolenie.

Okres 61–70


To czas zakończenia kariery zawodowej i wcześniej-
szych lat emerytalnych. Zaczynamy odczuwać efek-
ty kłamstwa emerytalnego lub korzystamy z dorobku
życia. Nabywamy zniżki w komunikacji miejskiej oraz
muzeach. Ludzie zaczynają ustępować miejsca w tram-
waju i albo patrzą z podziwem, albo śmieją się w duchu
na nasz widok.

Okres 71–80


To najciekawszy okres w życiu człowieka. Nie ma już cza-
su na poprawy, zmiany. Możemy jedynie podsumować
i przeanalizować nasze życie. Późny okres emerytalny
to najczęściej dość gwałtowne, postępujące wygaszanie
sprawności i funkcji organizmu. Ludzie w naszym wie-
ku na ogół już nie żyją. Nadchodzi ukojenie — śmierć.

Jakie są etapy życia finansowego?

99

Jak widzimy, ten rodzaj podziału, aczkolwiek uzasad-
niony kolejnymi dziesięcioleciami, nie do końca może
oddawać przełomowe momenty w życiu i nowe, kolej-
ne etapy. Siła tego podziału jest niewątpliwie w tym, że
przechodzimy od lat „naście” do „dzieści”, a potem do
„dziesiąt”. I tego faktu nie da się przeoczyć ani mu za-
przeczyć. Nas interesuje w tym wszystkim oczywiście
przełożenie etapów życia na finanse.

3 części życia

Bardzo ciekawy podział życia na etapy spotkałem kie-
dyś wśród niemieckich dziennikarzy. Podział był nad
wyraz prosty:

25 lat nauki,



25 lat pracy zawodowej,



25 lat odpoczynku i sukcesu, odcinania kuponów,



leniuchowania, czytania książek, podróżowania.

Inaczej można określić ten podział następująco:

1



/3

czasu — przygotowanie do biznesu,

1



/3

czasu — wytwarzanie pieniędzy,

1



/3

czasu — konsumpcja tego, co wytworzyliśmy.

Założenia finansowe są tu wyjątkowo jasne i nie wyma-
gają komentarza.

Co to jest finansowe Curriculum Vitae (FCV)?

Finansowe Curriculum Vitae to inaczej życiorys finan-
sowy. Ściślej rzecz ujmując, to określone przepływy fi-
nansowe generowane przez etapy Twego życia. Pienią-

Andrzej Fesnak

100

dze, które są potrzebne średnio (statystycznie) w każdej
fazie Twego życia.
Każdy człowiek potrzebuje finansów. Potrzebuje też
porady finansowej. Niezależnie od tego, w jakiej fazie
swojego życia jest — zawsze ma określone potrzeby fi-
nansowe. Etapy życia są wyznaczane przez określone
granice — ważne wydarzenia życiowe, po których na-
stępują określone zmiany finansowe.
Na każdym z tych etapów potrzebne są oczywiście pie-
niądze. Każdy o tym wie. Niewielu jednak potrafi tę
ogólną mądrość obiegową ukonkretniać, wprowadzać
w życie, praktykować. Większość osób po prostu pra-
cuje ciężko, aby realizować swoje potrzeby finansowe.
Niewielu myśli o systemowym budowaniu kapitału dla
siebie i przyszłych pokoleń. A zwłaszcza ten ostatni
aspekt jest szczególnie istotny.

Etapy finansowe w życiu człowieka

Stadium życia

Opis wydatków finansowych

Niemowlę/

dziecko

Potrzebne pieniądze na wychowanie, ba-

dania, ewentualne leczenie

Dziecko

przedszkolne

Potrzebne pieniądze na właściwy rozwój,

możliwa nauka niektórych umiejętności

Szkoła

podstawowa

Potrzebne finanse na wykształcenie, cze-

sne itd, dodatkowe zajęcia

Gimnazjum

Potrzebne pieniądze na kształcenie —

coraz więcej dodatkowych zajęć i umie-

jętności

Liceum

Dodatkowe zajęcia wymagają coraz więk-

szych finansów

Jakie są etapy życia finansowego?

101

Studia

Pieniądze na kształcenie i utrzymanie naj-

częściej poza domem, podróże, staże

Praca zawodowa

Często potrzebny samochód, czasem do-

datkowe pieniądze na rozpoczęcie pracy

w innym miejscu

Usamodzielnienie

Potrzebne mieszkanie i wyposażenie miesz-

kania

Zakładanie

rodziny

Oprócz sfinansowania uroczystości po-

trzebne pieniądze na start życiowy

Dzieci

Wydatki jak wyżej

Kariera

Być może potrzebne pieniądze na firmę

lub inne wydatki

Dzieci

opuszczają dom

Potrzebne najczęściej wsparcie finanso-

we dla dzieci

Dojrzały wiek

Czas na zwolnienie tempa pracy, pierw-

sze efekty czerpania korzyści z własnego

majątku

Emerytura

Konieczność utrzymania się przy życiu

bez zarabiania, zwiększone wydatki na

opiekę zdrowotną

Transfer kapitału

przez pokolenia

Majątek lub długi, które zostawiamy po-

tomnym

To nieważne, na jakim etapie swojego życia jesteś.
Któryś z tych potencjalnych problemów będzie zawsze
przystawał mniej lub bardziej dokładnie do Twojej sy-
tuacji. Sam znasz najlepiej specyficzne uwarunkowania
każdego z etapów życia Twojego, Twojej rodziny. Do-
pasowanie właściwych mechanizmów finansowych do
określonych etapów życia to oczywista konieczność. To
także cenna sztuka. Znalezienie odpowiednich rozwią-
zań i zastosowanie konkretnych instrumentów finan-

Andrzej Fesnak

102

sowych jest niezbędne. Stanowi to sedno właściwego
zarządzania finansami.
Najczęściej jest tak, że:

finanse nie są dane raz na zawsze, ale bardzo nie-



wielu ludzi zdaje sobie z tego sprawę, że finanse to
równoległe „drugie” życie każdego człowieka;
strumienie finansowe (pensje, czynsze, zyski) nigdy



nie będą takie same przez cały czas;
większość ludzi, jeśli jest im na jakimś etapie życia



dobrze — myśli, że tak będzie zawsze;
większość ludzi, jeśli jest im na jakimś etapie życia



dobrze — nie myśli, że może być gorzej;
większość ludzi, jeśli jest im na jakimś etapie życia



źle — nie wierzy, że w przyszłości może być lepiej
albo że będzie dobrze;
większość ludzi robi plany finansowe na podstawie



marzeń, a nie finansowych faktów;
większość ludzi nie docenia systematyczności w in-



westowaniu i oszczędzaniu;
większość ludzi nie robi planów finansowych na całe



życie.

Masz zatem idealne pole do popisu. Jesteś w jednej
z opisanych powyżej sytuacji. Każda faza Twojego ży-
cia wymaga stosowania różnych mechanizmów finan-
sowych oraz różnych instrumentów. Swoimi wyborami
finansowymi i codziennymi działaniami:

projektujesz własne życie finansowe;



Jakie są etapy życia finansowego?

103

projektujesz życie finansowe Twojego partnera ży-



ciowego;
projektujesz życie finansowe Twoich dzieci;



projektujesz życie finansowe Twoich wnuków;



projektujesz życie finansowe ludziom, na których



masz wpływ.

Na każdym etapie swojego życia masz ważne zadania
finansowe do wypełnienia.
Aby móc je wypełnić, potrzebujesz różnych instrumen-
tów finansowych, wiedzy o rynku finansowym oraz
umiejętności właściwego wyboru i korzystania.

Andrzej Fesnak

104

Ważne terminy

Dziesięciolecia życia



3 części życi



Finansowe Curriculum Vitae



Etapy finansowe w życiu



The World Factbook



Ad futuram rei memoriam…

Jak można podzielić życie na etapy?



Jaka jest średnia statystyczna życia w Polsce?



Co wynika z finansowego Curriculum Vitae?



Co można wyczytać w



The World Factbook?

105

Pytanie, czy jesteś ważny, wydaje się śmieszne na pozór.
Jak można być nieważnym? Otóż można. Ty jesteś nie-
ważny i tyle! Może czujesz się obrażony z tego powodu,
że tak o Tobie myślę. Ale jestem głęboko przekonany, że
istnieje lista osób o wiele ważniejszych niż Ty. Zaraz się
z nią zapoznasz.
Lista ważniejszych od Ciebie:

Urzędnicy z urzędu skarbowego.



Urzędnicy z ZUS­u.



Prezes Twojej spółdzielni mieszkaniowej.



Prezes elektrowni.



Prezes gazowni.



Twój ajent na stacji benzynowej.



Twój piekarz.



Twój sklepikarz.



Twój mleczarz.



Prezes Twojej gorzelni.



Prezes operatora komórkowego.



Prezes TP S.A.



Prezes Empiku.



Właściciele McDonalda.



Czy jesteś ważny?

Andrzej Fesnak

106

Kioskarz.



Właściciele Wrigley Gum.



Twój fryzjer.



Twoja kosmetyczka.



Właściciel siłowni.



Właściciel pubu.



Właściciel budki z kebabem.



Prezes supermarketu.



Prezes PKP.



Twój farmaceuta.



Twój lekarz.



Właściciel Twojej drogerii.



Właściciele Twojej ulubionej gazety.


Oni wszyscy są od Ciebie o niebo ważniejsi i nie dora-
stasz im do pięt w żadnym calu. I zawsze będą od Ciebie
lepsi i ważniejsi. A wiesz, skąd to wiem? Stąd, że tak
wygląda Twoja lista płac.
Innymi słowy, wiem to od Ciebie. Prawdopodobnie
Twoja prawdziwa lista płac jest jeszcze dłuższa.
Po prostu tak działasz. Myślę, że winę za to ponosi Two-
je dobre i prospołeczne wychowanie. Nauczono Cię sta-
rych wzorów działania i nadal w nich trwasz.
Nauczono Cię, że najpierw należy popłacić wszystkie
swoje zobowiązania, potem wydawać na normalne ży-
cie, a jak coś jeszcze zostanie, to ewentualnie zaoszczę-
dzić. I tak robisz. Dlatego nigdy nie będziesz mieć pie-
niędzy.

Czy jesteś ważny?

107

Podstawowa reguła: umieść siebie na
pierwszym miejscu Twojej listy płac!

Tylko takie gospodarowanie własnymi pieniędzmi da
określone efekty i rezultaty.

Inni

Twój stary model

myślenia finan-

sowego: najpierw

inni — a na koń-

cu ja, musi zostać

zamieniony na

nowy model my-

ślenia.

W nowym mo-

delu myślenia

finansowego ma

być zupełnie na

odwrót. Najpierw

ja — a potem
dopiero inni.

JA

Inni

Inni

Inni

Inni

Inni

Inni

Inni

Inni

Inni

Inni

Inni

Inni

JA

Inni

Zaraz powiesz — jak to zrobić, przecież najpierw trzeba
zapłacić całe utrzymanie?
No i właśnie tu jest pies pogrzebany — czy, jak kto woli
— właśnie w tym sęk.
Zaprotestujesz zapewne i powiesz — jak to, przecież
muszę zapłacić podatki oraz opłaty do funduszu ubez-
pieczeń społecznych!
To prawda, że musisz. Ale pytanie brzmi, jak traktujesz
finansowo siebie i jak innych. Polski model myślenia

Andrzej Fesnak

108

zakłada, że jak już się dostanie pensję, to należy wszyst-
ko opłacić. Jeżeli uda się trochę oszczędzić, to dobrze,
jeżeli się nie uda, to trudno — odłożymy na następny
miesiąc, czyli ad Kalendas Graecas, a zatem na święte
nigdy.
Specjaliści od planowania finansowego mówią zupełnie
odwrotnie.
Na początek wypłać sobie jakąś stałą kwotę. To może
być np. 10% zarobionych pieniędzy. Zapewne powiesz,
że od kwoty netto, czyli od tego, co masz na rękę.
Jeżeli uważasz, że urzędnicy ZUS­u i skarbówki są od
Ciebie ważniejsi — to oczywiście tak.
Ale jeśli uważasz, że Ty jesteś ważniejszy — to powinie-
neś od kwoty brutto. Dla przykładu — zarabiasz 3000 zł
brutto, na rękę dostajesz 2200. To znaczy, że 300 zł
przelewasz sobie na konto inwestycyjne, a za 1900 ży-
jesz, płacąc różne swoje zobowiązania. Wtedy szybko
zbudujesz swój kapitał.
Po 3 latach masz już odłożone 3 swoje miesięczne pen-
sje. A jeżeli uwzględnisz procent składany, np. 8% rocz-
nie, to w ciągu 10 lat uzbierasz prawie 55 000 zł, w ciągu
20 lat 177 000 zł, w ciągu 30 lat 450 000 zł, a w ciągu
40 lat ponad milion, bo 1 054 000 zł.
Poniższa tabelka pozwoli Ci to wszystko łatwo przemy-
śleć i zrozumieć, dlaczego warto regularnie ustawiać się
na pierwszym miejscu listy płac.

Czy jesteś ważny?

109

100 zł inwestowane miesięcznie

W y -

dane 6000

12000

18000

24000

30000

36000

42000

48000

54000

5 lat

10 lat

15 lat

20 lat

25 lat

30 lat

35 lat

40 lat

45 lat

5

6828,94 15592,93 26840,26 41274,63 59799,10 83572,64 114082,61 153237,86 203488,08

6

7011,89 16469,87 29227,28 46435,11 69645,89 100953,76 143183,39 200144,82 276977,26

7

7201,05 17409,45 31881,12 52396,54 81479,71 122708,75 181156,08 264012,48 381471,81

8

7396,67 18416,57 34834,51 59294,72 95736,66 150029,52 230917,50 351428,12 530970,35

9

7598,98 19469,56 38124,38 67289,60 112953,04 184447,41 296384,79 471643,02 746041,51

10

7808,24 20655,20 41792,43 76569,69 133789,03 229932,53 382827,67 637678,02 1056985,59

Popatrzysz pewnie teraz i powiesz, że co Ci z miliona po
45 latach, pewnie nie będziesz go potrzebować.
Otóż będziesz potrzebować, bo nie będziesz mieć eme-
rytury. Być może wierzysz w kłamstwo emerytalne roz-
powszechniane przez ZUS, jakobyś miał mieć stopę
zastąpienia 50%? Więcej na ten temat znajdziesz w roz-
dziale o emeryturach.
A poza tym, kto ogranicza Cię do 100 zł. Odłóż 300 albo
więcej — będziesz mieć więcej pieniędzy! A to oznacza
zawsze co najmniej jedną z dwóch sytuacji, albo i obie
naraz:

będziesz mógł wcześniej realizować różne swoje cele



finansowe,
będziesz mógł realizować więcej różnych celów fi-



nansowych.

Jak wiadomo, pieniądze wprawdzie szczęścia nie dają,
ale łatwo zapobiegają nieszczęściu. Budowanie zamoż-
ności zawsze oznacza, że musisz być na pierwszym
miejscu swojej listy płac.

Andrzej Fesnak

110

Ważne terminy

Lista ważniejszych od Ciebie



Miejsce na liście płac



Reguła własnego miejsca na liście płac



Stary i nowy model myślenia finansowego



Ad futuram rei memoriam…

Co to jest lista ważniejszych od Ciebie?



Co to jest własna lista płac?



Co mówi reguła miejsca na liście płac?



Na czym polega stary model myślenia finansowe-



go?
Na czym polega nowy model myślenia finansowe-



go?

111

Zapewne wszyscy dobrze wiemy, czym jest analiza, ale
przypomnienie definicji nie jest złe. Analiza (po grecku
άνάλυσις) to to samo, co rozkład, rozbiór. Rozkład na
czynniki, składniki zarówno w sensie materialnym, jak
i niematerialnym.
Dobry lekarz najpierw słucha, co pacjenta boli, potem
go bada i analizuje sytuację.
Dobry doradca finansowy postępuje dokładnie tak
samo. Analizuje sytuację, tak aby dokładanie opisać po-
łożenie klienta i wytłumaczyć mu wszystkie zależności
z tym związane.
Kiepski agent ubezpieczeniowy na jednej kartce papie-
ru spisze wydatki i zarobki. Podliczy je i na koniec naj-
częściej mu wyjdzie, że mamy i tak wolne 100 zł, które
możemy przeznaczyć na ubezpieczenie.
Analiza sytuacji finansowej, w której jesteśmy, to pod-
stawa, by cokolwiek osiągnąć. Nasza podróż finansowa
musi zacząć się od namierzania satelitarnego — gdzie
się znajdujemy. To właśnie rola analizy.
Pojęcie analizy jest tutaj używane w co najmniej dwóch
znaczeniach:

Jak analizujemy sytuację?

Andrzej Fesnak

112

analiza jako całokształt działań — suma wszyst-

a)

kich różnego rodzaju analiz.
szczegółowa analiza danego aspektu, np. inwesty-

b)

cyjnego, ubezpieczeniowego itd.

W branży finansowej najwięcej na ten temat jest w dy-
rektywie 2002/92/EC Parlamentu i Rady Europejskiej
W sprawie pośrednictwa ubezpieczeniowego. Czyta-
my tam:

ROZDZIAŁ III
WYMAGANIA STAWIANE POŚREDNIKOM
W ZAKRESIE UDZIELANYCH PRZEZ NICH
INFORMACJI
Artykuł 12.
Informacje udzielane przez pośrednika ubezpie-
czeniowego.
[…]
Dodatkowo, w związku z zawieraną umową, po-
średnik ubezpieczeniowy poinformuje klienta,
czy:

(i) doradza klientowi zgodnie ze zobowiązaniami
wymienionymi w par. 2., o dostarczaniu rze-
telnej analizy;
(lub:)
(ii) że nie jest on umocowany do wykonywania
czynności pośrednictwa ubezpieczeniowego ani
przez jeden, ani przez większą liczbę zakładów
ubezpieczeń oraz że jego rekomendacje nie zo-
stały przekazane klientowi z zachowaniem

Jak analizujemy sytuację?

113

obowiązku dokonania rzetelnej analizy
w rozumieniu par. 2. W takim przypadku, na
żądanie klienta, pośrednik poinformuje go o na-
zwach zakładów ubezpieczeń, z którymi współ-
pracuje.

2. W przypadkach gdy pośrednik ubezpiecze-
niowy powiadamia klienta, że jego działania
i porady dokonywane są na podstawie
rzetelnej analizy, jest on zobowiązany do
udzielania takich rad na podstawie ana-
lizy wystarczającej liczby dostępnych na
rynku umów ubezpieczenia, która pozwala
mu, zgodnie z zasadami profesjonalnego działa-
nia, na rekomendację umowy ubezpieczeniowej
najbardziej odpowiadającej potrzebom klienta.
3. Przed ostatecznym zawarciem umowy, dzia-
łając przede wszystkim na podstawie informacji
przekazanych przez klienta, pośrednik ubezpie-
czeniowy ma obowiązek wyszczególnienia
oczekiwań i potrzeb klienta oraz do przed-
stawienia uzasadnienia podstaw udzie-
lonej rekomendacji. Zakres i szczegółowość
uzasadnienia powinny być różnicowane zależnie
od złożoności proponowanej umowy ubezpiecze-
nia”. (wyróżnienia — af)

Komisja Europejska domaga się dokładnego przeana-
lizowania zarówno sytuacji klienta wraz z potrzebami,
jak i dostępnych produktów.
Jakie są główne kroki?

Andrzej Fesnak

114

Opis sytuacji finansowej z natury — czyli sytuacja,

1.

w której jest klient wraz z jego zamierzeniami.
Analiza skutków sytuacji klienta.

2.

Projektowanie rozwiązania na podstawie kompeten-

3.

cji doradcy.
Plan finansowy uwzględniający potrzeby klienta oraz

4.

zmiany.

Przyjrzyjmy się zatem, jakie szczegółowe działania są
potrzebne, aby dokonać całościowej rzetelnej analizy
finansowej Twojej sytuacji:

Analiza Wartości Netto.



Analiza przepływów finansowych.



Analiza ochrony ubezpieczeniowej życia.



Analiza ochrony ubezpieczeniowej majątku.



Analiza programów inwestycyjnych.



Analiza zabezpieczenia emerytalnego.



Analiza stanu zadłużenia.



Analiza planów krótkoterminowych.



Analiza planów średnioterminowych.



Analiza planów długoterminowych.



Analiza korzyści pracowniczych.



Analiza niezależności finansowej.


Analiza wartości netto to określenie majątku. Do-
brze, jeżeli wyjdzie nam na plusie. Ta analiza pokazuje
nam, co tak naprawdę posiadamy oraz ile jesteśmy war-
ci po spłaceniu długów, o ile takie oczywiście mamy.

Jak analizujemy sytuację?

115

Analiza przepływów finansowych to miesięczne
zestawienie zarabianych i wydawanych pieniędzy. Do-
brze byłoby, gdyby te wydawane stanowiły mniejszą
pozycję niż te zarabiane. Ta analiza pokazuje, co robi-
my z własnymi pieniędzmi.
Analiza ochrony ubezpieczeniowej życia poka-
zuje, jak bardzo w związku z naszym stylem życia jeste-
śmy narażeni na różne ryzyka. Mówi również, w jakim
stopniu się przed nimi chronimy.
Analiza ochrony ubezpieczeniowej majątku
pokazuje stopień, w jakim chronimy nasz zdobyty ma-
jątek. Analizuje ponadto ochronę w przypadku wyrzą-
dzenia szkody, za którą odpowiadamy własnym mająt-
kiem.
Analiza programów inwestycyjnych to przegląd
inwestycji, które mają na celu realizację planów życio-
wych. Wszystkie plany mają wymiar finansowy. Jeżeli
chcesz podróży dookoła świata za 10 lat i potrzebujesz
50 000 dolarów — to plan inwestycyjny pokazuje, jak
od dziś inwestujesz, aby tę kwotę zdobyć.
Analiza zabezpieczenia emerytalnego to nic in-
nego jak ocena Twojej sytuacji emerytalnej w przyszło-
ści. Z grubsza rzecz biorąc, będziesz w przyszłości mieć
mniej pieniędzy, niż masz teraz. Pytanie, ile będziesz
mieć, a ile potrzebujesz, pozwoli Ci znaleźć wielkość
Twojej luki emerytalnej.
Analiza stanu zadłużenia to jeden z częściej uni-
kanych tematów, chociaż bardzo ważny. Istotny jest tu
nie tylko stan zadłużenia, czyli nie tylko o cyfry tu cho-

Andrzej Fesnak

116

dzi, ale o rodzaj długu też. Istotna jest struktura zadłu-
żenia, czyli informacja — jakie długi ile kosztują i jak
będą spłacane.
Analiza planów długo­, średnio­ i krótkoter-
minowych ma na celu weryfikację zamierzeń w aspek-
cie finansowym. Czasem taka weryfikacja pokazuje, czy
możliwa jest realizacja planów. Nie zgromadzisz milio-
na, oszczędzając przez trzy miesiące.
Analiza planów krótkoterminowych pokazu-
je, jak zabezpieczasz swoje najbliższe wydatki. Możesz
wykorzystywać krótkoterminowe produkty finansowe,
takie jak krótka lokata, nocna lokata (overnight) czy in-
strumenty rynku pieniężnego do 52 tygodni. Dostępne
są dla klientów indywidualnych w ramach ofert ban-
kowych związanych z zarządzaniem majątkiem (Asset
Management) lub jako usługi Private Banking.
Analiza planów średnioterminowych pokazuje,
jak zabezpieczasz środki na cele za kilkanaście miesięcy
lub kilka lat. Możesz korzystać tutaj z obligacji, fundu-
szy stabilnego wzrostu czy innych w miarę bezpiecz-
nych produktów. Plany kilkuletnie to np. 18. urodziny
dziecka, przeprowadzka do nowego domu itd.
Analiza planów długoterminowych pokazuje,
jak zabezpieczasz środki na cele strategiczne. Takim
celem może być np. niezależność finansowa lub przy-
szła emerytura. Plany długoterminowe dotyczą z reguły
wydarzeń za lat kilkanaście lub kilkadziesiąt. To może
być np. wykształcenie właśnie urodzonego dziecka lub
kupno domu dla niego. Długie terminy pozwalają na

Jak analizujemy sytuację?

117

wykorzystanie takich produktów, jak fundusze inwe-
stycyjne oparte na akcjach.
Analiza korzyści pracowniczych dotyczy spe-
cjalnych korzyści wynikających z zatrudnienia w okre-
ślonym miejscu. Inna jest sytuacja pracowników firm
państwowych, inna z firm prywatnych. Ale nie sama
wysokość pensji jest jedynym źródłem porównania.
Liczy się cały zestaw korzyści: ubezpieczenia grupowe,
ubezpieczenia zdrowotne, dodatki funkcyjne, 13. i 14.
pensje, dodatkowe świadczenia, pewność emerytury
i zatrudnienia, posiłki regeneracyjne, dopłaty do posił-
ków, dopłaty do urlopów, samochód służbowy, telefon
służbowy, wakacje dla dzieci, świąteczne paczki oko-
licznościowe itd. Tych korzyści może być całkiem sporo
i niezależnie od formy, mają jedną wspólną cechę — po-
siadają wymierną wartość finansową!
Analiza niezależności finansowej to analiza
wszystkich pozycji budżetu tak, aby określić poziom
wpływów równoważących koszty życia. Te wpływy po-
winny być wpływami z własnych inwestycji — a zatem
da się określić ich wielkość.
Poziomom analizy odpowiadają poziomy planów. Pla-
ny z natury rzeczy powinny zawierać w sobie element
przyszłości, chociaż, jak wiadomo, klasa polityczna
w naszym kraju najchętniej planuje przeszłość.
Jeżeli jednak zamierzasz zrobić względny porządek
ze swoimi finansami — to co najmniej tyle analiz po-
winieneś przeprowadzić. Wówczas w dużej mierze
wszystkie Twoje kluczowe potrzeby powinny zostać
uwzględnione.

Andrzej Fesnak

118

Ważne terminy

Dyrektywa 2002 EC Parlamentu i Rady Europejskiej



W sprawie po-

średnictwa ubezpieczeniowego

Analiza wartości netto



Analiza przepływów finansowych



Analiza ochrony ubezpieczeniowej życia



Analiza ochrony ubezpieczeniowej majątku



Analiza programów inwestycyjnych



Analiza zabezpieczenia emerytalnego



Analiza stanu zadłużenia



Analiza planów krótkoterminowych



Analiza planów średnioterminowych



Analiza planów długoterminowych



Analiza korzyści pracowniczych



Analiza niezależności finansowej



Ad futuram rei memoriam…

Co mówi o analizie Dyrektywa 2002 EC Parlamentu i Rady Europej-



skiej W sprawie pośrednictwa ubezpieczeniowego?

Co to jest Analiza wartości netto?



Co to jest analiza przepływów finansowych?



Co to jest analiza ochrony ubezpieczeniowej życia?



Co to jest analiza ochrony ubezpieczeniowej majątku?



Co to jest analiza programów inwestycyjnych?



Co to jest analiza zabezpieczenia emerytalnego?



Co to jest analiza stanu zadłużenia?



Co to jest analiza planów krótkoterminowych?



Co to jest analiza planów średnioterminowych?



Co to jest analiza planów długoterminowych?



Co to jest analiza korzyści pracowniczych?



Co to jest analiza niezależności finansowej?



119

Aaron Patzer w artykule Three Principles of Personal
Finance: All You Need to Know for Financial Success

34

(Trzy zasady finansów osobistych: Wszystko, co powi-
nieneś wiedzieć, aby odnieść sukces finansowy) — jak
sam tytuł wskazuje — sprowadza planowanie finanso-
we do żelaznego przestrzegania zaledwie trzech zasad:

Wydawaj mniej, niż zarabiasz.



Spraw, aby pieniądze, które masz, pracowały dla



Ciebie.
Bądź przygotowany na nieoczekiwane zdarzenia.


Niewątpliwie planowanie finansów osobistych składa
się z trzech podstawowych działań:

Kontrolowania codziennych wydatków, aby umożli-



wić sobie robienie rzeczy, które przynoszą satysfak-
cję i zabawę.
Wyboru i kontynuowania działań, aby osiągnąć dłu-



goterminowe cele, takie jak np. kupno domu, za-
pewnienie dzieciom edukacji czy ułożenie wygodnej
emerytury.

34

A. Patzer, Three Principles of Personal Finance: All You Need to

Know for Financial Success [dok. elektr.]

www.mint.com

[dostęp:

28.03.2011].

Jak rozumieć planowanie finansowe?

Andrzej Fesnak

120

Budowania zabezpieczenia finansowego, aby ochro-



nić się przed finansowym nieszczęściem w sytuacji
ciężkiej choroby lub osobistej tragedii.

Planowanie finansowe jest procesem osiągania celów
życiowych poprzez właściwe zarządzanie własnymi fi-
nansami. Trener biznesu i doradca finansowy Jarosław
Palusiński podaje zwyczajowo pięć głównych obszarów:
Planowanie finansowe:

Optymalizacja kosztów.

1.

Maksymalizacja dochodów.

2.

Minimalizacja podatków.

3.

Optymalizacja parametrów bezpieczeństwa.

4.

Wsparcie w sytuacjach kryzysowych.

5.
Każdy z tych obszarów składa się z określonych dzia-
łań:

Optymalizacja kosztów to:

1.

identyfikacja,



analiza,



kwalifikacja,



wnioski,



źródła oszczędności.



Maksymalizacja dochodów to:

2.

identyfikacja,



analiza potencjału wzrostu,



źródła alternatywne,



inwestycje kapitałowe,



produkty, rekomendacje.



Jak rozumieć planowanie finansowe?

121

Minimalizacja podatków to:

3.

identyfikacja,



analiza,



rekomendacje.



Optymalizacja parametrów bezpieczeństwa to:

4.

analiza ryzyka,



analiza zabezpieczeń,



analiza ubezpieczeń,



obliczenie optimum pokrycia,



dobór produktów, rekomendacje.



Wsparcie w sytuacjach kryzysowych to:

5.

przewidywanie zagrożeń nieubezpieczanych (stra-



ta pracy, biznesu itd.),
szacowanie koniecznych przepływów finanso-



wych,
zgromadzenie wymaganych kwot,



stworzenie dodatkowych, alternatywnych źródeł



finansowania.

Z kolei według standardów CFP Board

35

proces plano-

wania finansowego składa się z sześciu kroków, które
pomagają określić, gdzie znajdujesz się finansowo teraz.
Stosując te kroki, określasz, czego możesz potrzebować
w przyszłości i co musisz zrobić, aby osiągnąć własne cele

35

Certified Financial Planner Board of Standards, Inc. (CFP

Board) to niezależna organizacja non profit działająca od 1985 roku.
Jej celem jest podnoszenie jakości w dziedzinie usług planowania
finansów osobistych. CFP Board tworzy standardy doradztwa
finansowego, które są wzorem dla doradców finansowych na całym
świecie [źródło:

www.cfp.net

, dostęp 12.04.2011].

Andrzej Fesnak

122

finansowe. Ponieważ CFP Board ustala standardy pracy
doradcy finansowego, proces planowania finansowego
ujmuje relację pomiędzy doradcą a klientem. Zgodnie
z zaleceniami proces planowania finansowego to:

Stworzenie i zdefiniowanie relacji pomiędzy klien-

1.

tem a doradcą.
Zebranie danych finansowych dotyczących klienta,

2.

a także jego finansowych celów i zamiarów.
Przeanalizowanie i ocenienie statusu finansowego

3.

klienta.
Wypracowanie i zaprezentowanie propozycji finan-

4.

sowych i ewentualnych alternatyw.
Zastosowanie finansowych porad.

5.

Monitorowanie funkcjonowania rozwiązań finanso-

6.

wych.

Która zatem z definicji jest prawdziwa? Wszystkie
są prawdziwe, ponieważ różnią się jedynie stopniem
uszczegółowienia, ale ich sens jest taki sam.
Jak zatem zaplanować finanse osobiste? Jak plano-
wać finanse osobiste, aby osiągnąć finansową niezależ-
ność?
W wywiadzie, którego udzieliłem kiedyś dla „Cashflo-
w&You”

36

, powiedziałem:

„Zdrowy człowiek posiada określone parametry życio-
we, które wychodzą podczas badań. Ma właściwe tętno,
wagę, strukturę krwi, jest zdolny do określonego wy-

36

A. Fesnak, Jak zaplanować finanse osobiste? [dok. elektr.]

http://www.kontabankowe.biz.pl/jak­zaplanowac­finanse­
osobiste.html

[dostęp: 28.03.2011].

Jak rozumieć planowanie finansowe?

123

siłku fizycznego i mentalnego. Prowadzi zdrowy i hi-
gieniczny tryb życia. Zdrowie finansowe można opisać
w tych samych kategoriach. Zdrowy finansowo człowiek
prowadzi zdrowy finansowy tryb życia. A to znaczy, że
liczy, kalkuluje i układa plany. Najpierw tworzy swój
budżet, potem go oblicza, kalkuluje i realizuje. Pańskie
oko konia tuczy — czyli stała kontrola własnych finan-
sów również daje efekty. Zdrowy finansowo człowiek
tworzy własne plany i strategie finansowe dla siebie.
Zawsze część pieniędzy inwestuje. Ponadto kształci się
w sprawach finansowych oraz inwestycjach. Czyta na
ten temat, uczęszcza na kursy. Zastanawia się, jak zaro-
bić, żeby zainwestować — a nie jak zarobić, żeby wydać.
Ogranicza koszty. Pozbywa się złych długów — bezsen-
sownych zakupów kartą kredytową, bo było tanio. To
takie proste. Kupisz tanio łopatę i kilof, bo była prze-
cena? Pewnie nie, bo nie jest Ci to potrzebne i to wiesz
intuicyjnie. Ale jak zobaczysz ciuchy, płyty lub „coś dla
domu” — to raptem okazuje się, że zdrowy rozsądek
gdzieś ginie. Niech każdy stanie przed własną szafą — to
zobaczy, ile racjonalnych i sensownych zakupów doko-
nał. A pozostałym życzę trzech przeprowadzek w roku.
Wtedy przekonają się — ile mają tak naprawdę potrzeb-
nych rzeczy, a ile potrzebnych inaczej…”.
Zdrowy finansowo człowiek posiada Plan Finansowy
Całego Życia. To nic innego, jak szczegółowy plan fi-
nansowy. Składa się z kilku elementów odpowiadają-
cych poziomom analizy finansowej:

Andrzej Fesnak

124

Analiza wartości netto

Plan zbudowania Wartości

Netto

Analiza przepływów finanso-

wych

Plan przepływów finansowych

Analiza ochrony ubezpiecze-

niowej życia

Plan stworzenia ochrony ubez-

pieczeniowej życia

Analiza ochrony ubezpiecze-

niowej majątku

Plan stworzenia ochrony ubez-

pieczeniowej majątku

Analiza programów inwesty-

cyjnych

Plan programów inwestycyj-

nych

Analiza zabezpieczenia emery-

talnego

Plan zabezpieczenia emerytal-

nego

Analiza stanu zadłużenia

Plan zarządzania długami

Analiza planów krótkotermi-

nowych

Plan osiągania celów krótko-

terminowych

Analiza planów średniotermi-

nowych

Plan osiągania celów średnio-

terminowych

Analiza planów długotermino-

wych

Plan osiągania celów długoter-

minowych

Analiza korzyści pracowni-

czych

Plan oszczędności i korzyści

pracowniczych

Analiza niezależności finanso-

wej

Plan osiągnięcia niezależności

finansowej

Plan zbudowania wartości netto — ten plan po-
winien pokazać Ci, jak budować własny majątek. War-
tość netto to różnica pomiędzy tym, co masz, a tym,
czego jesteś winien. Plan pokazuje, co należy robić, aby
majątek narastał i rozwijał się.
Plan przepływów finansowych pokazuje Ci,
co powinieneś robić z własnymi pieniędzmi
— ten plan z miesiąca na miesiąc pokazuje, jak postę-

Jak rozumieć planowanie finansowe?

125

pować z pieniędzmi przechodzącymi przez nasze ręce.
Jest ściśle powiązany z budżetem.
Plan ochrony ubezpieczeniowej życia — jak sama
nazwa wskazuje, jest zestawieniem różnych produktów
ubezpieczeniowych, które posiadasz lub posiadać powi-
nieneś, aby optymalnie chronić życie i zdrowie.
Plan ochrony ubezpieczeniowej majątku — po-
kazuje, jak powinieneś zabezpieczyć to, co posiadasz.
Pokazuje również, jak zabezpieczasz swoją odpowie-
dzialność majątkową w razie roszczeń osób trzecich.
Plan programów inwestycyjnych to nie tylko in-
westycje, ale również oszczędzanie, a także spekulo-
wanie. Złożenie tych trzech możliwości ma pomnażać
Twój majątek i stwarzać szansę na realizację Twoich
celów finansowych.
Plan zabezpieczenia emerytalnego jest najczę-
ściej spotykanym elementem planu finansowego. Po-
nieważ jest nagminnie stosowany przez agentów, bywa
też czasem mylnie utożsamiamy z planem finansowym
oraz procesem planowania finansowego. Plan emery-
talny jednak ma tylko jedno zadanie — zgromadzenie
odpowiednich środków na Twoją przyszłą emeryturę.
Plan zarządzania długami to jeden z kluczowych
planów w procesie budowania niezależności finanso-
wej. W czasach kiedy wykorzystanie kapitału obcego
jest koniecznością, plan ten omawia dwa aspekty:

jak mądrze się zadłużyć?



jak wyjść z posiadanych długów?



Andrzej Fesnak

126

Obydwa te aspekty są bardzo istotne w budowaniu nie-
zależności finansowej.
Plany długo­, średnio­ i krótkoterminowe są
strategią zabezpieczającą cele finansowe. Plany krótko-
terminowe to zdarzenie w obrębie 2 lat. Plany średnio-
terminowe omawiają cele finansowe w obrębie 3–7 lat.
Plany długoterminowe mówią o zdarzeniach kilkudzie-
sięcioletnich lub całego życia.
Plan niezależności finansowej omawia strategię
przejścia korzyściami inwestycyjnymi ponad codzienne
koszty. Moment, w którym zyski z inwestycji przewyż-
szają poziom kosztów, jest momentem osiągnięcia nie-
zależności finansowej.

Oczywiście każdy z tych planów wymaga omówienia
wielu aspektów finansowych. Według CFP Board spe-
cjaliści od planowania finansowego muszą opanować
ok. 100 zagadnień finansowych, aby otrzymać tytuł
Certyfikowanego Planera Finansowego. Niewątpliwie
tych detali jest wiele. Aby jednak mieć pogląd na zagad-

Jak rozumieć planowanie finansowe?

127

nienia planowania finansowego — wystarczy uwzględ-
nić wymienione wyżej plany.
Wielu ludzi planuje, że będą w życiu bogaci. Niewielu
jednak planuje, jak to osiągnąć.
I to jest cały problem…

Andrzej Fesnak

128

Ważne terminy

Planowanie finansowe



Optymalizacja kosztów



Maksymalizacja dochodów



Minimalizacja podatków



Optymalizacja parametrów bez-



pieczeństwa
Wsparcie w sytuacjach kryzysowych



Plan zbudowania Wartości Netto



Plan przepływów finansowych



Plan stworzenia ochrony ubez-



pieczeniowej życia
Plan stworzenia ochrony ubez-



pieczeniowej majątku

Plan programów inwestycyjnych



Plan zabezpieczenia emerytalnego



Plan zarządzania długami



Plan osiągania celów krótkoter-



minowych
Plan osiągania celów średnioter-



minowych
Plan osiągania celów długotermi-



nowych
Plan oszczędności i korzyści pra-



cowniczych
Plan osiągnięcia niezależności fi-



nansowej

Ad futuram rei memoriam…

Z jakich elementów składa się



planowanie finansowe?
Co to jest optymalizacja kosztów?



Na czym polega maksymalizacja



dochodów?
Z jakiego powodu ważna jest mi-



nimalizacja podatków?
Co to jest optymalizacja parame-



trów bezpieczeństwa?
Na czym polega wsparcie w sytu-



acjach kryzysowych?
Co to jest plan zbudowania war-



tości netto?
Co to jest plan przepływów finan-



sowych?
Co to jest plan stworzenia ochrony



ubezpieczeniowej życia i majątku?

Co to jest plan programów inwe-



stycyjnych?
Co to jest plan zabezpieczenia



emerytalnego?
Co to jest plan zarządzania dłu-



gami?
Co to jest plan osiągania celów



krótkoterminowych?
Co to jest plan osiągania celów



średnioterminowych?
Co to jest plan osiągania celów



długoterminowych?
Co to jest plan oszczędności i ko-



rzyści pracowniczych?
Co to jest plan osiągnięcia nieza-



leżności finansowej?

C

zęść

3

Na czym stoimy?

131

Czasem pewnie szukasz czegoś w centrum handlowym.
Stajesz przed planem całego centrum i czego szukasz
najbardziej? Założę się, że punktu z czerwoną kropką
o nazwie „tu jesteś”. I o ile taka procedura w wypadku
zakupów wydaje się oczywista — to w wypadku finansów
osobistych niekoniecznie! Do jednego z programów tele-
wizyjnych przyniosłem kiedyś cały słoik paragonów i po-
wiedziałem: „Tak nasze życie finansowe rozmienia się na
drobne!”. Kilku znanych redaktorów powiedziało wów-
czas, że nikomu nie będzie się chciało przeglądać starych
wydatków. Bo i po co, skoro pieniędzy już nie ma?
Podstawą osiągnięcia jakiegokolwiek celu jest analiza
własnych wydatków.
W tym rozdziale znajdziesz dużo informacji na ten te-
mat, jak ułożyć wydatki. Przyjrzyj się tej porządkującej
tabeli i zastanów, co mógłbyś w niej ulepszyć?
Z grubsza biorąc, Twoje pieniądze wydajesz według
schematu:

Na co wydajemy, czyli budżet rodzinny…

Miesięczny budżet

Koszty stałe

Koszty zmienne

Andrzej Fesnak

132

Koszty stałe są w każdym miesiącu w tej samej lub po-
dobnej wysokości. Koszty zmienne mogą być różne,
a nawet może ich nie być w danym miesiącu.
Ten podział jest bardzo uproszczony i podobny do po-
działu kosztów stałych i zmiennych w firmach. Coraz
częściej bowiem mówi się o finansach gospodarstw do-
mowych. W języku polskim słowo „gospodarstwo” ma
konotacje z rolniczym gospodarstwem i dlatego nie
wszystkim odpowiada. Innym określeniem jest budżet
domowy.
Budżet domowy zatem to struktura Twoich wydatków
miesięcznych i odpowiednio — kwartalnych i rocz-
nych. Ale największe znaczenie mają konkretne listy,
aby uporządkować własny budżet. Przykładów można
znaleźć sporo. Przyjrzyjmy się więc takiemu oto ujęciu.
Powinieneś wypełnić puste pola swoimi wydatkami.
W ten sposób poznasz strukturę wydawania własnych
pieniędzy.

1) Kategoria: dom

Czynsz/koszty
Prąd
Gaz
Woda
Ścieki
Podatek
Inne
Suma

Na co wydajemy, czyli budżet rodzinny…

133

2) Kategoria: życie codzienne

Żywność
Higiena
Środki czystości
Kosmetyki
Kieszonkowe
Medycyna
Suma

3) Kategoria: długi

Kredyt hipoteczny
Debet
Kredyt konsumencki
Karta kredytowa
Kredyt samochodowy
Inne opłaty/długi
Suma

4) Kategoria: inwestycje

Emerytura
IKE
TFI
Lokaty
Cele krótkoterminowe
Cele średnioterminowe
Cele długoterminowe
Kapitał zapasowy
Inne
Suma

Andrzej Fesnak

134

5) Kategoria: komunikacja

Telefon stacjonarny
Telefon GSM
Internet
VOIP
Inne
Suma

6) Kategoria: ubezpieczenia

Ubezp. na życie
Ubezp. OC/AC
Ubezp. od wypadków
Ubezp. zdrowotne
Ubezp. z fund. inwest.
Ubezp. OC prywatne
Ubezp. majątku
Ubezp. posagowe
Ubezp. pomocy prawnej
Ubezp. kredytu
Inne
Suma

7) Kategoria: transport

Transport publiczny
Paliwo
Inne
Suma

Na co wydajemy, czyli budżet rodzinny…

135

8) Kategoria: rozrywka

Gazety
Sport
Teatr
Książki
Kino
Hobby
Płatne TV
Płyty/DVD
Suma

9) Kategoria: wydatki nieregularne

Przegląd i naprawy samochodu
Wakacje

1/

12

Boże Narodzenie

1/

12

Wielkanoc

1/

12

Imieniny własne

1/

12

Imieniny domownicy

1/

12

Imieniny inne osoby

1/

12

Ubrania

1/

12

Prezenty inne

1/

12

Suma

Andrzej Fesnak

136

10) Kategoria: kary finansowe

Mandaty drogowe
Mandaty straży miejskiej
Dopłaty podatkowe
Odsetki karne
Kary umowne
Przegrane zakłady
Kary sądowe
Straty inne
Suma

11) Kategoria: Inne

Inne wydatki nieujęte
Inne straty
Inne obciążenia finansowe
Wymuszone łapówki
Opłaty dla „fachowców”
Cła
Haracze państwowe
Datki
Pożyczone od nas i nieoddane
Inne
Suma

Na co wydajemy, czyli budżet rodzinny…

137

Podsumowanie

1) Dom
2) Życie Codzienne
3) Długi
4) Inwestycje
5) Komunikacja
6) Ubezpieczenia
7) Transport
8) Rozrywka
9) Wydatki Nieregularne
10) Kary Finansowe
11) Inne
Suma

Jak wpiszesz wszystkie wartości, to powinny, z grubsza
rzecz ujmując, istnieć tylko trzy warianty:

wydatki są większe niż wpływy,



wydatki są równe wpływom,



wydatki są mniejsze niż wpływy.


Jeżeli dotyczy Cię punkt pierwszy, to jedziesz po rów-
ni pochyłej. Jeżeli wydajesz więcej, niż zarabiasz — to,
ogólnie mówiąc, źle. Oczywiście zawsze mógł się zdarzyć
zły miesiąc z wydatkami ekstra. Ale jeżeli jest to długo-
trwały proces — to przejadasz wówczas swój majątek
i żyjesz ponad stan. Powinieneś natychmiast zmienić tę
sytuację i ograniczyć wydatki.
Jeżeli jesteś w sytuacji opisanej w punkcie drugim — to
też nie jest zbyt dobrze. Oczywiście cały czas rozróżnia-
my wydatki nadzwyczajne od długotrwałej sytuacji. Je-

Andrzej Fesnak

138

żeli jest to długotrwała sytuacja — to dość niefrasobli-
wie żyjesz. Niemcy mają nawet takie przysłowie: „Z ręki
do ust”. Czyli wydajesz, co zarabiasz. Dopóki zarabiasz
— jest dobrze. Ale jak zachwieje się źródło pieniędzy
i zacznie podsychać, to mogą być problemy. Powinieneś
przyjrzeć się kategorii Inwestycje. Jeżeli jest tam nie-
wiele — należy się zastanowić nad przepływami. Jeżeli
natomiast masz tam ponad 10% swoich przepływów —
to jesteś na dobrej drodze do pozytywnych zmian.
Jeżeli jesteś w sytuacji opisanej w punkcie trzecim, to
znaczy, że dobrze zarządzasz swoim kapitałem. Powi-
nieneś wówczas zastanowić się na kategorią Inwesty-
cje. Jeżeli możesz umieścić tam ok. 35% swoich prze-
pływów — to sytuacja jest idealna. Jesteś na prostej
drodze do niezależności finansowej.
Aby poznać strukturę swojego budżetu — musisz po-
obserwować wydatki. Kiedy będziesz wiedział, na co ile
wydajesz — będziesz mógł się zastanowić, jak obniżyć
koszty, podnosząc standard życia. Nie jest to niemożli-
we. Popatrz na przykład następujący:
Załóżmy, że zjadasz kilogram ryżu miesięcznie i kupu-
jesz ten ryż po 4,50 za paczkę 0,5 kg, czyli za 9 zł/kg.
Rocznie wydajesz na ten cel 108 zł.
Któregoś dnia masz w markecie akcję promocyjną
i możesz kupić ryż za 3,25 za paczkę, czyli rocznie za
78 zł. Zaoszczędziłeś zaledwie 30 zł. Ale kupując w ten
sposób, obniżyłeś koszty o 27,77%. Tak możesz zrobić
także z innymi wydatkami.

Na co wydajemy, czyli budżet rodzinny…

139

Jak zatem widać z rozważań, możemy mówić o dwóch
przykładach budżetu:

budżet realizowany — jaki jest, wynikający z Twoich



wydatków;
budżet planowany — jaki chciałbyś mieć i do jakiego



dążysz, aby uporządkować swoje życie finansowe.

Większość ludzi posługuje się tylko budżetem realizo-
wanym. Ty już jednak wiesz, że aby osiągnąć cel, po-
trzebny jest Ci także budżet planowany.

Andrzej Fesnak

140

Ważne terminy

Budżet domowy



Koszty stałe budżetu domowego



Koszty zmienne budżetu domo-



wego
Kategoria wydatków: dom



Kategoria wydatków: życie co-



dzienne
Kategoria wydatków: długi



Kategoria wydatków: inwestycje



Kategoria wydatków: komunikacja



Kategoria wydatków: ubezpie-



czenia

Kategoria wydatków: transport



Kategoria wydatków: rozrywka



Kategoria wydatków: wydatki



nieregularne
Kategoria wydatków: inne



Kategoria wydatków: kary finan-



sowe
Struktura budżetu domowego



Budżet realizowany



Budżet planowany



Obniżanie kosztów przy zacho-



waniu standardów

Ad futuram rei memoriam…

Co to jest budżet domowy?



Co to są koszty stałe budżetu do-



mowego?
Co to są koszty zmienne budżetu



domowego?
Co wchodzi do kategorii wydat-



ków: dom?
Co wchodzi do kategorii wydat-



ków: życie codzienne?
Co wchodzi do kategorii wydat-



ków: długi?
Co wchodzi do kategorii wydat-



ków: inwestycje?
Co wchodzi do kategorii wydat-



ków: komunikacja?
Co wchodzi do kategorii wydat-



ków: ubezpieczenia?

Co wchodzi do kategorii wydat-



ków: transport?
Co wchodzi do kategorii wydat-



ków: rozrywka?
Co wchodzi do kategorii wydat-



ków: wydatki nieregularne?
Co wchodzi do kategorii wydat-



ków: kary finansowe?
Co wchodzi do kategorii wydat-



ków: inne?
Jak rozumiesz strukturę budżetu



domowego?
Na czym polega obniżanie kosztów



przy zachowaniu standardów?
Co to jest budżet realizowany?



Co to jest budżet planowany?



141

Niewątpliwie słyszałeś nie raz o jakiejś prawdziwej
gwieździe filmu lub muzyki, że jego/jej majątek jest
wyceniany na miliony. Taka informacja to właśnie pu-
blicznie podana do wiadomości wartość netto — Net
Worth. Co to znaczy? To znaczy, że jak od całości ma-
jątku odejmie się całość zobowiązań, to jeszcze sporo
zostaje.
Pamiętasz przykład z Michaelem Jacksonem? Jego ma-
jątek oszacowano na 130 milionów dolarów, a zobowią-
zania na poziomie 415 milionów dolarów. Daje to ujem-
ną wartość w wysokości 285 milionów dolarów. Czyli
jest to raczej bankructwo niż bogactwo.
A teraz wyobraź sobie Gwiazdę X. Jej majątek to 84 mi-
liony dolarów, zobowiązania to 12 milionów dolarów,
a więc wartość netto wynosi 72 miliony dolarów.
Być może Twoja wartość będzie nieco inna — ale istotna
jest tu tendencja. Chodzi o to — mówiąc prościej — czy
jesteś pod kreską, czy nad kreską. Przypatrz się Twojej
sytuacji i zastanów się, jak się czujesz z tą informacją?

Wartość netto – Net Worth

Twój majątek – Twoje zobowiązania =

Twoja wartość netto

Czym jest wartość netto?

Andrzej Fesnak

142

Z czego się składa Twój majątek?

Przede wszystkim z rzeczywistości, a nie z Twoich
wyobrażeń o niej. Załóżmy, że 8 lat temu kupiłeś za
200

000 zł najnowszy model BMW. Jeżeli nawet do

dziś kochasz ten samochód miłością wierną, dozgon-
ną i wartą Twojej partnerki życiowej — to i tak nic nie
zmieni faktu, że jego wartość jest o wiele niższa niż
w momencie zakupu. Może 20

000 zł, a może 30

000 zł.

Tak więc mam nadzieję, że jasno widzisz, o co tu chodzi
— i nie trzeba więcej o tym rozmawiać.
Ważna jest rzeczywistość, a nie Twoje wyobrażenie
o niej.
Może się to wydawać trudne do uwierzenia, ale taka
jest prawda. To nie ma znaczenia, jak bardzo kochasz
swoją kolekcję starych skarpetek. Ważne jest to, za jaką
średnią cenę rynkową możesz ją spieniężyć.
Jak widzisz zatem, budzi to emocje, ale taka jest rzeczy-
wistość finansowa.
A zatem wartość emocjonalna Twojego majątku jest
zawsze większa niż jego wartość finansowa. Wartość fi-
nansowa < wartość emocjonalna.

Wartość emocjonalna

Wartość finansowa

¥ $ £ € zł

Czym jest wartość netto?

143

Oszacuj swój majątek

Rodzaj

Wartość

w chwili nabycia

Dzisiejsza

wartość rynkowa

1 Gotówka
2 Lokaty
3 Oszczędności
4 Fundusze inwestycyjne
5 Fundusze emerytalne
6 Akcje
7 Obligacje
8 Udziały w firmach
9 Nieruchom. lokalowe
10 Nieruchom. gruntowe
11 Prawa autorskie
12 Patenty
13 Złoto
14 Biżuteria
15 Kolekcje
16 Samochody
17 Pojazdy
18 Urządzenia
19 Maszyny
20 Meble
21 Progr. komputerowe
22 Ubezpieczenia na życie

— wartość wykupu

23 Dzieła sztuki
24 $
25 £
26 €
27 CHF
28 Inne

SUMA

Andrzej Fesnak

144

To pierwsza część pracy. Oszacowałeś swój majątek.
Być może powinieneś rozszerzyć pozycję Inne o różne
podpunkty. Ważne jest, abyś rzetelnie przed sobą sa-
mym oszacował swój majątek. Jeżeli kogoś tu oszukasz
— to tylko siebie samego.

Trudne ćwiczenie

Przyjrzyj się cyfrom, które wyliczyłeś. To suma Two-

1.

ich życiowych wyborów finansowych.
Powiedz sobie głośno: „Mój majątek oszacowałem

2.

na…”.
Określ, jak się czujesz z tą informacją.

3.

Podlicz swoje zobowiązania

Twoje zobowiązania to wszystko:

to, co regularnie spłacasz,



to, co musisz dodatkowo zapłacić,



to, co pożyczyłeś lub w jakikolwiek sposób jesteś



winny innym, nawet jeżeli się nie zgadzasz (np. wy-
rok sądowy).

Twoje zobowiązania

Wykreśl sam pozycje, które Ciebie nie dotyczą:

Czym jest wartość netto?

145

Rodzaj

Wartość

w chwili nabycia

Obecna

wartość rynkowa

1 Kredyty hipoteczne
2 Kredyt na samochód
3 Kredyty konsumenckie
4 Karty kredytowe
5 Zakupy na raty
6 Podatek od wzbogacenia
7 Podatek od zysków kapi-

tałowych (Belki)

8 Podatek gruntowy
9 Podatek VAT
10 Podatek od nieruchomości
11 Opłaty adiacenckie
12 Podatki lokalne
13 Akcyzy
14 Podatek od spadku
15 Spłata spadku
16 Wyroki sądowe/kary
17 Leasing
18 Pożyczki
19 Alimenty
20 Prowizje

SUMA

Podliczyłeś swoje zobowiązania — brawo!
To bardzo ważny moment dla Twojego zdrowia finan-
sowego. Wkraczasz w dziedzinę magii finansowej. Aby
cokolwiek opanować — trzeba to nazwać, przyjrzeć się
temu, opisać, porozmawiać o tym, głośno powiedzieć.
A Ty właśnie opanowujesz swoje zobowiązania!

Andrzej Fesnak

146

Trudne ćwiczenie

Przyjrzyj się cyfrom, które wyliczyłeś. Te długi to

1.

także suma Twoich życiowych wyborów finanso-
wych.
Powiedz sobie głośno: „Moje długi wynoszą…”.

2.

Określ, jak się czujesz z tą informacją.

3.

Jakie są sposoby na to, aby wartość netto wzrosła?

Redukcja długów. To najważniejszy i najlepszy

1.

sposób na wzrost wartości netto. Wraz z redukcją
długów poprawia się też:

rachunek miesięcznych przepływów finansowych,



oprocentowanie, które jest Ci naliczane,



zwiększa się zdolność kredytowa,



pojawiają się większe możliwości regularnego in-



westowania.

Z m n i e j s z e n i e k o s z t ó w u t r z y m a n i a . Jeżeli

2 .

zmie nisz strukturę swoich wydatków i będziesz wy-
dawać mniej, to zmieni się Twoja wartość netto:

zaoszczędzone pieniądze podniosą wartość pozy-



cji Gotówka,
możliwe jest przesunięcie środków do pozycji In-



westycje, co dzięki pracy kapitału podniesie rów-
nież wartość majątku.

Wzrost zarobków. Wzrost ten podwyższa war-

3.

tość majątku, a tym samym wartość netto:

zaoszczędzone pieniądze podniosą wartość pozy-



cji Gotówka,

Czym jest wartość netto?

147

możliwe jest przesunięcie środków do pozycji In-



westycje, co dzięki pracy kapitału podniesie rów-
nież wartość majątku.

Wzrost wartości majątku. Sytuacja taka ma

4.

miejsce wtedy, gdy elementy składowe Twojego ma-
jątku podnoszą swoją wartość rynkową. Na przy-
kład:

wartość Twojej nieruchomości wzrosła ze wzglę-



du na wzrost cen,
Twoje akcje poszły w górę,



Twoje fundusze inwestycyjne zwyżkowały,



zmieniło się oprocentowanie Twoich lokat,



zmieniło się oprocentowanie Twoich obligacji.



Trudne ćwiczenie

Przyjrzyj się powyższym sposobom i zastanów, któ-

1.

re są realne i możesz je zrealizować najszybciej i naj-
łatwiej.
Powiedz sobie głośno: „Jako pierwszy wybieram

2.

sposób…”.
Określ, jak się czujesz z tym ważnym wyborem ży-

3.

ciowym.

Co to jest współczynnik płynności Current Ratio (CR)?

Współczynnik płynności to efekt podzielenia Twoich
płynnych zasobów przez Twoje płynne zobowiązania.
Informuje o tym, jak łatwo/trudno możesz spłacić swo-
je zobowiązania.

Andrzej Fesnak

148

Twoje płynne zasoby

Rodzaj

Wartość

w chwili nabycia

Dzisiejsza

wartość rynkowa

1 Gotówka
2 Lokaty
3 Oszczędności
4 Fundusze inwestycyjne
6 Akcje
7 Obligacje
13 Złoto
22 Ubezpieczenia na życie

— wartość wykupu

24 $
25 £
26 €
27 CHF

SUMA

Twoje zobowiązania

Wykreśl sam pozycje, które Ciebie nie dotyczą.

Rodzaj

Miesięczne

płatności

Kwota

do zapłacenia

1 Kredyty hipoteczne
2 Kredyt na samochód
3 Kredyty konsumenckie
4 Karty kredytowe
5 Zakupy na raty
6 Podatek od wzbogacenia
7 Podatek od zysków kapitało-

wych (Belki)

8 Podatek gruntowy
9 Podatek VAT
10 Podatek od nieruchomości

Czym jest wartość netto?

149

Rodzaj

Miesięczne

płatności

Kwota

do zapłacenia

11 Opłaty adiacenckie
12 Podatki lokalne
13 Akcyzy
14 Podatek od spadku
15 Spłata spadku
16 Wyroki sądowe/kary
17 Leasing
18 Pożyczki
19 Prowizje

SUMA

Ustal własny współczynnik płynności Current Ratio

Kiedy masz już sumę swoich płynnych środków i sumę
swoich zobowiązań, możesz ustalić współczynnik płyn-
ności.

Współczynnik płynności – Current Ratio

Twoje środki płynne

_______________ = współczynnik płynności current ratio
Twoje zobowiązania

Wyobraź sobie teraz, że masz 10 000 zł i różne zobo-
wiązania:

Andrzej Fesnak

150

Środki

płynne

Zobo-

wiązania

Current

Ratio

Twoja interpretacja

współczynnika

10000

1000

10

10000

2000

5

10000

3000

3,33

10000

4000

2,5

10000

5000

2

10000

6000

1,67

10000

7000

1,43

10000

8000

1,25

10000

9000

1,11

10000

10000

1

10000

11000

0,91

10000

12000

0,83

10000

13000

0,77

10000

14000

0,71

10000

15000

0,67

Jak widać z tabelki, istnieją różne wartości współczyn-
nika Current Ratio:

Jeżeli współczynnik CR jest wyższy niż 3 — to sytu-

1.

acja jest rewelacyjna, po spłacie zostaje Ci jeszcze 2
razy więcej pieniędzy, niż oddałeś.
Jeżeli współczynnik CR wynosi 1,25–3, to po spłacie

2.

zostaje Ci jeszcze trochę pieniędzy (w najgorszym
przypadku ok. 20% tego, co miałeś).

Czym jest wartość netto?

151

Jeżeli współczynnik CR wynosi 1–1,25, to stać Cię

3.

na spłatę i w najgorszym wypadku zostajesz bez dłu-
gu i bez pieniędzy.
Jeżeli współczynnik CR jest mniejszy niż 1 — to masz

4.

problem, ponieważ nie jesteś w stanie spłacić jedno-
razowo swoich zobowiązań.

W przypadku 4. musisz już mieć własny plan zarządza-
nia długami i spłaty swoich zobowiązań.
Praktyczne rozróżnienie:
Franek ma 33 lata, jest menedżerem w Bardzo Ważnej
Korporacji. Zarabia 15

000 zł miesięcznie. Żyje pełnią

życia. Spłaca mieszkanie, rata wynosi 2200 zł, a kredytu
było 360

000 zł, oraz samochód BMW, kupiony na kre-

dyt. Samochód kosztował 150

000 zł, a rata wynosi 1320

zł. Podróżuje chętnie, był w Tybecie, Kanadzie, Japonii.
Kupił na raty TV oraz kino domowe. Sprzęt o wartości
12 000 zł spłaca ratami po 850 zł. Za meble wypoczyn-
kowe i kuchnię o łącznej wartości 42

500 zł płaci ratę

1920 zł. Posługuje się chętnie kartami kredytowymi,
na których ma łącznie ok. 14

000 zł zadłużenia, a więc

może je spłacić za jednym zamachem jedną pensją. Po-
nieważ jest jeszcze młody — gromadzi wspomnienia na
późniejsze lata. O emeryturze czy też oszczędnościach
pomyśli w stosownym czasie. Jeżeli pod koniec miesią-
ca zostanie kilkaset złotych, to są wydawane na restau-
racje, płyty lub inne przyjemności. Obecnie na koncie
Giro ma z pensji jeszcze 2700 zł.
Marek ma 31 lat, pracuje u Prywatnego Kapitalisty. Za-
rabia 7000 zł. Regularnie inwestuje 3000 zł ze swoich
zarobków. Na życie wydaje 1800 zł. Rata kredytu hi-

Andrzej Fesnak

152

potecznego to 1400 zł, kredyt samochodowy to 450 zł
i koszty komputera na raty to 350 zł. Na koncie inwe-
stycyjnym ma ok. 480

000 zł. Konto przynosi mu już

4000 zł miesięcznie, których nie wydaje, tylko reinwe-
stuje, ponieważ postanowił zostać milionerem przed
czterdziestką. Wtedy zamierza pobierać z konta co mie-
siąc 5000 zł. Chce też wydawać pieniądze na podróże
i przez 25 lat zwiedzić cały świat.
Franek nie ma większych środków płynnych. Jego ka-
pitał to jedynie 2700 zł. Marek ma 480

000 zł, mimo iż

zarabia połowę tego, co Franek.
W jakiej sytuacji chciałbyś być: Franka czy Marka?
O sytuacji Franka można powiedzieć, że jest to ubó-
stwo społeczne na bardzo wysokim poziomie. Wojtek
ma niewątpliwie wysoki przepływ finansowy. Innymi
słowy, przez jego ręce przechodzi dość dużo pieniędzy
miesięcznie.
W przypadku Marka mamy do czynienia z budowaniem
majątku i gromadzeniem środków. Marek ma już zgro-
madzoną równowartość swoich 69 pensji, czyli wyna-
grodzenia prawie za 6 lat.
W sytuacji gdyby źródło pieniędzy przestało bić — Franek
popadnie w ogromne problemy i straci wszystko, co po-
siadał, bo nie będzie mógł spłacać rat kredytowych. Marek
może się utrzymać bez pracy — jego standard życia nie ob-
niży się. Marek jest niezależny finansowo, ponieważ jego
przypływy z inwestycji są równe kosztom jego życia.
To praktyczna różnica między rzeczywistą majętną oso-
bą a wyobrażeniem o zamożności.

Czym jest wartość netto?

153

Ważne terminy

Niezależność finansowa



Miara niezależności finansowej



Ubóstwo na wysokim poziomie finansowym



Katastrofa finansowa



Mit niezależności finansowej



Ad futuram rei memoriam…

Z jakiego powodu sięgasz po tę książkę?



Jakie jest popularne rozumienie niezależności fi-



nansowej?
Czym się charakteryzuje katastrofa finansowa?



Na czym polega ubóstwo na wysokim poziomie



finansowym?
Co powinno być miarą niezależności finansowej?



Jak można zdefiniować niezależność finansową?



Jakie kroki są konieczne do osiągnięcia niezależ-



ności finansowej?

155

Wiesz, jak wygląda życie finansowe w rodzinach, które
planują finanse swoje i przyszłych generacji? Mecha-
nizmy finansowe i instrumenty finansowe są w służ-
bie tych rodzin od pokoleń. Z pokolenia na pokolenie
majątek rośnie. Czas jest ich sprzymierzeńcem, a nie
wrogiem. Zarabiają z każdą chwilą. Nieustannie tworzą
stabilizację finansową i dobrobyt swojej rodziny, a tak-
że potomków. Sprawy finansowe toczą się swoim usta-
lonym i zaplanowanym rytmem.
Nie muszą ciężko harować. Pracują za nich ich finanse
i plany finansowe. Ich przypływy kapitałowe wyglądają
następująco:

Jak powinny wyglądać finanse rodziny?

Przepływ kapitału

Etapy życia

Budowa

kapitału przez

dziadków

i rodziców

Przed

urodzeniem

Polisa

urodzeniowa

Urodziny

8–6 lat

Polisa

kształceniowa

Szkoła

7–18 lat

Stypendium

Studia

19–25 lat

Kapitał

startowy

Praca zawodowa, zakładanie rodziny,

dorosłe życie

26–65

Renta

kapitałowa

Polisy

spadkowe

Własna

emerytura

Aktywny

wypoczynek

65–? lat

Andrzej Fesnak

156

Czy historia Twojej rodziny nie powinna być taka sama?
Czy nie chciałbyś osiągnąć dobrobytu i stabilizacji fi-
nansowej dla siebie i przyszłych pokoleń?
Ale czy jest możliwe, bez planów i wiedzy, to osiągnąć?
Łudzisz się, że ciężką pracą dokonasz tego sam/sama
bez właściwych planów finansowych?
Jeśli tak myślisz, to zapewne mylisz efektywność dzia-
łania z radością z działania.
Czy zacząłbyś budowę domu od tego, że zwozisz robot-
ników na plac budowy i każesz im pracować cały dzień?
Nie ma kierownika, nie ma majstra, nie ma architekta,
nie ma planu. Jest tylko dużo pracy. Czy dobrze czuł-
byś się na takiej budowie? Z pewnością zauważysz wiele
bezsensownych działań i prac, które pójdą na marne,
wiele razy usłyszysz pytanie: „Co mamy robić?”, „Od
czego zacząć?”. I nie dziw się, jeśli robotnicy zaczną bu-
dowę domu od komina!
Kto ciężko haruje cały dzień z reguły nie ma czasu na
zarabianie pieniędzy! (Bodo Schäffer)
Czym się ta budowa różni od Wielkiej Budowy Dobroby-
tu Twojej Rodziny? Gdzie masz majstra? Kierownika?
Architekta? Czy osiągniecie jako rodzina stabilizację
finansową, opierając się na obiegowych opiniach zna-
jomych lub rodziny? To tak jakbyście budowali Wasz
dom przy pomocy porad kolegi z pracy, cioci lub sąsia-
da z naprzeciwka. Jak pamiętasz z filmu Sami Swoi

37

— nawet Pawliak Kaźmirz wspominał, że: „Dach musi

37

Sami swoi [film], reż. S. Chęciński, 1967.

Jak powinny wyglądać finanse rodziny?

157

być kryty podług rozumu i przepisów przeciwpożaro-
wych!”.

Kto ustala Wam rozsądne reguły postępowania,



sformułowane na podstawie praw finansowych?
Kto stwarza plany na podstawie wartości pieniądza



w czasie?
Kto uczy zapobiegania ryzyku finansowemu?



Kto pokazuje, jak tworzyć finansowe fundamenty



stabilności i niezależności?

Niezależnie od tego, na jakim etapie życia jesteś — któ-
ryś z tych potencjalnych problemów będzie zawsze przy-
stawał mniej lub bardziej dokładnie do Twojej sytuacji.
Mogę Ci też zagwarantować, że przechodząc przez te
wszystkie fazy życia, napotkasz każdą z wymienionych
potrzeb.

Czy myślisz może, że sfinansują się same?



Myślisz, że ułoży się to wszystko bez aktywnego



udziału i wysiłku finansowego?
Myślisz, że Twoje cele rodzinne osiągną się same



bez planowania finansowego?

Jeśli tak myślisz — to nie czytaj dalej, tylko lepiej módl
się, aby Ci się udało.
Finanse rodziny powinny być zaplanowane przez poko-
lenia. Przepływy finansowe powinny być znane i oczy-
wiste. To wynika z prostej logiki.
Poniżej znajduje się tabelka z różnymi sytuacji życio-
wymi. Niektóre z nich są radosne, inne smutne. Cechą
wspólną tych sytuacji życiowych jest to, że mają wymiar

Andrzej Fesnak

158

finansowy. Wszystkie generują przepływy finansowe.
Mówiąc prościej — jeżeli taka sytuacja się przydarza, to
potrzebne są pieniądze.
Zastanów się, czy któraś z wymienionych niżej sytuacji:

dotyczyła Cię kiedykolwiek w przeszłości,



dotyczy Cię obecnie,



będzie dotyczyć Cię/Was w przyszłości,



na pewno nigdy nie będzie Cię dotyczyć,



nie istnieje żadne ryzyko ani prawdopodobieństwo,



że może się wydarzyć.

Sytuacja życiowa Dotyczy

Nie

dotyczy

Dotyczy-

ła

Może

dotyczyć

Ślub, potrzebne nowe

mieszkanie
Trzeba kupić nowy sa-

mochód
Potrzebne nowe meble
Zepsuła się lodówka,

potrzebna jest nowa
Potrzebna jest kuchenka
Urodziło się dziecko, po-

trzebny większy dom
Dzieci idą do komunii
Dzieci mają obóz inte-

gracyjny ze szkoły
Ślub dziecka
Potrzebne mieszkanie

dziecku
Pogrzeb rodzica
Choroba/rekonwale-

scencja
Operacja

Jak powinny wyglądać finanse rodziny?

159

Podróż
Remont mieszkania/

domu
Wymiana telewizora
Finansowa pomoc bli-

skim
Urlop
Konieczne czesne w szkole
Konieczne opłaty se-

mestralne
Rozwód — konieczne

mieszkanie

Jeżeli którakolwiek sytuacja dotyczyła Ciebie — to pa-
miętasz, jak ją finansowałeś?
Jeżeli którakolwiek dotyczy Cię obecnie — to odpowiedz
sobie na pytanie, jak ją sfinansujesz?
Jeżeli którakolwiek sytuacja może Cię dotyczyć — to jak
ją zamierzasz sfinansować?
Na ogół masz dwie możliwości:

Płacisz ze środków bieżących, które posiadasz, czyli

1.

finansujesz w czasie.
Płacisz ze środków, których nie posiadasz, czyli fi-

2.

nansujesz po czasie dzięki kredytowi.

Zaraz zadasz pytanie — a skąd masz wiedzieć, kiedy ze-
psuje Ci się lodówka lub samochód albo kiedy Twoje
dziecko będzie brało ślub?
Masz rację, nie wiadomo.
Ale zastanów się nad pytaniem — jakie to ma znacze-
nie, skoro i tak musisz za to zapłacić?

Andrzej Fesnak

160

Jeżeli robisz jakikolwiek plan, to przewidujesz wydarze-
nia. Przewidujesz również wydatki. Więc jesteś przygo-
towany na każdą z tych sytuacji.
Strażak też nie wie, kiedy będzie się palić, ale ma sprzęt
gotowy do użycia w każdej chwili, prawda?
Twój Plan Finansów Rodziny też powinien przewidy-
wać wszystkie takie sytuacje — ale nie tylko. Powinien
również przewidzieć, jak zdobędziesz kapitał potrzebny
do realizacji każdego z tych wymienionych elementów
planu.
Dopiero wtedy wiesz, jak możesz osiągnąć swoje cele.
Odpowiednie zaplanowanie wszystkich elementów ozna-
cza kolejne przypływy gotówki pozwalające na spokoj-
ną realizację potrzeb.
Twój samochód się zestarzeje. Twój sprzęt audiowizu-
alny też, także komputer, meble, urządzenia domowe —
wszytko to będzie wymagać albo naprawy, albo będzie
już mało użyteczne.
Załóżmy, że masz 25 lat i będziesz pracować przez 40
lat, a potem jeszcze żyć do 85 roku jako emeryt. To zna-
czy, że będziesz użytkownikiem sprzętu przez 60 lat.

Sprzęt

Okres

użytkowa-

nia

Przez 60

lat liczba

sztuk

Twój okres

użytkowa-

nia

Twoja

liczba

sztuk

Samochód 8

8

Lodówka

10

6

Pralka

8

8

Kuchenka

10

6

Meble

10

6

Jak powinny wyglądać finanse rodziny?

161

Sprzęt

Okres

użytkowa-

nia

Przez 60

lat liczba

sztuk

Twój okres

użytkowa-

nia

Twoja

liczba

sztuk

Komputer

4

15

Telefon GSM 2

30

Wieża hi-fi

5

12

Garnitur

3

20

To tylko część sprzętu/produktów, których będziesz
używać. Trudno wymienić wszystkie. Ale na pewno nie-
które Twoje wydatki mają charakter cykliczny.
Jedno jest pewne — masz trzy możliwości finansowania
wydatków.

Jeżeli będziesz finansować w czasie, z bieżących wy-

1.

datków — zapłacisz 100% ceny.
Jeżeli będziesz finansować post fatum — czyli po na-

2.

byciu — zapłacisz kilkadziesiąt lub kilkaset procent
więcej.
Jeżeli będziesz planować i prefinansować — zapła-

3.

cisz kilka lub kilkanaście procent, a oszczędzisz kil-
kadziesiąt.

Słyszałeś już kiedyś historie o tajemniczej serii nie-
szczęśliwych zdarzeń? Zepsuła się lodówka, zaraz po-
tem pralka i na dodatek telewizor, a wszystko oczywi-
ście na tydzień przed świętami.
Jak to zinterpretujesz?

Tajemnicza seria nieszczęść.



Ogromny pech.



Urok rzucony przez Bardzo Złe Kobiety.



Andrzej Fesnak

162

Kara za grzeszne i bezbożne życie.



Czyjaś złośliwa działalność.



Głupota domowników — ich brak poszanowania



urządzeń.
Inne — powody można by mnożyć.


A gdyby tak potraktować to jako koniec naturalnego
okresu użytkowania? Gdy się sprowadzałeś do nowego
mieszkania — kupiłeś wszystko nowe. Minęło kilka lat
— i wszystko, co piękne, musi się skończyć. Sprzęt się
wysłużył i w naturalny sposób zakończył swój żywot.
A więc nie pozostaje nic innego, jak tylko kupić właśnie te
potrzebne urządzenia na kredyt. Konsumpcyjny lub go-
tówkowy oczywiście, bo innego nie dostaniesz na taki cel.

8000 zł, kredyt konsumpcyjny na 5 lat

% Rata

Łącznie

% sumy % odsetek Kwota odsetek

15

190,32 11419,17

142,74

42,74

3419,17

16

194,54 11672,67

145,91

45,91

3672,66

17

198,82 11929,24

149,12

49,12

3929,24

18

203,15 12188,85

152,36

52,36

4188,85

19

207,52 12451,46

155,64

55,64

4451,46

20

211,95 12717,06

158,96

58,96

4717,06

Jak widzisz, zapłacisz trochę więcej za sprzęt. Od 43%
do 59% więcej. Tyle wynika z odsetek, które będziesz
musiał zapłacić.
Czy można ten problem rozwiązać inaczej?
Można — i to na kilka sposobów.
Jeśli jest to przykładowe 8000 zł potrzebne za 10 lat,
to wystarczy odkładać do szuflady rocznie 800 zł, czyli
66,67 miesięcznie.

Jak powinny wyglądać finanse rodziny?

163

I już nie trzeba wydawać tych 50% więcej.
Ale jeżeli wykorzystasz instrumenty finansowe o róż-
nych stopach zwrotu — to popatrz:

8000 zł uzbierane przez 10 lat

% Kwota

Razem

% sumy % zysku

Kwota zysku

3

57,11 6852,70

86%

14%

1147,30

4

54,15 6497,87

81%

19%

1502,13

5

51,31 6156,64

77%

23%

1843,36

6

48,57 5828,82

73%

27%

2171,18

7

45,95 5514,25

69%

31%

2485,75

8

43,44 5212,70

65%

35%

2787,30

9

41,03 4923,94

62%

38%

3076,66

10

38,73 4647,74

58%

42%

3352,26

11

36,53 4383,82

55%

45%

3616,18

12

34,43 4131,89

52%

48%

3868,11

Z tabelki łatwo możesz odczytać, ile byś zyskał, gdybyś
przewidział te zdarzenia w czasie.
Profesor Jan Szczepański

38

w swo-

jej książce Sprawy ludzkie wymienił
kilka ważnych aspektów życia każde-
go człowieka. Minęło już pokolenie,
ale głębokie myśli, pełne humanizmu
ujęcie najważniejszych spraw ludz-
kich, jest nadal aktualne.
W latach, kiedy ogólny dobrobyt nami
rządził i nie wypadało mieć pieniędzy —
aspekt finansowy nie został poruszony.
Dziś już każdy z nas wie, że wszystko
to, co ma do czynienia z człowiekiem,

38

J. Szczepański, Sprawy ludzkie, Warszawa 1980.

Sprawy ludzkie

Cierpienie



Samotność



Dziecko



Dieta/głód



Podróże



Wiara



Zmęczenie



Starość



Śmierć



Andrzej Fesnak

164

ma swój wymiar finansowy i swoją cenę. Przyjrzyjmy się
sprawom ludzkim w aspekcie finansowym.

Cierpienie

Jest związane najczęściej z chorobą. Choroba nato-
miast zawsze jest związana z kosztami leczenia. Jakże
często jesteśmy świadkami akcji medialnych: „Pomóż
Krzysiowi, Zosi…” itd. Najczęściej powodem są albo
ciężko chore od urodzenia dzieci, albo te, które uległy
jakiemuś strasznemu wypadkowi. W latach 90. akcje
takie pojawiały się w prasie i miały wsparcie medial-
ne. W dobie internetu często informacja ta przychodzi
pocztą elektroniczną. Ale jak wiadomo — Polak potrafi.
Okazało się, że niezależnie od wielu nieszczęść działają
również oszuści wyłudzający w ten sposób pieniądze.
Odzew społeczny takich akcji jest już bardzo niewiel-
ki — raczej większość ludzi traktuje to jako spam. Ja
sam otrzymałem kiedyś prośbę o pomoc pieniężną oraz
o krew dla ratowania dziecka. Ponieważ miałem aku-
rat właściwą grupę krwi — zadzwoniłem pod wskazany
numer. Bardzo byłem zdziwiony, gdy zostałem zrugany
i wyzwany. Właściciel numeru telefonicznego dostawał
już szału, gdy kilkadziesiąt osób dziennie wydzwaniało
do niego z powodu całej akcji, o której nie miał pojęcia.
Został wykorzystany tylko jego numer. Jak się zapewne
domyślasz, Czytelniku — po tym wszystkim moja ocho-
ta do wysłania 10 zł na nieznane mi konto dla ratowania
kolejnego Krzysia wzrosła ogromnie…
Niezależnie jednak od działania oszustów — problem
pozostaje taki sam. Okazuje się, że często brakuje na

Jak powinny wyglądać finanse rodziny?

165

pomoc medyczną w chorobie. Ponieważ moimi klienta-
mi są również właściciele aptek — od nich wiem, że czę-
sto ludzi nie stać na zapłacenie za lekarstwa. Zwłaszcza
dotyczy to emerytów — choć nie tylko.
Choroba jednak może przydarzyć się każdemu. Pomocą
może być polisa ubezpieczeniowa. Należy się ubezpie-
czać — ale nie na wszytko się da. Potrzebne są również
własne pieniądze.
Odpowiedz sobie na pytania:

Czy myślałem już o tym problemie — czy raczej uda-



ję, że go nie ma?
Czy mam pieniądze na ochronę moich bliskich w ra-



zie koniecznej operacji?
Czy mam na pomoc sobie, gdybym w chorobie po-



trzebował opieki?
Czy mam na rekonwalescencję, rehabilitację, lecze-



nie?
Czy mam na podstawowe potrzeby życia codzienne-



go w trakcie choroby?
Czy myślałem, jak oraz ile zainwestować, aby finan-



sować te sprawy?

Samotność

Bywa, że jest z wyboru — ale wtedy trudno mówić o nie-
zadowoleniu lub cierpieniu z tego powodu. Czasem jed-
nak nie jest z wyboru, tylko z powodu drogi życiowej.
W każdej chwili może się zdarzyć, że zostaniesz sam.
Pomijam rozwody, ale przyczyną samotności może być

Andrzej Fesnak

166

też nagła śmierć z powodów naturalnych lub z powodu
wypadku.
Popatrz — w Polsce żyje ok. 38 000 000 ludzi. Według
ogólnodostępnych danych GUS:

rocznie ok. 380



000 z nich umiera,

rocznie 190



000 z nich zawiera małżeństwo,

rocznie 70



000 rozwodzi się, a prawie połowa zawar-

tych małżeństw rozpada się,
rocznie ok. 6000 ginie w wypadkach drogowych.


Giną nie tylko szaleni kierowcy i motocykliści. Giną
również rowerzyści, osoby stojące na przystanku, dzieci
przebiegające przez ulicę.
A to znaczy, że 6000 ÷ 38

000

000 = 0,00015789. Czy-

li na każde 10

000 osób 1,57 ginie w ten sposób. Lub

inaczej, na każde 100

000 osób ok. 16 ginie w wypadku

na drodze. Jak duże jest miasto, w którym mieszkasz?
Albo dzielnica?
Masz pewność, że to będzie pierwszy nieznajomy obok,
a nie bliska Ci osoba lub Ty sam?
Odpowiedz sobie na pytania:

Czy myślałem już o tym problemie — czy raczej uda-



ję, że go nie ma?
Czy mam wystarczają ilość pieniędzy, żeby poradzić



sobie, gdy będę sam?
Czy mam wystarczają ilość pieniędzy, żeby zacząć



od nowa?

Jak powinny wyglądać finanse rodziny?

167

Czy mam wystarczającą ilość pieniędzy, aby prze-



trwać okres bólu po utracie osoby bliskiej, gdy nie
mam głowy do interesów, pracy, kariery?
Czy myślałem, jak oraz ile zainwestować, aby finan-



sować te sprawy?

Zapewne wiele osób pomyśli sobie w sposób magiczny
— że to wywoływanie wilka z lasu, że nie można tak my-
śleć. Przypomnę raz jeszcze — ludzie dorośli emocjonal-
nie potrafią rozmawiać o problemach. Ludzie niedorośli
— nie. Zawsze udają, że nie są zainteresowani, że pro-
blemu nie ma. Zadajmy zatem inne pytanie. Czy warto
mieć środki finansowe do wykorzystania z najbliższymi
lub samemu? Wiele osób zabezpiecza np. swoje dzie-
ci polisami na życie od urodzenia. Ale kiedy dzieci są
już pełnoletnie, nie wypłaca im pieniędzy z tych polis.
Może to trudno zaakceptować — ale alkoholicy i narko-
mani skądś się przecież biorą. Urodzili się jako niewin-
ne dzieciątka, ale potem nastąpił określony rozwój. Czy
jest sens zatem dawać kilkaset — a nawet tylko kilka-
dziesiąt tysięcy złotych komuś, kto ma lat 25 i zamierza
zapić się lub zaćpać na śmierć? Większość ludzi powie,
że nie ma to sensu. W każdym razie — środki warto
mieć — albo do wykorzystania z najbliższymi, albo do
odbudowania swojego świata na nowo, prawda?

Dziecko

Jak wiadomo, jest bezbronną istotą i potrzebuje zawsze
opieki, pomocy i miłości. Pojawienie się dziecka jest
kluczowym momentem w drodze życia każdego czło-
wieka. Wydatki na utrzymanie zostały szerzej opisane

Andrzej Fesnak

168

w rozdziale o planie edukacyjnym. Tu przyjrzyjmy się
kilku mniej radosnym faktom.
Polska Fundacja Pomocy Dzieciom „Maciuś” podaje,
że statystycznie niedożywione lub głodne jest dziecko,
które poszło dziś do szkoły nawet bez jednej, najmniej-
szej kanapki. Nietrudno zrozumieć, że głód wpływa na
poczucie własnej wartości. Liczby są alarmujące. We-
dług badań, 30–70% polskich dzieci w wieku szkolnym
jest niedożywionych, a liczba ta wzrasta. Prawie co
trzeci uczeń — według danych fundacji — rozpoczyna
naukę na czczo. Najbardziej dotyczy to tych najmłod-
szych, do 15. roku życia. Wiele dzieci wychowuje się
w rodzinach żyjących na granicy ubóstwa, rodzin osób
bezrobotnych, wielodzietnych, niepełnych, a często też
patologicznych.
W Polsce ponad 10% uczniów pozostaje poza obszarem
działań opieki społecznej i innych instytucji działają-
cych w zakresie dożywiania. Ponad połowa szkół dekla-
ruje, że ma więcej niż 20 uczniów korzystających z ta-
kich programów.
Dane GUS­u też nie są pocieszające. Dla przykładu
w 2002 roku ok. 58% osób żyło w rodzinach poniżej
minimum socjalnego. Pomoc otrzymywało 18,5%, a aż
30% respondentów określiło swój poziom dochodów
na ledwie wystarczający do zaspokojenia podstawo-
wych potrzeb.
Caritas Polska od lat prowadzi własną akcję — program
„Skrzydła”. Inspiracją duchową jest Ewangelia według
św. Mateusza — „Bo byłem głodny, a daliście Mi jeść”
(Mt 25,35). Podobne przesłanie zawarł papież Benedykt

Jak powinny wyglądać finanse rodziny?

169

XVI w swej encyklice Deus caritas est

39

: „We wspólnocie

wierzących nie może być takiej formy ubóstwa, by ko-
muś odmówiono dóbr koniecznych do godnego życia”.
Ale niezależnie od przesłanek religijnych, bardziej za-
trważające są dane publikowane przez Caritas, według
których ponad 650 000 polskich dzieci w szkołach
odczuwa problemy głodu. Nie mogą nadążać z nauką
za pozostałymi, ponieważ brakuje im książek, obuwia
sportowego itp. Nietrudno sobie wyobrazić, jakie muszą
przeżywać upokorzenia w świecie konsumpcji. A dzieci
wobec innych dzieci są niestety bezlitosne.
Polska Akcja Humanitarna prowadzi program doży-
wiania dzieci w szkołach „Pajacyk”. Jak podaje Akcja,
wystarczy 2,50 zł, aby zapewnić dziecku ciepły posiłek.
Programem objętych jest 3849 dzieci w 151 placówkach
w 13 województwach.
Ja też uważam, że jeżeli się planuje dzieci — to powin-
no się planować sposób finansowania ich. Ten pogląd
niestety ma wielu przeciwników, zwłaszcza religijnych
— mówiących o tym, że dzieci są błogosławieństwem
i nie należy się martwić o ich przyszłość. Niewątpli-
wie dzieci są radością życia i błogosławieństwem — ale
jako doradca finansowy wolę być ogłoszony heretykiem
i grzesznikiem, niżbym miał udzielać komukolwiek ta-
kich finansowych porad. Moja rada brzmi: zaplanuj fi-
nanse na potrzeby dziecka. Dla osób przedkładających

39

Ojciec Święty Benedykt XVI, Encyklika Deus caritas est do

biskupów, prezbiterów i diakonów, do osób konsekrowanych
i wszystkich wiernych świeckich, o miłości chrześcijańskiej,
Kraków 2008.

Andrzej Fesnak

170

argumenty religijne ponad racjonalne przytoczę tu zda-
rzenie z mego życia, które wywołało u mnie głębokie
przeżycie typu „aha”. Jako wielokrotny moderator kon-
ferencji MDRT

40

miałem okazję poznać kanadyjskiego

doradcę finansowego, wielokrotnego członka MDRT —
Jamesa Rogera. Kiedy zaczęliśmy rozmawiać, James
przyznał się, że pochodzi z katolickiej wielodzietnej ro-
dziny — miał trzynaścioro rodzeństwa. W domu nigdy
nie brakowało pieniędzy.
— Pewnie dlatego, że pochodzisz z rodziny milionerów?
— zapytałem Jamesa.
— Skądże — odpowiedział. — Po prostu rodzice mieli
plany finansowe i to wszystko.
Dlatego też James postanowił być doradcą finansowym.
Ale najciekawszą rzecz zostawił na koniec. Podstawy
planowania finansowego poznał podczas swo-
ich nauk przedmałżeńskich w Kościele kato-
lickim w Vancouver! Nic dodać, nic ująć! Poglądy
religijne wcale nie muszą kłócić się z wiedzą finansową.
Jestem głęboko przekonany, że zadbałeś dobrze o po-
trzeby swojego dziecka, Drogi Czytelniku. Ale z drugiej
strony światły milioner pomaga też innym. Kiedy patrzę
na kolejki w supermarketach i wózki, z których się wy-
sypuje — trudno jest mi uwierzyć w dane statystyczne

40

MDRT — Milion Dolar Round Table, Okrągły Stół Miliona

Dolarów. Organizacja istniejąca od 1928 roku, zrzeszająca
najlepszych światowych sprzedawców ubezpieczeń na życie.
Rokrocznie organizowane są konferencje MDRT na całym świecie.
W Polsce partnerem organizatorem jest Polska Izba Pośredników
Ubezpieczeniowych i Finansowych.

Jak powinny wyglądać finanse rodziny?

171

dotyczące nędzy i głodu. Z drugiej strony — odpowiedz,
proszę, z ręką na sercu — ile żywności wyrzucasz co kil-
ka dni z lodówki, bo się zepsuła i nie została zużyta?
Ja staram się kontrolować proces zakupów, ale mogę
z całą powagą powiedzieć, że min. 10% tego, co kupu-
ję — wyrzucam. A może by tak ograniczyć dokarmianie
szczurów i karaluchów w śmietnikach, a przeznaczyć
trochę pieniędzy na akcje humanitarne? Pamiętasz, że
2,50 zł to ciepły posiłek dla potrzebującego dziecka? To
akurat tyle, co kolejny zepsuty jogurt lub serek w Two-
jej lodówce…
Odpowiedz sobie na pytania:

Czy myślałem już o tym problemie — czy raczej uda-



ję, że go nie ma?
Czy zrobiłem sobie dokładne plany finansowe doty-



czące swojego dziecka/swoich dzieci?
Czy pomagam innym, przekazując tę wiedzę?



Czy mogę ograniczyć rozbuchaną konsumpcję i prze-



znaczyć 25 zł miesięcznie na akcje humanitarne dla
10 dzieci?
Czy myślałem, jak oraz ile zainwestować, aby finan-



sować te sprawy?

Głód/dieta

Masowy problem głodu jest raczej zjawiskiem prze-
szłości w Polsce i w Europie, a już zwłaszcza tej unij-
nej. W ubiegłym stuleciu głód występował jednak na
tyle często, że urósł nawet do rangi tematu literackiego
w słynnej powieści Głód Knuta Hamsuna. „Najgorzej

Andrzej Fesnak

172

trapił mnie głód, jawiący się mimo wstrętu do jadła.
Uczułem ponownie haniebny apetyt, wewnętrzną żar-
łoczność, która rosła z każdą chwilą”

41

.

Dla przypomnienia podam tylko, że Irlandia na początku
XX wieku straciła

1/3

ludności w wyniku głodu. Podobnie

było na Ukrainie, a co bardziej przerażające — głód tam
nie był wynikiem klęski nieurodzaju jak w Irlandii, lecz
efektem polityki eksterminacji narodu ukraińskiego, pod-
jętej przez Stalina. Widmo i wspomnienie głodu Irland-
czycy mają chyba zapisane w genach — bo jest to obec-
nie jeden z krajów Europy o najwyższym procencie ludzi
otyłych. Tym samym dotykamy zagadnienia racjonalnego
odżywiania się. Nie zawsze dobrobyt i konsumpcja żyw-
ności prowadzą do pozytywnych skutków. Bardzo często
obecnie mamy do czynienia z nadmierną otyłością.
Odpowiednie odżywianie to problem wielu ludzi. Więk-
szość osób zna wprawdzie stwierdzenie, że wszystko, co
smaczne, powoduje tycie, ale niewielu pamięta, że nale-
ży uzupełniać organizm mikroelementami i witamina-
mi. I tu się zaczyna problem finansowy, większość su-
plementów bowiem kosztuje kilkadziesiąt do kilkuset
złotych miesięcznie.
Odpowiedz sobie na pytania:

Czy myślałem już o tym problemie — czy raczej uda-



ję, że go nie ma?
Czy mam pieniądze na regularne „suplementowa-



nie się”?

41

K. Hamsun, Głód, Poznań 1974.

Jak powinny wyglądać finanse rodziny?

173

Czy mam pieniądze na seminaria dotyczące zdrowe-



go żywienia?
Czy bywam na takich seminariach?



Czy przewidziałem konieczność zmiany diety w star-



szym wieku, gdy będę mieć 50, 60, 70 lub 80 lat?
Czy myślałem, jak oraz ile zainwestować, aby finan-



sować te sprawy?

Podróże

Niewątpliwie kształcą, jak wiemy. Dlatego też o wielu
osobach można domniemywać, że raczej chętnie spę-
dzają czas w domu — zwłaszcza szefowie partii. Ale
czy możliwa jest jakakolwiek podróż tylko za jeden
uśmiech? Może jako student włóczyłeś się z plecakiem
po Europie. Ale w wieku 30, 40 lub więcej lat zmniej-
sza się ochota na spanie w dworcowej poczekalni i za-
jadanie zupek w proszku. Rośnie natomiast chęć ko-
rzystania ze specjałów miejscowej kuchni, wygodnego
łóżka w hotelu, posiedzenia w barze czy pubie. Jego
Świątobliwość Dalajlama naucza, iż raz w roku każ-
dy powinien udać się w miejsce, gdzie jeszcze nie był,
obserwować ludzi i wyciągać wnioski. Świat jest pięk-
ny, widziany zarówno z samolotu, samochodu, roweru
czy łódki. Czyż nie jest świetnie poznać ojczyznę pizzy,
szampana, szkockiej whisky, popatrzeć, gdzie narodziły
się najpiękniejsze walce, zobaczyć, jak robi się tortillę,
posłuchać fado, poczuć woń Atlantyku, zjeść norwe-
skiego węgorza? Przykłady można mnożyć. Jedni lubią
kuchnię, inni miejsca inspirujące piosenkarzy i poetów,
dzieła sztuki, architekturę itp.

Andrzej Fesnak

174

Odpowiedz sobie na pytania:

Czy myślałem już o tym problemie — czy raczej uda-



ję, że go nie ma?
Czy mam plan poznawania świata samemu lub z ro-



dziną?
Czy mam plan, jak finansować swoje podróże i po-



znawanie świata?
Czy mam pieniądze, żeby poznawać świat i bogac-



two jego kultur?
Czy mam na naukę języka w kraju, który jest jego



kolebką?
Czy mogę zapewnić swoim bliskim kontakt z innymi



kulturami i dziełami sztuki, architektury, społeczeń-
stwem, obyczajami, kuchnią, ciepłym morzem?
Czy mogę utrzymywać kontakt z rodziną, bliskimi,



przyjaciółmi na świecie?
Czy od czasu do czasu dla higieny psychicznej wyjeż-



dżam do innego kraju, aby odpocząć od „polskości”,
nabrać dystansu i sił?
Czy finansuję to z własnych środków, czy też urlop



to zawsze u Ciebie katastrofa finansowa?
Czy myślałem, jak oraz ile zainwestować, aby finan-



sować te sprawy?

Wiara

Niezależnie od religii, jaką wyznajesz — ma ona swoje
miejsca kultu, a także własne ważne uroczystości i świę-
ta. Niektóre religie bardzo rygorystycznie nakazują od-
wiedzanie swoich miejsc kultu. Np. każdy muzułma-

Jak powinny wyglądać finanse rodziny?

175

nin ma obowiązek raz w życiu podróżować do Mekki,
żeby zobaczyć słynny Czarny Kamień. Inne nakazują
celebrowanie świąt według określonych rytuałów, jak
np. judaizm. W Polsce najczęściej wyznawany jest ka-
tolicyzm, jako nurt chrześcijaństwa. Wielu ludzi jesz-
cze za życia polskiego papieża Jana Pawła II odwiedziło
Watykan i miało okazję być na audiencji lub na Angelus
przed katedrą św. Piotra w Rzymie. Dla wielu było to
jednak i jest tylko marzeniem z powodów finansowych.
Chcieliby pojechać na grób Jana Pawła II — ale nie są
w stanie tego sfinansować. Lourdes, obraz Matki Bo-
skiej Ostrobramskiej, czy nawet Jerozolima i Betlejem,
są dla wielu ludzi nieosiągalne, aczkolwiek bliskie ich
sercom.
Nieraz pewnie widziałeś też różne parafialne kościo-
ły, śliczne perełki architektury — a jednak niezadbane
i niedogrzane zimą. Albo może znasz bliskie Ci osoby,
które skorzystałyby z Twojego wsparcia, ponieważ nie
radzą sobie finansowo? Wspomaganie własnej wspól-
noty religijnej nie powinno być aktem jałmużny, ale
świadomą działalnością finansową. Jak parafialny
ksiądz ma zaplanować ogrzewanie swojego kościoła,
skoro nie ma planu przepływów finansowych, a jedyne,
na co może liczyć, to jałmużna rzucona na tacę? Świa-
domy członek wspólnoty religijnej powinien o nią sys-
tematycznie dbać. Dla przykładu — jeżeli w parafii kilka
tysięcy osób regularnie przesyłałoby chociaż 10 zł mie-
sięcznie na jej konto — to byłoby kilkadziesiąt tysięcy
miesięcznie. Wystarczająco dużo, aby ogrzać kościół,
pomóc potrzebującym, zorganizować dodatkowe zaję-
cia dzieciom, czy też tańsze wycieczki do miejsc kultu.

Andrzej Fesnak

176

Wystarczyłoby też na zorganizowanie zajęć z planowa-
nia finansowego i dla nowożeńców, i pozostałych człon-
ków parafii. Zastanów się nad coraz częstszym poglą-
dem — czy kościoły zamyka degrengolada moralna, czy
może brak pieniędzy na ogrzewanie?
Odpowiedz sobie na pytania:

Czy myślałem już o tym problemie — czy raczej uda-



ję, że go nie ma?
Czy wspomagam swoją wspólnotę religijną regular-



nymi datkami?
Czy mogłem odwiedzić ważne dla mnie miejsca kul-



tu religijnego w Polsce?
Czy mogłem odwiedzić ważne dla mnie miejsca kul-



tu religijnego na świecie?
Czy zafundowałem bliskim święta w sposób inny niż



przed telewizorem?
Czy zawsze mogę celebrować święta tak jak bym



tego chciał?
Czy myślałem, jak oraz ile zainwestować, aby finan-



sować te sprawy?

Zmęczenie

Jest czasem rezultatem przejściowej sytuacji życiowej.
Częściej jednak wynika z nieumiejętnego planowania
lub braku priorytetów w działaniach. Bardzo często też
łączy się zmęczenie ze stresem. To drugie słowo zrobiło
w ostatnich latach taką karierę, że już chyba nie trak-
tuje się go poważnie. Wszystko naokoło sprawia, że je-
steśmy zestresowani, a najbardziej stresuje oczywiście

Jak powinny wyglądać finanse rodziny?

177

praca. Prasa kolorowa oraz internetowe strony pełne są
bardzo „inteligentnych” pomysłów — co robić, aby się
nie nudzić w biurze i nie stresować.
Profesor Szczepański nazywa zmęczenie zbawieniem.
„Z niego bowiem wywodzi się wszelka ekonomia wysił-
ku, wszelkie planowanie — nie z ograniczoności środ-
ków, którymi człowiek dysponuje, ale z ograniczoności
sił granic odporności i wytrzymałości”

42

.

Niewątpliwie zmęczeniu można przeciwdziałać i prze-
ciwdziałać należy. W dzisiejszych czasach najlepszym
rozwiązaniem jest korzystanie z możliwości odpoczyn-
ku. Sprzyja temu nowa dziedzina przemysłu — well­

well-

ness. Ta sztuka odpoczywania i dbania o swoje ciało
związana jest oczywiście z kosztami. Coraz więcej hoteli
i ośrodków wypoczynkowych proponuje usługi SPA —
zabiegi dla ciała pozwalające wypocząć.
Według Talmudu co 7 lat następuje rok odpoczynku.
Niezależnie od przekonań religijnych, odpowiedz sobie
na pytanie — stać Cię na to? A może stać Cię na taki
odpoczynek, którego pragniesz?
Odpowiedz sobie na pytania:

Czy myślałem już o tym problemie — czy raczej uda-



ję, że go nie ma?
Czy planuję finansowanie swojego odpoczynku?



Czy byłem na szkoleniach dotyczących planowania,



zarządzania czasem, określania priorytetów?
Czy planuję odwiedziny w SPA kilka razy w roku?



42

J. Szczepański, op. cit.

Andrzej Fesnak

178

Czy zaplanowałem zawieźć tam swoją rodzinę?



Czy mogę sobie zrobić przerwę/bezpłatny dzień wol-



ny/urlop — zawsze wtedy, kiedy chcę?
Czy stać mnie na zmianę klimatu i otoczenia?



Czy stać mnie na wizyty w ośrodkach wellness oraz SPA?



Czy mogę sobie pozwolić na masaże lecznicze?



Czy stać mnie na regularne badania?



Czy myślałem, jak oraz ile zainwestować, aby finan-



sować te sprawy?

Starość

Jest czymś paskudnym — jak twierdził Seneka i nieste-
ty miał ogromną rację. Nie pomoże tu żadna filozofia.
Oczywiście szanujemy doświadczenie ludzi starszych,
ich ogromne osiągnięcia i dobro, które uczynili innym.
Doceniamy rolę, jaką odegrali w naszym życiu czy też
życiu społeczeństwa. Respektujemy, pomagamy, po-
dziwiamy.

A czy to się przekłada na ich zdrowie?



Przekłada się na ich sprawność?



Przekłada się na mobilność?



Przekłada się na samopoczucie fizyczne?


„[…] ale cóż zrobić, gdy tak się złoży, że śmierć nie przyj-
dzie, gdy jesteśmy żaglem rozpiętym w wichurze, ale zwle-
ka i czeka, aż spokorniejemy, aż ulegniemy słabości zwiot-
czałych mięśni i znużonego serca, zatkanych arterii i guzów
narastających jak huby na spróchniałym pniu?”

43

.

43

Ibidem.

Jak powinny wyglądać finanse rodziny?

179

Co prawda, na szczęście umrzemy wszyscy i zrobimy
trochę miejsca następnym generacjom na matce ziemi
— ale w jaki sposób będziemy czekać na ten radosny
moment, zależy niestety od naszych finansów.
Należy szanować ludzi starszych i pomagać im. Ale
świat raczej brutalnie się od nich odwraca. Nawet tak
powszechne urządzenia jak telefon komórkowy czy kal-
kulator są dziś dostosowywane do ludzi młodych z do-
skonałym wzrokiem. Klawisze są tak małe, że osoby
starsze mają zwykle problemy z obsługą. Daleko nam
do wschodnich kultur, w których człowiek starszy cie-
szy się szacunkiem i podziwem. A przecież nierzadko
jest świadkiem stulecia — obserwował i widział ogrom-
ne zmiany. W krajach zachodnich istnieją Uniwersytety
Trzeciego Wieku i ludzi starszych integruje się różnymi
działaniami do aktywnego uczestniczenia w życiu spo-
łecznym. Dla porównania — w Berlinie w każdej dziel-
nicy jest taka Volkshochschule im Bezirk, czyli w całym
jednym mieście — kilkanaście. W Polsce niewiele ponad
100 w całym kraju. W Polsce za to największą rozrywką
emeryta nadal jest niedzielna msza, karmienie gołębi
w parku lub opieka nad wnukami — o ile na to sił star-
cza. Tak wygląda szara rzeczywistość bez ideologii. Ide-
ologicznie oczywiście wspieramy, pomagamy — rząd,
prezydent, państwo, instytucje, partie polityczne itd.
Najczęściej tylko przed wyborami. Później trochę jakby
mniej. Ale — będzie nas coraz więcej! Piszę nas — bo
niezależnie od tego, ile masz lat, Czytelniku — Polska
jest krajem starzejącym się. Za mało się rodzi dzieci.
Abyśmy się odmłodzili — potrzebne są wielodzietne ro-
dziny. Czyli najprościej — imigranci z Bułgarii, Turcji,

Andrzej Fesnak

180

Rumunii, Ukrainy lub krajów Maghrebu. Pewnie trudno
byłoby zaśpiewać wówczas: „Żeby Polska była Polską”?
Ale niezależnie od przekonań politycznych i religij-
nych — demografii nie da się oszukać, a w nagły model
rodziny polskiej z czwórką dzieci wierzę tak samo jak
Ty, Czytelniku! Prędzej zanucimy sobie: „Jeszcze tylko
wiosen kilka” i: „Wesołe jest życie staruszka”…
Nie zamierzam Cię straszyć, Drogi Czytelniku, ale jako
doradca finansowy powiem — możesz wierzyć tylko
w to, co masz sam. Jak dostaniesz zapomogę emery-
turową — to się ciesz. Pamiętaj jednak nasze przysło-
wie rodzime, że łaska pańska na pstrym koniu jeździ.
Świadczenie państwowe jest wprawdzie z łaski, ale na
koniu nie jeździ. A za posiadanie własnego konia — me-
chanicznego, jeszcze dopłacisz podatek i tyle.
Odpowiedz sobie na pytania:

Czy myślałem już o tym problemie — czy raczej uda-



ję, że go nie ma?
Czy mam wystarczająco dużo, żeby godnie żyć, gdy



będę mieć dla siebie 24 godziny?
Czy mam wystarczająco dużo, aby realizować swoje



potrzeby wieku późnego (70 lat i więcej)?
Czy stworzyłem sobie własny, prywatny plan eme-



rytalny?
Czy jestem uzależniony od nędznej państwowej za-



pomogi, zwanej potocznie emeryturą?
Czy myślałem, jak oraz ile zainwestować, aby finan-



sować te sprawy?

Jak powinny wyglądać finanse rodziny?

181

Śmierć

Na szczęście pojawi się i uwolni nas od problemu nie-
śmiertelności. Tylko czy przypadkiem nie mamy ochoty
jeszcze trochę być jednak jarzmem życia zniewoleni?
Najczęściej myślimy w chwili autorefleksji — co mi tam,
kiedy już mnie nie ma — to czym się martwić? Być może
Twoja religia nakazuje Ci pomartwić się, co z Tobą po-
tem będzie. Nie pretenduję w żaden sposób do wyja-
śniania eschatologicznych aspektów. Ale te ziemskie
chętnie wyjaśnię. Zostawisz długi albo majątek — i to
do podziału. Jedno i drugie stanowi problem.
Pamiętasz, jak pisałem, że życzę Ci, abyś umarł w porę?
Każdemu tego życzę. Z praktyki doradcy finansowego
z przeszłością agenta ubezpieczeniowego wiem jed-
nak, że ten przywilej otrzymują od Boga tylko nieliczni.
Większość umiera nie w porę i pozostawia z tego tytułu
problemy.
Brak precyzyjnego rozporządzenia własnym majątkiem
w formie testamentu jest poważnym błędem. Jest to
nasza ostatnia przykrość i złośliwość, jaką możemy zro-
bić naszym bliskim. Pewnie dlatego wielu z nas mści się
w ten sposób na swoich najbliższych. Poważny człowiek
myśli jednak o śmierci. I robi swój testament za życia —
zważywszy że po śmierci nie da się go zrobić w ogóle.
To pierwsze pół problemu. Drugie pół to spadek, który
pozostawiamy. Będzie to majątek czy dług?
Łatwo powiedzieć: zostaw majątek — możesz sobie po-
myśleć, Czytelniku. Oczywiście, równie łatwo jest ten
problem rozwiązać. Rozumiem, że trudno jest czasem

Andrzej Fesnak

182

zdobyć majątek. Ale z pewnością nie jest trudno prze-
znaczyć na ten cel 200–300 zł miesięcznie. Jeżeli ten
wydatek przeznaczysz na polisę ubezpieczeniową na
całe życie — to przez kilkadziesiąt lat uzbierasz całkiem
pokaźną kwotę kilkuset tysięcy złotych, którą odziedzi-
czą Twoi bliscy.
Odpowiedz sobie na pytania:

Czy myślałem już o tym problemie — czy raczej uda-



ję, że go nie ma?
Czy mam odpowiedni majątek, żeby nie pogrążać



rodziny w długach?
Czy zdaję sobie sprawę z tego, że gdy odejdą rodzice



lub rodzeństwo — to ja muszę sfinansować ceremo-
nię pogrzebową?
Czy zadbałem o prosty podział swojego majątku po-



przez testament?
Czy mam odpowiednie polisy na ten cel?



Czy myślałem, jak oraz ile zainwestować, aby finan-



sować te sprawy?

Trudne te wszystkie pytania, prawda? Ale czy ktoś mó-
wił, że życie jest łatwe? Jeśli przestaniemy je zadawać
— czy będzie prościej i lepiej?
Jeśli chcesz być niezależny finansowo i dbać o nieza-
leżność finansową swoich bliskich — to musisz zmienić
strukturę swoich wydatków. Powinna wyglądać nastę-
pująco, jako reguła finansów osobistych:

Jak powinny wyglądać finanse rodziny?

183

Innymi słowy — załóżmy, że zarabiasz 5000 zł.
1500 zł powinno wystarczać na życie, 1500 to raty Two-
ich kredytów, 1500 to inwestycje wszelkiego rodzaju
i 500 zł to kapitał zapasowy. Te inwestycje to nie tylko
kapitał emerytalny, ale Twoje przyszłe samochody, lo-
dówki, wyjazdy itd.
Zastanów się, jak to wygląda u Ciebie i dlaczego w ten
sposób:

Kapitał własny

przepływy roczne / przepływy miesięczne

30%

koszty

30%

bieżąca

obsługa

zadłużenia

30%

reinwestycje

10%

kapitał

zapasowy

Kapitał własny

przepływy roczne / przepływy miesięczne

50%

koszty

50%

bieżąca

obsługa

zadłużenia

Andrzej Fesnak

184

Ten sposób wcale nie jest tańszy.
Wydawanie na życie właśnie tak nie zmienia niczego na
lepsze. Przy zarobkach wspólnych, np. 7000 zł, reguły
powinny być następujące:

2100 zł — życie,



2100 zł — kredyty,



2100 zł — inwestycje przyszłe oraz prefinansowanie,



700 zł — kapitał zapasowy do wykorzystania.


Przy takim podziale po 10 latach z reinwestycji możesz
mieć przy 10% stopach zwrotu ok. 433 000 zł, a z kapi-
tału zapasowego 144 000 zł.
Inwestycje dają Ci zatem 3600 zł odsetek miesięcznie.
Odsetki możesz podzielić następująco 2100 + 1500 —
czyli masz 2100 zł na życie i 1500 zł na kredyty. Możesz
je spłacić szybciej i mądrzej. Możesz wykorzystać 2100
zł na przyśpieszone spłaty kredytów, a na życie mieć te-
raz 2100 + 1500 = 3600 zł.
Jak już spłacisz kredyty szybciej i mądrzej, to masz
3600 zł odsetek, a Twoje koszty życia to tylko 2100 zł.
Przychody kapitałowe przekraczają koszty, a zatem je-
steś niezależny finansowo.

Jak powinny wyglądać finanse rodziny?

185

Ważne terminy

Etapy życia



Budowanie dobrobytu przez pokolenia



Długoterminowe planowanie wydatków



Postfinansowanie



Prefinansowanie



Sprawy ludzkie



Aspekty finansowe ludzkich spraw



Reguła finansów osobistych



Ad futuram rei memoriam…

Jakie finansowe etapy życia możesz rozróżnić?



Co daje budowanie dobrobytu przez pokolenia?



Na czym polega długoterminowe planowanie wy-



datków?
Co powoduje postfinansowanie?



Co daje prefinansowanie?



Co to są sprawy ludzkie?



Jakie są aspekty finansowe ludzkich spraw?



Jak działa reguła finansów osobistych?



C

zęść

4

Co trzeba

zaplanować?

189

Plan edukacyjny to podwójne zadanie, z jednej strony
jest to sposób na odbycie edukacji, a z drugiej — na jej
sfinansowanie.
Jakie są powody tworzenia planu edukacyjnego?

Obniżenie kosztów edukacji dzieci.



Zaplanowanie edukacji dzieci.



Zaplanowanie edukacji własnej.



Zaplanowanie własnej kariery zawodowej.



Obniżenie kosztów edukacji własnej.


Zacznijmy od dzieci i ich wykształcenia. Kiedy mówimy
„edukacja”, najczęściej myślimy o dzieciach. Wykształ-
cenie jest paszportem do biznesu, pracy, kariery, pie-
niędzy. I jest oczywiście związane z kosztami. Za edu-
kację płacimy już od przedszkola, gdzie są dodatkowe
opłaty za rytmikę, taniec, angielski itd.
I tak już się to ciągnie do momentu szkoły wyższej, kiedy
powstaje największy wysiłek do sfinansowania. Uczelni
wyższych płatnych jest w Polsce już ogromna liczba,
tak że wykształcenie nie jest już kwestią szczęścia, żeby
zdać — tylko kwestią ilości pieniędzy w portfelu.
Semestr nauki kosztuje 3000–5000 zł.

Co daje plan edukacyjny?

Andrzej Fesnak

190

Dane za rok 2008:

Rodzaj opłaty Kwota jedn.

Ilość

Razem

Semestr

4000

8

32000

Mieszkanie

1200

48

57600

Wyżywienie

700

48

33600

Pomoce

150

48

7200

Ubranie

800

8

6400

Podróże

100

48

4800

Transport

100

48

4800

Wakacje

4000

8

32000

Komunikacja

80

48

3840

Razem

182240

W wypadku gdy studia będą 6­letnie — należy dołożyć
jeszcze 83 120 zł, co łącznie da 265 360 zł. W 2008 roku
wystarcza to na luksusowy samochód, np. Mercedes
klasy E 350, 4matic, 220 KM.
Czyli czeka Cię, Drogi Czytelniku, wydatek rzędu
190

000–270

000 zł. Może już w tym sezonie, może za

2 lata, może za 10 lat, a może za 18 lat. Średni wydatek
miesięczny to ok. 3130 zł.
Zobacz, jak by to wyglądało, gdybyś wybrał trzecią opcję
— prefinansowanie.
Żeby przez 4 lata wybierać z konta po 3130 zł, potrzebu-
jesz przy różnych stopach procentowych nieco mniej.

5,00%

6%

7%

8%

9%

10%

11%

12,00%

135913,85

133276,39

130709,43

128210,79

125778,37

123410,14

121104,15

118858,49

Przyjmijmy średnią stopę zwrotu na poziomie 6–12%
i popatrzmy, jakimi kwotami miesięcznymi można
uzbierać na przestrzeni kilku lat kwotę 128

210,79 zł —

jako średnią potrzebną na finansowanie studiów.

Co daje plan edukacyjny?

191

6%

8%

10%

12%

5 lat

1828,48

1733,36

1641,99

1554,33

10 lat

778,46

696,17

620,72

551,83

15 lat

438,67

368,06

306,78

254,10

18 lat

329,35

265,29

211,72

167,50

Zapewne już teraz rozumiesz, po co potrzebny jest plan
edukacyjny. Kiedy trzeba będzie finansować studia,
masz do wyboru:

albo wpłacić na konto jednorazowo 128



210,79 zł,

albo co miesiąc wydawać 3130 zł.


Jeżeli natomiast zaczniesz prefinansować ten wydatek,
to mając 18 lat czasu i konto dające 8% rocznie — wy-
starczy 265,29 zł miesięcznie.
Jeżeli porównasz to z miesięczną kwotą 3130 zł, to wyda-
tek miesięczny jest równy ok. 8,5% kwoty pierwotnej.
Ciekawe jest także porównanie kosztów przy różnych
systemach finansowania:

kwota jednorazowa: 128 210,79 zł



3130 zł × 48 miesięcy = 150 240 zł



265,29 zł × 18 lat × 12 miesięcy = 57



302,64 zł

Suma miesięcznych wpłat po 265,29 to 38% kwoty wy-
nikającej z miesięcznych wpłat po 3130 zł.
Warto mieć plan finansowania edukacji, prawda?
Dawno temu, gdy w Polsce był socjalistyczny raj na zie-
mi, docierały czasem informacje zza żelaznej kurtyny.
Ludowe państwo robotników i chłopów szczyciło się
tym, że edukacja była darmowa. Dlatego też chętnie roz-
powiadano informację o złym kapitalizmie, w którym

Andrzej Fesnak

192

rodzice już po urodzeniu się dziecka zaczynali myśleć
o jego edukacji i zapisywali do college’u lub szkoły wyż-
szej. A przerażeni słuchacze kulili się ze strachu na samą
myśl o tym, jak to ludzie są zniewoleni krwiożerczym
kapitalizmem. Sam pamiętam, jak w latach 60. ubiegłe-
go stulecia byłem przerażony taką niegodziwością…
Czasy się wprawdzie zmieniły, ale reguły nie. Według
ekspertów z Centrum im. Adama Smitha koszt wycho-
wania jednego dziecka do osiągnięcia przezeń 20. roku
życia wynosi w Polsce ok. 160 000 zł (minimum), dwój-
ki — 280 000 zł, a trójki — 376 000 zł, i to bez kosztów
pośrednich

44

.

W Stanach Zjednoczonych roczne koszty studenta uczel-
ni prywatnej wynoszą 23

578 dolarów, publicznej 9008

dolarów, zarobki rodziny są miedzy 39

100 a 65

800 do-

larów (dane za rok 2001)

45

.

Fakt planowania edukacji wydaje się zatem oczywisty
— jeżeli dzięki planowi edukacyjnemu redukuje się wy-
datki o ponad 60%!
A czy edukacja jest rzeczywiście potrzebna? To chy-
ba oczywiste. Bez odpowiedniego wykształcenia mało
możliwa jest dobra płaca i kariera. Wymogi dzisiejsze-
go świata są jasno zdefiniowane. Jeśli chcesz osiągnąć
sukces, to:

44

Koszty wychowania dzieci w Polsce a ponoszenie podatków

pośrednich, pod kierunkiem prof. dr. hab. A. Surdeja, Warszawa
2008.

45

The consumer Expenditure Survey by the US Departmanet of

Labor [

http://www.bls.gov

dostęp 12.04.2011].

Co daje plan edukacyjny?

193

musisz mieć pragnienie osiągnięcia własnego celu



w pracy zawodowej,
musisz wiedzieć, jakie działania są konieczne, abyś



ten cel osiągnął,
musisz mieć umiejętności konieczne do osiągnięcia



celu,
musisz mieć samodyscyplinę prowadzącą do celu.


W trakcie twojej kariery będziesz musiał 6–7 razy uczył
wszystkiego od nowa. Takie jest tempo zmian współ-
czesnego świata.

Ośrodek szkoleniowy Wyboston Lakes

Problemu edukacji nie daje się rozwiązać i załatwić raz
na zawsze. Samo ukończenie studiów i zdobycie dyplo-
mu nie wystarcza. Żyjemy w czasach, kiedy konieczna
jest ustawiczna edukacja.
Informacje dotyczące naszego kraju są rewelacyjne.
Z danych Ministerstwa Edukacji wynika że „zawrotna
liczba” — bo ok. 5,2% ludności — tj. poniżej 1 mln osób
w wieku 25–64 lat, bierze udział w edukacji i szkole-
niach. Klasyfikuje to Polskę na najniższym wśród kra-
jów UE­25 poziomie uczestnictwa w kształceniu usta-
wicznym. Ale o wiele ciekawsze jest to, że w kształceniu
ustawicznym w bardzo nieznacznym stopniu biorą
udział zwłaszcza te osoby, którym jest to szczególnie
potrzebne. A zatem takie, które znajdują się w nieko-
rzystnej sytuacji na rynku pracy:

osoby bezrobotne,



osoby z niskimi kwalifikacjami,



osoby starsze.



Andrzej Fesnak

194

Dokument Ministerstwa Rozwoju Regionalnego Pro-
gram Operacyjny KAPITAŁ LUDZKI przedstawia na-
szą najjaśniejszą ojczyznę w barwach ponurego raczej
ciemnogorodu. Uczyć to się lubimy „nie za zbytnio” —
jak mówi popularne powiedzenie. A oto kilka jakże po-
nurych w treści cytatów z owego dokumentu:
„Polscy pracownicy w przeważającej większości nie
widzą potrzeby ciągłego podnoszenia i uzu-
pełniania swych kwalifikacji zawodowych.
Nawyk dokształcania się po uzyskaniu wykształcenia
formalnego nie jest rozpowszechniony”

46

.

Z raportu OECD wynika, że tylko co ósmy polski pra-
cownik bierze udział w szkoleniach. Na tym tle trochę
lepiej rysują się nasze indywidualne decyzje.
Osoby indywidualne to druga — obok firm — grupa
odbiorców usług szkoleniowych. W ciągu ostatnich lat
zainteresowanie usługami szkoleniowymi wśród osób
indywidualnych wyraźnie wzrosło. Według danych
z badania zrealizowanego w styczniu 2006 roku, 45%
Polaków jest zainteresowanych poszerzaniem swoich
kwalifikacji i umiejętności (31% w 2000 roku).
Jakie są główne motywy pracowników popychające do
uczestnictwa w różnorodnych szkoleniach? To przede
wszystkim:

spodziewany awans,



oczekiwanie podwyższenia wynagrodzenia,



46

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007—2013. Prog ram

Operacyjny Kapitał Ludzki, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego,
Warszawa 2007.

Co daje plan edukacyjny?

195

pragnienie zmiany miejsca pracy.


Bardzo mało popularny jest e­learning: korzysta z nie-
go tylko niewielki ułamek firm. Z przeprowadzonych
badań przedsiębiorców wynika, że w grupie MŚP brak
jest popytu na szkolenia prowadzone wyłącznie przez
internet (z samego e­learningu chce skorzystać jedynie
3% firm).
Ponieważ jest duży wybór na rynku szkoleń — przedsię-
biorcy preferują najczęściej te tradycyjne. Istnieje jed-
nak potencjał na szkolenia w formie łączonej (połącze-
nie e­learningu z tradycyjnym szkoleniem), ponieważ
z tej formy chciałby skorzystać co czwarty przedsiębior-
ca. Ale z drugiej strony

1/3

przedsiębiorców twierdzi, że

ich firma nie jest przygotowana do odbywania szkoleń
przez internet.
Tylko 7% ogółu firm korzystało w 2005 roku ze szkoleń
dofinansowanych przez EFS. Główną przyczyną ogra-
niczonego wykorzystania tej pomocy unijnej jest brak
wiedzy na temat tych możliwości. Największy odsetek
firm, które w 2005 roku korzystały z możliwości do-
finansowania szkoleń z EFS, był wśród firm średnich
i dużych — wyniósł on odpowiednio 21% i 28%.
Zaledwie co ósmy polski pracownik bierze udział
w szkoleniach, jak wynika z raportu OECD. 39% przed-
siębiorstw widzi potrzebę prowadzenia szkoleń, w ma-
łych i średnich firmach odpowiednio 49% i 64%.
Najciekawsze jest to, że kobiety są bardziej otwarte na
szkolenia niż mężczyźni.

Andrzej Fesnak

196

Oprócz firm istnieje też grupa indywidualnych odbior-
ców. W ciągu ostatnich lat zainteresowanie szkoleniami
w tej grupie wzrosło o ok. 50%. Według danych z bada-
nia zrealizowanego w styczniu 2006 roku, 45% Polaków
jest zainteresowanych poszerzaniem swoich kwalifikacji
i umiejętności, podczas gdy w roku 2000 było to 31%.
Najwięcej osób chce uczyć się języków obcych, pod-
nosić specjalistyczne kwalifikacje zawodowe, rozwijać
umiejętności informatyczne oraz uzyskiwać kwalifika-
cje potrzebne do zdobycia pracy

47

.

Ustawiczna edukacja jest już oficjalną ideologią UE.
Powstał nawet specjalny program sektorowy GRUND-
TVIG w programie „Uczenie się przez całe życie” (Life-
long Learning Programme — LLP) 2007—2013.
Program Grundtvig dotyczy szeroko rozumianej eduka-
cji ogólnej niezawodowej osób dorosłych i skierowany
jest do różnego typu organizacji działających w obsza-
rze edukacji dorosłych, ich słuchaczy i pracowników.
Nasi sąsiedzi zza zachodniej miedzy mają nawet bardzo
ciekawe znaczki pocztowe. Na jednym z nich był taki
wiersz:
Uradzono więc w urzędzie:
Każdy człek się uczyć będzie!
Robić ma to należycie,
dzięki Bogu — całe życie!!!
(tł. AF)

47

Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw

w Polsce w latach w 2005–2006, red. S. Pyciński i A. Żołnierski,
Warszawa 2007.

Co daje plan edukacyjny?

197

A zatem wykształcenie dzieci to tylko połowa proble-
mu. Sam również potrzebujesz dodatkowego wykształ-
cenia. Zdobędziesz je w drodze uzyskiwania dodatko-
wych kwalifikacji.
Jeżeli przyjąć za dobrą monetę hasło z Wyboston La-
kes — co kilka lat będziesz gruntownie zmieniał swoje
wykształcenie. A zatem w pozycji Plany na przyszłość
potrzebujesz kapitału na szkolenia.
Jeśli przez 3 lata będziesz inwestować po 474,72 zł na
10% rocznie — uzbierasz 20 000. A to oznacza, że przez
następne 25 lat będziesz mógł co roku podnosić swoje
kwalifikacje na kursach za 2000 zł rocznie.
25 × 2000 = 50 000 zł. Tyle musiałbyś wydać.
Twój wydatek to 474,12 × 36 = 17 089,96 zł.
Kiedy będziesz już w wieku poprodukcyjnym, Twój ka-
pitał edukacyjny zamienisz na sanatoryjny.
To druga wielka zaleta kapitału edukacyjnego wynika-
jąca z planu edukacyjnego.
Oczywiście to wszystko zakłada, że chcesz się rozwijać.
Ale nie jest to konieczne. Często powtarzam dzieciom,
że wcale się nie trzeba uczyć, ktoś przecież musi wy-
konywać wysoce pożyteczne prace, takie jak sprzątanie
ulic czy toalet. Ludzie z tytułem profesorskim niechęt-
nie to robią.
Podobnie jest w życiu zawodowym i karierze. Wcale nie
musisz awansować i zarabiać więcej, więc spokojnie
można zrezygnować z planu edukacyjnego, prawda?

Andrzej Fesnak

198

Ważne terminy

2 zadania planu edukacyjnego



Koszty edukacji



Program Grundtvig



Edukacja przez całe życie



Kapitał edukacyjny



Kapitał sanatoryjny



Ad futuram rei memoriam…

Jakie są 2 podstawowe zadania planu edukacyjne-



go?
Na czym polega ustawiczna edukacja?



Po co jest potrzebny plan edukacyjny?



Co możesz uzyskać dzięki prefinansowaniu?



Co można zrobić z kapitałem edukacyjnym po za-



kończeniu pracy zawodowej?

199

Słyszałeś już nie raz, że kredyty są drogie i nie należy
ich brać, ponieważ potem trudno je spłacać. To niewąt-
pliwie prawda, że może tak być. Z drugiej jednak strony
to przecież zasilanie kapitałem obcym — warto z tego
instrumentu finansowego korzystać.

Kredyt jest genialnym instrumentem fi-
nansowym. Pozwala Ci realizować Twoje
cele za cudze pieniądze z wyprzedzeniem
na kilka, kilkanaście lub kilkadziesiąt lat.
A na dodatek — może to być całkowicie za
darmo.

Najbardziej praktyczne podejście do kredytów można
znaleźć u dobrych doradców finansowych. Rozróżnia-
my po prostu dwa rodzaje kredytów:

kredyty dobre,



kredyty złe.


Kredyty dobre to te, które:

służą do nabywania narzędzi pracy (np. samochody,



komputery, maszyny),
służą do nabywania dachu nad głową,



pozwalają wyjść z problemu zdrowotnego,



Jak mądrze korzystać z kredytów?

Andrzej Fesnak

200

pozwalają wyjść z innego problemu życiowego.


Kredyt dobry to kredyt hipoteczny na mieszkanie lub
dom, kredyt na samochód, którym dojeżdżasz do pracy,
kredyt na komputer, przy pomocy którego uczysz się
lub na którym zarabiasz, kredyt na narzędzia, maszyny,
kredyt na edukację.
Kredyty złe to:

kredyty służące tymczasowym zachciankom,



kupowanie rzeczy niemających dla nas tak napraw-



dę znaczenia,
uleganie modom,



uleganie trendom,



uleganie wpływom środowiska itd.


Alvin Hall, znany nowojorski specjalista od planowania
finansowego, w swoim TV Show mówił: „Don’t borrow
to pay for a vacation, holiday giftes, a new wardrobe, or
other treats”

48

.

Kredyty złe to kupowanie kartą kredytową niepotrzeb-
nych rzeczy, odzieży na wyprzedażach, kupowanie wa-
kacji na kredyt, kupowanie dóbr luksusowych, na któ-
re nas nie stać, kupowanie samochodów na pokaz, za
dużych nieruchomości, których nie możemy utrzymać
itd.
Jak zatem widzimy, kupno domu może być związane
z dobrym lub złym kredytem, tak samo kupno samo-
chodu czy też innych narzędzi.

48

„Nie pożyczaj, aby opłacić wakacje, prezenty z wczasów, nową

garderobę czy inne rozkoszne przyjemności”, A. Hall, What not to
spend, London 2004.

Jak mądrze korzystać z kredytów?

201

Bardzo często rozumowanie przy kredycie jest następu-
jące: zarabiam 3000 zł, to stać mnie na ratę 1200 zł. Ale
takie rozumowanie to tylko półprawda. Kiedy bierzesz
kredyt, powinieneś zawsze mieć na względzie całokształt
kosztów, czyli wiedzieć, ile musisz łącznie zapłacić.
A wypadku kredytu interesują Cię następujące infor-
macje:

Jakie jest oprocentowanie kredytu?

Jaka jest rata równa kredytu?

Ile wynosi całkowita spłata?

Ile wynoszą odsetki?

Jaka jest rata malejąca kredytu?

Ile wynosi całkowita spłata?

Ile wynoszą odsetki?

Jaki jest czas trwania kredytu?

Na jaki kredyt możesz sobie pozwolić?

Możesz zdać się na łaskę pracowników banku lub po-
średników kredytowych. Policzą i powiedzą. Ale bardzo
często też policzą Ci informacje z dodatkowymi koszta-
mi, których nie jesteś w stanie ocenić. Jeśli chcesz być
niezależny w podejmowaniu decyzji i opierać na faktach
finansowych — potrzebny Ci komputer finansowy.
W sieci możesz też znaleźć tzw. kalkulatory kredytowe.
To takie protezy, namiastki komputerów finansowych,
z jedną lub dwiema funkcjami finansowymi.
Jeżeli dokonujesz analizy tylko i wyłącznie kredytów,
i to na dodatek w domu, gdzie masz stały dostęp do in-
ternetu — to taka wersja wykastrowanego komputera
finansowego powinna Ci wystarczyć.
Jeśli podejmujesz także inne decyzje — to warto mieć
komputer finansowy. Zagadnienia kredytu możesz ob-
liczać przy jego pomocy bardzo łatwo.

Andrzej Fesnak

202

Niezależnie od modelu, potrzebujesz określonych in-
formacji:

P/YR

Periods per Year

Częstotliwość rat

N

Number of periods

Liczba lat

N x P/YR Total amount of payments Całkowita liczba płatności
I/YR

Interest

Oprocentowanie

PV

Present Value

Kwota kredytu

PMT

Payment

Wysokość raty

FV

Future Value

Wartość końcowa kredytu

Mode

END

Tryb końcowy

Powyższe dane wystarczają, aby policzyć efekty kredy-
tu. Przyjrzyj się poniższym przykładom.

Liczba lat

Sanja spłaca kredyt miesięczną ratą równą w wysokości
2013,98 dolarów. Wzięła 250 000 dolarów na 7,5%. Ile
czasu będzie spłacać kredyt?

N

?

P/YR

12

I/YR

7,5%

PV

250000,00

PMT

–2013,98

FV

0

MODE

END

Po wprowadzeniu danych komputer pokaże N = 240
miesięcy. A zatem 20 lat.

Jak mądrze korzystać z kredytów?

203

Oprocentowanie

Dušica spłaca kredyt miesięczną ratą równą w wysoko-
ści 1932,90 euro. Wzięła 300 000 euro na 25 lat. Jakie
jest oprocentowanie kredytu?

N

25

P/YR

12

I/YR

?

PV

300000

PMT

–1932,9

FV

0

MODE

END

Po wprowadzeniu danych komputer pokaże 6. A zatem
6 procent.

Kwota kredytu

N

15

P/YR

12

I/YR

6,5%

PV

?

PMT

–26133,20

FV

0

MODE

END

Yashiko spłaca kredyt miesięczną ratą równą w wyso-
kości 26

133,20 jenów. Wzięła kredyt na 15 lat, na 6,5%.

Jaka jest kwota kredytu?
Po wprowadzeniu danych komputer pokaże 3 000 000.
A zatem są to 3

000

000 jenów.

Andrzej Fesnak

204

Rata

N

25

P/YR

12

I/YR

5,3

PV

80000

PMT

?

FV

0

MODE

END

Ljubava wzięła na 25 lat kredyt 80 000 funtów, opro-
centowany na 5,3%. Ile wyniesie rata kredytu?
Po wprowadzeniu danych komputer pokaże 481,76
funtów. A zatem rata to 481,76 funtów.

Całkowita spłata i odsetki

Ljubava musi spłacać 481,76 × 12 miesięcy × 25 lat =
144

528,29 funtów.

Tyle zapłaci łącznie.
Odsetki to 144

528,29 – 80 000 = 64

528,29 funtów.

Jak widzisz, możesz w kilka sekund mieć pełną informa-
cję na temat kredytów. Jeżeli porównasz tę informację
z bankową informacją, to łatwo obliczysz, jakie dodatko-
we koszty są ukryte w tym instrumencie finansowym.
Kredyty — jak wiemy — to jeden z najbardziej rozpo-
wszechnionych instrumentów finansowych. Większość
ludzi miała z nimi do czynienia. Większość też jest
zdania, że kredyty łatwo mogą spowodować problemy
finansowe związane ze spłatą rat. Niewielu potrafi ob-
liczyć sobie raty kredytu. Jak zauważyłeś, najczęściej

Jak mądrze korzystać z kredytów?

205

kredytobiorcy są zdani na informacje przekazywane
przez sprzedawców. Panuje słuszne na ogół przekona-
nie, że im niżej jest oprocentowany kredyt, tym lepiej
dla kredytobiorcy.
Wyobraź sobie zatem sytuację taką:

Kredyt samochodowy

Chcesz kupić samochód wart 45 000 zł. Masz 15 000,
więc potrzebujesz finansowania na 30 000 zł. Chciałbyś
miesięczne raty. Wybrałeś markę i idziesz do dwóch de-
alerów.

Dealer I proponuje Ci 30 000 zł kredytu na 9,5%, na



4 lata. Musisz wykupić ubezpieczenie OC, AC i NW
za 2 100 zł.
Dealer II proponuje Ci 30 000 kredytu na 11,2%, na



3 lata. Możesz kupić OC, AC i NW za promocyjną
cenę 300 zł.

Każdy dealer oczywiście twierdzi, że jego oferta jest
najatrakcyjniejsza.
A jak Ty uważasz?

Dealer I

Częstotliwość rat w roku

P/YR

12

Wartość przyszła kredytu

FV

0

Kwota kredytu

PV

30 000 zł

Poziom oprocentowania

I%

9,5%

Czas trwania kredytu

N

4

Rata

PMT

Po wprowadzeniu tych informacji do komputera i naci-
śnięciu PMT otrzymujesz 753,69. Tyle wynosi rata.

Andrzej Fesnak

206

Rata 753,69 zł × 48 = 36 177,31 zł — tę kwotę z oprocen-
towaniem zapłacisz dealerowi.
Odsetki wynoszą zatem 6177,31 zł.
Ubezpieczenie to 2100 zł.
Całkowity koszt odsetek i ubezpieczenia to 6177,31 +
2100 =8277,31 zł.

Dealer II

Częstotliwość rat w roku

P/YR

12

Wartość przyszła kredytu

FV

0

Kwota kredytu

PV

30000 zł

Poziom oprocentowania

I%

11,2%

Czas trwania kredytu

N

3

Rata

PMT

Po wprowadzeniu tych informacji do komputera otrzy-
mujesz 985,01. Tyle wynosi rata.
Rata 985,01 zł × 36 = 35 460,19 zł — tę kwotę z opro-
centowaniem zapłacisz dealerowi.
Odsetki wynoszą zatem 5460,19 zł.
Ubezpieczenie to 300 zł.
Całkowity koszt odsetek i ubezpieczenia to 5460,19 +
300 = 5769,19.
Porównaj teraz obie możliwości:

Dealer I

Dealer II

Różnica

Odsetki w zł

6177,31

5460,19

717,12

Ubezpieczenie w zł

2100,00

300,00

1800,00

Razem w zł

8277,3

5760,19

2517,19

Dealer II, mimo droższego kredytu, dał Ci lepsze moż-
liwości.

Jak mądrze korzystać z kredytów?

207

Korzystając z jego usług, zapłacisz w sumie 2517,19 zł
mniej.
Oczywiście przy założeniu, że Twoja płynność finanso-
wa pozwala na miesięczny wydatek 985,01 zł, a nie tyl-
ko 753,69 zł.
Jak widzisz, analiza pomaga Ci zaoszczędzić zawsze tro-
chę pieniędzy. W wypadku większych kredytów kwoty
te mogą iść w dziesiątki, a nawet setki tysięcy złotych.
Jak sobie radzić z tymi zagadnieniami?
W wypadku kredytu możesz płacić raty stałe lub male-
jące.

Budowa rat jest różna, w ich obrębie istnieją dwa róż-
ne mechanizmy naliczania odsetek i części kapitałowej
kredytu.
Powoduje to różne przepływy finansowe.
Odsetki i całkowita kwota spłaty też będą różne.
Ten sam kredyt może kosztować więcej lub mniej —
w zależności od sposobu spłaty.

Spłata kredytu

Rata

stała

Rata

malejąca

Andrzej Fesnak

208

Rata malejąca

W wypadku rat malejących wpłaca się coraz mniej-



szą kwotę.
W ramach kwoty w każdej racie część kapitałowa



jest stała, ale zmienia się wielkość odsetek.
Odsetki maleją, a część kapitałowa pozostaje taka



sama.

Procedura obliczania

Masz do wykonania kilka kroków.
1 rata

Ustal miesięczną wysokość oprocentowania.

1.

Ustal liczbę rat.

2.

Ustal wysokość części kapitałowej raty.

3.

kapitał

odsetki

1

2

3

·

·

n

n

Kolejne r

at

y

Proporcja zmienia się

Jak mądrze korzystać z kredytów?

209

Ustal odsetki od bieżącej sumy zadłużenia w skali

4.

miesięcznej.
Zsumuj odsetki oraz część kapitałową raty.

5.
Kolejne raty

Odejmij od kwoty kredytu część kapitałową.

6.

Ustal odsetki od pomniejszonej kwoty.

7.

Dodaj do części kapitałowej raty odsetki.

8.
Dowolna rata

Odejmij od kwoty kredytu część kapitałową spłaconą.

9.

Ustal odsetki od pomniejszonej kwoty.

10.

Dodaj do części kapitałowej raty odsetki.

11.
Przykład
1 rata

Ustal miesięczną wysokość oprocentowania:

1.

12% ÷ 12 miesięcy = 1% miesięcznie
Ustal liczbę rat:

2.

20 lat × 12 miesięcy = 240 rat
Ustal wysokość części kapitałowej raty:

3.

240 000 zł ÷ 240 = 1000 zł
Ustal odsetki od bieżącej sumy zadłużenia w skali

4.

miesięcznej:
240 000 zł × 1% = 2400 zł
Zsumuj odsetki oraz część kapitałową raty:

5.

2400 zł + 1000 zł = 3400 zł
Twoja I rata to 3400 zł.

Twój kredyt

240 000 zł

na 20 lat

na 12%

Andrzej Fesnak

210

Kolejne raty

Odejmij od kwoty kredytu część kapitałową:

6.

240 000 zł — 1000 zł = 239 000 zł
Ustal odsetki od pomniejszonej kwoty:

7.

239 000 zł × 1 %= 2390 zł
Dodaj do części kapitałowej raty odsetki:

8.

1000 zł + 2390 zł = 3390 zł

Dowolna rata

Odejmij od kwoty kredytu część kapitałową spłaconą:

9.

Chcesz obliczyć np. 40. ratę:
40 × 1000 zł = 40 000 zł
240 000 zł — 40 000 zł = 200 000 zł
Ustal odsetki od pomniejszonej kwoty:

10.

200 000 zł × 1% = 2000 zł
Dodaj do części kapitałowej raty odsetki:

11.

1000 zł + 2000 zł = 3000 zł

W wypadku takiego kredytu odsetki wyniosą łącznie
289 200 zł.

Rata równa (stała)

W wypadku rat równych spłaca się ciągle taką samą



kwotę.
W ramach kwoty w każdej racie zmienia się propor-



cja pomiędzy częścią kapitałową a odsetkami.
Odsetki maleją, a część kapitałowa rośnie.


Do wyliczania raty stałej potrzebny Ci jest komputer fi-
nansowy. Obliczmy ten sam kredyt.

Jak mądrze korzystać z kredytów?

211

Słownik pojęć komputera finansowego

Częstotliwość rat w roku Periods per Year

P/YR

12

Tryb

Mode

END

END

Exit
Czas trwania kredytu

Number of periods N

20

Całkowita liczba rat

Number of Periods N x P/YR Shift N

Oprocentowanie kredytu Interest

I% YR

12

Kwota kredytu

Present Value

PV

240 000

Rata kredytu

Payment

PMT

?

Wartość przyszła kredytu Future Value

FV

0

Obliczasz PMT

2642,61

Całkowity koszt


–2642,61 zł × 240 miesięcy = –634 225,61 zł
RCL PMT × RCL N = –634 225,61 zł

Koszt odsetek


634 225,61 — 240 000 zł = 394 225,61 zł
RCL PMT × RCL N + RCL PV = 394 225,61 zł
W wypadku spłaty:

Ratą stałą płacisz 634 225,61 zł łącznie — w tym



394

225,61 zł.

Ratą malejącą płacisz 529 000,00 zł łącznie — w tym



289

200,00 zł.

Różnica w odsetkach to 394 225,61 – 289 200 = 105

025,61

Dlaczego za ten sam kredyt można zapłacić aż o 36%
drożej?

Andrzej Fesnak

212

Jak pamiętasz, w racie stałej proporcja między kapita-
łem a odsetkami zmienia się. Ale w racie malejącej jest
od samego początku kilkakrotnie wyższa.

Nr raty Rata stała 2642,61

Rata malejąca

Kapitał Odsetki Kapitał Odsetki

Razem

1

242,61

2400,00

1000

2400

3400

60

436,22

2206,39

1000

1800

2800

120

792,78

1849,83

1000

1200

2200

150

1068,55

1574,06

1000

900

1900

180

1440,24

1202,37

1000

600

1600

200

1757,36

885,25

1000

400

1400

240

2616,47

26,14

1000

10

1010

Jak widzisz, dopiero w okolicy 150. raty część kapitało-
wa raty stałej jest mniej więcej taka, jak część kapitało-
wa raty malejącej od samego początku. A 150 miesięcy
to 12 i pół roku.
Przez ten czas w systemie raty stałej umorzyłeś 83

662,06

zł z kapitału kredytu.
W ratach malejących natomiast 150

000,00 zł.

Opłacasz odsetki z kwoty pozostałej — dlatego w syste-
mie rat stałych są one o

1/3

wyższe.

Jeśli więc możesz — zawrzyj umowę, w której możesz
wcześniej spłacić część kredytu bez odsetek.
A podejmując się kredytu, pamiętaj o całości spłat —
i pomyśl, czy rzeczywiście to, co kupujesz, warte jest
tego, żeby zapłacić kilkakrotnie więcej.
Nie myśl, że jestem przeciwnikiem kredytów — wprost
przeciwnie, uważam je za rewelacyjne narzędzie. Dziś

Jak mądrze korzystać z kredytów?

213

ludzie narzekają na kredyty, a powinni na swoje wybo-
ry. Poczytaj, jak kiedyś pisano o kredytach.
„Uważamy, że zbyteczne objaśniać, co jest kredyt, bo
któż go w życiu swem nie potrzebował, kto z kredytu nie
korzystał? A że kredyt nie jest rzeczą błahą, służy nam za
dowód, że jeśli usłyszymy o człowieku: że ma ogromny
kredyt, nabieramy pewnego szacunku do tego człowie-
ka — gdyż rozumujemy, że kto ma kredyt, musi być bez
wątpienia uczciwym lub bogatym — wyrażenie zaś: ten
człowiek nie ma najmniejszego kredytu — budzi u nas
współczucie, litość, a częstokroć złe wyobrażenie o tem
indywiduum, które nieszczęściem postradało kredyt,
a tem samym wiarę u ludzi”

49

.

Słowo „kredyt” pochodzi od łacińskiego czasowni-
ka: crēdere (infinitivum, presentum activum crēdō),
crēdere — „wierzyć, ufać”.

Indicativus praesentis activi

Osoba L. pojedyncza

L. mnoga

1

credo

credimus

2

credis

creditis

3

credit

credunt

I rzeczywiście, bank musi Ci zaufać, żeby pożyczyć pie-
niądze. To nie ma znaczenia, że zapłacisz z nawiązką.
Najpierw musisz być w ogóle godnym kredytu — czyli
zaufania. To nic innego jak Twoja zdolność kredytowa.

49

Krótkie objaśnienia o zabezpieczeniu na życie spisane i wydane

przez Dyrekcyję Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń
w Krakowie czcionkami Drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego,
pod zarządem Konst. Mańkowskiego 1869, wznowione przez
Allianz Polska.

Andrzej Fesnak

214

Jak widzisz, 3. osoba liczby pojedynczej brzmi w czasie
teraźniejszym credit — czyli ufa. A zatem ktoś najpierw
musi zaufać, by potem zaczęły się przepływy finansowe.
Jeśli więc już bierzesz kredyt — przelicz wszystko do-
kładnie — abyś nie nadużywał tego zaufania.
Czego się nauczyłeś o kredytach?

Biorąc kredyt, należy rozważyć, czy powinny być



raty stałe, czy raty malejące.
Bierz zawsze najniższe oprocentowanie.



Nie zawsze samo oprocentowanie kredytu jest naj-



ważniejsze. Równie istotne są inne informacje, jak
np. możliwość wcześniejszej spłaty.
Sprawdzaj warunki umowy kredytowej dokładnie,



rabaty oraz dodatkowe płatności są istotne.
Czasem wyższe oprocentowanie daje po uwzględ-



nieniu dodatkowych informacji niższe wydatki.
Jeżeli będziesz chciał szybko podpisać umowę kre-



dytową, na pewno zrobisz coś pochopnie i ponie-
siesz konsekwencje finansowe swojej decyzji.
Myśląc o kredytach, zawsze będziesz miał do czynie-



nia z następującymi elementami zagadnienia:

Kwota kredytu. Jeśli wiesz, na ile czasu chcesz



kredyt, wiesz, na jaką ratę możesz sobie pozwolić,
wiesz, jakie jest oprocentowanie — możesz obliczyć
sobie, na jaką kwotę kredyt możesz zaciągnąć.
Okres spłaty kredytu. Jeśli wiesz, jakiej wy-



sokości jest rata, wiesz, jak jest oprocentowany

Jak mądrze korzystać z kredytów?

215

kredyt i wiesz, jakiej jest on wysokości — możesz
obliczyć okres spłaty kredytu.
Wysokość raty. Jeśli wiesz, ile czasu ma być



spłacany kredyt, wiesz, jak jest oprocentowany,
znasz wysokość kredytu — możesz obliczyć, jakiej
wysokości będzie rata kredytowa.
Oprocentowanie kredytu. Jeśli wiesz, jakiej



wysokości jest rata, wiesz, jaka jest kwota kredytu
i wiesz, ile czasu mają być płacone raty — możesz obli-
czyć, jakie jest rzeczywiste oprocentowanie kredytu.

Jeśli będziesz kontrolować powyższe elementy, mo-



żesz zweryfikować każdą złożoną Ci propozycję.
Obliczając koszty kredytu, pamiętaj o kwotach, które



możesz zaoszczędzić, biorąc lepszy kredyt. Taka kwota
może w przyszłości zastąpić Ci kwotę całego kredytu.
Różnica 1% może oznaczać kilkadziesiąt tysięcy złotych



na przestrzeni lat, różnica 2% to podwójna taka kwota.
Kredyt to genialny mechanizm finansowy, pozwala



Ci realizować swoje cele bez wymaganych pieniędzy
— jeśli dobrze użyjesz tego mechanizmu, szybko się
wzbogacisz.
Źle dobrany kredyt może oznaczać dla Ciebie ruinę fi-



nansową, na przestrzeni lat stracisz milion lub więcej.
Jeśli nie będziesz kontrolować kredytów — będziesz



zawsze ponosić w przyszłości straty związane z nad-
miernymi opłatami.
Twórz zawsze system mechanizmów finansowych



połączonych wraz z kredytem — dzięki temu mądrze
wykorzystasz dany Ci czas.

Andrzej Fesnak

216

Ważne terminy

Rata kredytu



Rata stała



Rata malejąca



Kwota kredytu



Procentowe zadłużenie kredytem



Oprocentowanie kredytu



Całkowita spłata kredytu



Odsetki kredytu



Balans kredytu



Ad futuram rei memoriam…

Jak jest zbudowana rata stała?



Jak jest zbudowana rata malejąca?



Jak możesz obliczyć właściwą kwotę kredytu?



Jak obliczasz oprocentowanie kredytu?



Co możesz wywnioskować z kwoty całkowitej spła-



ty kredytu?
Co wnioskujesz z oprocentowania kredytu?



O czym informuje balans kredytu?



217

Nieruchomość to produkt potrzebny każdemu. Każdy
musi gdzieś mieszkać, gdzieś żyć. Nic więc dziwnego,
że większość ludzi jest tym żywotnie zainteresowana,
aby posiadać nieruchomość. I tu pierwsza dziwna wia-
domość dla Ciebie, Drogi Czytelniku.
Nigdy nie będziesz posiadał żadnej nieruchomości! Jak
to możliwe, skoro przecież inni ludzie mają? Ano, nie-
stety, ludzie nie mają żadnych nieruchomości. Wcale
źle nie przeczytałeś. I ja jako autor też jestem przy zdro-
wych zmysłach.
Nikt nigdy i nigdzie nie miał żadnej nieruchomości. To
skrót myślowy, że się ma nieruchomość.
Większość ludzi, chcąc nabyć prawa do nieruchomości,
zaczyna od oglądania nieruchomości, a potem udaje się
do banków w sprawie kredytów.

To, co możesz posiadać to jedynie (aż)
prawo do użytkowania nieruchomości.
Prawo do władania nią, czerpania z niej
pożytków. Ale nigdy nie masz nierucho-
mości.

Powinni zacząć zupełnie od czegoś innego — od obli-
czenia „na ile nieruchomości mogą sobie pozwolić”.

Jak finansować nieruchomości?

Andrzej Fesnak

218

Jak pamiętasz, kredyt zły to m.in. kupowanie nierucho-
mości, których nie możemy utrzymać i spłacić. Łatwo
to sobie uzmysłowić, stosując zasady zdrowia finanso-
wego w planowaniu obciążeń kredytem hipotecznym.
Nie będziemy się teraz zastanawiać nad tym, gdzie ku-
pić tanio nieruchomość. Takich możliwości są setki
i tysiące. Teraz prześledzimy kilka założeń finansowych
związanych z koncepcją zdrowia finansowego.
Jeżeli chcesz zachować reguły zdrowia finansowego —
musisz przyjąć dane wskaźniki finansowe do określania
swojej sytuacji. Jednym z tych wskaźników jest procent
Twoich przychodów przeznaczony na spłatę raty kre-
dytowej.
Nie ma znaczenia, jak ocenia Twoją zdolność kredytową
bank. Chodzi tu o Twoje zdrowie finansowe, a nie po-
litykę sprzedażową banku. W praktyce reguła zdrowia
finansowego jest o wiele bardziej surowa niż scoring
bankowy, czyli ocena przez analityka Twojej zdolności
finansowej.
Złota reguła mówi, że nie powinieneś się zadłużać na
więcej niż 28–33% swoich dochodów. A zatem jeżeli
zarabiasz 3000 zł, to nie powinieneś przeznaczać na
ratę kredytową 30­letniego kredytu hipotecznego wię-
cej niż 1000 zł. Jak zapewne zauważysz, niewiele kre-
dytu można za taką ratę otrzymać.

1000 zł raty, 30 lat kredytu hipotecznego, kwota kredytu przy oprocentowaniu

4%

5%

6%

7%

8%

9%

10%

209461,24

186281,62

166791,61

150307,57

136283,49

124281,87

113950,82

Wiem, co zaraz powiesz. Rzucisz kilka tzw. niewybred-
nych słów, czyli przekleństw pod moim adresem, bo

Jak finansować nieruchomości?

219

przecież za taką kwotę przy cenie ok. 7000 zł za m²
można kupić od 30 do 16 m² kwadratowych lokalu.
Dlatego odpowiedz sobie na podstawowe pytanie:
Chcesz uzasadniać swoje święte oburzenie czy poznać
reguły zdrowia finansowego?
Czy z faktu, że ludzie nie mogą pohamować się w nad-
miernej konsumpcji, ma wynikać, że nie istnieją reguły
zdrowia finansowego?
Odnieśmy to do zdrowia fizycznego. Istnieją parame-
try opisujące zdrowego człowieka. Jeżeli dorosły męż-
czyzna ma 180 cm wzrostu, to waga powinna wahać się
między 77 a 87 kg. Dzienne spożycie kalorii nie powin-
no przekraczać 3500 kilokalorii. Nie przeczy to faktowi,
że są tacy, co jedzą 7000 kalorii i ważą 120 kg. Istnieją
i żyją. Funkcjonują.
Ale czy na pewno dobrze się czują i są zdrowi? Czy to
jest ideał?
Mam nadzieję, że to porównanie uzmysłowiło Ci cały
problem.
To nie ma znaczenia, że osoba zarabiająca 3000 zł ma
ratę kredytową 1800 zł, a za 1200 zł żyje i jakoś się jej
to udaje. Ta sytuacja jest potencjalnym zagrożeniem,
ponieważ współczynnik zadłużenia wynosi 60% zara-
bianego kapitału.
Gdyby wynosił 28–33%, takiej osobie żyłoby się o wiele
łatwiej i lepiej.
Popatrz, jak to wygląda przy różnej stopie procentowej
w wypadku raty 1800 zł.

Andrzej Fesnak

220

Kwota kredytu jest znacząco większa.

1800 zł raty, 30 lat kredytu hipotecznego, kwota kredytu przy oprocentowaniu

4%

5%

6%

7%

8%

9%

10%

377030,32

335306,91

300224,91

270553,62

245310,29

223707,36

205111,48

Jeśli wziąłbyś ten kredyt na 4%, wyniesie on 377

030,32 zł.

Przy średniej cenie 7000 zł za m² (2008, Warszawa)
wychodzi 53 m², a więc dwa, a może nawet i trzy pokoje
według socjalistycznych norm budowlanych.
Ale sytuacja jest moim zdaniem nadal podbramkowa.
Na razie wszystko działa dobrze. Masz 3000 zł, z czego
1800 przeznaczasz na ratę, a 1200 zł masz na życie.
Zobacz, co się stanie, jeżeli Twój kredyt będzie drożał
po 0,5% w ciągu kolejnych kwartałów:

377 030,32 kredytu, na 30 lat, rata stała kredytu przy oprocentowaniu

4%

4,5%

5%

5,5%

6%

6,5%

7%

1800

1910,36

2023,98

2140,74

2260,49

2383,09

2508,39

1200

1089,64

976,02

859,26

739,51

616,91

491,61

W ostatnim wierszu masz kwotę pozostałą do dyspozy-
cji z 3000 zł po zapłaceniu raty kredytu.

Ile mniej będziesz mieć w kieszeni przy wzroście oprocentowania kredytu o 0,5%

4%

4,5%

5%

5,5%

6%

6,5%

7%

1 800

1910,36

2023,98

2140,74

2260,49

2383,09

2508,39

1200

1089,64

976,02

859,26

739,51

616,91

491,61

Różnica

110,36

223,98

340,74

460,49

583,09

708,39

Jak widzisz, zmiana o 0,5% kosztuje Cię ok. 110 zł. Niby
niewiele, ale przekraczasz punkt krytyczny.
10 min w życiu człowieka nie znaczy nic. Ale spróbuj
posiedzieć te 10 min pod wodą bez powietrza. Albo
umrzesz, albo uszkodzisz trwale i nieodwracalnie mózg,
bo przekraczasz linię krytyczną 2 min. Tak samo jest
w tym omawianym przypadku finansowym.

Jak finansować nieruchomości?

221

Jeśli jest to 60% zadłużenia, to zmniejszenie pozostałej
na życie kwoty 1200 zł o 110 zł staje się poważnym pro-
blemem, ponieważ jest to prawie 10% (9,17%) dostęp-
nego kapitału.
Gdybyś zarabiał 5000 zł, to rata 1800 stanowiłaby 36%.
Więc nawet przy kredycie, który podrożeje do 7% przy
racie 2508,39 zł, będziesz mieć ok. 50% miesięcznego
zarobku.
Wtedy zmiana raty o 110 zł, z 1800 zł na 1910 zł, ozna-
czałaby, że poziom zadłużenia wzrósł do 38%. Wzrost
w takiej sytuacji to 2,2% środków miesięcznych.
Ale przy zarobkach 3000 zł kwota 110 zł to 3,67 % środ-
ków miesięcznych, a więc odczuwane to będzie relatyw-
nie jak 2 razy większe obciążenie.
Osoba zarabiająca 5000 zł w porównaniu musiałaby
mieć podwyżkę raty o 183,34 zł, żeby odczuwać to po-
dobnie.
Jak sam widzisz, koncepcja zdrowia finansowego ma
swoje uzasadnienie i nie ma nic wspólnego z proble-
mem, czy stać Cię na daną nieruchomość…
Kiedy bierzesz kredyt, powinieneś zawsze mieć na
względzie całokształt kosztów, czyli wiedzieć, ile musisz
łącznie zapłacić.

Andrzej Fesnak

222

Przyjrzyj się:

N

30

P/YR

12

I/YR

11

PV

30 000,00

PMT

?

FV

0

MODE

END

Postanowiłeś kupić mieszkanie na kredyt hipoteczny.
Wziąłeś 300 000 zł na 30 lat na 11%.
Ile zapłacisz za ten kredyt? Po wprowadzeniu tych in-
formacji do komputera i naciśnięciu PMT otrzymujesz
–2856,97.
Twoja rata kredytowa równa będzie wynosić 2856,97 zł.
Tych rat masz 30 × 12 = 360
360 rat × 2 856,97 zł = 1 028 509,27 zł
Spłacając ten kredyt przez 30 lat, zapłacisz w sumie po-
nad milion zł — czyli ponad 3 razy więcej niż wziąłeś!
Dokładnie 343%!
Jak to możliwe?
Zwróć uwagę, że proporcja pomiędzy kapitałem bazo-
wym a odsetkami ciągle się zmienia.
W przypadku długiego kredytu hipotecznego przez wie-
le lat spłacasz przede wszystkim odsetki. Część odset-
kowa i kapitałowa w racie zrównują się dopiero po

2/3

okresu kredytu.

Jak finansować nieruchomości?

223

Tabela przedstawia wyniki obliczeń w zaokrągleniu do
pełnej złotówki:

Rok Rata nr

Rata równa 2857 zł

Kapitał w racie Odsetki w racie

1

1

107

2750

1

2

108

2749

1

3

109

2748

1

12

118

2739

2

24

132

2725

3

36

147

2710

4

48

164

2693

5

60

183

2674

6

72

205

2652

7

84

228

2629

8

96

255

2602

9

100

264

2593

10

120

317

2540

13

150

417

2440

15

180

548

2309

17

200

658

2199

20

240

947

1910

23

275

1304

1553

24

285

1428

1429

25

300

1638

1219

27

324

2039

818

28

336

2275

582

29

348

2538

319

30

359

2806

51

30

360

2832

25

Dopiero w racie 285. masz równowagę między kapita-
łem i odsetkami. Ale rata 285. oznacza, że już od 23 lat

Andrzej Fesnak

224

i 9 miesięcy spłacasz kredyt. Zdążyłeś już wpłacić do
banku 2857 zł × 285 = 814 245 zł i do spłacenia masz
jeszcze połowę kredytu, bo 154 437 zł!
Tak działa magia procentu składanego, kiedy bank jest
czarnoksiężnikiem, mugolem jesteś Ty!
Dla tych, którzy nie słyszeli nigdy o Harrym Potterze,
wyjaśnienie: mugol — to „pozamagiczny gość”, czyli po-
zbawiony umiejętności uprawiania jakiejkolwiek magii.
A zatem o magii procentu składanego nie ma co w ogóle
wspominać!
Pozwoliłeś na działanie procentu składanego przeciw-
ko sobie! Jedyną pociechą jest to, że w zamian masz
mieszkanie. Zapłaciłeś za nie jednak 3 razy więcej.
Najczęściej jest tak, że tracisz, ponieważ nie potrafisz
skontrolować faktów finansowych.
Jak widzisz, nadpłata taka może być całkiem spora,
ponieważ przy długoterminowym, 30­letnim kredycie
oprocentowanie działa na korzyść banku, a na naszą
niekorzyść. W okresie 30 lat zapłacisz:

od 5,5% dwukrotnie więcej,





od 9,5% trzykrotnie więcej,





od 13,0% czterokrotnie więcej.





Łatwo więc sobie możemy wyliczyć, że nieruchomość
wartą 600 000 zł (75 m

2

po 8000 zł) kupujemy za

1,2 mln, 1,8 mln lub 2,4 mln zł. Szansa odsprzedaży z zy-
skiem przy takim sposobie finansowania nie istnieje.

Jak finansować nieruchomości?

225

W przypadku długotrwałych kredytów hipotecznych
warto się również zastanowić, jaki wpływ ma oprocen-
towanie na funkcjonowanie kredytu.
Już różnica 1% może oznaczać w perspektywie 30 lat
wiele.
A różnica kilku procent z kolei — może oznaczać bardzo
wiele.

Kredyt hipoteczny, 300 000 zł na 30 lat

Stopa %

Rata

Całość kredytu

rata x 360

Ponad kredyt

zapłaciłeś

O ile więcej

oznacza 1%

5%

1610,46

579765,60

279765,60

6%

1798,65

647514,57

347514,57

67747,22

7%

1995,91

718526,69

418526,69

71012,12

8%

2201,29

792465,74

492465,74

73939,05

9%

2413,87

868992,43

568992,43

76526,69

10%

2632,71

947777,30

647777,30

78784,87

11%

2856,97

1028509,27

728509,27

80731,97

12%

3085,84

1110901,60

810901,60

82392,33

Jak widać z tabeli:

Jeżeli zamiast kredytu na 5% weźmiesz kredyt na



6% — to zapłacisz 67 747,22 zł więcej.
Jeżeli zamiast kredytu na 6% weźmiesz kredyt na



7% — to zapłacisz 71 012,12 zł więcej.
Jeżeli zamiast kredytu na 7% weźmiesz kredyt na



8% — to zapłacisz 73 939,05 zł więcej itd.

Jest to mało prawdopodobne, abyś mógł znaleźć na
rynku o określonych parametrach finansowych roz-
piętość grubo ponad 100%. Jest to prawie pewne, że
nie będziesz miał możliwości zdobycia kredytu za 5%
lub 12%. Ale jest wielce prawdopodobne, że znajdziesz
bank, który ma kredyt o 1% tańszy. Ten 1% na prze-
strzeni lat to średnio kwota ok. 70 000 zł. A w wypadku

Andrzej Fesnak

226

gdybyś znalazł kredyt o 2% tańszy — zaoszczędzisz ok.
150 000 zł na przestrzeni lat. To połowa całego Two-
jego kredytu! Również miesięczna rata będzie średnio
o 400 zł niższa, jeżeli kredyt jest tańszy o 2%.

Balans Twojego kredytu hipotecznego

Aby obliczyć, ile mógłbyś zaoszczędzić, spłacając kredyt
wcześniej, trzeba policzyć, którą ratę spłaciłeś oraz ile
jeszcze kredytu jest do zapłacenia.
Tabela przedstawia wyniki obliczeń w zaokrągleniu do
pełnej złotówki.
300 000 zł na 30 lat na 11%
Rata wynosi 2856,97 zł
2856,97 zł × 360 = 1 028 509,27

Lata

Nr ostatniej

raty kredytu

Pozostały

bilans

Pełna kwota

360 rat

Część spłacona +

bilans

Zaoszczędzisz

10

120

276788zł

1028510zł

619624zł

408886zł

15

180

251362zł

1028510zł

765617zł

262893zł

20

240

207403zł

1028510zł

893075zł

135435zł

25

300

131400zł

1028510zł

988464zł

40018zł

30

360

0zł

1028510zł

1028510zł

0zł

Jeśli zatem możesz np. po 20 latach spłacić wcześniej
kredyt — zaoszczędzisz dodatkowo 135 435 zł.
Oprocentowanie kredytu i jego długość są ze sobą ściśle
powiązane i wpływają na siebie jako parametry zmien-
nych. Tak jak 2 boki w prostokącie.
Poniższa tabelka pokaże Ci, jakie stopy procentowe po-
wodują podwojenie lub potrojenie wartości spłaty kre-
dytu.

Jak finansować nieruchomości?

227

A zatem jeżeli masz zamiar wziąć kredyt na 25 lat, to
przy stopie 6,4% zapłacisz 2 razy tyle, ile wziąłeś, a przy
stopie 11,3% zapłacisz 3 razy tyle.

Okres kredytu

% podwojenia

% potrojenia

20 lat

8,00 %

14,1%

25 lat

6,40 %

11,3 %

30 lat

5,35 %

9,4 %

Czyli — bierzesz 300 000 zł na 25 lat. Jeśli kredyt kosz-
tuje 6,4% — oddasz do banku 600 000 zł, a jeżeli kosz-
tuje 11,3%, to oddasz 900 000 zł. I to cała filozofia.
Oczywiście, możesz słusznie zakładać, że cena nieru-
chomości będzie rosła. Poniższa tabelka pokaże Ci, o ile
średniorocznie musi wzrastać, by osiągnąć tyle, ile za-
płaciłeś za nią rzeczywiście.

Wartość nieruchomości 300 000 zł

Procenty pokazują konieczny średnioroczny wzrost wartości

Okres kredytu

Zapłaciłeś podwójnie

600 000 zł

Zapłaciłeś potrójnie

900 000 zł

20 lat

3,53% rocznie

5,65% rocznie

25 lat

2,81% rocznie

4,49% rocznie

30 lat

2,34% rocznie

3,73% rocznie

A zatem możesz być już chyba spokojny, taki wzrost
nieruchomości osiągają prawie zawsze w przypadku po-
dwojenia wartości. W przypadku potrojenia pewnie nie
zawsze w okresie 20 lat, ale w okresie 30 z pewnością.
Tylko czy na pewno możesz być spokojny? A co z Bez-
litosną Krwawą Lady? Jaką Krwawą Lady? Nie rozu-
miesz, o co chodzi? Pachnie bezsensem?
Co z Krwawą Lady o imieniu Inflacja?
Bezlitośnie wytnie w pień część Twoich pieniędzy i war-
tości, które uzyskałeś. Lokal kosztował 300 000 zł. Je-

Andrzej Fesnak

228

żeli miałbyś mieć równowartość 300 000 zł po latach
działania inflacji, to musiałbyś mieć odpowiednio:

Ekwiwalent wartości nabywczej 300 000 zł

Średnioroczna inflacja

Lata

2,0%

2,5%

3,0%

3,5%

4,0%

4,5%

20 lat

445784,22

491584,93

541833,37

596936,66

657336,94

723514,21

25 lat

492181,80

556183,23

628133,38

708973,50

799750,90

901630,34

30 lat

543408,48

629270,27

728178,74

842038,11

973019,25

1123595,44

Jak to zinterpretować?
Bardzo prosto. Kupiłeś 25 lat temu lokal wart 300

000 zł,

na kredyt oprocentowany na 6,4% rocznie. Nierucho-
mość drożała o 2,81% rocznie. Średnioroczna inflacja
wynosiła 3%. Powinieneś sprzedać za 628

133,38, ale

możesz tylko za 600 000 zł.
Czyli tracisz 28

133,38. A ponieważ zapłaciłeś tak na-

prawdę 600 000, to problem jest większy.

Rzeczywista wartość nabywcza 600 000 zł

Średnioroczna inflacja

Lata

2,0%

2,5%

3,0%

3,5%

4,0%

4,5%

20 lat

403782,80

366162,57

332205,45

301539,53

273832,17

248785,72

25 lat

365718,52

323634,35

286563,34

253888,19

225070,08

199638,36

30 lat

331242,53

286045,61

247192,06

213767,05

184991,20

160200,01

W porównaniu z okresem nabycia nieruchomości, Two-
je pieniądze trochę straciły na wartości.
Więc jeżeli sprzedałeś tę nieruchomość po 25 latach za
600 000 zł, to przy średniej inflacji 3% rocznie straciłeś
600 000 – 286 563,34 = 313 436,66 zł. Gdyby infla-
cja wynosiła 2%, to straciłbyś 600 000 – 365 718,52 =
243

281,48 zł.

To tak, z grubsza rzecz biorąc, wygląda od strony finan-
sowej nabywanie nieruchomości na kredyt.

Jak finansować nieruchomości?

229

Może teraz myślisz, że jestem przeciwnikiem kredytów
hipotecznych? Przyjrzyjmy się tym rozważaniom.
Czynsz czy kredyt?
Dla celów biznesowych wynajmujesz domek o po-
wierzchni 180 m

2

, płacąc 40 zł za m

2.

Właściciel pro-

ponował Ci kupno domku za 630 000 zł. Nie zgodziłeś
się, ponieważ masz tylko 100 000 zł wolnej gotówki.
Musiałbyś wziąć 530 000 zł kredytu pod zastaw nie-
ruchomości. Kredyt jest oprocentowany na 10,3%. Czy
dobrze zrobiłeś?
Twój miesięczny czynsz wynosi 7 200 zł, a roczny
86

400 zł. Oznacza to, że jeżeli nie będzie żadnych pod-

wyżek czynszu, zapłacisz:

w ciągu 10 lat — 864 000 zł,





w ciągu 15 lat — 1 296 000 zł,





w ciągu 20 lat — 1 728 000 zł.





Sprawdź, co by się stało, gdybyś wziął kredyt hipotecz-
ny na 10, 15 lub 20 lat?

N

zmienne

P/YR

12

I/YR

10,3

PV

530000

PMT

?

FV

0

END

END

Po wprowadzeniu tych informacji do komputera finan-
sowego masz odpowiednio:

Andrzej Fesnak

230

Lata kredytu

Rata

Całość kredytu

10 lat

7092,33

851079,83

15 lat

5793,07

1042752,89

20 lat

5220,40

1252896,57

A zatem prosty wniosek:

Biorąc kredyt na 10 lat — po 10 latach masz spłaco-





ny kredyt, a budynek jest Twój. Od 11. roku zarabiasz
na czynszu! Łącznie po 20. roku prowadzenia biznesu
masz dzięki kredytowi Cash Flow 864 000 zł na plus!
Biorąc kredyt na 15 lat — po 15 latach zapłacisz





o 253

000 zł mniej w porównaniu do czynszu. Ozna-

cza to, że już w 13. roku biznesu zaczniesz zarabiać
na czynszu. Łącznie po 20. roku prowadzenia bizne-
su dzięki kredytowi masz Cash Flow 685 000 zł na
plus.
Biorąc kredyt na 20 lat — po 20 latach zapłacisz





o 475

000 zł mniej w porównaniu do czynszu. Oznacza

to, że już w pod koniec 15. roku biznesu zaczniesz za-
rabiać na czynszu. Łącznie po 20 latach prowadzenia
biznesu dzięki kredytowi masz Cash Flow 475 000 na
plus.

Zadaj sobie trzy ważne pytania. Powiedz głośno do siebie:

Jak mogę spłacać kredyty, wykorzystując magię pro-

1.

centu składanego dla siebie, a nie przeciw sobie?
Jak mogę komponować różne mechanizmy finanso-

2.

we tak, aby działały z korzyścią dla mnie?
Jak mogę stworzyć kombinację mechanizmów fi-

3.

nansowych w taki sposób, żeby mój kredyt z per-
spektywy lat był za darmo?

Jak finansować nieruchomości?

231

To wszystko jest możliwe do wykonania. Nie jest też
trudne. Wymaga tylko poszerzenia wyobraźni finanso-
wej i odpowiednich przeliczeń przy pomocy komputera
finansowego. O tym, jak to zrobić — dowiesz się na stro-
nie

www.planowanie­finansowe.pl

. Komputer finanso-

wy zawsze pomoże Ci trzymać wszytko pod kontrolą.
Czego się nauczyłeś?

Nie tylko oprocentowanie kredytu jest najważniej-



sze. Równie istotne są inne informacje, np. stopień
zadłużenia.
Sprawdzaj warunki umowy kredytowej dokładnie,



rabaty oraz dodatkowe płatności są istotne.
Obliczając koszty kredytu, pamiętaj o kwotach, które



możesz zaoszczędzić, biorąc lepszy kredyt. Taka kwota
może w przyszłości zastąpić Ci kwotę całego kredytu.
Różnica 1% może oznaczać kilkadziesiąt tysięcy złotych



na przestrzeni lat, różnica 2% to podwójna taka kwota.
Źle dobrany kredyt może oznaczać dla Ciebie ruinę fi-



nansową, na przestrzeni lat stracisz milion lub więcej.
Jeśli nie będziesz kontrolować kredytów — będziesz



zawsze ponosić w przyszłości straty związane z nad-
miernymi opłatami.
Twórz zawsze system mechanizmów finansowych



połączonych wraz z kredytem — dzięki temu mądrze
wykorzystasz dany Ci czas.

Dlatego warto się zawsze zastanowić, czy nie dałoby się
prefinasować nieruchomości. Takie działanie daje bar-
dzo dobre rezultaty finansowe.

Andrzej Fesnak

232

Ważne terminy

Procent zadłużenia kredytem



Oprocentowanie kredytu



Całkowita spłata kredytu



Wzrost wartości nieruchomości



Działanie inflacji



Odsetki kredytu



Wcześniejsza spłata balansu kredytu



Ad futuram rei memoriam…

Jaki jest Twój procent zadłużenia kredytem (jeżeli



masz kredyt)?
Co wynika z oprocentowania kredytu w długim



terminie?
Co zyskujesz dzięki wcześniejszej spłacie kredytu?



Jak powinieneś obliczać swoją zdolność kredytową?



Jak kredyt wpływa na koszt nieruchomości?



O czym informuje balans kredytu?



Co wynika z inflacji wobec cen sprzedaży?



Jaki musi być średnioroczny wzrost wartości nie-



ruchomości?

233

Symptomy życia, reprezentowane przez świadomość
i przekonania są manifestacją ciała subtelnego — umy-
słu, ego i inteligencji

50

.

Jak widzisz, już w jednym z najstarszych dzieł literac-
kich świata pojawia się myśl, że przekonania kształtują
naszą świadomość. Niestety, tej ubezpieczeniowej świa-
domości najczęściej brakuje nam na każdym kroku.
Wyobraź sobie, że masz firmę produkującą wspaniałe
kosmetyki. Masz unikatową maszynę, której nie po-
siada nikt. Dzięki niej robisz wspaniałe kremy, szmin-
ki, maści, olejki. Gdyby nie ta maszyna — Twoja firma
przestałaby istnieć.
Co zrobiłbyś z tą maszyną? Pozostawiłbyś samopas?
A może doglądałbyś? A nawet ubezpieczył przed kra-
dzieżą i zniszczeniem?
Twoje zdrowie i życie są najważniejszymi elementami
Twojego dobrobytu. Są najlepszymi narzędziami, dzię-
ki którym możesz wzbogacać się i wzbogacać swoją ro-
dzinę. To maszyny do zarabiania pieniędzy.
I te maszyny zabezpieczamy najczęściej najgorzej.

50

Bhagavad­gita. Taka jaką jest, Śri Śrimad A.C, Bhaktivedanta

Swami Prabhupada, Warszawa 1986.

Jak powinieneś chronić życie?

Andrzej Fesnak

234

W przypadku giełdy każdy, nawet bez żadnej specjali-
stycznej wiedzy, wie, że jest jedna, uniwersalna zasada.
Kupuj tanio, a sprzedawaj drożej. W przypadku ubezpie-
czeń brakuje na ogół tej ludowej mądrości. Najczęściej
nie można ich kupić wtedy, gdy są potrzebne. Należy je
kupić wcześniej — ale na ogół wielu ludzi twierdzi, że
ubezpieczy się później i na pewno z tym zdąży.
Co będzie zawsze narażone w Twoim życiu:

Możesz stracić zdrowie i zdolność do wykonywania



zawodu.
Możesz stracić zdrowie i zdolność do pracy.



Możesz stracić życie i pozostawić rodzinę z długami



lub problemami finansowymi.

Choroba i wypadek to tzw. ryzyko potencjalne w Two-
im życiu. Może się zdarzyć (oby nie) — ale nie musi.
Śmierć jest ryzykiem obligatoryjnym. Zdarzy się na
pewno. Pytanie tylko: kiedy?
A teraz bardzo niecodzienne życzenia ode mnie, Drogi Czy-
telniku. Pamiętasz, jak życzyłem Ci, abyś umarł w porę?
Dziwne, prawda? Jak można komuś życzyć śmierci?

Ty jako osoba

Choroba

Wypadek

Śmierć

Jak powinieneś chronić życie?

235

Otóż z punktu widzenia doradcy finansowego można.
Problem polega bowiem na tym, że większość ludzi
umiera nie w porę.
Co to znaczy?

Ludzie umierają przedwcześnie. Oznacza to, że nie

1.

wypełnili swoich funkcji rodzinnych, społecznych
i finansowych wobec rodziny:

pozostawiają małe dzieci, którym będzie brako-



wać rodzica,
pozostawiają nierozwiązane problemy finansowe,



pozostawiają na wiele lat samotności swojego



partnera.

Ludzie umierają zbyt późno. Oznacza to z kolei sze-

2.

reg innych problemów:

nie ma nikogo w ich wieku, z kim mogliby dzielić



doświadczenie życiowe,
żyją dłużej niż ich własne dzieci,



ich ciało już odmawia posłuszeństwa od lat i są



więźniami łóżka,
najczęściej są zdani na łaskę i opiekę innych ludzi,



nie mają odpowiednich finansów, aby godnie żyć.



Mam nadzieję, że doceniasz po tych paru przeczyta-
nych słowach, dlaczego życzę Ci, abyś umarł w porę. Ja
w każdym razie tak bym chciał.
Jak więc widzisz, w wypadku osoby mamy do czynienia
z dwoma rodzajami ryzyka: potencjalnym i obligatoryjnym.
Pamiętaj — w wypadku ryzyka potencjalnego — czas
nie gra roli, jeśli dotyczy to rzeczy. Mieszkanie możesz

Andrzej Fesnak

236

ubezpieczyć zawsze — chyba że znane jest już zdarzenie
przyszłe pewne. Brzmi dziwacznie, prawda? Otóż ubez-
piecza się ryzyko, czyli zdarzenie przyszłe niepewne.
Jeśli jest już pewne — nie jest ryzykiem. Przekonali się
o tym mieszkańcy Opola i Wrocławia w trakcie powodzi
stulecia. Kiedy wiadomo było, że fala dojdzie za dzień
i zaleje miasto — ustawiły się kolejki chętnych do ubez-
pieczenia mieszkania. Trochę sobie tak wspólnie posta-
li, bo towarzystwa ubezpieczeniowe pozamykały biura
i nie prowadziły wówczas sprzedaży ubezpieczeń.
Ale w wypadku ryzyka obligatoryjnego im później się
ubezpieczysz, tym jest to na ogół droższe. Z wiekiem ro-
śnie ryzyko związane z Twoją osobą. Kiedy ryzyko do-
tyczy ludzi — im później się ubezpieczysz, tym więcej
będziesz płacił.
Jak pamiętasz, w przypadku giełdy każdy wie, że zasa-
dą jest: kupuj tanio, sprzedawaj drożej. Ale gdy chodzi
o ryzyko dotyczące własnego życia — większość ludzi
woli kupować później, kiedy już jest zawsze drożej.

Twoje ryzyko

Jaka polisa

Czy ważny jest

Twój wiek?

Zdrowie

Kapitałowa, na życie

i dożycie z dodatkiem

ochrony zdrowia

Tak

Śmierć naturalna

Terminowa lub inna

dowolna

Tak

Śmierć na skutek

wypadku

Dowolna z dodatkiem Tak

Spłata kredytu

Kapitałowa, na życie

i dożycie, z funduszem

inwestycyjnym

Tak

Jak powinieneś chronić życie?

237

Twoje ryzyko

Jaka polisa

Czy ważny jest

Twój wiek?

Wykształcenie dzieci Kapitałowa, na życie

i dożycie

Tak

Posag

Kapitałowa, na życie

i dożycie

Tak

Renta kapitałowa

Rentowa, emerytalna

Nie, ważny jest

kapitał

Jak widzisz, ryzyko związane z wiekiem nie istnieje tyl-
ko wtedy, gdy chodzi o czystą rentę kapitałową.
Czyli, innymi słowy, potrzebne Ci są ubezpieczenia na
życie rozumiane zupełnie inaczej, niż to wprowadziła
paranoja sprzedażowa z okresu wdrażania nieudanej
reformy emerytalnej 1999/2000. Ubezpieczenie na ży-
cie nie jest żadnym dodatkiem emerytalnym w ramach
III filaru. To jedna z możliwych funkcji porównywalna
do czubka góry lodowej wobec innych, które pełni. Pod-
stawą jest ochrona. Najprościej wyrażają to doradcy fi-
nansowi:
„Podstawową przesłanką do kupna ubezpieczenia na
życie jest zamiana niepewności, że osoba może nie być
w stanie pokryć wszystkich zobowiązań finansowych
w przypadku nieszczęścia, na pewność, że te wszystkie
finansowe zobowiązania zostaną pokryte”

51

.

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz dla swe-
go życia?
Odpowiedź na to pytanie dla każdego jest prosta. Sku-
tecznej, przede wszystkim. Ale co to znaczy: skutecznej?

51

S. Mitra, T. Potts, L. LaBrecque, Practicing Financial Planning

for Proffesionals, Rochester 2005.

Andrzej Fesnak

238

W tej materii nawet specjaliści, doradcy z tytułem, mają
podzielone zdania. Przyjrzyjmy się prostemu modelowi
rodziny, żeby łatwiej prześledzić tok rozumowania.
Jan i Ewa Przykładzińscy są małżeństwem. Jan zarabia
4000 zł netto miesięcznie, a Ewa 3000 zł netto mie-
sięcznie. Dzieci: Jaś (5 lat) i Małgosia (3 lata) są zdrowe
i w wieku przedszkolnym. Przykładzińscy mają kredyt
hipoteczny (300

000 zł, na 30 lat, 7%, w złotówkach,

rata stała 1995,91 — spłacili już 31 rat) i spłacają rów-
nież samochód osobowy (50 000 zł, 7 lat, 9%, rata stała
804,45 zł, spłacone 7 rat). Z przepływów finansowych
wynika, że obsługa kredytów to ok. 2800 zł, na życie
pozostaje 4200 zł. Czasem udaje się z tego wykroić ja-
kieś oszczędności, czasem zużywa się wszystko, a nawet
robi debet kilkuset złotych na koncie. Jakiej ochrony
ubezpieczeniowej potrzebują nasi klienci?
Istnieje co najmniej pięć rodzajów planów ochrony
ubezpieczeniowej życia.

Plan I. Maksymalny Plan Ochrony

Plan maksymalny jest funkcją przepływów finansowych
produkowanych przez rodzinę, ogólnodostępnych stóp
procentowych oraz stawek podatkowych. Co to znaczy?
To znaczy, że należy zachować takie same przepływy,
uwzględniając ogólnodostępne stopy procentowe oraz
obciążenia podatkowe. Innymi słowy, można powie-
dzieć, że zmieniamy siłę roboczą członka rodziny na in-
strument finansowy. Natura ludzka funkcjonuje w taki
sposób, że raczej dąży do poprawiania sobie sytuacji niż
jej pogarszania, a pogorszenie stanowi na ogół nie tylko

Jak powinieneś chronić życie?

239

problem finansowy, ale też i psychiczny. Czyli łatwiej
zaakceptować to, że się zarabia więcej, niż dostosować
się do niższych zarobków.
Przyjmując to za pewnik, można powiedzieć, że status
quo rodziny powinien być zawsze utrzymany. A więc
instrument finansowy powinien zapewnić wpływy ge-
nerowane przez partnerów. Gdyby Ewie zabrakło Jana
przynoszącego 4000 zł miesięcznie, powinna mieć
wpływ tej wysokości. Jeżeli przyjmiemy do rozważań
przykładową stopę zwrotu z inwestycji na poziomie
10% rocznie, to aby mieć 48 000 zł odsetek, potrzebny
jest kapitał równy 480 000 zł. Musimy jednak również
uwzględnić obciążenie podatkowe w wysokości 20% od
zysków kapitałowych. A zatem kwota odsetek powin-
na wynosić 60 000 zł, co wymaga kapitału 600 000
zł. To samo w przypadku Jana. Rekompensować wpły-
wy z pracy Ewy może jedynie kapitał 450 000 zł, bo
przy stopie zwrotu 10% oraz podatku 20% wygeneruje
3000 zł kapitału miesięcznie. Jak widać, maksymalna
ochrona przepływów finansowych oznacza sumę 600
000 zł na życie Jana oraz 450 000 na życie Ewy. Tylko
te sumy ubezpieczania na życie gwarantują właściwe
ubezpieczenie przepływów finansowych. Świadomie
opuszczam tu konstelację polis i miesięczne składki, bo
każdy może to sobie ustalić sam.

Plan II. Minimalna Ochrona Ubezpieczeniowa

Co daje minimalna ochrona ubezpieczeniowa?
Odpowiedź jest jasna — co najmniej dwie korzyści, acz-
kolwiek obydwie wątpliwej jakości. Po pierwsze, bar-

Andrzej Fesnak

240

dzo małe obciążenie finansowe miesięcznie, bo kosztu-
je pewnie niewiele i to jest oczywiste. Ale daje również
złudnie poczucie zabezpieczenia. Ubezpieczony ma czy-
ste sumienie, bo przecież się ubezpieczył. To klasyczny
przypadek zamiany efektywności działania na radość
z działania. Minimalna ochrona konstruowana jest na
dwa sposoby:

Agent ubezpieczeniowy boi się dokonać rzetel-

1.

nej analizy z obawy, że klient nie kupi nic drogie-
go. Ustala więc, że na ubezpieczenie przeznaczymy
np. 100 zł miesięcznie z budżetu i co za te pieniądze
może sprzedać klientowi, to sprzedaje. Rodzaj czy
typ ubezpieczenia i tak nie ma tu znaczenia, suma
jest zawsze za mała.
Co bardziej rzeczowi agenci negocjują z klientem

2.

(lub czasem, co gorsza, podejmują decyzje za klienta
sami). Sposoby są różne. Odwołując się do naszych
Przykładzińskich, zabezpieczyć można np.:

Dochód Jana za ½ roku, żeby sobie rodzina mo-



gła poradzić jakoś, czyli np. 24 000 zł.
Dochód roczny Jana, czyli 48 000 zł.



Dochód roczny Ewy, czyli 36 000 zł itd.



Wariantów jest tu dużo, i jak widzimy, mogą zabezpie-
czać różne elementy finansowe rozmaitymi kwotami.

Plan III. Optymalna Ochrona Ubezpieczeniowa

Co to jest optymalna ochrona ubezpieczeniowa?
Optymalna ochrona to wariant wynikający z czterech
przesłanek:

Jak powinieneś chronić życie?

241

możliwie maksymalnej ochrony,



możliwie minimalnych cen,



zestawienia różnych produktów ubezpieczeniowych,



najlepszej relacji między nimi.


Oznacza to, że sytuacji klienta nie da się tak napraw-
dę nigdy rozwiązać jednym produktem ubezpieczenio-
wym, ponieważ takie rozwiązanie jest z reguły drogie.
Konieczna jest zatem właściwa kombinacja, która przy-
bliży do maksymalnej kwoty, a jednocześnie będzie
trzymać nisko parametr finansowy. Optymalna ochrona
może zrównać się z maksymalną ochroną, choć z prak-
tyki wynika, że jest na ogół niższa. Może stanowić punkt
wyjścia i dojścia do ochrony maksymalnej. Ważnym
aspektem optymalnej ochrony ubezpieczeniowej jest
to, że może się odnosić zarówno do przepływów finan-
sowych (podobnie jak Maksymalny Plan Ochrony), jak
też do Net Worth klienta. Net Worth to różnica pomię-
dzy stanem posiadania a zobowiązaniami. Elementem
takiego planu może być zatem natychmiastowe oddłu-
żenie rodziny. W przypadku Przykładzińskich można
pomyśleć o zabezpieczeniu:

przepływów finansowych (co zbliżyłoby do planu



maksymalnej ochrony),
spłaty wszystkich długów i kapitału przejściowego



na dostosowanie.

Wszystkie kredyty do spłacenia w przypadku Przykła-
dzińskich to kredyt hipoteczny z balansem 291

670,54

oraz samochodowy 46

925,35, a zatem łącznie

338

595,89 zł.

Andrzej Fesnak

242

Kapitał przejściowy można potraktować jako minimum
kwartalne zarobki, przy czym można oczywiście dobro-
wolnie go zwiększyć. A zatem doszłaby kwota 18 000 zł
lub 24 000 zł.
Przykładzińscy potrzebują zatem 338 596 + 24 000 =
362 596 zł sumy ubezpieczenia. Nie jest to suma łącz-
na, lecz indywidualna dla każdego z małżonków. Nie
rozwiązuje wprawdzie problemu dochodów, ale uwal-
nia od problemu długów. Ponieważ sumy są niższe niż
w przypadku planu maksymalnego, to i koszt będzie
niższy. Przy okazji można zwrócić uwagę na dodatkowy
element układanki finansowej.

Wariant 1.

Z wypłaconego ubezpieczenia spłacone zostaną kredyty.
Rodzina miała 7000 zł dochodu. Obsługa kredytów wy-
nosiła 2800 zł miesięcznie. Na życie zostawało 4200 zł.
W przypadku śmierci Jana na życie zostaje 3000, bra-
kuje zatem 1200 zł. W przypadku śmierci Ewy na życie
zostaje 4000, brakuje zatem 200 zł.

Wariant 2.

Gdyby taka kwota została zainwestowana na 10% net-
to, to odsetki stanowiłyby 36 259 zł rocznie. Daje to
3021 zł miesięcznie. Koszty kredytów to 2800 zł. Po-
zostały przy życiu małżonek utrzymuje kredyty i spłaca
zgodnie z terminem.
W przypadku śmierci Jana 3000 + 3021 — 2800 =
3221 zł, brakuje zatem 979 zł. W przypadku śmierci
Ewy 4000 + 3021 — 2800 = 4221 zł, jest 21 zł więcej.

Jak powinieneś chronić życie?

243

Wariantów oczywiście może być więcej, ponieważ jed-
nym z czynników tego planu jest możliwie niskie obcią-
żenie składką ubezpieczeniową.

Plan IV. Suma, na którą stać klienta

Czym jest suma, na którą stać klienta? Jest to suma wy-
nikająca z analizy przepływów finansowych oraz analizy
świadomości finansowej agenta. Z przepływów finanso-
wych Przykładzińskich wynikają dwie przesłanki:

posiadają środki na życie,



konieczna jest restrukturyzacja wydatków.


Bardziej świadome wykorzystanie własnych środków
finansowych oznacza możliwość wygenerowania do-
datkowych pieniędzy. W przypadku Przykładzińskich
możliwe będzie zapewne wygenerowanie kilkuset zło-
tych miesięcznie z ich przepływów. Taką kwotę mogliby
zatem przeznaczyć na stworzenie sobie określonych pa-
rametrów bezpieczeństwa dla swojej rodziny. Jednym
z problemów mogłoby być zadłużenie wynikające z po-
siadanych kredytów. A zatem suma ubezpieczenia mo-
głaby pokryć co najmniej jeden z kredytów. Oczywiście
tylko wtedy, gdy agent nie uzna a priori, że to za dużo
i klienci nie powinni. Znana prawda mówi o tym, że
agenci nakłaniają klientów do takich kwot, które sami
mogą przeznaczyć na cele ubezpieczeniowe.

Plan V. Suma ochrony, którą akceptuje klient

Plan ochrony ubezpieczeniowej, który akceptuje klient,
jest zawsze funkcją dwóch wypadkowych:

Andrzej Fesnak

244

tego, co pokazał agent



tego, co klient myśli, że może lub powinien przezna-



czyć na ubezpieczenie.

Nie ma on odnośników do ochrony ubezpieczeniowej
maksymalnej czy nawet optymalnej. Wynika raczej
z szoku, jakiego doznaje klient, kiedy słucha o proble-
mach ubezpieczeniowych, oraz z jego woli rezygnacji
z konsumpcji. Zauważyć można, że tendencja w ro-
zumowaniu jest tu odwrotna niż w przypadku ochro-
ny maksymalnej. O ile tam idziemy „od góry” w rozu-
mowaniu i sprawdzamy koszty, o tyle tu, tak jak przy
planie minimalnym, idziemy „od dołu”. Klient decy-
duje się na kwotę, która wynika z podniesienia tej mi-
nimalnej. Agent wspomaga tu decyzję, nakłaniając do
zwiększenia kwoty przeznaczonej na ochronę. Jeżeli
klient wcześniej nie zobaczył maksymalnej ochrony, to
sytuacja sprowadza się do obiegowego stereotypu za-
chowań. Klient na coś się decyduje, a „namolny” agent
chce więcej. Jeżeli natomiast wcześniejsza analiza sytu-
acji pokazała maksymalne potrzeby — sytuacja taka nie
ma na ogół miejsca.
A teraz najważniejsze pytanie: dlaczego ubezpieczenie
na życie chroni majątek?
W przypadku wszystkich planów trudno znaleźć ścisłe
rozgraniczenia. Praktyka pokazuje, że plany ochrony
ubezpieczeniowej można by
ułożyć następująco, przyjmu-
jąc wysokość sumy ubezpie-
czenia za porządkującą ideę:

Plan maksymalny
Plan optymalny
Plan możliwy dla klienta
Plan akceptowany
Plan minimalny

Jak powinieneś chronić życie?

245

Przy takim ułożeniu odpowiedź na pytanie też staje się
oczywista. Plan minimalny czy też akceptowany przez
klienta pełni funkcję typową dla ubezpieczeń na życie.
Efektem tych planów jest bowiem ewentualne świad-
czenie, które jest sprawą umowną i wynika przede
wszystkim z pieniędzy przeznaczonych na ten cel.
Z kolei plan maksymalny lub optymalny jest ściśle
skorelowany z majątkiem klienta. W grę wchodzi bądź
ochrona przepływów finansowych, bądź natychmiasto-
wa zmiana Net Worth wynikająca z oddłużenia.
Jak wynika z tego schematu, plan możliwy oznaczałby
sytuację mieszaną, z jednej strony stworzoną na pod-
stawie sum umownych, a z drugiej wnoszący być może
zmiany do Net Worth.
Decyzja o zakupie polisy jest niewątpliwie ważną i na
całe życie. Ale jak już zauważyłeś — nie znaczy to, że
należy odwlekać ją w nieskończoność. Lepiej byłoby
powiedzieć, że jest to decyzja o kolejnej polisie, a nie
o zakupie polisy. Bo polis trzeba mieć kilka.
Zatem co powinieneś dodatkowo uwzględnić, wybiera-
jąc polisę ubezpieczeniową?

1. Odpowiedzieć sobie na pytanie: kogo
i jak chcę zabezpieczyć?

Polisa ubezpieczeniowa, jak sama nazwa wskazuje, jest
ubezpieczeniem. Oznacza to przed wszystkim ochronę
na wypadek śmierci lub ewentualnie inwalidztwa. Jakie
mogą być finansowe skutki śmierci? Kto ma otrzymać
wsparcie finansowe z tego tytułu i jakie? Na jak długo
to wsparcie powinno wystarczyć? Już te pytania poka-

Andrzej Fesnak

246

zują, że wartość sumy ubezpieczenia może być różna.
Jeśli jest to ekwiwalent rocznej pensji, to może to być
kilkadziesiąt tysięcy złotych. Jeżeli jednak miałaby to
być kwota generująca finanse w przyszłości dla rodziny
to — pamiętając o ochronie maksymalnej — musi być to
kilkaset tysięcy, a może nawet powyżej miliona zł. Jeśli
milion zł zdeponuje się w banku na 6% netto, to odsetki
wynoszą 60 000 zł – 20% = 48 000 zł ÷ 12 miesięcy
= 4000 zł miesięcznie. Taka polisa oczywiście kosztuje
odpowiednio dużo. Efekt dźwigni finansowej składek
w porównaniu do sumy ubezpieczenia jest tu najwięk-
szy wśród innych instrumentów finansowych.

2. Odpowiedzieć sobie na pytanie: jaki ka-
pitał chcę zdobyć i w jaki sposób?

Efekt inwestycyjny jest zawsze dodatkiem do polisy
ubezpieczeniowej. Oszczędzanie przez polisę ubezpie-
czeniową ma również sens nie tylko ze względu na po-
datki. Polisa zmusza do osiągnięcia celu finansowego,
ponieważ przedwczesna wypłata oznacza stratę całości
kapitału lub jego ogromnej części. Dzięki temu można
osiągnąć zamierzony cel.

3. Odpowiedzieć sobie na pytanie: jaki
wysiłek finansowy akceptuję?

Najlepszym rozwiązaniem jest posiadanie grupy pro-
duktów inwestycyjnych oraz grupy produktów ochron-
nych. Jeśli ktoś ma tylko określoną ilość pieniędzy, którą
może lub chce przeznaczyć na ten cel — to rozwiązanie
salomonowe leży w ich połączeniu. W tym wypadku jest
to klasyczna polisa kapitałowa na życie i dożycie, która

Jak powinieneś chronić życie?

247

z jednej strony chroni, a z drugiej oczywiście gwarantu-
je określony kapitał. W porównaniu z produktem stric-
te inwestycyjnym, np. funduszami inwestycyjnymi, lub
stricte ochronnym ubezpieczeniem terminowym na ży-
cie, efekty będą w obydwu wypadkach gorsze.
Przed podjęciem decyzji powinieneś poprosić agenta o:

Symulację — a jeszcze lepiej kilka symulacji zakła-



dających różne stopy wzrostu. „Maturity” — wartość
polisy „dojrzałej”, czyli takiej, która została zreali-
zowana, da się policzyć. Każdy wykształcony agent
może zrobić symulację w przedziale 5–9% średnio-
rocznej stopy zwrotu. Jedynie agent bez kompeten-
cji będzie twierdzić, że jest to niemożliwe i trudne
do policzenia.
Koszty ochrony — wyraźne określenie kosztów



ochrony i wyodrębnienie części inwestycyjnej jest
podstawą do podjęcia decyzji. Nie wiedzieć cze-
mu, tu bronią się przed tą informacją, uważając, że
jest to tajemnica handlowa. Każdy wie, że ochrona
kosztuje, ponieważ potrzebne są pieniądze na rezer-
wę i koszty administracyjne. Transparentne koszty
powinny być podstawą do podjęcia decyzji, tak jak
koszty kredytu w banku.
Wartość wykupu — podanie wartości wykupu na



przestrzeni lat uzmysłowi Ci charakter funkcjono-
wania instrumentu finansowego. Z wartości wykupu
wynika ponadto wyraźnie, jakie są koszty tej polisy.
Porównanie symulacji — możesz i powinieneś zażą-



dać od agenta porównania symulacji oraz czystych,
„bezkosztowych” wartości pieniądza w czasie. Po-

Andrzej Fesnak

248

rządny agent zrobi to dla Ciebie z przyjemnością,
bo jest świadom, jaki produkt finansowy sprzedaje.
Kiepski agent nawet nie będzie rozumieć, o co go
prosisz, bo mimo sprzedaży ubezpieczeń na życie,
nigdy nie słyszał o komputerze finansowym i nie ma
bladego pojęcia, co to jest. Zatem jeżeli nie dosta-
niesz tej informacji, a umiesz i potrafisz, a ponadto
masz komputer finansowy — zrób to sam. Możesz
policzyć matematyczne wartości pieniądza w czasie
i porównać je z symulacjami. Wszystkie koszty wyj-
dą na jaw w sposób oczywisty.

Mam nadzieję, że już widzisz, że nie da się zaspokoić
wszystkich potrzeb jednym produktem finansowym, ani
tym bardziej jedną polisą. Może ona zarówno chronić,
jak i budować kapitał. Powinna być zatem dopasowana
do potrzeb. Na czym ma polegać dopasowanie i spraw-
dzanie — tak naprawdę wiesz tylko Ty i Twój agent. Aby
sobie pomóc — odpowiedz na dwa proste pytania:

Kto ma być beneficjentem ubezpieczenia — ja czy



inna osoba?
Czy chodzi mi o ochronę mojego życia, czy o finan-



sową inwestycję?

Odpowiedź na te dwa pytania pozwoli łatwiej ocenić sy-
tuację i podjąć decyzję. Poniższa mapa ubezpieczeń na
życie sytuuje produkty wobec tych dwóch współrzęd-
nych. Jeśli określimy własne potrzeby na mapie — ła-
two zauważymy, jaka polisa ubezpieczeniowa będzie
najbardziej trafna.

Jak powinieneś chronić życie?

249

Mapa decyzji ubezpieczeń na życie

Współrzędne tworzące mapę (s. 250) są ułatwieniem
przy podejmowaniu decyzji. Mapa pozwala wyraźnie
określić charakter potrzebnej polisy. Każda z nich ma
konkretny wymiar finansowy. Ubezpieczenia kapita-
łowe ze wszystkimi opcjami ochronnymi najczęściej
dają mały przyrost kapitału w porównaniu z innymi
instrumentami finansowymi — choćby z kontem. 1000
zł miesięcznie, kiedy jesteś zdrowy i możesz pracować,
ma jednak o wiele mniejszą wartość niż 1000 zł renty,
kiedy jesteś inwalidą niezdolnym do pracy. Wówczas
inne instrumenty finansowe w ogóle nie spełnią swojej
roli — ponieważ nie możesz kontynuować ich działania.
Nie masz z czego inwestować, skoro nie zarabiasz.
Z mapki wyraźnie wynika, jakich narzędzi użyć do ja-
kiego celu.
Wynika również, że jednym narzędziem nie da się
wszystkich celów zaspokoić.

Andrzej Fesnak

250

Inwestycja

Ochrona

Ja

Beneficjen

t

parasolowa

z wieloma

funduszami

inwestycyjnymi

z funduszem

inwestycyjnym

maks. inwestycji

rentowe

dożywotnie

kapitałowe

z wielokrotnym

terminem wypłaty

kapitałowe

z określonym

terminem

wypłaty

kapitałowe

na życie

i dożycie

kapitałowe

na podwójne

życie

kapitałowe na

życie i dożycie

wszystkie opcje

ochronne

z funduszem

inwestycyjnym

maks. ochrony

terminowe

wszystkie opcje

ochronne

terminowe

z rentą

gwarantowaną

na okres

na całe

życie

posagowe,

edukacyjne

kapitałowe

ze stałym

terminem

wypłaty

Jak powinieneś chronić życie?

251

Ważne terminy

Plan maksymalny



Plan minimalny



Plan akceptowany przez klienta



Plan optymalny



Plan, na który stać klienta



Oś decyzji ubezpieczeniowej



Ad futuram rei memoriam…

Co to znaczy umrzeć w porę?



Na czym polega plan maksymalny?



Na czym polega plan minimalny?



Na czym polega plan akceptowany przez klienta?



Na czym polega plan optymalny?



Na czym polega plan, na który stać klienta?



Z jakich pytań składa się mapa decyzji ubezpie-



czeniowej?

253

Istnieje wiele powodów do ubezpieczania się. Ale o wie-
le więcej chyba jest różnego rodzaju poradników, arty-
kułów i publikacji, które przestrzegają przed chytrymi
agentami. W myśl przestrzegających autorów agenci
wmawiają klientom różnorakie ubezpieczenia, które na
dodatek są w ogóle niepotrzebne.
Tu poznasz inną tezę.

Najczęściej Twój styl życia powoduje
o wiele większą potrzebę ubezpieczenio-
wą, niż jesteś to w stanie sobie wyobrazić,
a tym bardziej sfinansować.

Mądry Polak po szkodzie? Ja wierzę w inny morał:
nową przypowieść Polak sobie kupi, że i przed szkodą,
i po szkodzie głupi. Przynajmniej w kwestii ubezpieczeń
jest tak na okrągło. Nie ma znaczenia, ile katastrof i nie-
szczęść się wydarzy — ludzie się i tak nie ubezpieczają.
Po słynnej powodzi tysiąclecia z lipca 1997 roku ówcze-
sny premier Włodzimierz Cimoszewicz wypowiedział
się na temat braku ubezpieczeń u poszkodowanych: „To
jest kolejny przypadek, kiedy potwierdza się, że trzeba
być przezornym i trzeba się ubezpieczać, a ta prawda
jest ciągle mało powszechna”. W efekcie opinia publicz-
na obraziła się na premiera i musiał przepraszać.

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej

potrzebujesz?

Andrzej Fesnak

254

Po strasznej tragedii autobusu w Grenoble, w której
zginęło 26 polskich pielgrzymów — ze strony rządu po-
sypały się obietnice pomocy.
Zawsze należy ludziom pomagać — a szczególnie kiedy
są w trudnym położeniu. Ale prawda ma co najmniej
dwa oblicza. To drugie oblicze jest niestety „ubezpie-
czeniowo antydydaktyczne”. Co to znaczy? To znaczy,
że ukryty przekaz jest następujący — nie rób nic, oby-
watelu, prywatnie, czekaj, aż państwo Ci pomoże.
W archiwum TVN24 jest materiał z 26 lutego 2008
roku pod tytułem Życie warte mniej niż inne?

Warunki, jakie musisz spełnić, aby otrzy-
mać państwową pomoc:

nie bądź przezorny,

•

nie ubezpieczaj się,

•

nie płać zbędnych składek ubezpiecze-

•

niowych,

umieraj w zbiorowych katastrofach,

•

trać majątek w zbiorowych katastro-

•

fach,

oczek

•

uj pomocy od państwa.

Z materiału wynika, że żona Tadeusza Fudały zginęła
tego samego dnia, co 26 pasażerów autokaru w Gre-
noble. Ich rodziny dostały odszkodowania, pan Tade-
usz i jego synowie — dotychczas nic. „Syn zapytał mnie
wtedy, jaka jest różnica między tymi, co zginęli we

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz?

255

Francji, a mamą, która zginęła w tym samym dniu. Ja
mu powiedziałem, że żadna — opowiada pan Tadeusz.
Dlaczego zatem rodzina nie dostała jakiegoś odszkodo-
wania lub renty

52

?”

Żeby było jasne: uważam, że państwo nie powinno fa-
woryzować śmierci jednych ludzi, a pozostawać obojęt-
ne wobec śmierci innych.

Dla rodzin, które pozostały, ból po stracie jest taki



sam.
Dla osób, które są niepełnosprawne po wypadku,



potrzebna jest rehabilitacja.
Wszyscy dotknięci mają takie same problemy finan-



sowe.

Dlaczego zatem jedni mają pomoc, a inni nie?
Na to pytanie nie ma odpowiedzi poza szeroko rozumia-
ną wolą ludzi — bo wypada pomóc tym w potrzebie.
To jak najbardziej prawda, wypada pomóc ludziom
w potrzebie. Ale dlaczego tylko tym, co zbiorowo ulega-
ją wypadkom? Dlaczego tylko tym rodzinom, których
członkowie zbiorowo giną? Dlaczego tylko tym rodzi-
nom, które tracą majątek na skutek katastrof lub gwał-
townych działań natury? Uważam, że taka wybiórcza
pomoc jest dydaktycznie niepoprawna.
Jeżeli przyjąć, że kowalem swego losu każdy bywa sam
— to czemu mają być premiowani pomocą ci, którzy
oszczędzali na składkach ubezpieczeniowych i nie ubez-
pieczyli się? Każdy ma prawo ponosić konsekwencje

52

Życie warte mniej niż inne? [dok. elektr.]

www.tvn24.pl/22­

16,1,prosto_z_polski.html

[dostęp: 29.03.2011].

Andrzej Fesnak

256

własnych wyborów i odpowiadać za ich skutki. A więc
ci, którzy wybierają życie bez ubezpieczenia i oszczę-
dzają na składkach, powinni mieć szansę radzenia so-
bie samemu po zajściu ryzyka ubezpieczeniowego.
Jedyne skuteczne rozwiązanie jest wysoce antyde-
mokratyczne. Można nawet powiedzieć, że jest tzw.
„zamordystyczne”. Gdyby państwo nie wspierało wy-
biórczo ludzi po katastrofach — każdy obywatel byłby
zmuszony do prywatnego ubezpieczenia się. Jeżeli by
się nie ubezpieczył, nie miałby żadnego wsparcia. Albo
należałoby wprowadzić nakaz ubezpieczania się od in-
nego ryzyka na wzór obligatoryjnego OC komunikacyj-
nego.
Państwo powinno odpowiadać za to, żeby po powodzi
przywrócić stan dróg i mostów, połączeń kolejowych
i telekomunikacyjnych. Naprawić przyrodę, oczyścić
zatrute środowisko. Ale mniej się powinno troszczyć
o to, czy zwykły Kowalski ma pierzynę czy nie. Ta po-
moc jest przecież za Twoje, Czytelniku, pieniądze. Moje
zresztą też.
To nie pech i nieszczęście dotknęło pokrzywdzonych
ludzi, tylko zwykłe ryzyko. Przewidywalne, policzalne
i do oszacowania bez większych problemów.
Najprościej jest podzielić ryzyko ubezpieczalne na trzy
rodzaje

53

:

Ryzyko osoby to wszystko to, co dotyczy człowieka,



a więc zdrowie i życie.

53

S. Mitra, T. Pottz, L. LaBrecque, Practicing Financial Planning

for Professional, Rochester 2005.

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz?

257

Ryzyko majątku to wszystko to, co może przynieść



stratę w Twoim majątku.
Ryzyko odpowiedzialności to roszczenia wobec Cie-



bie, jeżeli komuś zrobiłeś szkodę majątkową lub oso-
bową.

Epoka, w której żyjemy, to epoka ryzyka i informacji.
Społeczeństwa na całym świecie podlegają ogromnej
transformacji — przemianom na stałe zmieniającym ich
mentalność. Powstaje globalne społeczeństwo informa-
cyjne, a świat stał się „globalną wioską” — jak pisał już
w latach 60. ubiegłego stulecia rewelacyjny specjalista
od mass mediów — Marshall McLuhan.
Gospodarka elektroniczna będzie wywierać ogromny
wpływ na szereg istotnych dla naszego społeczeństwa
obszarów. Można podzielić je na trzy zasadnicze gru-
py: obszar społeczno­edukacyjno­kulturowy, obszar
ekonomiczny i obszar administracyjno­państwowy.
Poseł Karol Działoszyński, III kadencja Sejmu
Ludzie biznesu, nauki i polityki uważają, że zmiany tech-
niczne, a zwłaszcza szybki rozwój techniki w dziedzinie
informatyki i telekomunikacji, przełożą się w oczywisty

Ryzyko

ubezpieczalne

Ryzyko osoby

Ryzyko majątku

Ryzyko

odpowiedzialności

Andrzej Fesnak

258

sposób na zmiany w funkcjonowaniu gospodarki. Pro-
wadzi to w konsekwencji do zmian społecznych, czyli
— mówiąc najprościej — wpływa na zmianę stylu życia
ludzi.
W praktyce oznacza to, że informacja i ryzyko już sta-
nowią i będą stanowić najważniejsze elementy życia
w społeczeństwie.
Brak informacji lub jej nadmiar staje się ryzykiem. Z ko-
lei ryzyko to nic innego jak informacja o potencjalnych
zdarzeniach, które mogą zniweczyć nasze wysiłki.
Konsekwencje tych dwóch aspektów z punktu widze-
nia zagadnień ubezpieczeniowych są szczególnie istot-
ne. Ryzyko staje się wszechobecne — wyznacza niejako
rytm życia nowej ery. Najlepiej ujmuje to Ulrich Beck:
„Nasza ocena jest następująca: podczas gdy w społe-
czeństwie industrialnym „logika” produkcji bogactwa
dominuje nad logiką produkcji ryzyka, w społeczeń-
stwie ryzyka stosunek ten ulega zmianie. [...]
W centrum stoi wielorakie ryzyko i skutki moderniza-
cji, przejawiające się w nieodwracalnym zagrożeniu ży-
cia roślin, zwierząt i ludzi. Nie można ich już, tak jak
zagrożeń związanych z miejscem pracy w XIX i pierw-
szej połowie XX wieku, ograniczyć lokalnie lub zawęzić
do pewnej specyficznej grupy, zawierają one bowiem
tendencje globalizacyjne, które obejmują zarówno pro-
dukcje, jak i reprodukcje. Przekraczają granice państw
i w tym sensie umożliwiają powstanie ponadnarodo-

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz?

259

wych i ponadklasowych zagrożeń globalnych, posiada-
jących nową dynamikę społeczną i polityczną”

54

.

Wszyscy pamiętamy tsunami z 26 grudnia 2004 roku.
Trzęsienie ziemi wywołało ogromne fale tsunami sięga-
jące 10 m. W ciągu 3 godzin uderzyły one w wybrzeża
kilku państw Azji Południowo­Wschodniej, dotarły na-
wet później do Afryki. Trwał sezon — nadmorskie osa-
dy, kurorty, miasteczka i wsie gościły o tej porze roku
zagranicznych turystów.
Wikipedia podaje dokładne dane dotyczące katastrofy:
„Trzęsienie ziemi na Oceanie Indyjskim — podwodne
trzęsienie ziemi o magnitudzie 9,0, którego hipocen-
trum znajdowało się ok. 30 km pod dnem Oceanu In-
dyjskiego w pobliżu zachodniego wybrzeża północnej
Sumatry (3°31’64” N, 95°85’43” E) 250 km na południo-
wy wschód od Banda Aceh. Główny wstrząs nastąpił 26
grudnia 2004 o godzinie 01:58:53 czasu warszawskiego
(00:58:53 UTC, 07:58:53 czasu lokalnego w Dżakarcie
i Bangkoku). Według sejsmologów było to czwarte pod
względem siły trzęsienie ziemi od roku 1900, od kiedy
to prowadzi się ciągłe obserwacje sejsmiczne.
Największe zniszczenia tsunami spowodowało na wy-
brzeżu Indonezji (prowincja Aceh), Sri Lanki i Indii
(stan Tamil Nadu, Andhra Pradeś oraz w archipelagach
Andamanów i Nikobarów) oraz Tajlandii (m.in. na wy-
spie Phuket). Mniejsze zniszczenia odnotowano w Ma-
lezji, Birmie, na Malediwach, Seszelach oraz w Soma-

54

U. Beck, Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczes­

ności, Warszawa 2002.

Andrzej Fesnak

260

lii. Według bilansu publikowanego przez AFP (z dnia
6 lutego 2005) liczba zabitych i zaginionych wynosi co
najmniej 294 tysiące ludzi i nie jest to ostateczny bilans
tragedii. Kilka milionów straciło dach nad głową”

55

.

Wydawać by się mogło, że jesteśmy bezbronni wobec sił
natury. Nie mamy na nie wpływu i trudno jest też nam
przewidzieć, kiedy coś się może zdarzyć. Tym samym
nie za bardzo można cokolwiek zrobić, aby się uchronić
przed nagłą i nieprzewidzianą katastrofą. Czy rzeczywi-
ście tak jest?
Innego zdania jest Peter Symonds, którego artykuł
Azjatyckie Tsunami: Dlaczego nie było ostrzeżenia?
ukazał się na stronie internetowej www.wsws.de już
17.01.2005. Symonds pisze: „Gdyby ludzie mieli tylko
od 15 do 30 minut czasu i otrzymali jasne wskazówki
odnośnie ucieczki, wtedy wielu z nich mogłoby się ura-
tować, zamiast bez żadnego przeczucia i środków zapo-
biegawczych być wystawionym na potop”.
Według jego tezy zarówno tsunami, jak i jego przyczyny
— trzęsienie ziemi, są zjawiskami naturalnymi, których
nie można uniknąć. Niemniej z całą pewnością moż-
na je szybko zlokalizować. Co więcej, współczesne in-
strumenty naukowe mogą nawet wyczuć i przewidzieć
powstanie tych zjawisk oraz dość dokładnie wykazać
prawdopodobną drogę. W pamiętnym 2004 roku trzę-
sienie ziemi z 26 grudnia osiągnęło ogromną siłę, bo aż
9 stopni w skali Richtera. Było ono jednym z najsilniej-

55

Trzesięnie ziemi na Oceanie Indyjskim [w:] Wikipedia [dok.

elektr.]

http://pl.wikipedia.org/wiki/Trz%C4%99sienie_ziemi_

na_Oceanie_Indyjskim_%282004%29

[dostęp: 31.03.2011].

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz?

261

szych w ostatnim stuleciu. Przyczyną było to, że dwie
płyty kontynentalne — azjatycka i indyjska — przesunę-
ły się względem siebie o ok. 0,02 promila wzdłuż długiej
na 1000 kilometrów linii. Daje to zaledwie 20 m różni-
cy, ale poprzez proces przesuwania uwolniona została
ogromna masa energii. W porównaniu z bombą rzuco-
ną na Hiroshimę energii było tyle, jakby wybuchło 20
000 bomb atomowych.
Oczywiście sejsmolodzy w Tajlandii zarejestrowali
trzęsienie ziemi na Sumatrze krótko po jego rozpoczę-
ciu, a jak wiadomo, kierownicy tajlandzkiego oddziału
meteorologów brali akurat udział w seminarium, gdy
dotarła do nich ta wiadomość. Jak twierdzi Peter Sy-
monds, zorganizowano natychmiast posiedzenie kry-
zysowe, którym kierował dyrektor generalny oddziału,
Supharerk Tansrirat­Tanawong. Gazeta „Nation”, któ-
ra powołuje się na nieznane źródła z posiedzenia, in-
formowała, że dyskutowano o niebezpieczeństwie wy-
stąpienia tsunami, ale zgromadzenie postanowiło nie
wydawać ostrzeżenia. W każdym razie, gdy się skończy-
ło, była jeszcze prawie godzina, zanim tsunami dotarło
do wybrzeża Tajlandii Południowej, do raju turystów
Phuketu i Phangangi.
Czemu nie ostrzeżono nikogo? Peter Symond pisze:
„Bez urządzenia meldującego o powodzi lub innych
czujników na miejscu, meteorolodzy nie mieli możli-
wości sprawdzenia faktu nadejścia tsunami. Poza tym
musieli wychodzić z założenia, że byłyby trudności za-
równo ze strony rządu, jak i gospodarki, gdyby oka-
zało się, że ogłosili fałszywy alarm. Sezon turystyczny

Andrzej Fesnak

262

był w kulminacyjnym punkcie i hotele były pełne. Tak
rzecznik wyjaśnił to wobec „Nation”: „Gdybyśmy wyda-
li ostrzeżenie, które doprowadziłoby do ewakuacji (i nic
by się nie wydarzyło), to co byłoby skutkiem? Ciężko
dotknięta zostałaby gospodarka. To przekroczyłoby
kompetencje oddziału meteorologicznego. Bylibyśmy
załatwieni, gdyby ono (tsunami) nie nadeszło”.
A zatem, jak widzisz — brak informacji może być ka-
tastrofą (i w tym wypadku był), a fałszywa informacja
może też być przyczyną problemów — tego obawiali się
meteorolodzy. Kto zarządza informacją — ten zarządza
ryzykiem, jak to pisał cytowany wcześniej Ulrich Beck.
O tym, że świat stosuje różne normy moralne — nie
muszę Cię chyba przekonywać. Decyzja o braku ostrze-
żenia w związku z tsunami podjęta przez meteorolo-
gów kosztowała życie ok. 300

000 osób. Miliony stra-

ciły dach nad głową. Przypomnę tylko, że 2 lata później
dyktator Iraku Saddam Hussajn Abd al­Madżid al­Ti-
kriti został skazany za przestępstwa wobec ludzkości na
karę śmierci przez powieszenie. Oficjalnym zarzutem
prokuratora było spowodowanie masakry 148 szyitów
z Dudżailu koło Bagdadu.
Przejdźmy jednak do finansów — dlaczego ubezpiecze-
nie jest potrzebne?
Ryzyko pojawia się zawsze jako:

niezapowiedziane,



nagłe



oraz wśród normalnych czynności dnia codziennego.


Popatrz na tę tabelę:

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz?

263

Tsunami w Pukhet dla turystów to były wymarzone święta

w Tajlandii

World Trade Center dla pracowników to był normalny

dzień pracy

Metro w Madrycie dla pasażerów była normalna codzien-

na podróż do pracy

Teatr na Tagance

normalne przestawienie teatralne dla

widowni

Szkoła w Biesłanie normalny dzień nauki dla dzieci

Hala w Katowicach normalne zwiedzanie wystawy dla

publiczności

Ostatni przykład dotyczy Polski, więc nie da się myśleć,
że „polska wieś spokojna”…
Oto trochę danych statystycznych z raportów policyj-
nych oraz informacja prasowa

56

z pytaniem, jak ograni-

czyć wypadki drogowe w Polsce, zwłaszcza z udziałem
samochodów służbowych?
W ciągu ostatnich 15 lat w Polsce zdarzyło się ponad
820

000 wypadków drogowych, w których zginęło bli-

sko 100

000 osób, a ponad milion zostało rannych.

Roczny bilans strat Polski z tytułu wypadków drogo-
wych jest równowartością ok. 2,5% produktu krajo-
wego brutto (PKB)! Polska jest krajem o najwyższym
poziomie zagrożenia na drodze wśród państw Unii Eu-
ropejskiej. Dlatego firmy zrzeszone w Partnerstwie dla
Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego zdecydowały się ak-
tywnie wesprzeć wysiłki rządu i policji na rzecz popra-
wy bezpieczeństwa drogowego.

56

Informacja prasowa [dok. elektr.]

http://pbd.org.pl/content/

view/74/41/

[dostęp: 7.02.2006].

Andrzej Fesnak

264

Przyjmijmy te dane:

Ludność

38635144 Prawdopo-

dobieństwo

Na

10 000

osób

Liczba wypadków

54666,67

0,001415

14,15

Średnia ofiar śmiertelnych

6666,67

0,000173

1,73

Średnia rannych

66666,67

0,001726

17,26

Innymi słowy:

ponad 14 osób z każdej grupy 10



000 obywateli

w Polsce uczestniczyło w wypadku,
1,73 osoby z każdej grupy 10



000 obywateli w Polsce

ginie w wypadku,
ponad 17 osób z każdej grupy 10 000 obywateli



w Polsce było rannych w wypadku.

A teraz zastanów się i podaj trzy powody, dla których
Tobie się to nie wydarzy?






Pamiętasz wycieczkę licealistów z Białegostoku? Jecha-
li pomodlić się przed maturą.

Czy chcieli umrzeć?



Wierzyli w to, że zginą?


Masz takie same gwarancje jak oni, że się to Tobie ni-
gdy nie zdarzy…

Dojrzały emocjonalnie człowiek potrafi
rozmawiać o każdym potencjalnym ryzyku.
Zastanawia się, jak mu przeciwdziałać.

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz?

265

Niedojrzali emocjonalnie unikają takich
rozmów, twierdząc, że nie należy kusić
losu.

Zajmujemy się w tym rozdziale tylko ryzykiem majątku
i odpowiedzialności.

Zegar przestępczości w Polsce

1989

1997

1999

Przestępstwo

co 1 min

co 32 s

co 28 s

Zabójstwo

co 16 h

co 8 h

co 8 h 22 min

Zgwałcenie

co 5,5 h

co 3 h 53 min co 4 h 19 min

Uszkodzenie ciała co 1 h

co 26 min

co 29 min

Bójka

co 3 h

co 40,5 min

co 41 min

Rozbój

co 1 h

co 17,5 min

co 12 min

Włamanie

co 2,5 h

co 1 min 36 s co 1 min 24 s

Kradzież

co 5 min

co 2 min 48 s co 2 min 9 s

Drogowe

co 24 min

co 13 min

co 26 min

Dlatego warto, żebyś zapoznał się też z zegarami prze-
stępczości w Polsce.
Sytuacja nie staje się o wiele lepsza z upływem czasu:

Zegar przestępczości — Polska 2004

Przestępstwo

co 22 s

Przestępstwo kryminalne

co 29 s

Przestępstwo gospodarcze

co 3 min 28 s

Zabójstwo

co 8 h 57 min 48 s

Kradzież cudzej rzeczy

co 1 min 33 s

Kradzieże samochodów

co 10 min 18 s

Kradzież z włamaniem

co 1 min 59 s

Przestępstwa rozbójnicze

co 10 min 50 s

Zgwałcenia

co 4 h 2 min 12 s

Andrzej Fesnak

266

Ryzyko, jak wiesz, można podzielić na dwa rodzaje: na
tzw. ryzyko obligatoryjne i ryzyko potencjalne.

Ryzyko obligatoryjne

Ryzyko potencjalne

Na pewno musi się wydarzyć Może się wydarzyć
100% Pewności, że prędzej czy

później zajdzie

Statystyczne można obliczyć, z ja-

kim prawdopodobieństwem może

nas dotknąć

Cokolwiek by się nie zdarzyło,

zawsze się zdarzy

Nie musi się wydarzyć

Dotyka zawsze w 100% (nie

możesz trochę umrzeć albo

trochę być emerytem)

Może dotknąć nas częściowo

Przykłady:

śmierć

•

starość, wiek emerytalny

•

(o ile wcześniej nie nastąpi

śmierć)

Przykłady:

choroba,

•

inwalidztwo,

•

wypadek,

•

śmierć na skutek nieszczę-

•

śliwego wypadku,

utrata mienia,

•

problemy prawne,

•

szkody, które sam spowo-

•

dowałeś

Problem polega na tym, że ludzie interpretują ryzyko
zawsze tylko jako potencjalne: „Jak będę potrzebował,
to się ubezpieczę!”.

Ryzyko

Ryzyko

obligatoryjne

Ryzyko

potencjalne

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz?

267

Jakbym znał wyniki totka, to pewnie bym też zagrał.
Ale nawet w filmach science fiction specjalni wysłan-
nicy eliminują tych, którzy handlują informacjami fi-
nansowymi z przyszłości w celu wzbogacenia się. Jak
pamiętasz, w filmie Strażnik czasu

57

Petera Hyamsa

z 1994 roku mamy możliwość podróżowania w czasie.
Specjalni strażnicy bronią, by nikt nie wykorzystywał
podróży w czasie do celów „zarobkowych” i przestęp-
czych. A zwłaszcza strażnik, którego gra Jean­Claude
Van Damme.
Jeśli to nawet tylko i wyłącznie science fiction — to
dlaczego tak jest?
Jak myślisz — czy o ryzyku trzeba myśleć „przed” czy
„po”?
Na początku rozdziału pisałem o konieczności ubezpie-
czenia, ponieważ różne kataklizmy mogą doprowadzić
do utraty dorobku życiowego.
Poniższy wybór cytatów pochodzi z artykułu, który
w „Przekroju” opublikował Bartosz Soja pod tytułem
Piekło w raju

58

:

„Buddy Cader z maską na twarzy przeszukuje zgliszcza
swojej posiadłości. Jest jednym z tysięcy poszkodowa-
nych przez dzikie pożary, które spustoszyły południową
Kalifornię.
Tydzień po katastrofie oprowadza mnie po tym, co kie-
dyś było jego domem. — Tu była nasza sypialnia, tam
garaż. Spaliło się wszystko. Nawet trzy nowe skutery

57

Strażnik czasu [film], reż. P. Hyams, 1994.

58

B. Soja, Piekło w raju, „Przekrój” 2007, nr 45.

Andrzej Fesnak

268

wodne, których nie zdążyłem jeszcze ubezpieczyć —
mówi, pokazując na stopione metalowe szkielety.
[…] To już drugi dom, który mu się spalił. Poprzedni
stracił cztery lata temu w podobnym pożarze. — Co te-
raz zrobisz? — pytam. — Jak to, zbuduję kolejny — od-
powiada, ale na jego twarzy nie widać smutku czy na-
wet złości. Wręcz przeciwnie. Uśmiech. — Nie możesz
się poddać.
[…] Nauczeni poprzednim doświadczeniem Caderowie
spakowali najpotrzebniejsze rzeczy: dowody tożsamo-
ści, papiery ubezpieczeniowe i inne dokumenty. Nie
zapomnieli też o rodzinnych fotografiach, których i tak
nie zostało wiele. Większość spaliła się cztery lata temu.
— Ogień już raz próbował zabrać nam nasze wspomnie-
nia. Pamiętaj, gdy kiedyś będziesz w podobnej sytuacji,
po pierwsze — weź ze sobą zdjęcia najbliższych — radzi
Jessica […]”.
U nas, kiedy jest pożar, to ludzie wynoszą telewizor,
meble, garnki i pierzyny. I usiłują ratować wartości ma-
terialne zamiast niematerialnych.
Poszkodowanych w kalifornijskim pożarze przetrans-
portowano do największego punktu ewakuacyjnego
w mieście, stadionu Qualcomm. Sytuacja w punkcie prze-
trwania też wyglądała inaczej niż w Polsce po powodzi.
„Wokół areny ustawiały się kilometrowe kolejki. Ludzie
przynosili wszystko: wodę, żywność, ubrania, koce, na-
wet kremy przeciwsłoneczne, bo ewakuowani koczowa-
li pod gołym niebem”.

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz?

269

„[…] Poszkodowanym pomagały setki wolontariuszy,
wśród nich lekarze i psycholodzy. Dzieciom zorgani-
zowano zabawy. Wszystko, by odciągnąć ich myśli od
tragedii, która rozgrywała się kilkanaście kilometrów
dalej. Wśród ewakuowanych nie było jednak przygnę-
bienia. Wieczorami rozpalano grille, popijano piwo. Pod
namiotami śledzono najświeższe doniesienia i toczono
żywe dyskusje. — Na jakiego grzyba nam tutaj Bush.
Sami sobie poradzimy — krzyczeli jedni na wiadomość
o wizycie prezydenta USA w San Diego. Wściekali się
na fakt, że na czas wizyty głowy państwa w południowej
Kalifornii wstrzymano loty ponad 20 wojskowych śmi-
głowców uczestniczących w akcji gaśniczej.
Wymagały tego rzekomo względy bezpieczeństwa.
[…] Bilans katastrofy robi wrażenie: 18 ofiar śmiertel-
nych, dwa tysiące spalonych domów. Pożary strawiły
obszar o powierzchni dwóch tysięcy kilometrów kwa-
dratowych — czterokrotnie większy od Warszawy.
W Kalifornii nikt jednak tragedii nie robi. Nie ogłoszo-
no żałoby narodowej, nie było nawet minuty ciszy dla
uczczenia ofiar podczas rozgrywanego w tydzień po
tragedii meczu miejscowej drużyny narodowej. Za he-
roiczną walkę podziękowano za to strażakom. — Mam
usiąść i płakać? — zastanawia się Buddy Cader. — To
bez sensu. Życie toczy się dalej. Nie jest to pierwszy po-
żar i nie ostatni. Jeżeli mieszkasz w Kalifornii, musisz
wziąć poprawkę na takie niespodzianki — dodaje”.
Zupełnie inne wrażenie niż w wypadku katastrof natu-
ralnych w Polsce. A oto podstawowe różnice:

Andrzej Fesnak

270

poszkodowani mają polisy ubezpieczeniowe,



ratuje się wartości niematerialne, zdjęcia rodzinne



oraz dokumenty i polisy ubezpieczeniowe,
ludzie nie załamują się po stracie dorobku życia, tyl-



ko planują odbudowę swoich domów,
pomaga nie państwo, tylko wolontariusze, którzy



chcą pomóc,
poszkodowani nie chcą władz państwowych zbijają-



cych ich kosztem kapitał polityczny na miejscu ka-
tastrofy.

W Polsce problem, jak wiemy, wygląda inaczej. Spośród
dwóch najważniejszych aktorów rynku ubezpieczenio-
wego mających kontakt z klientem — brokerzy najchęt-
niej ubezpieczają ryzyko majątku, a agenci ubezpieczają
ryzyko osoby. A tak naprawdę potrzebny jest doradca,
który zasugeruje ubezpieczenie wszystkich pól łącznie.
Świadomość społeczeństwa, że tak należy robić, jest
wyjątkowo nikła w tej materii. Nie sięga zbyt daleko
poza przymus ubezpieczeń komunikacyjnych.
Sprzedawca ma obowiązek zaproponowania jedynie
niezbędnych ubezpieczeń, więc ogranicza się do tego,
co klient kupuje. Zachęcanie do powiększenia swojej
ochrony większość ludzi traktuje jako nachalne i na-
molne zachowanie agenta. Brak stosownych ubezpie-
czeń mści się jednak bardzo łatwo.
Po pierwsze, gdy zachodzi potrzeba ochrony ubezpie-
czeniowej — a takiej nie ma po zdarzeniu.
Po drugie, gdy klient ma do czynienia z innym, lepszym
agentem.

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz?

271

Innymi słowy — niewłaściwe doradztwo prowadzi do
bolesnych konsekwencji. Na przykład, kiedy konkuren-
cja w trakcie sprawdzania natrafi na luki ubezpiecze-
niowe, niedoubezpieczenie lub podwójne pokrycie ry-
zyka. Wówczas klient traci zaufanie do sprzedawcy

59

.

Czy mamy prawo wpływać na wyobraźnię innej osoby?
Pewnie tak.
Ale czy mamy prawo wpływać na wyobraźnię finanso-
wą? A na poczucie bezpieczeństwa? Czy możemy na-
szymi obawami określać status bezpieczeństwa innej
osoby?
Odpowiedzi na te pytania trudno udzielić nawet do-
radcom finansowym, zwłaszcza gdy miesza się zakres
ochrony ubezpieczeń majątkowych i życiowych.
Jedno jest pewne. Po fakcie, czyli zdarzeniu losowym,
nikt z Tobą nie będzie chciał rozmawiać. Ludzie będą
uważali Cię za ofiarę lub fujarę. I powiedzą miłe słowa:
„Przezorny zawsze ubezpieczony”. Pewnie to już skądś
znasz?
Zdobywasz i budujesz długo Twój majątek. I w każdej
chwili możesz go stracić w wyniku zdarzenia losowego.
Również i Ty możesz przyczynić się do powstania szko-
dy u osoby trzeciej.
Jako osoba prywatna potrzebujesz ubezpieczeń:

obligatoryjnego — samochodu OC i AC,



mieszkania/domu z wyposażeniem,



59

H. Schleuss, So verkauft man Versicherungen. Ein Leitfaden

für den gezielten Versicherungsverkauf, Wiesbaden 1987.

Andrzej Fesnak

272

ewentualnych dodatkowych wartości, kolekcji



i zbiorów,
ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej,



ubezpieczenia ochrony prawnej.


Istnieje duże prawdopodobieństwo, że jesteś użyt-
kownikiem samochodu. Zwłaszcza wtedy, gdy często
parkujesz w różnych dziwnych miejscach, a masz sa-
mochód — obiekt pożądania w oczach innych — powi-
nieneś mieć AC. Uchroni Cię przed skutkami kradzieży,
a także przed szkodami, które spowodowałeś. Jak pa-
miętasz, auta kradnie się w Polsce co 10 min.
Twój dom jest Twoją twierdzą. No, może nie do końca,
ponieważ co niecałe 2 min (dokładnie co 1 min i 59 s)
— wchodzi do niej nieproszony gość, niszcząc okno lub
drzwi, i wynosi z Twojego dobytku to, na co ma ochotę.
Doba ma tylko 24 × 60 = 1440 min, czyli dziennie jest
w Polsce 1220 włamań. Mamy ok. 3000 miast, miej-
scowości i osad. Gdyby przyjąć, że w każdej z tych miej-
scowości jest tylko jedno włamanie dziennie, to jest
to ponad 40% miejscowości. Trochę złodziejski naród
w naszym kraju albo za mało miast.
Jeżeli posiadasz w swojej twierdzy wartościowe dobra,
kolekcje, dzieła sztuki — to powinieneś je ubezpieczyć
dodatkowo.
Jeśli pamiętasz wiersz o Pawle i Gawle — to może nadal
wierzysz w to słynne „wolnoć Tomku w swoim domku”.
Już na szczęście tak nie jest. I jak z sąsiada podłogi,
a Twojego sufitu kapie — to masz prawo do odszkodo-
wania. Ale Twoi sąsiedzi również wobec Ciebie. W cy-

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz?

273

wilizowanych krajach zawsze patrzy się na pierwszą
bezpośrednią przyczynę szkody.
Ta mądra zasada powoli przenosi się i na nasze polskie
podwórko. Kodeks cywilny w artykule 415 i kolejnych
przewiduje od dawna, że szkodę należy naprawić. Ubez-
pieczenie Ci w tym pomoże.
Z różnicy zdań i poglądów całkiem nieźle żyje pokaźna
grupa zawodowa adwokatów, radców prawnych oraz
wszelkich innych prawników. W większości wypadków
naiwność ludowa nakazuje nam wierzyć, że sprawie-
dliwość jest po stronie osób mówiących prawdę. Kto-
kolwiek był chociaż raz w sądzie, wie, że wygrywa nie
ten, kto mówi prawdę, ale ten, kto potrafi skutecznie
i konsekwentnie udowodnić swoje racje — co nie ma
nic wspólnego ze sprawiedliwością, a dużo z umiejęt-
nościami dowodzącej strony. Pomoc prawnika zagwa-
rantowana ubezpieczeniem ochrony prawnej może być
tu bardzo potrzebna.
Jako osoba prowadząca biznes ponadto:

OC biznesowe — czyli odpowiedzialność za szkody,



które możesz wyrządzić innym,
ubezpieczenie mienia firmowego,



business interruption



— czyli ubezpieczenie konty-

nuacji biznesu,
ubezpieczenie kredytów i transakcji handlowych,



ubezpieczenie sprzętu elektronicznego i danych



komputerowych,
ubezpieczenie wypadkowe pracowników,



Andrzej Fesnak

274

ubezpieczenie członków zarządów (o ile w nim jesteś).


Szkoda osoby trzeciej powstała w wyniku Twojej dzia-
łalności biznesowej może być ogromna. W dzisiejszym
świecie niektórzy specjalizują się w wyłudzaniu pienię-
dzy od firm przy pomocy prawników. Znana jest w Sta-
nach Zjednoczonych historia kobiety, która wysuszyła
kota w mikrofalówce i wyłudziła odszkodowanie od
firmy, ponieważ instrukcja obsługi nie zabraniała su-
szyć kotów. Czworonożny pupilek wart był oczywiście
miliony. Przykro jest słuchać takich historii o bestial-
skim traktowaniu zwierząt, służącym wzbogacaniu się.
Wprawdzie nie jesteśmy społeczeństwem amerykań-
skim, ale podobne praktyki są już spotykane i u nas.
Zdanie: „Ten pan już nikogo życia nie pozbawi” jest
złożone z najdroższych liter — po kilka tysięcy każda.
Byłego PiS­owskiego ministra Ziobrę kosztuje kilkaset
tysięcy złotych publiczne przepraszanie obrażonego.
Możesz w każdej chwili znaleźć się w podobnej sytuacji
z racji swojej działalności zawodowej.
To, że firma pozbawiona mienia nie może działać, to
oczywiste, ale nie sam pożar czy powódź są najważniej-
sze. Jeśli nawet dostaniesz odszkodowanie — to może
się okazać, że odbudowanie biznesu jest długie i trudne.
I w jego trakcie ponosisz straty. Dlatego potrzebujesz
ubezpieczenia business interruption, aby przetrwać
okres zmian.
Znane jest ludowe powiedzenie, że chytry dwa razy tra-
ci. Bardzo często biznesmeni nie zabezpieczają swoich
transakcji ani kredytów kupieckich. Jeżeli zadamy so-
bie pytanie, czy wolisz 90% pewnych należności, czy

Jakiej ochrony ubezpieczeniowej potrzebujesz?

275

100% niepewnych, to odpowiedź wydaje się prosta.
Trudno zatem czasem zrozumieć, dlaczego biznesmeni
nie chcą ubezpieczać tego ryzyka — chociaż koszty są
nawet mniejsze niż 10%.
Komputery są urządzeniami bardzo łatwo się psujący-
mi. Wirus albo spalenie dysku często powoduje kłopo-
ty. O ile jeszcze często myśli się o ubezpieczeniu sprzętu
— to raczej rzadko o danych, które są w komputerze.
A to najważniejsze z całego komputera. Nie zawsze ta-
kie ubezpieczenie jest łatwe do zdobycia. Wymaga bo-
wiem również kooperacji firmy serwisującej, zabezpie-
czającej dane. Ale warto pomyśleć tym, co w 95% jest
na ogół w ogóle niezabezpieczone.
Ubezpieczenie wypadkowe pracowników to nie tylko
wyraz troski o załogę. To również wymierna korzyść
biznesowa. Firmę tworzą ludzie. Im lepiej są zabezpie-
czeni, tym lepiej dla Twojej firmy. Koszty poszukiwania
i wdrażania nowego zespołu są z reguły wielokrotnie
wyższe niż wysokość składek ubezpieczeniowych.
Ubezpieczenie członków zarządów — o ile nim jesteś —
jest również istotne. Zwróć uwagę na to, że masz przy-
jemność ponosić odpowiedzialność za działania firmy.
Czasem może się zdarzyć, że firma znajdzie się w tara-
patach, które przełożą się na Twoje problemy finanso-
we. Ubezpieczenie pomaga w takiej sytuacji.
Te ubezpieczenia pokrywają większość ryzyka, na któ-
re jesteś narażony. Jeżeli masz jeszcze inne specyficzne
potrzeby ubezpieczeniowe — warto dokonać rzetelnej
analizy i porozmawiać z doradcą finansowym.

Andrzej Fesnak

276

Ważne terminy

Styl życia a potrzeba ubezpieczeniowa



Ryzyko



Ryzyko osoby



Ryzyko majątku



Ryzyko odpowiedzialności



Społeczeństwo ryzyka i informacji



Zegar przestępczości



Ryzyko obligatoryjne i potencjalne



Ubezpieczenie obligatoryjne samo-



chodu OC

Ubezpieczenie AC



Ubezpieczenie mieszkania/domu z wy-



posażeniem

Ubezpieczenie dodatkowych wartości,



kolekcji i zbiorów

Ubezpieczenie odpowiedzialności cy-



wilnej

Ubezpieczenie ochrony prawnej



OC biznesowe



Ubezpieczenie mienia firmowego



Business interruption — czyli ubezpie-



czenie kontynuacji biznesu

Ubezpieczenie kredytów i transakcji



handlowych

Ubezpieczenie sprzętu elektronicznego



i danych komputerowych

Ubezpieczenie wypadkowe pracowni-



ków

Ubezpieczenie członków zarządów



(o ile nim jesteś)

Ad futuram rei memoriam…

Jaka jest zależność między stylem życia



a potrzebą ubezpieczeniową?

Jak definiuje się ryzyko?



Co to jest ryzyko osoby?



Co to jest ryzyko majątku?



Co to jest ryzyko odpowiedzialności?



Co jest głównym mechanizmem społe-



czeństwa ryzyka i informacji?

Jakie dane pokazuje zegar przestęp-



czości?

Na czym polega podział na ryzyko obli-



gatoryjne i potencjalne?

Jak funkcjonuje ubezpieczenie obliga-



toryjne samochodu OC?

Co to jest ubezpieczenie AC?



Co daje ubezpieczenie mieszkania/



domu z wyposażeniem?

Po co jest ubezpieczenie dodatkowych



wartości, kolekcji i zbiorów

Co wynika z ubezpieczenia odpowie-



dzialności cywilnej?

Jakie ryzyko zabezpiecza ubezpiecze-



nie ochrony prawnej?

Po co jest OC biznesowe?



Co daje ubezpieczenie mienia firmo-



wego?

Przed czym chroni business interrup-



tion?

Jak działa ubezpieczenie kredytów



i transakcji handlowych?

Po co jest ubezpieczenie sprzętu



elektronicznego i danych komputero-

wych?

Co zyskuje pracodawca przez ubezpie-



czenie wypadkowe pracowników?

Komu potrzebne jest ubezpieczenie



członków zarządów?

277

Po co Ci plan emerytalny, skoro ZUS zapewni Ci godzi-
wą emeryturę, a dodatkowe wypłaty z Powszechnego
Towarzystwa Emerytalnego zapewnią wakacje na Ha-
wajach?
Wyglądałoby na to, że jest to zbyteczny luksus i zawra-
canie głowy. Takie przekonanie wyrobiły skuteczne
działania propagandowe zarówno ZUS­u, jak i PTE.
Gorzki smak prawdy jest inny, bolesny i okrutny:

Możesz nie mieć w ogóle emerytury.



Jeżeli będziesz mieć emeryturę z ZUS­u, to będzie



minimalna (może 20% Twoich dochodów).
Łączna emerytura z ZUS­u i z PTE nie wystarczy Ci



nawet na tężnie w Ciechocinku, a już z pewnością
nie na Hawaje.

Problem ten nie jest zaściankowy i polski jedynie. Prze-
prowadzałem kiedyś wywiad z Vincentem J. Derudde-
rem — Sekretarzem Generalnym Europejskiej Federa-
cji Doradców Finansowych i Pośredników Finansowych
(FECIF). To zawodowa organizacja założona w roku
1999 w Belgii. Jej celem jest rozwijanie koncepcji nie-
zależnego doradztwa finansowego i działalności bro-
kerskiej w kierunku jak najpełniejszego zabezpieczania
interesu publicznego. Oto co powiedział mi Vincent:

Po co Ci plan emerytalny?

Andrzej Fesnak

278

„Ogromna bomba zegarowa tyka cały czas i wybuch jest
coraz bliżej. Mówię tu o załamaniu większości systemów
emerytalnych w Europie. Czy się to politykom podoba, czy
nie — jest to ogólny kolaps i załamanie. I jakkolwiek nie
podoba się to politykom i prawodawcy, niechętnie rozma-
wiają o ujednoliconym sensownym systemie emerytal-
no­rentowym — problem istnieje. Politycy będą musieli
zająć się tym tematem, choć unikają go jak ognia. Choć
większości rządów jest to nie w smak — zmiany będą szły
w kierunku liberalizacji działań i przepisów. Państwa nie
są w stanie zapewnić emerytur swoim obywatelom. Oby-
watele muszą zrobić to sami. Dlatego prawo będzie mu-
siało bardziej uwzględniać interesy konsumentów niż do
tej pory. Czy się to prawodawcom podoba, czy nie — tak
po prostu jest. Załamanie systemów socjalnych różnych
państw — a Polska jest w takiej samej sytuacji — unaocz-
nia jedynie konieczność indywidualnej troski każdego
obywatela o własną finansową przyszłość. A przeciętny
obywatel nie ma wiedzy wystarczającej do właściwego
zarządzania własnym kapitałem, do stworzenia sobie in-
dywidualnego portfela opartego na ogólnie dostępnych
produktach finansowych. Totalne załamanie sytemu
emerytalnego — ku irytacji prawodawców i polityków
— podnosi jedynie atrakcyjność naszego zawodu. Prze-
ciętny obywatel będzie musiał skorzystać przy rozwią-
zywaniu problemu z pomocy profesjonalisty. Osobisty
doradca finansowy i pośrednik produktów finansowych
staje się bardzo ważny dla przeciętnego obywatela”

60

.

60

A. Fesnak, Europa pośredników [dok. elektr.]

www.gu.

com.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=­
5704&Itemid=139

[dostęp: 1.04.2011].

Po co Ci plan emerytalny?

279

Kultowa grupa The Platters śpiewająca soul&rhythm&­
blues nagrała dawno temu, w 1968 roku, jeden ze swo-
ich wielkich przebojów. Była to napisana przez duet Buck
Ram & Andre Rand piosenka Only You (Tylko Ty). Dedy-
kuję Ci tę piosenkę i zamieszczam tu kawałek tekstu:

Only You
Only you, can make this
world seem right
Only you, can make the
darkness bright
Only you, and you alone…

Tylko Ty
Tylko Ty możesz sprawić
dobry świat bez wątpliwości
Tylko Ty możesz sprawić,
że rozjaśnią się ciemności
Tylko Ty i Ty sam…

I tylko Ty, nikt inny, możesz sprawić, że będziesz mieć
emeryturę!
Niby czemu ma tak być?
Otóż nie tak dawno, bo 7 lutego 2006 roku Trybunał
Konstytucyjny poparty przez Sejm RP wydał bardzo in-
teresujący wyrok. Emerytura zyskała status świadcze-
nia. Tym samym straciłeś, Obywatelu, status prawa do
emerytury, a zyskałeś możliwość uzyskania świadcze-
nia emerytalnego.
Wyrok ten stwierdza, że ZUS słusznie uważa, iż eme-
rytura nie należy się każdemu z powodu 40 lat płace-
nia składek emerytalnych. Emerytura to przywilej, bo
tak uznał Trybunał Konstytucyjny. Dwóch profesorów
Uniwersytetu Jagiellońskiego przytomnie zauważyło,
że płacili 40 lat składki, więc domagają się emerytury.
A ich prywatną sprawą jest, czy po 65. roku życia pra-
cują czy karmią gołębie w parku. ZUS oczywiście odmó-

Andrzej Fesnak

280

wił, sprawa wylądowała w sądzie i po kilku instancjach
trafiła do Trybunału Konstytucyjnego. Któryż to Trybu-
nał w świetle i majestacie Prawa Najwyższego uznał, że
sądy i ZUS mieli rację, twierdząc, iż emerytura nie jest
tym, co obowiązkowo należy się każdemu po odpra-
cowaniu kilkudziesięciu lat (i tyleż trwającym okresie
wpłacania składek), ale wyłącznie przywilejem.

Pierwsza korzyść ZUS­u polega na tym, że nie mo-



żesz, Obywatelu, otrzymywać emerytury i równocze-
śnie pracować. Po przejściu na emeryturę nie mo-
żesz się zatrudniać, bo „albo, albo”. 40 lat płacenia
składek nie ma znaczenia. Trybunał Konstytucyjny
stwierdził bowiem, że przepisy zabraniające równo-
czesnego pobierania emerytury i wynagrodzenia za
pracę są po prostu zgodne z Konstytucją Najjaśniej-
szej RP.
Druga korzyść ZUS­u jest jeszcze ciekawsza. Prawo



do świadczenia mają tylko ci rodacy, którzy po osią-
gnięciu wieku emerytalnego nie mogą mieć jakich-
kolwiek innych dochodów, a zatem niekoniecznie
związanych z pracą. Trybunał ujął to ładnym slan-
giem prawniczym: „Ograniczenie prawa do uzyski-
wania świadczeń emerytalno­rentowych, w sytuacji
uzyskiwania innych dochodów, w tym wynagrodze-
nia z pracy, jest co do zasady dopuszczalne”.
Trzecia korzyść ZUS­u wynika z faktu, że świadcze-



nie to może zostać uwarunkowane. Można bowiem
je „ograniczyć, kierując się interesem publicznym”
— co wydaje się logiczne, bo jakiż interes publiczny

Po co Ci plan emerytalny?

281

ma ZUS w tym, aby wypłacać komukolwiek emery-
turę.
Innych korzyści, w tym jakichkolwiek dla obywate-



la, nie przewiduje się.

Jak pamiętasz, jest takie polskie przysłowie: łaska pań-
ska na pstrym koniu jeździ. Komentując nowe przepisy,
można co najwyżej powiedzieć, że Twoja emerytura nie
jeździ nawet na ośle. I tak już pozostanie na wielki wie-
ków amen — aż wybuchnie zapowiadana przez Derud-
dera bomba i rządy ogłoszą, że „nie będzie niczego”, jak
już nawet zapowiadał pewien kandydat na prezydenta
Białegostoku.
Dlatego też coraz częściej pojawia się określenie „oszu-
stwo emerytalne” — i mam jedynie nadzieję, że nie pa-
dłeś tego oszustwa ofiarą.
Problemy demograficzne, dziury i luki finansowe
w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i w ZUS­ie, wy-
dłużający się średni wiek życia, grupy uprzywilejowane,
KRUS — to wszystko jest emerytalnym węzłem gordyj-
skim, trudnym do przecięcia.
Na obronę ZUS­u można jednak śmiało powiedzieć, że
to najszlachetniejszy i najlepszy podatek z możliwych.
Podatek, jak wiemy, to przymusowe i bezzwrotne świad-
czenia obywatela na rzecz państwa. ZUS jest najszla-
chetniejszy — ponieważ obiecuje, że coś da. Nie wiemy
wprawdzie, czy 2 czy 3 gr za każdy wpłacony 1000 zł,
ale jednak! Z podatków zapłaconych 30 lat temu nigdy
nie będziesz miał żadnego zwrotu, a z ZUS­u być może
tak.

Andrzej Fesnak

282

Jeśli jednak zamierzasz mieć emeryturę — to pośpie-
waj sobie przebój Plattersów — Only You! Tylko Ty
możesz coś zmienić i zapewnić sobie emeryturę. Pozo-
stańmy przy wątku muzycznym. „Gdybym był bogaty”
— śpiewał Tewje z Anatewki — czyli skrzypek na dachu.
Sprawdź, jak to może wyglądać.

20-latek (20–29 lat) może zostać świadomym

milionerem

61

W jego planie finansowym musi się znaleźć zarówno
element budowania kapitału na przyszłość, jak i ele-
ment zarządzania zgromadzonym kapitałem w przy-
szłości. Załóżmy, że nieprzeciętny Młody Rozsądny
Człowiek jest 20­latkiem i zarabia 2000 zł netto. Za-
pewne chciałby mieć w przyszłości, za 45 lat, przynaj-
mniej taką samą rentę kapitałową. Nie przejmuje się
państwowymi zapomogami i środkami z OFE i zaczy-
na budować własny kapitał samodzielnie. Powinien
zadbać o to, żeby w przyszłości mieć co najmniej tyle
samo miesięcznie do dyspozycji. Ponieważ istnieje in-
flacja, to na pewno wiadomo, że będzie potrzeba o wiele
więcej pieniędzy niż 2000 zł. Poniższa tabelka pokazu-
je skutki inflacji od 2 do 10%. Założenie jest takie, że
inflacja średnioroczna na poziomie 2–4% jest inflacją
niską, 5–7% średnią, a inflacja średnioroczna na pozio-
mie 8–10% jest inflacją wysoką.

61

A. Fesnak, 20­latek — czyli świadomy milioner [dok. elektr.]

http://www.gu.com.pl/index.php?option=com_content&­
task=view&id=9779&Itemid=316

[dostęp: 30.03.2011].

Po co Ci plan emerytalny?

283

2000 zł — wartość nominalna przy średniorocznej inflacji w %

Lata

inflacja niska

inflacja średnia

inflacja wysoka

2%

3%

4%

5%

6%

7%

8%

9%

10%

5

2 208,16

2318,55

2433,31

2552,56

2676,45

2805,10

2938,66

3077,25

3221,02

10

2 437,99

2687,83

2960,49

3257,79

3581,70

3934,30

4317,85

4734,73

5187,48

15

2691,74

3115,93

3601,89

4157,86

4793,12

5518,06

6344,34

7284,96

8354,50

20

2971,89

3612,22

4382,25

5306,60

6414,27

7739,37

9321,91

11208,82

13455,00

25

3281,21

4187,56

5331,67

6772,71

8583,74

10854,87

13696,95

17246,16

21669,41

30

3622,72

4854,52

6486,80

8643,88

11486,98

15224,51

20125,31

26535,36

34898,80

35

3999,78

5627,72

7892,18

11032,03

15372,17

21353,16

29570,69

40827,94

56204,87

40

4416,08

6524,08

9602,04

14079,98

20571,44

29948,92

43449,04

62818,84

90 518,51

Nawet przy niskiej inflacji po 35 latach potrzebny bę-
dzie nominalnie kapitał 2–3,5­krotnie większy, a po 40
latach od 2 do prawie 5 razy większy. Łatwo zauważyć
także, że przy wysokiej inflacji równowartość 2000 zł
po 40 latach pracy to kilkadziesiąt tysięcy. W takiej sy-
tuacji wysoce prawdopodobnym scenariuszem będzie
denominacja pieniędzy, co nie zmienia faktu, że po-
trzebny jest również kapitał, aby uzbierać własną rentę
kapitałową.
Emerytura powinna być rentą kapitałową z własnych
odłożonych pieniędzy, a nie aktem państwowej łaski.
Rozpatrzmy zatem wariant środkowy każdego rodza-
ju inflacji. Oznaczałoby to, że nasz 25­latek za 40 lat
powinien otrzymywać miesięcznie 6524 zł przy inflacji
niskiej, 20 571 zł przy inflacji średniej lub 62 818 zł przy
inflacji wysokiej.
Jeżeli miałby otrzymywać swoją rentę kapitałową jako
rentę wieczystą — to każdy może to sobie łatwo sam
obliczyć. Przy średnim oprocentowaniu depozytowym
w wysokości 5%, w przypadku inflacji niskiej renta wie-
czysta np. oznaczałaby konieczność posiadania kapita-
łu 1 565 760 zł. Generuje on roczną kwotę 78 288 zł, co

Andrzej Fesnak

284

daje 6524 zł miesięcznie, a kwota bazowa pozostaje do
dziedziczenia. W przypadku renty okresowej np. przez
20 lat do 85. roku życia wypłaty będą trwały przez 240
miesięcy. Po tym okresie kapitał zostanie wyzerowany.
Poniższa tabelka pokazuje kwotę bazową potrzebną do
wypłacania renty kapitałowej przez 20 lat przy opro-
centowaniu w bankach od 5 do 13%. Pozwala to znaleźć
potrzebną kwotę zarówno w przypadku inflacji niskiej,
średniej, jak i wysokiej — w zależności od tego, w jakie
cyfry kto wierzy.

Innymi słowy, kapitał, jakiego potrzebuje dzisiejszy
25­latek, za lat 40 waha się od ok. 850 000 zł do ponad
6 000 000 zł!
Każdy 20­latek może zostać milionerem z własnych
oszczędności.
Wbrew pozorom, zebranie takiego kapitału przez 20­lat-
ka jest możliwe bez większych problemów. Ogromne
znaczenie ma oczywiście stopa zwrotu z inwestycji na
przestrzeni 40 lat pracy. Dla uproszczenia przyjmę
znowu środkową wartość w przypadku inflacji śred-
niej, niskiej i wysokiej. Różnica pomiędzy 5­procento-
wą a 11­procentową średnioroczną stopą zwrotu ozna-
cza 5­krotną różnicę w wysokości miesięcznej składki
w trakcie oszczędzania. Nie pozostaje to oczywiście bez
wpływu na kieszeń inwestującego.

Okresowa renta miesięczna a kapitał bazowy w zł

Inflacja niska

Inflacja średnia

Inflacja wysoka

Renta 6 524 zł

Renta 20 571 zł

Renta 62 818 zł

5%

6%

7%

8%

9%

10%

11%

12%

13%

992670,11 915178,08 846390,52 2475747,01 2303510,57 2149425,88 6141691,98 5762145,04 5419925,30

Po co Ci plan emerytalny?

285

Średnia

stopa

zwrotu

Kapitał bazowy w zł

915178

2303510

5762145

Miesięczna składka w zł

5%

597,23

1503,23

3 760,26

6%

457,26

1150,92

2 878,99

7%

346,64

872,50

2 182,53

8%

260,42

655,47

1 639,64

9%

194,04

488,40

1 221,72

10%

143,52

361,23

903,61

11%

105,45

265,41

663,92

12%

77,02

193,86

484,93

13%

55,96

140,85

352,33

Z powyższej tabelki jasno wynika, że nasz sympatyczny
25­letni Rozsądny Młody Człowiek jest w stanie spokoj-
nie wypracować sobie potrzebnej wielkości kapitał, uży-
wając do tego odpowiednich produktów finansowych.
Te produkty finansowe, które będą w stanie zapewnić je-
dynie 5% stopy zwrotu z inwestycji, bardzo nadszarpną
kieszeń naszego bohatera. Dlatego też jedynym rozwią-
zaniem jest znalezienie takich instrumentów finanso-
wych, które mogą zaproponować wyższą stopę zwrotu.
Przyjmijmy znowu bezpieczny średni wariant instru-
mentu finansowego ze średnioroczną 9­procentową
stopą zwrotu. Przypatrzmy się jeszcze, jak z biegiem lat
nawet 20­latek będzie musiał powiększać swoją mie-
sięczną stawkę. Wynika to z faktu, że 20­latek może
oszczędzać 45 lat do wieku emerytalnego, podczas gdy
29­latek już tylko 36 lat — co wpływa oczywiście na
procent składany.

Andrzej Fesnak

286

Stopa zwrotu 9 %

Wiek

Lata

oszczę-

dzania

Miesiące

oszczę-

dzania

Kapitał bazowy w zł

915178

2303510

5762145

Miesięczna składka w zł

20

45

540

122,67

308,76

772,36

21

44

528

134,41

338,30

846,24

22

43

516

147,29

370,72

927,34

23

42

504

161,43

406,32

1016,40

24

41

492

176,97

445,43

1114,22

25

40

480

194,04

488,40

1221,72

26

39

468

212,81

535,65

1339,90

27

38

456

233,46

587,62

1469,90

28

37

444

256,18

644,81

1612,97

29

36

432

281,21

707,80

1770,53

Prawie wszystko na tym świecie da się wycenić —

czyli koszty myślenia 20-latka

Obliczając różnicę w kwocie, jaką musi wydać 29­la-
tek w porównaniu do 20­latka, łatwo możemy wycenić
koszty „myślenia finansowego”. Trafniejszym określe-
niem byłoby raczej stwierdzenie, że można wycenić
koszty braku zdecydowania, braku refleksji o finansach
lub też koszty zwlekania w podjęciu decyzji.
Jeżeli ktoś nie podjął decyzji na początku własnych lat
dwudziestych, lecz pod ich koniec — musi zapłacić ok.
130% więcej w porównaniu do pierwszej możliwej skład-
ki. Tyle wynosi różnica pomiędzy 281,21 zł a 122,67 zł.
Rozsądny Młody Człowiek, który zaczął oszczędzać przy
pomocy rodziców w wieku 20 lat, wpłacił w sumie przez
45 lat 66 241,80 zł. Tenże sam nadal Rozsądny Nieco

Po co Ci plan emerytalny?

287

Starszy Młody Człowiek jako 29­latek wpłacił przez 36
lat 121

482,72 zł. Różnica to 55 240,92 zł. Jest to dobry

samochód lub przy odpowiednich cenach, po ok. 3000
zł za m² mieszkania — mała kawalerka. Można ją np.
wynająć i mieć dodatkowe
zyski.
10 lat różnicy w podjęciu
decyzji to różnica 55

240,92

zł wydanych w tym kon-
kretnym przypadku. Daje
to średnią wartość roczną
5524 zł. Tyle kosztuje rocz-
ne myślenie o inwestycji.
Kwartalnie jest to zatem
1381 zł, a miesięcznie ok. 460 zł. Z tych wartości wy-
nika jasno, że tydzień myślenia to ok. 106 zł, a dzień to
ok. 15 zł. Z pewnością zauważysz, że średnio godzina
dumania o finansach u 20­latków kosztuje ok. 63 gr,
co daje ok. 1 gr na min. Dla ułatwienia w przeliczaniu
dodam, że rok ma 8760 godz. lub 525 600 min.

Możesz mieć 30 lat, a 30-latek może łatwo zbudować

dobrobyt

62

30­latek ma już na ogół kilka lat pracy za sobą. Jeżeli
podejmował mądre decyzje życiowe — powinien mieć
już dobre podwaliny pod własną karierę zawodową
i dobrze wytyczone drogi życiowe. Możliwy jest sce-

62

A. Fesnak, 30­latek, czyli łatwy dobrobyt [dok. elektr.]

www.gu.com.pl/index.php?option=com_content&task­
=view&id=37633&Itemid=316

[dostęp: 31.03.2011].

20-latek

Średni koszt odkładania

decyzji finansowych w zł

rok

5524,00

kwartał

1381,00

miesiąc

460,33

tydzień

106,23

dzień

15,33

godzina

0,63

minuta

0,01

Andrzej Fesnak

288

nariusz wydarzeń taki, w którym nasz Dojrzały Młody
Człowiek zarabia 3000 zł netto. Pamięta zapewne jesz-
cze czasy sprzed kilku lat, kiedy wystarczało mu 2000
netto. Jeżeli w swojej polityce finansowej nie przezna-
czył wszystkiego na konsumpcję — lecz część pieniędzy
zainwestował — może być wolny od spłacania kredytów.
Jeżeli nie — prawdopodobnie ma własne zobowiązania,
ale jest na tyle silny i młody, że może dodatkowo praco-
wać, aby podołać finansowym obciążeniom.
To, co dotyczy naszego Dojrzałego Młodego Człowieka,
to perspektywa maksymalnie 35 lat pracy. Przypomnij
sobie tabelkę z inflacją u 20­latka. Jeżeli weźmiemy wa-
riant środkowy, to nasz Dojrzały Młody Człowiek jako
emeryt powinien zacząć miesięcznie od kwoty 5627 zł
przy inflacji niskiej, 15 372 przy inflacji średniej oraz
40 827 przy inflacji wysokiej. Jednak ponieważ inflacja
działa — już po 5 latach pobierania emerytury powinien
otrzymywać 6524 zł przy inflacji niskiej, 20 571 zł przy
inflacji średniej lub 62 818 zł przy inflacji wysokiej.
Jeżeli 30­latek miałby otrzymywać swoją rentę kapita-
łową jako rentę wieczystą, to przy średnim oprocento-
waniu depozytowym w wysokości 5% w przypadku infla-
cji niskiej renta wieczysta np. oznaczałaby konieczność
posiadania kapitału od 1

350

480

do 1

565

760 zł. Niższy

kapitał — 1

350

480, generuje rocznie 67

524, co daje

5627 zł miesięcznie. Wyższy kapitał w takich samych
warunkach jest podstawą miesięcznej płatności w wy-
sokości 6524 zł miesięcznie, a kwota bazowa pozostaje
do dziedziczenia. Podobnie jak u 20­latka, w przypad-
ku renty okresowej, np. przez 20 lat do 85. roku życia,

Po co Ci plan emerytalny?

289

wypłaty będą trwały przez 240 miesięcy. Po tym czasie
kapitał zostanie wyzerowany.
Poniższa tabelka pokazuje kwotę bazową potrzebną do
wypłacenia renty kapitałowej przez 20 lat przy opro-
centowaniu w bankach od 5 do 13 %. Pozwala to znaleźć
potrzebną kwotę zarówno w przypadku inflacji niskiej,
średniej, jak i wysokiej — w zależności od tego, w jakie
cyfry kto wierzy.

Okresowa renta miesięczna (240 wypłat, wypłaty końcowe) a kapitał bazowy w zł

Inflacja niska

Inflacja średnia

Inflacja wysoka

renta 5627zł

renta 15372zł

renta 40827zł

5%

6%

7%

8%

9%

10%

11%

12%

13%

856185,57 789348,10 730018,30 1844624,68 1716259,10 1601489,98 3991640,26 3744963,15 3522545,92

Innymi słowy ,kapitał, jakiego potrzebuje dzisiej-
szy 30­latek za lat 35, waha się od ok. 730

000 zł do

3

900

000 zł!

Każdy 30­latek może łatwo zbudować własny dobro-
byt. Zebranie takiego kapitału jest dla niego możliwe.
Przy różnych stopach zwrotu będą to oczywiście różne
wkłady inwestycyjne. Podobnie jak u 20­latka, przyją-
łem dla uproszczenia środkową wartość w przypadku
inflacji średniej niskiej i wysokiej. Różnica pomiędzy
5­procentową a 11­procentową średnioroczną stopą
zwrotu oznacza 5­krotną różnicę w wysokości miesięcz-
nej składki oszczędnościowej. Przyjęta tu została kwota

Okresowa renta miesięczna (240 wypłat, wypłaty końcowe) a kapitał bazowy w zł

Inflacja niska

Inflacja średnia

Inflacja wysoka

renta 6524

Renta 20571

Renta 62818

5%

6%

7%

8%

9%

10%

11%

12%

13%

992670,11 915178,08 846390,52 2475747,01 2303510,57 2149425,88 6141691,98 5762145,04 5419925,30

Andrzej Fesnak

290

inflacyjna po 40 latach — co pozwoli naszemu obecne-
mu emerytowi po 5 latach pobierania emerytury nadal
mieć równowartość swoich 2000 zł.

Średnia

stopa

zwrotu

Kapitał bazowy w zł

915178

2303510

5762145

Miesięczna składka w zł

5%

1095,06

2756,29

6894,77

6%

906,53

2281,74

5707,70

7%

745,81

1877,21

4695,78

8%

609,99

1535,71

3840,67

9%

496,17

1248,87

3124,00

10%

401,51

1010,61

2528,00

11%

323,35

813,89

2035,92

12%

259,26

652,56

1632,37

13%

207,02

521,07

1303,46

Z powyższej tabelki jasno wynika, że nasz Dojrzały Młody
Człowiek jest w stanie spokojnie wypracować sobie po-
trzebnej wielkości kapitał, używając do tego odpowied-
nich instrumentów finansowych. Powinien poszukiwać
instrumentów od 9­procentowej stopy zwrotu wzwyż
— w zależności od stopnia inflacji. Tym samym odpada
już częściowo możliwość korzystania z klasycznych, je-
dynie kapitałowych ubezpieczeń życiowych, oferujących
5­procentową stopę zwrotu. Nie znaczy to oczywiście, że
powinien rezygnować z ubezpieczeń, lecz że należy dy-
wersyfikować własne instrumenty finansowe.
Przyjmijmy znowu bezpieczny średni wariant instrumen-
tu finansowego ze średnioroczną 9­procentową stopą
zwrotu. Przypatrzmy się jeszcze, jak z biegiem lat 30­la-

Po co Ci plan emerytalny?

291

tek będzie musiał powiększać swoją miesięczną stawkę.
Wynika to z faktu, że 30­latek może oszczędzać 35 lat do
wieku emerytalnego, podczas gdy 39­latek już tylko 26
lat — co wpływa oczywiście na procent składany.

Stopa zwrotu 9 %

Wiek

Lata

oszczę-

dzania

Miesiące

oszczę-

dzania

Kapitał bazowy w zł

915 178

2 303 510

5 762 145

Miesięczna składka w zł

30

35

420

308,78

777,20

1944,14

31

34

408

339,88

853,73

2135,59

32

33

396

372,74

938,20

2346,89

33

32

384

409,81

1031,51

2580,28

34

31

372

450,80

1134,67

2838,35

35

30

360

496,17

1248,87

3124,00

36

29

348

546,45

1375,42

3440,56

37

28

336

602,24

1515,85

3791,84

38

27

324

664,24

1671,91

4182,22

39

26

312

733,26

1845,62

4616,77

Koszty myślenia 30­latka można obliczyć, patrząc na
różnicę w kwocie, jaką musi wydać 39­latek w porów-
naniu do 30­latka. Chodzi tu o koszty braku zdecydo-
wania, braku refleksji o finansach lub też koszty zwle-
kania w podjęciu decyzji.
Jeżeli ktoś nie podjął decyzji na początku własnych
lat trzydziestych, lecz pod ich koniec — musi zapła-
cić ok. 237% więcej w porównaniu do pierwszej moż-
liwej składki. Tyle wynosi różnica pomiędzy 308,78
zł a 733,26 zł. Dojrzały Młody Człowiek, który zaczął
oszczędzać w wieku 30 lat, wpłacił w sumie przez 35 lat
129

687 zł. Tenże sam starszy Dojrzały Człowiek, jako

Andrzej Fesnak

292

39­latek, wpłacił przez 26 lat 228 777 zł. Różnica to 99
090 zł. Jest to porządny samochód lub, przy odpowied-
nich cenach za m² mieszkania, małe 2­pokojowe miesz-
kanie, które można wynająć i mieć dodatkowe zyski.

10 lat różnicy w podjęciu
decyzji to różnica 99

090 zł

w tym konkretnym przy-
padku. Daje to średnią war-
tość roczną 9909 zł. Tyle
kosztuje roczne myślenie
o inwestycji. Kwartalnie
jest to zatem 2477 zł, a mie-
sięcznie ok. 825 zł. Z tych
wartości wynika jasno, że ty-
dzień myślenia to ok. 190 zł,

a dzień to ok. 27 zł. Zauważysz zatem, że średnio godzi-
na dumania o finansach u 30­latków kosztuje ok. 1,13
zł, co daje ok. 1,8 gr na min.

40-latek, czyli wypracowany standard

63

40 lat minęło jak jeden dzień i do emerytury bliżej już
niż dalej — każdy to wie. I czas też już pogania. 40­latek
ma na ogół 20 lat pracy za sobą. Jest w połowie karie-
ry zawodowej. Możliwy jest scenariusz wydarzeń taki,
w którym Nasz Dojrzały Człowiek zarabia 4000 zł net-
to. Pamięta zapewne jeszcze czasy sprzed lat — kiedy
zarabiał równowartość 2000 netto. Jeżeli w swojej po-

63

Idem, 40­latek — wypracowany standard [dok. elektr.]

http://www.gu.com.pl/index.php?option=com_content&task­
=view&id=9893&Itemid=316

[dostęp: 30.03.2011].

30-latek

średni koszt odkładania

decyzji finansowych w zł

rok

9909,00

kwartał

2477,25

miesiąc

825,75

tydzień

190,55

dzień

27,14

godzina

1,13

minuta

0,018

Po co Ci plan emerytalny?

293

lityce finansowej nie przeznaczył wszystkiego na kon-
sumpcję, lecz część pieniędzy zainwestował, powinien
mieć już niezły kapitał. Może być już wolny od spłacania
kredytów. Jeżeli nie — powinien mieć jeszcze na tyle sił
i determinacji, aby poszukać dodatkowych możliwości
zarobkowania.
40­latek we własnych planach finansowych koniecznie
musi umieścić element budowania kapitału na przy-
szłość i element budowania kapitału w przyszłości. Nie
ma już czasu do stracenia ani alternatywy. Większość
ludzi w tym wieku niestety ciągle jednak jeszcze bar-
dziej wierzy w 1 złoty strzał. Ma on oczywiście stworzyć
superbiznes generujący pieniądze całego życia. Wiara
w ten strzał jest większa niż w systematyczne inwesto-
wanie czy oszczędzanie.
Nasz Dojrzały 40­latek jest realistą i zakłada, że powi-
nien postarać się samemu o kapitał. Taki, który pozwoli
mu w przyszłości otrzymać 50% dzisiejszego zarobku.
Ma nadzieję, że dostanie jakąś emeryturę od państwa,
ale za bardzo na nią nie liczy. ZUS ma w planach wpraw-
dzie dużo, ale nasz 40­latek zakłada wariant świadcze-
nia wartości ok. 750 zł oraz połowę takiej kwoty z OFE.
Czyli do 75% dzisiejszych zarobków brakuje mu ok.
2000 zł.
Dodatkowe własne 2000 zł miesięcznie pozwoli za-
tem na w miarę normalne życie emeryta. Świadom
praw i obowiązków wynikających z działania wielolet-
niej inflacji musi kalkulować swoją przyszłą emeryturę
z uwzględnieniem tabelki inflacji jak 20­latek i 30­la-
tek.

Andrzej Fesnak

294

Naszego Dojrzałego 40­latka dotyczy perspektywa mak-
symalnie 25 lat pracy. Wynika z tego zatem, że po
przejściu na emeryturę będzie potrzebował nominalnie
2­krotnie więcej przy inflacji niskiej i 10­krotnie więcej
przy inflacji wysokiej. Własna renta kapitałowa jest mu
jednak potrzebna, więc musi oszczędzać i inwestować.
40­latek może wypracować sobie określony standard.
Jeżeli weźmiemy wariant środkowy, to nasz Dojrza-
ły Człowiek jako emeryt powinien otrzymać pierwszą
rentę kapitałową w kwocie 4187 zł przy inflacji niskiej,
8583 zł przy inflacji średniej oraz 17 246 zł przy infla-
cji wysokiej. Jednak ponieważ inflacja działa — już po
15 latach pobierania renty — aby nadal utrzymać tę
samą siłę nabywczą, powinien otrzymywać miesięcznie
6524 zł przy inflacji niskiej, 20 571 zł przy inflacji śred-
niej lub 62 818 zł przy inflacji wysokiej.
Gdyby 40­latek miał otrzymywać swoją rentę kapitałową
jako rentę wieczystą, to przy średnim oprocentowaniu de-
pozytowym w wysokości 5% w przypadku inflacji niskiej
renta wieczysta np. oznaczałaby konieczność posiadania
kapitału od 1 004 880 do 1 565 760 zł. Niższy generuje
rocznie 50 244, co daje 4187 zł miesięcznie. Wyższy kapi-
tał w takich samych warunkach jest podstawą miesięcznej
płatności w wysokości 6524 zł, a kwota bazowa pozostaje
do dziedziczenia. W przypadku renty okresowej, podob-
nie jak u 20­latka i 30­latka, może np. przez 20 lat do 85.
roku życia wypłacać pieniądze przez 240 miesięcy. Po tym
okresie kapitał zostanie wyzerowany.
Poniższa tabelka pokazuje kwotę bazową potrzebną do
wypłacenia renty kapitałowej przez 20 lat przy opro-

Po co Ci plan emerytalny?

295

centowaniu w bankach od 5 do 13 %. Pozwala to znaleźć
potrzebną kwotę zarówno w przypadku inflacji niskiej,
średniej, jak i wysokiej — w zależności od tego, w jakie
cyfry kto wierzy.

Okresowa renta miesięczna (240 wypłat — wypłaty ostatnie) a kapitał bazowy w zł

Inflacja niska

Inflacja średnia

Inflacja wysoka

Renta 6 524 zł

Renta 20 571 zł

Renta 62 818 zł

5%

6%

7%

8%

9%

10%

11%

12%

13%

992670,11 915178,08 846390,52 2475747,01 2303510,57 2149425,88 6141691,98 5762145,04 5419925,30

Okresowa renta miesięczna (240 wypłat — wypłaty pierwsze) a kapitał bazowy w zł

Inflacja niska

Inflacja średnia

Inflacja wysoka

Renta 4187 zł

Renta 8583 zł

Renta 17 246 zł

5%

6%

7%

8%

9%

10%

11%

12%

13%

637079,97 587346,81 543200,04 1033064,44 961194,68 896899,17 1686134,86 1581934,37 1487981,65

40­latek za 25 lat potrzebuje kapitału, który waha się
od ok. 543

000 zł do 1

600

000 zł, jeżeli poprzestanie na

rencie kapitałowej przy inflacji takiej, jaka zastanie go
przy przejściu na emeryturę. Jeżeli zamierza utrzymać
realną wartość pieniądza, to musi się liczyć z tym, że
przez następne jego 20 lat, czyli do 85. roku życia, zaj-
dą zmiany. W przypadku inflacji niskiej renta powin-
na wzrosnąć do 155% kwoty, przy inflacji średniej do
239%, a przy wysokiej do 364% pierwszych wypłat.

40-latek jest w stanie wypracować sobie określony

standard

W świecie finansów wszystko jest możliwe i da się poli-
czyć. Zebranie takiego kapitału jest więc uzależnione od
wysokości składek, ponieważ czas jest określony z góry.
Pytanie o wiele bardziej istotne brzmi — czy 40­latek jest

Andrzej Fesnak

296

w stanie podołać takiemu wysiłkowi finansowemu? Otóż
jest w stanie wypracować sobie przy mądrej polityce i re-
żimie finansowym odpowiedni standard. Podobnie jak
wcześniej, przyjąłem dla uproszczenia środkową wartość
w przypadku inflacji średniej, niskiej i wysokiej.
W poniższej tabelce podane są miesięczne składki po-
trzebne do uzbierania kapitału, który wygeneruje rentę
kapitałową w wartości nabywczej 2000 zł na początku
emerytury, a zatem po 25 latach, licząc od dziś — czyli
40. roku życia 40­latka. Przyjmujemy wariant środkowy
każdej inflacji. Składka miesięczna inwestowana przy
podanej stopie zwrotu wygeneruje kwotę potrzebną do
otrzymania stałej renty kapitałowej o nominalnej war-
tości 4187 zł przy inflacji niskiej, 8583 zł przy inflacji
średniej oraz 17

246 zł przy inflacji wysokiej. Wygene-

rowana kwota wystarcza na 20 lat takiej renty. Przyjęty
został wariant środkowy każdej inflacji.

Średnia

stopa

zwrotu

Renta kapitałowa zł

4187

8583

17 246

Kapitał bazowy w zł

587346,81 961194,68 1581934,37

Miesięczna składka w zł

5%

982,20

1607,37

2645,41

6%

843,33

1380,11

2271,39

7%

720,85

1179,67

1941,50

8%

613,50

1003,99

1652,38

9%

519,92

850,96

1400,52

10%

439,00

718,44

1182,40

11%

369,26

604,30

994,56

12%

309,51

506,52

833,63

13%

258,57

423,16

696,44

Po co Ci plan emerytalny?

297

Z powyższej tabelki jasno wynika, że nasz 40­latek jest
w stanie wypracować sobie potrzebnej wielkości kapi-
tał, używając do tego odpowiednich instrumentów fi-
nansowych. Powinien poszukiwać instrumentów od
9­procentowej stopy zwrotu wzwyż — w zależności od
stopnia inflacji. Budowa instrumentami z 5­procen-
tową stopą zwrotu, jakimi są klasyczne ubezpieczenia
na życie, oznacza obciążenie ok. 20% w stosunku do
zarobków. Jest to zbyt duże obciążenie i nieefektywne
wykorzystanie kapitału. 40­latek musi zatem posia-
dać instrumenty finansowe, które dadzą wyższą stopę
zwrotu, a zatem nie tylko korzystać z funduszy inwe-
stycyjnych, ale również aktywnie zarządzać kapitałem,
czyli własnymi pieniędzmi.
Jeżeli zda się wyłącznie na łatwe instrumenty finan-
sowe, takie jak ubezpieczenie — będzie już częściowo
przepłacał.
Przyjęta we wcześniejszej tabelce składka generuje
kwotę, która nie pozwala indeksować własnej renty
kapitałowej zgodnie z inflacją. Gdyby przyszły emeryt
sugerował się kwotą potrzebną na 20­letnią emeryturę
w momencie przejścia na nią za 25 lat, to przy niskiej
inflacji i 6­procentowym oprocentowaniu w banku wy-
starczyłoby mu 587

346,81 zł. Jeżeli jednak chciałby po

20 latach otrzymywać nadal równowartość 2000 zł, to
przy niskiej inflacji potrzebne jest mu już 915 178,08 zł.
Wypośrodkujmy tę kwotę. Oznacza to, że na początku
emerytury ów emeryt będzie miał więcej niż 2000 zł,
a pod koniec nieco mniej.

Andrzej Fesnak

298

Zobaczmy zatem, jakie kwoty musiałby odkładać 40­la-
tek, żeby mieć rentę kapitałową wystarczająco dużą
przez 20 lat trwania emerytury.
Ten wariant działań potwierdza zasadność stosowania
instrumentów finansowych o stopie zwrotu od 9%. Po-
wróćmy do naszych wcześniejszych rozważań z kwotą
na początek emerytury, czyli za lat 25 od dzisiaj. Przyj-
mijmy znowu bezpieczny średni wariant instrumen-
tu finansowego ze średnioroczną 9­procentową stopą
zwrotu. Przypatrzmy się jeszcze, jak z biegiem lat 40­la-
tek będzie musiał powiększać swoją miesięczną stawkę.
Wynika to z faktu, że 40­latek może oszczędzać 25 lat
do wieku emerytalnego, podczas gdy 49­latek już tylko

Inflacja niska w 65. roku życia emery-

ta i 80. roku życia emeryta

Kapitał wypośrodkowany przy

stopach zwrotu

5%

6%

7%

637079,97

587346,81

543200,04

+

+

+

992670,11

915178,08

846390,52

1629747,08 1502524,89 1389590,56

÷

2

÷

2

÷

2

814873,54

751262,44

694795,28

Inflacja średnia w 65. roku życia

emeryta i 80. roku życia emeryta

Kapitał wypośrodkowany przy

stopach zwrotu

8%

9%

10%

1033064,44 961194,68

896899,17

+

+

+

2475747,01 2303510,57 2149425,88
3508811,45 3264705,25 3046325,05

÷

2

÷

2

÷

2

1754405,72 1632352,62 1523162,52

Inflacja wysoka w 65. roku życia

emeryta i 80. roku życia emeryta

Kapitał wypośrodkowany przy

stopach zwrotu

11%

12%

13%

1686134,86 1581934,37 1487981,65

+

+

+

6141691,98 5762145,04 5419925,30
7827825,98 7344079,41 6907906,95

÷

2

÷

2

÷

2

3913912,99 3672039,70 3453953,47

Po co Ci plan emerytalny?

299

16 lat. Okres oszczędzania wpływa oczywiście na pro-
cent składany i końcowy kapitał.

Średnia

stopa

zwrotu

Emerytura w zł

5355

14577

40032

Kapitał bazowy w zł

751262,44 1632352,62 3672039,70

Miesięczna składka w zł

5%

1256,31

2729,72

6140,62

6%

1078,68

2343,78

5272,44

7%

922,02

2003,38

4505,69

8%

784,71

1705.04

3835,56

9%

665,11

1445,16

3250,94

10%

561,52

1220,09

2744,64

11%

472,31

1026,26

2308,61

12%

395,89

860,20

1935,06

13%

330,74

718,64

1616,61

Stopa zwrotu 9 %

Wiek

Lata

oszczę-

dzania

Miesiące

oszczę-

dzania

Kapitał bazowy w zł

587346,81 961194,68 1581934,37

Miesięczna składka w zł

40

25

300

519,99

850,96

1400,52

41

24

288

575,18

941,29

1549,18

42

23

276

637,00

1042,46

1715,68

43

22

264

706,41

1156,05

1902,62

44

21

252

784,57

1283,95

2113,13

45

20

240

872,86

1428,44

2350,93

46

19

228

972,96

1592,26

2620,54

47

18

216

1086,92

1778,75

2927,47

48

17

204

1217,27

1992,07

3278,55

49

16

192

1367,16

2237,37

3682,26

Andrzej Fesnak

300

40­latek też nie myśli za darmo! Obliczając różnicę
w kwocie, jaką musi wydać 49­latek w porównaniu do
40­latka, łatwo możemy wycenić koszty „myślenia fi-
nansowego” 40­latków. Jak poprzednim razem, chodzi
tu o koszty braku zdecydowania, braku refleksji o fi-
nansach lub też koszty zwlekania z podjęciem decyzji.
Jeżeli ktoś nie podjął decyzji w wieku ok. 40 lat, lecz pod
koniec czterdziestki — musi zapłacić ok. 262% więcej
w porównaniu do pierwszej możliwej składki. Tyle wy-
nosi różnica pomiędzy 519,99 zł a 1367,16 zł. Dojrzały
40­latek, który zaczął oszczędzać w wieku 40 lat, wpłacił
w sumie przez 25 lat 155 997 zł. Tenże sam starszy 49­la-
tek wpłacił przez 16 lat 262 494 zł. Różnica to 106 497 zł.
I tym razem jest to porządny samochód lub małe miesz-
kanie, które można wynająć i mieć dodatkowe zyski.
10 lat różnicy w podjęciu decyzji to różnica 106 497 zł
w tym konkretnym przypadku. Daje to średnią wartość
roczną 10 649 zł. Tyle kosztuje roczne myślenie o in-
westycji. Kwartalnie jest to zatem 2662 zł, a miesięcz-
nie ok. 887 zł. Z tych wartości wynika jasno, że tydzień
myślenia to ok. 204 zł, a dzień to ok. 29 zł. Zauważysz
zatem z pewnością, że średnio godzina dumania o fi-
nansach u 40­latków kosztuje ok. 1,21 zł, co daje ok.
2 gr na min.

50-latek, czyli walka o egzystencję

64

Kiedy minie pół wieku egzystencji — zmienia się per-
spektywa spojrzenia. W wielu krajach 50. urodziny są

64

Idem, 50­latek, czyli walka o egzystencję [dok. elektr.]

http://www.gu.com.pl/index.php?option=com_content&­

Po co Ci plan emerytalny?

301

czymś szczególnym. To
pewne podsumowanie do-
tychczasowych działań. Na
taką uroczystość zaprasza
się nie tylko rodzinę i przy-
jaciół, ale również partne-
rów biznesowych, kolegów
z pracy, kontrahentów.
Ustabilizowany

Dorosły

Czło wiek ma przed sobą
jeszcze 15 lat kariery zawo-

dowej i najczęściej czerpie już od dawna z efektów swo-
ich wcześniejszych działań. W przypadku niektórych
zawodów jest to idealny wiek sumujący doświadczenie
i zarazem dający jeszcze nadzieję na dynamikę działań.
Finanse 50­latka w normalnym świecie są już od dawna
uporządkowane. Powinien już realizować powoli nie-
które ze swoich długoletnich inwestycji, które podjął
jeszcze jako 20­latek. Nie istnieje w zasadzie gwałtow-
na potrzeba konsumpcji ani konieczność ponoszenia
wielkich wydatków — ustabilizowana pozycja zawodo-
wa lub własna, prosperująca od lat, firma dają dobre
podstawy materialne. Jak bardzo odbiega ten stan od
rzeczywistości polskiej — każdy widzi, słyszy i czuje
sam. Nie mieliśmy okazji jako społeczeństwo korzystać
z dobrodziejstw instrumentów finansowych. Mieliśmy
okazję doświadczyć ponurego kabaretu pod nazwą so-
cjalizm i skutki tego ponosimy do dziś. Jak zatem wy-
gląda sytuacja dzisiejszych 50­latków w oczekiwaniu na
przyszłą emeryturę?

task=view&id=9929&Itemid=316

[dostęp: 30.03.2011].

40-latek

średni koszt odkładania

decyzji finansowych w zł

rok

10649,00

kwartał

2662,25

miesiąc

887,41

tydzień

204,78

dzień

29,17

godzina

1,21

minuta

0,02

Andrzej Fesnak

302

Niektórzy skazani są wyłącznie na ZUS — inni, być
może odważniejsi, zdecydowali się na OFE. Paradok-
salnie, mają większe perspektywy emerytury niż młodzi
ludzie, bo będą korzystać z agonii systemu i może przez
jakiś czas otrzymywać świadczenia emerytalne. Ich
wielkość jest oczywiście pod znakiem zapytania. Jakiej
wartości nominalnej potrzebuje za 15 i 35 lat dzisiejszy
50­latek, aby móc mieć równowartość 2000 zł?
Jeżeli przeciętnie fundusze będą uzyskiwały stopę
zwrotu poniżej 10%, to ze 150 zł miesięcznie przez 15 lat
uzbiera się może 60

000–65

000 zł. Daje to szansę na

ok. 600 zł miesięcznie do 85. roku życia. Kokosy to nie
są — bo przecież jest jeszcze inflacja.
Już na pierwszy rzut oka widać, że przy wysokiej inflacji
równowartość 2000 zł po 15 latach pracy to 300–400%
razy więcej, w przypadku inflacji średniej to 200–225%
więcej, a niskiej — od 30 do 80% więcej.
Jeżeli 50­latek miałby otrzymywać swoją rentę ka-
pitałową przez 20 lat do 85. roku życia — to możliwe
są dwa warianty — renta wieczysta, którą każdy łatwo
może sam sobie obliczyć, lub renta okresowa, a zatem
przez 240 miesięcy kapitał powinien zostać wyzerowa-
ny. Przy średnim oprocentowaniu depozytowym w wy-
sokości 5% w przypadku inflacji niskiej, renta wieczy-
sta np. oznaczałaby konieczność posiadania kapitału
747

600 zł. Generuje on roczną kwotę 37

380 zł, co daje

3115 zł miesięcznie, a kwota bazowa pozostaje do dzie-
dziczenia. W przypadku renty okresowej kwota bazowa
może być niższa.

Po co Ci plan emerytalny?

303

Poniższa tabelka pokazuje kwotę bazową potrzebną
do wypłacenia renty kapitałowej przy oprocentowaniu
w bankach od 5 do 13%. Pozwala to znaleźć potrzebną
kwotę zarówno w przypadku inflacji niskiej, średniej,
jak i wysokiej — w zależności od tego, w jakie cyfry kto
wierzy.

Okresowa renta miesięczna (20 lat) a kapitał bazowy w zł

Inflacja niska

Inflacja średnia

Inflacja wysoka

Renta kapitałowa 3115 zł

Renta kapitałowa 4793 zł

Renta kapitałowa 7284 zł

5%

6%

7%

8%

9%

10%

11%

12%

13%

472001,35 434794,10 401780,50 573023,72 532717,76 496672,79 705685,13 661528,62 621726,78

Czyli kapitał, jakiego potrzebuje dzisiejszy 50­latek za
lat 15, waha się od ok. 401

000 zł do 705

000 zł! Kapitał

ten wystarczy jednak tylko na równowartość 2000 zł
na początku pobierania renty kapitałowej, czyli w 65.
roku życia dzisiejszego 50­latka. Aby mieć równowar-
tość 2000 zł, nasz dzisiejszy 50­latek za 15 lat powinien
otrzymywać 3115 zł przy inflacji niskiej, 4793 zł przy
inflacji średniej lub 7284 zł przy inflacji wysokiej. Po
20 latach pobierania renty kapitałowej, aby mieć war-
tość nabywczą dzisiejszych 2000 zł, potrzebna będzie
większa nominalnie ilość pieniędzy. W przypadku in-
flacji 2% będzie to 3999 zł, czyli prawie 2 razy tyle. Gdy-
by jednak inflacja miała wynosić 10% rocznie, to rów-
nowartość 2000 zł wynosiłaby 56 204 zł!

Każdy 50-latek może powalczyć o własną egzystencję

w przyszłości

Zebranie kapitału umożliwiającego rentę kapitałową
jest możliwe, ale ogromne znaczenie ma oczywiście
stopa zwrotu z inwestycji przez następne 15 lat. Dla
uproszczenia przyjmę znowu środkową wartość w przy-

Andrzej Fesnak

304

padku inflacji średniej niskiej i wysokiej. Różnica po-
między 5­procentową a 13­procentową średnioroczną
stopą zwrotu oznacza ponad 2­krotną różnicę w wyso-
kości miesięcznej składki. Jak wynika z tabeli inflacyj-
nej, kiedy po 15 latach 50­latek zacznie pobierać swoją
emeryturę, to w przypadku inflacji 2% wystarczy mu
2691 zł, aby mieć równowartość 2000 zł, ale już po 20
latach, nawet przy tak niskiej inflacji, u schyłku swe-
go życia jako 80­latek potrzebuje 3999 zł. Prześledźmy
więc, jaki kapitał wypośrodkowany powinien posiadać,
aby mógł na początku swojej emerytury mieć nieco
więcej niż 2691 zł, a pod koniec nieco mniej niż 3999

Inflacja niska — 3%, 4%, 5 %

w 65. roku życia emeryta i 80. roku

życia emeryta

Kapitał wypośrodkowany przy

stopach zwrotu

5%

6%

7%

407754

434794

464466

+

+

+

605949

785421

1017929

1013703

1220215

1482395

÷

2

÷

2

÷

2

506851

610107

741197

Inflacja średnia — 6%, 7%, 8 %

w 65. roku życia emeryta i 80. roku

życia emeryta

Kapitał wypośrodkowany przy

stopach zwrotu

8%

9%

10%

496987

532717

571800

+

+

+

1318922

1708520

2212696

1815909

2241237

2784496

÷

2

÷

2

÷

2

907954

1120618

1392248

Inflacja wysoka — 9%, 10%, 11 %

w 65. roku życia emeryta i 80. roku

życia emeryta

Kapitał wypośrodkowany przy

stopach zwrotu

11%

12%

13%

614616

661528

758705

+

+

+

2864787

3707884

5104414

3479403

4369412

5863119

÷

2

÷

2

÷

2

1739701

2184706

2931559

Po co Ci plan emerytalny?

305

zł. Tabelka poniższa opiera się na założeniu, że przy
2­procentowej inflacji stopa zwrotu w bankach wynosi
5%, przy 3­procentowej inflacji — 6% itd., aż do stopy
zwrotu 13% w przypadku inflacji wysokiej na poziomie
10%. Tak więc dla inflacji niskiej 2% zsumowany został
kapitał potrzebny do uzyskania 20­letniej renty kapi-
tałowej na poziomie 2291 zł oraz 3999 zł i wyciągnięta
z tego statystyczna średnia. Tak samo odpowiednio dla
inflacji 3% zsumowany został kapitał potrzebny do uzy-
skania 20­letniej renty kapitałowej na poziomie 3115
oraz 5627 zł i wyciągnięta z tego statystyczna średnia.
Dla wszystkich poziomów inflacji operacja ta została
powtórzona.
Uzyskana w ten sposób kwota stanowi podstawę do
wypłacenia 240 rent kapitałowych, czyli przez 20 ko-
lejnych lat 65­latek będzie do 85. roku życia pobierał
równowartość 2000 zł. Nadwyżkę od tej sumy powi-
nien reinwestować. Jeżeli będzie pilnował tej reguły,
to inwestowana nadwyżka pozwoli uciec od zgubnych
skutków inflacji. Podane poniżej kwoty wystarczą na
rozwiązanie problemu przy danym poziomie inflacji
rocznej. Aby zdobyć ten kapitał, można inwestować
miesięcznie określoną kwotę. Podane z lewej strony
stopy zwrotu pozwalają odczytać, jaki wysiłek finanso-
wy czeka 50­latka.
Z poniższej tabeli jasno wynika, że nasz sympatyczny
50­latek może powalczyć o egzystencję, używając do
tego odpowiednich instrumentów finansowych. Jeżeli
znajdzie instrumenty finansowe powyżej 10­procento-
wej stopy zwrotu rocznie, to wysiłek finansowy zamknie

Andrzej Fesnak

306

się na poziomie 20% jego dochodów. Z powyższej tabeli
można też wyczytać, że ubezpieczenie na życie dające
zaledwie 5­procentowe stopy zwrotu nie jest instru-
mentem finansowym stwarzającym szansę na wyjście
z problemu. 50­latek musi szukać innych instrumen-
tów finansowych. Pozostają fundusze inwestycyjne, in-
westowanie w akcje lub nieruchomości — jeżeli posiada
odpowiednie środki i umie właściwie ocenić rynek.

Średnia

stopa

zwrotu

Miesięczna wartość inwestycji w zł potrzebna do uzyskania w 15 lat określonego kapitału

przy danej stopie zwrotu

Kapitał w zł

infl. 2%

infl. 3%

infl. 4%

infl. 5%

infl. 6%

infl. 7%

infl. 8%

infl. 9%

infl. 10%

506851

610107

741197

907954 1120618 1392248 1739701 2184706 2931559

5%

1888

2273

2761

3382

4175

5187

6481

8139

10922

6%

1734

2087

2535

3106

3834

4763

5952

7474

10030

7%

1589

1913

2324

2847

3514

4366

5456

6852

9195

8%

1455

1751

2127

2606

3216

3996

4994

6271

8415

9%

1329

1600

1944

2381

2939

3651

4563

5730

7689

10%

1212

1459

1773

2172

2681

3331

4162

5227

7014

11%

1104

1329

1615

1978

2442

3034

3791

4761

6388

12%

1004

1209

1468

1799

2220

2759

3447

4329

5809

13%

912

1097

1333

1633

2016

2505

3130

3931

5275

14%

827

995

1209

1481

1828

2271

2838

3564

4783

15%

748

901

1095

1341

1655

2056

2570

3227

4331

16%

677

815

990

1212

1496

1859

2324

2918

3916

Przyjmijmy bardzo bezpieczny średni wariant instru-
mentu finansowego ze średnioroczną 9­procentową
stopą zwrotu. Pozwoli on wprawdzie jedynie na otrzy-
manie równowartości 2000 zł na samym początku po-
bierania renty kapitałowej, ale daje za to mniejsze ob-
ciążenie.
Przypatrzmy się zatem, jak z biegiem lat 50­latek bę-
dzie musiał powiększać swoją miesięczną stawkę. Wy-
nika to z faktu, że 50­latek może oszczędzać 15 lat do

Po co Ci plan emerytalny?

307

wieku emerytalnego, podczas gdy 59­latek już tylko 6
lat — co wpływa oczywiście na procent składany.

Stopa zwrotu 9 %

Wiek

Lata

oszczę-

dzania

Miesiące

oszczę-

dzania

Kapitał bazowy w zł

587346,81 961194,68 1581934,37

Miesięczna składka w zł

50

15

180

1149,01

1407,79

1748,19

51

14

168

1299,76

1592,49

1977,55

52

13

156

1476,91

1809,53

2247,08

53

12

144

1687,13

2067,10

2566,93

54

11

132

1939,53

2376,34

2950,94

55

10

120

2246,83

2752,85

3418,97

56

9

108

2627,42

3219,16

3997,55

57

8

96

3108,86

3809,03

4730,05

58

7

84

3734,47

4575,54

5681,91

59

6

72

4576,44

5607,13

6962,93

Jak już się domyślasz, 50­latek też nie myśli za darmo.
Obliczając różnicę w kwocie, jaką musi wydać 59­la-
tek w porównaniu do 50­latka, łatwo możemy wycenić
koszty „myślenia finansowego”. Jak poprzednio, moż-
na wycenić koszty braku zdecydowania, braku refleksji
o finansach lub też koszty zwlekania z podjęciem de-
cyzji.
Jeżeli ktoś nie podjął decyzji na początku własnych lat
pięćdziesiątych, lecz pod ich koniec — musi zapłacić
ok. 398,29% więcej w porównaniu do pierwszej moż-
liwej składki. Tyle wynosi różnica pomiędzy 1149,01 zł
a 4576,44 zł. 50­latek, który odkłada przez 15 lat, musi
przeznaczyć na ten cel 206

821 zł, jeżeli natomiast za-

cznie w wieku 59 lat, to przez 6 lat musi zainwestować

Andrzej Fesnak

308

329

474 zł. Różnica to 121

651 zł. Jest to zarówno po-

rządny samochód, jak i możliwość zakupu mieszkania,

które po wynajęciu doda co
najmniej 1000 zł do mie-
sięcznego budżetu.
10 lat różnicy w podjęciu
decyzji to różnica 121 651 zł
w tym konkretnym przy-
padku. Daje to średnią war-
tość roczną 12

165 zł. Tyle

kosztuje roczne myślenie
o inwestycji. Kwartalnie
jest to zatem 3041 zł, a mie-

sięcznie 1013 zł. Z tych wartości wynika, że tydzień my-
ślenia to ok. 234 zł, a dzień to ok. 33 zł. Zauważysz zatem
z pewnością, że średnio godz. dumania o finansach kosz-
tuje ok. 1,40, co daje ok. 2,3 gr na min.
Teraz będzie trudne pytanie, które budzi opory zwłasz-
cza u osobników gatunku żeńskiego w naszym kraju.
Odpowiedz sobie na pytanie: ile masz lat, Czytelniku/
Czytelniczko?
Bez wątpienia uda Ci się odpowiedzieć i znaleźć w od-
powiedniej grupie wiekowej.

W jakiej grupie wiekowej jesteś?
Grupa

20–latek

30–latek

40–latek

50–latek

Lata

20–29 lat

30–39 lat

40–49 lat

50–59 lat

Wybierz

Tak/Nie

Tak/Nie

Tak/Nie

Tak/Nie

Jeśli już się zlokalizowałeś ze względu na wiek, to przyj-
rzyj się zestawieniu kosztów myślenia, jakie ponoszą
poszczególne grupy wiekowe. Jak pamiętasz, założenia

50-latek

Średni koszt odkładania

decyzji finansowych w zł

rok

12165,00

kwartał

3041,25

miesiąc

1013,75

tydzień

233,94

dzień

33,42

godzina

1,39

minuta

0,023

Po co Ci plan emerytalny?

309

dotyczyły średnich wartości — a zatem indywidualne
koszty mogą być większe.

średni koszt odkładania decyzji finansowych w zł

20-latek

30-latek

40-latek

50-latek

rok

5524,00

9909,00

10649,00

12165,00

kwartał

1381,00

2477,25

2662,25

3041,25

miesiąc

460,33

825,75

887,41

1013,75

tydzień

106,23

190,55

204,78

233,94

dzień

15,33

27,14

29,17

33,42

godzina

0,63

1,13

1,21

1,39

minuta

0,01

0,018

0,02

0,023

Z tabeli wynika, że średnio Twój dzień myślenia zaczy-
na się w okolicy 15 zł i ponad dwukrotnie rośnie. Takie
ponosisz koszty przez brak decyzji i odkładanie sprawy
na później.
Skoro już wiesz, ile kosztuje Cię myślenie w zależności
od tego, ile masz lat — pewnie rozumiesz, po co Ci plan
emerytalny?
Dzięki niemu zbudujesz sobie własną, prywatną emery-
turę jako rentę kapitałową od własnego kapitału. Oczy-
wiście możesz i powinieneś inwestować lepiej, niż jak
to było opisane w rozdziale. Ale gdybyś nie potrafił —
wcześniejsze przykłady pokazują, że przy średnich sto-
pach zwrotu jest to też możliwe.

Andrzej Fesnak

310

Ważne terminy

Prawo do emerytury



Świadczenie emerytalne



Emerytalna bomba zegarowa



Emerytura 20-latka



Koszty myślenia 20-latka



Emerytura 30-latka



Koszty myślenia 30-latka



Emerytura 40-latka



Koszty myślenia 40-latka



Emerytura 50-latka



Koszty myślenia 50-latka



Ad futuram rei memoriam…

Na czym polega prawo do emerytury?



Co to jest świadczenie emerytalne?



Na czym polega pewność świadczenia emerytalnego?



Co to jest emerytalna bomba zegarowa?



Jak można określić emeryturę 20-latka?



Jakie są koszty myślenia 20-latka?



Jak można określić emeryturę 30-latka?



Jakie są koszty myślenia 30-latka?



Jak można określić emeryturę 40-latka?



Jakie są koszty myślenia 40-latka?



Jak można określić emeryturę 50-latka?



Jakie są koszty myślenia 50-latka?



311

Sięgnąłeś po tę książkę, żeby dowiedzieć się, jak zdobyć
niezależność finansową. To dobrze, że o tym myślisz.
Znajdziesz tu odpowiedź na pytanie, jak zdobyć nieza-
leżność finansową.
Zapewne słyszałeś o ludziach, którzy są niezależni fi-
nansowo. Możliwe też, że czytałeś już coś na ten temat
w prasie. A nawet może znasz kogoś, kto ma pieniądze
i jest niezależny? Ale czy każdy, kto ma pieniądze, jest
niezależny finansowo? Czy ten, kto demonstracyjnie
wydaje, rzeczywiście jest niezależny? Wydawać by się
mogło, że tak…

Jak wielu wyobraża sobie niezależność finansową?

Wiele osób swoje wyobrażenie na temat niezależności
kształtuje na podstawie medialnych doniesień na temat
życia różnych ekscentryków. Prasa brukowa i wszelakie
kolorowe tabloidy najchętniej donoszą zainteresowa-
nym o ekscesach gwiazd filmu lub muzyki. Możemy
wyczytać, że ktoś ma prywatne ZOO albo kilkadziesiąt
samochodów marki Rolls­Royce, zamawia do łazienki
kwiaty za kilkanaście tysięcy funtów dziennie lub wy-
daje pieniądze na kąpiel w szampanie, buduje kort te-
nisowy na 150. piętrze wieży albo jeździ samochodem
o karoserii ze srebra.

Co to jest niezależność finansowa?

Andrzej Fesnak

312

Niezależność finansową można rozumieć właśnie tak
w potocznym ujęciu i jest to niekontrolowany i naj-
częściej mało rozsądny, ale za to bardzo ekscentryczny
sposób wydawania dużej ilości pieniędzy.
Mit na temat niezależności jest szeroko rozpowszech-
niony w społeczeństwie.
Przekonania są następujące. Niezależnym jest ten:

kto może wydawać pieniądze na wszystkie swoje za-



chcianki,
nie musi liczyć się z kosztami,



nie patrzy na ceny,



może kupić, co tylko zechce,



może kupować w dowolnych ilościach,



może jeździć najdroższymi samochodami,



może jadać w najlepszych restauracjach,



może sypiać w najdroższych hotelach,



może nosić najdroższe ubrania,



może korzystać z najdroższej biżuterii,



może używać najlepszych i najnowocześniejszych



gadżetów technicznych,
ma tyle pieniędzy, że nie jest w stanie ich wydać.


Niewątpliwie, są to ludzie, którzy wydają duże sumy
pieniędzy, i jest to także niezaprzeczalna prawda. Bar-
dzo często też jednak pojawiają się informacje, że eks-
centryczny styl życia doprowadził bądź to do konfliktu

Co to jest niezależność finansowa?

313

z prawem, bądź zadłużenia się i wtedy okazuje się, że
bohaterowie nie mają już majątku

65

.

Zapewne nie chciałbyś być w takiej sytuacji, jakkolwiek
sam proces dochodzenia do niej może być zapewne cał-
kiem przyjemny…

Mit niezależności finansowej
Popularne przekonanie, że ekscentryczne i nie-
kontrolowane wydawanie pieniędzy stanowi wy-
raz prawdziwej niezależności finansowej.

Czym jest niezależność finansowa?

Jest jeszcze inny sposób rozumienia niezależności fi-
nansowej. Mówi nam o sposobie finansowania nasze-
go życia. O sposobie pokrywania kosztów. O tym, skąd
i jak bierzemy pieniądze.

Definicja
Niezależność finansowa to sytuacja, w której ktoś
ma miesięczne przychody finansowe z własnych

inwestycji w wysokości równej miesięcznym

kosztom życia lub większej.

Innymi słowy, ten, kto może żyć bez konieczności pracy
— jest niezależny finansowo, ponieważ żyje z własnego
kapitału.

65

CBS NEWS 03.05.2005 podało do wiadomości, że jeden

z bogatszych ludzi świata, King of Pop Michael Jackson przez
ostatnie lata wydawał 20–30 milionów dolarów więcej niż zarabiał.
Na podstawie zeznań świadków biegły księgowy w sądzie stwierdził,
że bilans Jacksona pokazuje negatywną wartość netto w wysokości
285 milionów dolarów. Majątek oszacowano na 130 milionów
dolarów, a zobowiązania na poziomie 415 milionów dolarów.

Andrzej Fesnak

314

Czy to jest możliwe? Przecież wszyscy muszą pracować,
żeby się utrzymywać. No właśnie, że jest to możliwe.
Jeżeli dokonasz w życiu odpowiednich wyborów, to
możesz stworzyć sobie taką sytuację, w której nie bę-
dziesz pracować na utrzymanie. Będziesz się utrzymy-
wać z własnych dochodów kapitałowych. Będziesz żyć
z kapitału, a nie z własnej pracy.
Niemcy mają takie przysłowie, że większość ludzi żyje
z ręki do ust

66

. Oznacza to, że to, co wytworzy pracą

własnych rąk, musi przeznaczyć na utrzymanie siebie
lub przeznacza natychmiast na konsumpcję.

Definicja
Nowoczesne ubóstwo na wysokim poziomie fi-
nansowym to styl życia, w którym obracasz du-
żymi kwotami miesięcznie lub rocznie i nie jesteś
w stanie zachować części tych pieniędzy. Prze-
pływają jedynie przez twoje ręce, a ty wszystkie
wydajesz. Jeżeli skończy się dopływ i przepływ
pieniędzy – nie masz nic i najprawdopodobniej
stracisz też to co obecnie użytkujesz.

Po czym możesz poznać, że toczysz się po równi pochy-
łej w kierunku katastrofy finansowej?
Sytuacja jest łatwa do zdiagnozowania, ponieważ wy-
starczy, abyś przyjrzał się temu, co robisz na co dzień.
W Twoich codziennych zachowaniach, decyzjach finan-
sowych, wyborach, które podejmujesz każdego dnia
zaprogramowany jest albo sukces finansowy, albo fi-

66

Von der Hand in den Mund Leben — przysłowie niemieckie.

Co to jest niezależność finansowa?

315

nansowa katastrofa. Szczególnie jeśli w to nie wierzysz,
albo nie chcesz o tym myśleć — tak jest. Jeżeli:

unikasz zagadnień finansowych,



nie kontrolujesz swoich finansów,



nie znasz struktury wydatków,



uważasz, że wiedza finansowa jest trudna,



nie rozumiesz mechanizmów finansowych,



łudzisz się, że poukłada się samo,



opierasz swoje życie finansowe na decyzjach part-



nera,
zamiast specjalisty słuchasz porad koleżanki, kolegi,



szwagra, sąsiada,
łudzisz się, że zawsze będziesz mieć dobrze płatną



pracę,
myślisz, że o Twoją przyszłość finansową zadba rząd



lub parlament,
nie inwestujesz regularnie,



korzystasz nieświadomie z produktów finansowych,


to jesteś na bardzo dobrej drodze do finansowej kata-
strofy. Jak to mawiał Grek Zorba — „to taka piękna ka-
tastrofa”. Czeka na Ciebie cierpliwie i któregoś dnia…
Prawdopodobnie korzystałeś już z różnych produktów
i usług. Podejmowałeś różne decyzje finansowe lub
działania powodujące finansowe konsekwencje. Z na-
szych szacunków wynika, że przeciętny niezorientowa-
ny użytkownik usług rynku finansowego traci na skutek
nieumiejętnego korzystania kilkaset tysięcy złotych. To
skutki i efekty niewłaściwych decyzji finansowych, bra-

Andrzej Fesnak

316

ku wiedzy i umiejętności. Kilkaset tysięcy — tak w prze-
dziale 300

000–600

000 zł. Dla jednych to może dużo,

dla innych mało. Ale każdy chyba powie, że lepiej mieć
na koncie 500

000 zł, niż ich nie mieć.

Katastrofa finansowa to sytuacja, w której:

Nie kontrolujesz swoich finansów.

•

Nie masz płynności finansowej.

•

Nie masz zdolności kredytowej.

•

Tracisz na swoich decyzjach finanso-

•

wych.

Kręcisz się w miejscu ze swoimi finansami.

•

Nie rozwijasz swojej wartości netto.

•

Zwiększasz swój poziom zadłużenia.

•

Unikasz analizy finansowej własnej sy-

•

tuacji.

Jeżeli chociaż jeden z tych elementów występuje, to
mamy katastrofę finansową w finansach osobistych.

9 kroków do zmiany własnego życia finansowego

Ta książka z pewnością Ci w tym pomoże. Dowiesz się
z niej, co możesz zrobić, aby być niezależnym finanso-
wo. Przejdziemy przez wszystkie konieczne kroki i na-
uczysz się podstawowych działań:
Tych kroków jest tylko 9:

Co tak naprawdę myślisz o dobrobycie?

1.

Co to jest niezależność finansowa?

317

Czego poszukujesz i pragniesz w życiu?

2.

Gdzie i w jakim punkcie jesteś?

3.

Co możesz zrobić, żeby wyjść z długów?

4.

Jakie plany powinieneś robić?

5.

Jak możesz wprowadzić je w życie?

6.

Skąd masz wiedzieć, że idzie dobrze?

7.

Kiedy osiągniesz niezależność finansową?

8.

Co zrobisz jako światły milioner?

9.

Krok 1. Co tak naprawdę myślisz o dobrobycie?

Podstawą do zdobycia niezależności finansowej jest
uświadomienie sobie własnych przekonań dotyczących
bogactwa i pieniędzy. Należy odkryć swój typ rozumie-
nia pieniędzy i posługiwania się nimi.

Krok 2. Czego poszukujesz i pragniesz w życiu?

Jeżeli masz do czegoś dojść, to w tym kierunku powi-
nieneś dążyć. Jeśli chcesz być dobrym tancerzem, to
musisz tańczyć, od samego oglądania Tańca z Gwiaz-
dami pewnie się tego nie nauczysz. Aby zdobyć trwałą
niezależność finansową, należy interesować się zagad-
nieniami finansowymi i w tym kierunku kształcić, co
właśnie robisz, czytając tę książkę.

Krok 3. Gdzie i w jakim punkcie jesteś?

Amerykanie mają takie przysłowie, że wszystkie drogi
prowadzą do Nashville, a w Europie mawia się, że do
Rzymu. Żeby określić kierunek drogi, trzeba jednak
wiedzieć, gdzie się znajdujemy. W Twoim życiu finan-
sowym wszystko jest możliwe, ale musisz wiedzieć, od

Andrzej Fesnak

318

czego zaczynasz, gdzie i w jakim punkcie jesteś. Analiza
Twoich finansów oraz obliczenie wszystkich podstawo-
wych wskaźników pozwoli Ci precyzyjnie określić czas
i sposób Twojej podróży do niezależności finansowej.

Krok 4. Co możesz zrobić, żeby wyjść z długów?

Możliwe jest, że nie masz żadnych kredytów i wszystko
finansujesz sam. Tacy ludzie też się zdarzają. Kredyt nie
jest zły, tylko Twój sposób korzystania z niego jest lub
może być dla Ciebie zły. Należy korzystać z kapitałów
obcych, ale po to, aby tworzyć sobie dźwignie finanso-
we. Jeżeli masz sensownie funkcjonujące zadłużenie
— to wszystko jest w porządku. Gorzej, jeżeli jesteś za-
nadto zadłużony. Podstawowym elementem tworzenia
niezależności finansowej jest wyjście z długów. Aby
w kieszeni coś Ci zostawało — musisz najpierw zatkać
wszystkie dziury, którymi pieniądze wypadają.

Krok 5. Jakie plany powinieneś robić?

Jak już określiłeś, gdzie jesteś i dokąd chcesz iść, nale-
ży zrobić plany podróży. Musisz wiedzieć, jakie dobra
w życiu zamierzasz osiągnąć oraz jakie finanse będą
wymagane. Musisz wiedzieć, ile potrzebujesz na utrzy-
manie. Masz pewnie pomysły dotyczące zarówno bli-
skiej przyszłości, jak i tej dalszej. Aby zrealizować wła-
sne plany — trzeba je najpierw mieć.

Krok 6. Jak możesz wprowadzić je w życie?

Plan to nie tylko tzw. myślenie życzeniowe — czyli co
chciałbym. To także droga do zrealizowania tego pla-
nu. Jeżeli np. w ciągu 5 lat chciałbyś zostać milionerem,

Co to jest niezależność finansowa?

319

a możesz do tego wykorzystać Superfundusz Inwesty-
cyjny ze stopą zwrotu 12% w skali roku, to musiałbyś
miesięcznie inwestować 12 123,22 zł. Stać Cię na regu-
larne miesięczne inwestycje na poziomie 12 000 zł? Je-
żeli nie — to musisz urealnić Twoje plany, czyli znaleźć
inne warianty na miarę Twoich możliwości. Tylko wte-
dy będą miały sens.

Krok 7. Skąd masz wiedzieć, że idzie dobrze?

Nawet wytrawny kierowca spogląda czasem na drogo-
wskaz, żeby sprawdzić, czy dobrze jedzie. Ty też mu-
sisz wiedzieć, czy ze swoimi finansami udajesz się we
właściwym kierunku. Dlatego potrzebny Ci jest sys-
tem kontroli. Co jakiś czas musisz spoglądać na różne
wskaźniki finansowe Twojej sytuacji finansowej, np. na
poziom zadłużenia, i analizować je.

Krok 8. Kiedy osiągniesz niezależność finansową?

Gdy zdefiniujesz poziom swoich oczekiwań, to łatwo
zauważysz, czy osiągnąłeś to, czego szukasz, czy też
nie. Jeżeli nie masz żadnych danych w cyfrach, to skąd
masz wiedzieć, czy już jest tyle, ile zakładasz, czy też
nie? Zawsze będziesz w sytuacji, w której wielu będzie
Ci zazdrościć, że już tyle masz. Ale również i Ty możesz
zazdrościć innym, że mają więcej. Dlatego ważne jest,
żebyś wiedział, ile dokładnie chcesz osiągnąć i mieć!

Krok 9. Co zrobisz jako światły milioner?

Noblesse oblige — czyli szlachectwo zobowiązuje, jak
mawiają bracia Francuzi.

Andrzej Fesnak

320

Jeżeli zatem chcesz wejść do klubu zamożnych i świa-
tłych — zastanów się, jak będziesz pomagał innym, aby
znaleźli się w tym samym miejscu. Świat nie przepada
za sknerami — wiesz to dobrze i z Opowieści Wigilijnej,
i z molierowskiego Skąpca, i wielu innych źródeł. Ale za to
wiele zawdzięcza osobom zamożnym, które okazały szla-
chetną stronę swojej natury. Czy możliwa byłaby Nagro-
da Nobla, gdyby poczciwy Alfred był sknerą i skąpcem?
Pewnie nie. Ale też nie byłaby możliwa, gdyby Alfred był
zgorzkniałym i biedującym intelektualistą bez pieniędzy.
Dobre i szlachetne rzeczy rodzą się tylko z bogactwa ma-
terialnego i bogactwa ducha. Samym duchem nie osią-
gniesz nic, tak jak pazerność i chciwość w negatywnym
znaczeniu prowadzi raczej do katastrofy życiowej.
Wszechświat nie sprzyja chciwym, nieuczciwym zło-
śliwym, choć powierzchownie możemy sądzić ze jest
wprost przeciwnie. Pomaga uczciwym, wielkodusz-
nym, cnotliwym. (James Allen)
Jeśli zaczniesz stosować powyższe kroki, osiągniesz
niezależność finansową. Będziesz mógł mierzyć swoją
niezależność właściwą miarą — czasem.

Definicja
Miarą niezależności finansowej jest czas. Chodzi
tu o okres, przez jaki możesz utrzymywać się, nie
pracując i nie zdobywając nowych pieniędzy.

Wielkość konta, czyli ilość środków na nim, nie ma tu
znaczenia w cyfrach absolutnych. Sens ma jedynie roz-
patrywanie wszystkiego w szerokim kontekście prze-
pływów miesięcznych.

Co to jest niezależność finansowa?

321

Ewa ma na koncie 1 200 000 zł, a Jola tylko 360 000 zł.
Obydwa konta dają rocznie 10% odsetek. Ewa ma rocz-
nie 120 000 zł odsetek, a Jola tylko 36 000 zł odsetek.
Która z nich jest bogatsza? Od razu widać, że Ewa,
prawda? Dodajmy drugą informację:
Jola potrzebuje 3000 zł miesięcznie na życie, a Ewa ma
miesięczne koszty na poziomie 97 000 zł.
A teraz odpowiedz sobie na dwa zasadnicze pytania:

W jakiej sytuacji wolałbyś się znaleźć — Ewy czy Joli?



Co się stanie, jeżeli z powodów różnych obie panie



przestaną zarabiać?

Jak widzisz, Ewa już po roku wpadnie w niezłe tarapa-
ty, bo zużywa ponad 8% swojego majątku miesięcznie,
podczas gdy Jola w ogóle go nie narusza.

Rozumiesz już, dlaczego niezależność finansowa jest



mierzona czasem, a nie stanem konta?
Widzisz to jasno, z jakiego powodu tak jest?



Przemawia do Ciebie ten przykład?


No to zabierajmy się razem do dzieła!

Andrzej Fesnak

322

Ważne terminy

Niezależność finansowa.



Miara niezależności finansowej.



Ubóstwo na wysokim poziomie finansowym.



Katastrofa finansowa.



Mit niezależności finansowej.



Ad futuram rei memoriam…

Z jakiego powodu sięgasz po tę książkę?



Jakie jest popularne rozumienie niezależności fi-



nansowej?
Czym się charakteryzuje katastrofa finansowa?



Na czym polega ubóstwo na wysokim poziomie



finansowym?
Co powinno być miarą niezależności finansowej?



Jak można zdefiniować niezależność finansową?



Jakie kroki są konieczne do osiągnięcia niezależ-



ności finansowej?

C

zęść

5

Jak kontrolujemy

sytuację?

325

Jak kontrolować plany finansowe?

To bardzo proste. Na początku należy po prostu zacząć.
Nawet jeżeli nie od razu wszystko się uda — to i tak za-
czniesz pracować nad nowymi nawykami finansowymi.
Zaczniesz kontrolować.
Kontrolowanie własnych działań finansowych wymaga
myślenia w dwóch aspektach: czasowym i finansowym.

Aspekt finansowy oznacza kontrolę merytoryczną.
Ma z niej wynikać:

Czy realizujemy nasze cele finansowe?



W jakim stopniu je realizujemy?



Czy się zbliżamy, czy oddalamy od celu?



Czy w tym tempie zrealizujemy nasze cele?


Jak widać, odpowiedź na to pytanie wymaga porów-
nania czasowego i stąd konieczny jest drugi aspekt —
kontrolowanie czasowe.

Żeglujemy czy dryfujemy, czyli jak

kontrolować plany finansowe?

Kontrolowanie

finansowe

czasowe

Andrzej Fesnak

326

Najprostsze sposoby działania wymagają pracy na kilku
etapach związanych z obiegowym podziałem czasu. Zobacz,
co możesz zrobić w dzień, tydzień, miesiąc, kwartał i rok.
Ludzie mają tendencję do przeceniania tego, co mogą
zrobić w ciągu dnia.
Na pewno widziałeś na wystawach sklepów różnorakie
urządzenia podobne do książki, o nazwie: planer, termi-
narz, diariusz, menedżer czasu, asystent menedżera, or-
ganizer, system zarządzania czasem itd. Kiedyś te urzą-
dzenia miały zbiorczą nazwę „kalendarz”, ale takie jest już
chyba marketingowe brzemię czasu, że nazwa musi być
inna, lepsza i intrygująca. Pewnie też dlatego w przydroż-
nych barach można znaleźć wielce tajemniczą potrawę
„black pudding with onion”. I chyba wszyscy się zgodzą,
że brzmi to bardziej nowocześnie i europejsko, a z pewno-
ścią bardziej tajemniczo niż zwykła kaszanka z cebulą.
Widziałeś też pewnie u swoich znajomych strony kalen-
darzy (planerów, organizerów itd.), zapisane od góry
do dołu i to nawet w różnych kolorach. Dzień docenia-
my — a nawet przeceniamy, i to bardzo.
Z drugiej strony ludzie nie doceniają jednak tego, co ro-
bią tygodniami, miesiącami czy też przez lata. I bardzo
niewiele osób robi długoterminowe plany finansowe.
Niewielu też z nas ma zwyczaj kontrolowania swoich fi-
nansów osobistych tak, jak to jest w przypadku innych
działań zawodowych czy też prywatnych.

Dzień

Twoja dzienna kontrola polega na zbieraniu wszystkich moż-
liwych kwitków kasowych z każdego wydatku. Jak to zrobić?

Żeglujemy czy dryfujemy, czyli jak kontrolować plany finansowe?

327

Wprowadź do swojego repertuaru zachowań pierw-



szy Nowy Zwyczaj Finansowy (NZF I). NZF I to Ko-
lekcjoner Dokumentów Finansowych. Ma
to być prosty nawyk proszenia o paragony fiskalne,
niefiskalne oraz faktury.
Bierz dokumenty finansowe za wszystko, paragon



z kasy nawet za kupno gumy do żucia, gazety czy też
zapałek w kiosku.
Przygotuj się do zapisywania wydatków tam, gdzie



nie otrzymasz paragonu. Wystarczy, żebyś miał
w portfelu kilka drobnych kartek wielkości karty
kredytowej i zapisywał na nich wydatki. Pamiętaj,
że masz zawsze prawo żądać takiego dokumentu, bo
istnieje obowiązek ewidencji sprzedaży.
Zebrane kwitki z całego dnia wkładaj do szklanej wazy



lub jakiegoś szklanego naczynia. Koniecznie szklane-
go, żebyś mógł widzieć, jak zamieniasz swoje pienią-
dze na kwitki. To może być na początku trochę depry-
mujące, kiedy widzisz, jak kawałki papieru świadczą
o tym, jakie decyzje finansowe podjąłeś. Z drugiej
strony jednak jest to najlepszy sposób terapii szoko-
wej, jeśli cierpisz na manię wydawania bez sensu.

Tydzień

Raz w tygodniu podsumuj wszystkie wydatki i zapisz je w swo-
im zestawieniu przepływów finansowych. Jak to zrobić?

Wprowadź do swojego życia drugi Nowy Zwyczaj



Finansowy (NZF II). NZF II to Partner Rozmów
Finansowych. Ma to być prosty nawyk planowa-
nia rodzinnej tygodniowej rozmowy o finansach.

Andrzej Fesnak

328

Zaplanuj godzinę w weekend, najlepiej w niedzie-



lę po południu, tak żeby wszyscy byli i mogli brać
udział, np. przed kolacją.
Możesz to robić sam, ale jeśli masz partnera — rób to



z partnerem życiowym. Powinieneś to robić też z dzieć-
mi (jeśli masz dzieci) — to bardzo ważny element edu-
kacji finansowej, a także wyśmienita zabawa.
Wprowadź trzeci Nowy Zwyczaj Finansowy (NZF



III) — Segregator Przepływów Finansowych.
Pogrupuj wydatki w kategorie i zapisz do swojego Segre-
gatora Przepływów Finansowych. Możesz też pracować
np. w Excelu, a jedynie wydruk wpiąć do segregatora.
Sprawdź, czy poziom wydatków jest zgodny z za-



łożonym, czy jest superata

67

, czy też może wydałeś

więcej, niż planowałeś.

Miesiąc

Raz na miesiąc sprawdzaj, czy Twoje miesięczne plany
wydatków i inwestycji są realizowane. Pamiętaj, że

1/12

Twoich rocznych możliwości bezpowrotnie minęła. Jak
to zrobić?

Raz na miesiąc przedłuż tygodniowy czas zestawie-



nia finansowego.
Zbilansuj tygodniowe zapiski i zobacz, czy mieścisz



się w wytyczonych wydatkach oraz czy realizujesz
plany inwestycyjne.
Wyciągnij wnioski na kolejny miesiąc.



67

Superata to o biegowy termin handlowy oznaczający nadwyżkę.

Jej przeciwieństwem jest manko czyli strata.

Żeglujemy czy dryfujemy, czyli jak kontrolować plany finansowe?

329

Jeżeli masz superatę — zainwestuj ją!



Jeżeli masz manko — zastanów się, co je spowodo-



wało?

Czy dobrze oceniłeś swoje ewentualne wydatki?



Czy dodatkowy wydatek był spowodowany na-



głym ryzykiem (np. pękła opona i trzeba było ku-
pić nową itd.)?
Czy dodatkowy wydatek spowodowany został nie-



kontrolowaną potrzebą konsumpcji (np. w skle-
pie był sweter z przekreśloną ceną 500 zł i napi-
sem 190 zł, więc dało się „zaoszczędzić” 390 zł)?

Ustal plan wydatków na następny miesiąc.



Kwartał

Raz na kwartał sprawdzaj, czy Twoje miesięczne plany
wydatków i inwestycji są realizowane. Pamiętaj, że ¼
Twoich możliwości rocznych minęła.
Jak to zrobić?

Raz na miesiąc przedłuż tygodniowy czas zestawie-



nia finansowego.
Zbilansuj miesięczne zapiski i zobacz, czy mieścisz



się w wytyczonych wydatkach oraz czy realizujesz
plany inwestycyjne.
Wyciągnij wnioski na kolejne kwartały.



Koniecznie zainwestuj superatę.



Jeżeli masz manko — i to podobne jak w zestawie-



niach miesięcznych — przeanalizuj przyczyny jego
powstania.

Andrzej Fesnak

330

Wyciągnij wnioski dotyczące budżetu na przyszłe



kwartały.
Pamiętaj o zbliżających się dodatkowych obciąże-



niach finansowych (np. wyjazdy wakacyjne, świę-
ta, terminy wpłat rocznych ubezpieczeń, dopłaty za
wodę, ogrzewanie itd.).

Rok

Raz na rok sprawdzaj Twoje zestawienia finansowe
w Segregatorze Przepływów Finansowych.
Najlepszym okresem będzie czas pomiędzy świętami
Bożego Narodzenia a sylwestrem. Z reguły jest wtedy
dużo wolnego czasu.

Jeżeli jesteś osobą niezależną — robisz to dla siebie.



Jeżeli masz rodzinę — możesz to zrobić z nią.


Pamiętaj — rok to

1/40

Twoich możliwości życiowych.

Zastanów się, ile czterdziestych masz już za sobą. Im
więcej masz przed sobą — tym łatwiej będzie Ci doko-
nać korekty. Jak to zrobić?

Wprowadź do swojego repertuaru zachowań czwar-



ty Nowy Zwyczaj Finansowy (NZF IV) — to Własny
Audytor Finansowy. Własny Audytor Finanso-
wy analizuje przepływy finansowe jednoosobowej
firmy o nazwie „Ty” lub spółki z nieograniczoną od-
powiedzialnością o nazwie „Ty&Rodzina”.
Sprawdź roczną sytuację finansową swoją i ewentu-



alnie rodziny.
Zaplanuj 3 godziny na spokojną analizę.



Żeglujemy czy dryfujemy, czyli jak kontrolować plany finansowe?

331

Dokonaj analizy swojej sytuacji finansowej.



Oblicz na nowo wartość netto — Net Worth.



Oblicz wskaźnik płynności Current Ratio.



Oblicz wskaźnik zadłużenia Debt Ratio.



Wprowadź do repertuaru swoich zachowań piąty



Nowy Zwyczaj Finansowy (NZF V) — napisz Wła-
sne Roczne Sprawozdanie Finansowe. Spra-
wozdanie powinno mieć maksymalnie dwie strony
znormalizowanego tekstu, czyli ok. 1800–3600
znaków. Opisz, jakie były założenia, co udało się zre-
alizować oraz jakie są plany na przyszłość.
Jeżeli masz rodzinę, partnera, dzieci, osoby na



utrzymaniu — przedstaw im Roczne Sprawozdanie
Finansowe. Zadbaj o dobrą atmosferę, aby sprawoz-
danie zostało przyjęte i zrozumiane.
Sprawdź swoje plany na następne lata, jeśli trzeba —



dokonaj poprawek.
Wprowadź szósty Nowy Zwyczaj Finansowy (NZF



VI). Zrób Wykres Kondycji Finansowej lub
jeżeli już taki masz — nanieś zmiany. Jak wiesz, wy-
kres kondycji finansowej ujmuje w latach 3 wskaź-
niki:

wartość netto Net Worth,



wskaźnik płynności Current Ratio,



wskaźnik zadłużenia Debt Ratio.



Sprawdź swoje plany na następne lata, jeśli trzeba —



dokonaj poprawek.

Andrzej Fesnak

332

Ważne terminy

Aspekt finansowy kontroli



Aspekt czasowy kontroli



Kolekcjoner Dokumentów Finansowych



Partner Rozmów Finansowych



Segregator Przepływów Finansowych



Własny Audytor Finansowy



Własne Roczne Sprawozdanie Finansowe



Wykres Kondycji Finansowej



Ad futuram rei memoriam…

Co to jest aspekt finansowy kontrolowania?



Co to jest aspekt czasowy kontrolowania?



Jak możesz kontrolować dzień?



Jak możesz kontrolować tydzień?



Jak możesz kontrolować kwartał?



Jak możesz kontrolować rok?



Co to jest pierwszy Nowy Zwyczaj Finansowy (NZF I)?



Co to jest drugi Nowy Zwyczaj Finansowy (NZF II)?



Co to jest trzeci Nowy Zwyczaj Finansowy (NZF III)?



Co to jest czwarty Nowy Zwyczaj Finansowy (NZF IV)?



Co to jest piąty Nowy Zwyczaj Finansowy (NZF V)?



Co to jest szósty Nowy Zwyczaj Finansowy (NZF VI)?



Czym się zajmuje Kolekcjoner Dokumentów Finansowych?



Co robi Partner Rozmów Finansowych?



Do czego służy Segregator Przepływów Finansowych?



Kiedy potrzebny jest Własny Audytor Finansowy?



Co uwzględnia Własne Roczne Sprawozdanie Finansowe?



Jakie wskaźniki zawiera Wykres Kondycji Finansowej?



333

Współczesny nowoczesny świat, era epoki informacyj-
nej, porozumienie ponad podziałami w Unii Europej-
skiej, zwycięstwo demokracji w Europie, wolne granice,
tanie połączenia, internet — to wszystko wskazywałoby
na fakt, że żyjemy w świecie najlepszym z możliwych.
A jednak istnieje zjawisko wtórnego analfabetyzmu —
m.in. z powodu rozwoju technik komunikowana w po-
staci obrazkowej. Mówiąc brutalnie — komu się chce
czytać powieść erotyczną, skoro można obejrzeć za dar-
mo pornografię w internecie?
W dziedzinie finansów w Polsce mamy ogólny analfa-
betyzm w kwestii technologicznego know­how. Naj-
prostszy przykład: odpowiedz sobie, Czytelniku, na
dwa pytania:

Od ilu już lat zarządzasz swoimi finansami?



Przez ile minut w życiu trzymałeś w ręku komputer



finansowy?

A cóż to takiego — zapytasz pewnie. Masz przecież lap-
top i komputer stacjonarny. Po co Ci zatem komputer
finansowy? Nie masz się czego wstydzić, jeśli nie uży-
wałeś go do tej pory i nie wiesz, co to jest. Niestety, nie
wiedzą również ci , którzy powinni wiedzieć.

W czym pomoże Ci komputer finansowy?

Andrzej Fesnak

334

Jedna z uczelni ekonomicznych ogłosiła konferencję:
„Nowoczesne i nowe metody w finansach, ekonomii
i ubezpieczeniach”. Tematyka dotyczyła nowych sposo-
by szacowania ryzyka i zapobiegania problemom finan-
sowym. Kiedy zaproponowałem demonstrację obliczeń
przy pomocy komputera finansowego, zauważyłem
bardzo interesujące reakcje:

Nikt z organizatorów konferencji, specjalistów w za-



kresie ekonomii, finansów i ubezpieczeń, nie słyszał
jak do tej pory o komputerach finansowych i nie
wiedział, co to jest, więc na wszelki wypadek odmó-
wił zainteresowania.
Poinformowany zostałem, że tu nie chodzi o stoso-



wanie nowoczesnych narzędzi, tylko o refleksję teo-
retyczną i szukanie ewentualnych nowych algoryt-
mów, aby zdiagnozować problem.

Komputery finansowe istnieją zaledwie od końca lat
70. ubiegłego wieku, czyli ponad 40 lat. Jak mawiała
w Samych swoich matka Kaźmirza Pawliaka: „Był czas
przywyknąć”. Ale w naszym kraju, dalekim od szerokiej
społecznej finansowej świadomości i finansowej kultu-
ry, jest nowocześnie inaczej. Intelektualiści akademiccy
będą zastanawiać się nad nowymi algorytmami. Tylko
po co, skoro główne mechanizmy finansowe dawno już
odkryto, poznano i opisano. Dla przykładu — można
porównywać drzwi drewniane, ze sklejki, plastikowe
i metalowe. Można też się zastanawiać nad tym, czym
drzwi różnią się od słonia, miodu i urzędu skarbowego.
Niewątpliwie udałoby się wymyślić ciekawy algorytm
opisujący różnice! W efekcie nawet specjaliści od finan-

W czym pomoże Ci komputer finansowy?

335

sów, doradcy finansowi, agenci ubezpieczeniowi, ab-
solwenci uczelni ekonomicznych — wydziałów finanso-
wych, bankowości i ubezpieczeń — niestety w 95% nie
wiedzą o istnieniu komputera finansowego i nie mają
pojęcia, jak przy jego pomocy liczyć przepływy finan-
sowe.
Czym jest przenośny komputer finansowy? To małe
urządzenie wyglądające jak zwykły kalkulator ma w swo-
jej pamięci mnóstwo wzorów finansowych odpowia-
dających mechanizmom i produktom finansowym,
problemom biznesowym i handlowym. W zależności
od modelu, jest to od stu do kilkuset wzorów i formuł
finansowych. Użytkownik, zamiast pamiętać wzór
i męczyć się z jego przekształcaniem, wprowadza jedy-
nie parametry problemu finansowego, takie jak: czas,
oprocentowanie czy wysokość kwoty — a reszty doko-
nuje komputer. Komputer finansowy to Twój najlepszy
przyjaciel, a zarazem interaktywna encyklopedia finan-
sowa. Pozwoli Ci łatwo przejść przez problemy finanso-
we i znaleźć rozwiązanie. Popatrz, jakich 13 najważniej-
szych problemów finansowych możesz łatwo rozwiązać
przy pomocy komputera:

Co powinieneś wiedzieć o stopach procentowych?

1.

Jak funkcjonuje efektywna stopa procentowa.



Stopa nominalna a stopa efektywna przy różnej



kapitalizacji w roku.

Jak masz rozumieć inflację w swoim życiu?

2.

Jaka jest dzisiejsza wartość nabywcza przyszłej



kwoty?

Andrzej Fesnak

336

Jak obliczyć przyszły nominalny ekwiwalent dzi-



siejszej wartości nabywczej?

Co powinieneś wiedzieć o depozytach i lokatach?

3.

Jak obliczyć spodziewaną kwotę po zakończeniu



lokaty brutto?
Jak obliczyć spodziewaną kwotę po zakończeniu



lokaty netto?
Jak obliczyć oprocentowanie na podstawie efek-



tów lokaty?
Jak obliczyć okres trwania lokaty?



Jak obliczyć wysokość lokaty, aby uzyskać założo-



ny wynik finansowy?

Co powinieneś wiedzieć o regularnym oszczędzaniu?

4.

Jak obliczyć spodziewaną kwotę po zakończeniu



oszczędzania brutto?
Jak obliczyć spodziewaną kwotę po zakończeniu



oszczędzania netto?
Jak obliczyć oprocentowanie na podstawie efek-



tów?
Jak obliczyć okres oszczędzania?



Jak obliczyć wysokość wpłat, aby otrzymać zało-



żony wynik finansowy?
Jak obliczyć efekty oszczędzania za pomocą wpłat



jednorazowych i regularnych?
Jak obliczyć regularne płatności przy dodatkowej



wpłacie jednorazowej?
Jak obliczyć wpłatę dodatkową przy regularnych



płatnościach?

W czym pomoże Ci komputer finansowy?

337

Jak rozumieć rentę kapitałową?

5.

Jak obliczyć kapitał potrzebny do renty określo-



nej wysokości?
Jak obliczyć, jaka renta jest możliwa z określone-



go kapitału?
Jak obliczyć oprocentowanie renty?



Jak obliczyć okres wypłacania renty okresowej?



Jak obliczyć wartość sprzedanego prawa do renty?



Co powinieneś wiedzieć o kredycie?

6.

Jak obliczyć wysokość raty stałej?



Jak obliczyć, na jaki kredyt klient możesz sobie



pozwolić?
Jak obliczyć znaczenie oprocentowania kredytu?



Jak określić czas trwania kredytu?



Jak wyliczyć odsetki od całości kredytu?



Jak wyliczyć kapitał bazowy i odsetki?





Jak wyliczyć kwotę pozostałą do spłacenia?

Jak zdecydować, czy warto wziąć leasing?

7.

Jak obliczyć raty równe w leasingu?



Jak obliczyć, na jaki leasing możesz sobie pozwo-



lić?
Jak obliczyć czas trwania leasingu?



Jak obliczyć oprocentowanie leasingu?



Jak obliczyć wartość końcową leasingu?



Jak obliczyć odsetki z leasingu?



Andrzej Fesnak

338

Co trzeba wiedzieć o nierównych przepływach Cash

8.

Flow?

Jak ocenić biznes na podstawie Net Present Va-



lue

68

?

Jak obliczyć zyskowność biznesu — Internal Rate



of Return

69

?

Jak obliczyć Net Uniform Series



70

?

Jak obliczyć Net Future Value



71

?

Jak obliczyć Modified Internal Rate of Return



72

?

Co powinieneś wiedzieć o obligacjach?

9.

Jak obliczyć oprocentowanie wypłacane i ren-



towność?
Jak obliczać obligację zerokuponową?



Jak obliczyć cenę obligacji?



Jak obliczyć stopę zwrotu z obligacji?



Jak obliczyć narosłe odsetki z obligacji?



Jak ułatwić sobie biznes?

10.

Jak łatwo obliczać zmiany procentowe?



Jak działa narzut?



Czym się różni narzut od VAT­u?



Czym się różni marża od narzutu?



Jak łatwo obliczać Total — Part, czyli część i ca-



łość przepływu lub sumy?

68

NPV — wartość teraźniejsza netto.

69

IRR — wewnętrzna stopa zwrotu.

70

NUS — ujednolicona seria netto.

71

NFV — wartość przyszła netto.

72

MIRR — zmodyfikowana wewnętrzna stopa zwrotu.

W czym pomoże Ci komputer finansowy?

339

Co powinieneś wiedzieć o deprecjacji

11.

73

?

Jak obliczyć korzyści metody liniowej SL



74

?

Jak obliczyć korzyści metody numerów lat SOYD



75

?

Jak obliczyć korzyści metody malejącej bazy DB



76

?

Jak obliczyć deprecjację niepełnego okresu?



Jak dokładnie obliczać daty w biznesie i w życiu co-

12.

dziennym?

Jak określić liczbę dni między datami?



Jak łatwo znaleźć konkretną datę po określonej



liczbie dni?
Jak obliczać daty rzeczywiste?



Jak obliczać daty na podstawie roku finansowego



360 dni?
Jak obliczać daty na podstawie roku finansowego



365 dni?

Jak szybko obliczać kursy walut?

13.

Jak określać wymianę i kurs dwóch walut?



Jak stworzyć koszyk najczęściej używanych walut?



Jak dokonywać operacji na parach walut z koszyka?



Jeżeli odpowiadasz sobie na te 13 kluczowych zagad-
nień, to doskonale potrafisz poruszać się w świecie

73

Deprecjacja dotyczy utraty wartości przedmiotów trwałych.

Często zamiennie jest używana obiegowo nazwa amortyzacja.
W języku angielskim deprecjacja dotyczy zawsze przedmiotów
trwałych, a amortyzacja tylko przepływów finansowych, np. rat
kredytu.

74

SL — Metoda liniowa (Straight Line).

75

SOYD — Metoda sumy numerów lat (Sum Of the Year Digit).

76

DB — Metoda podwójnej podstawy (Declinig Basis).

Andrzej Fesnak

340

finansów. Stanowią one bowiem sedno wiedzy finan-
sowej istotnej dla finansów osobistych. Komputer po-
zwala znaleźć odpowiedź w kilkanaście lub kilkadziesiąt
sekund — tyle bowiem trwa wprowadzanie danych.
Opanowanie umiejętności obsługi pozwala Ci rozwią-
zywać wszystkie problemy w zarządzaniu finansami
osobistymi.
Klasyczne metody kształcenia opierają się na umiejęt-
ności obliczania wzorów, czyli sztuce algebraicznego
rozwiązywania zagadnień finansowych. Ta metoda,
wobec możliwości stosowania komputerów finanso-
wych, może być porównywana do techniki zapisywania
dźwięku na walcach woskowych, wobec dzisiejszych
metod laserowych na CD czy też technologii MP3.

W czym pomoże Ci komputer finansowy?

341

Ważne terminy

Komputer finansowy



Cash Flow



Net Present Value



Internal Rate of Return



Net Uniform Series



Net Future Value



MIRR



Amortyzacja



Deprecjacja



Ad futuram rei memoriam…

Co to jest komputer finansowy?



Co to jest Cash Flow?



Co znaczy Net Present Value?



Co znaczy Internal Rate of Return?



Co znaczy Net Uniform Series?



Co znaczy Net Future Value?



Co znaczy Modified Internal Rate of Return?



Czego dotyczy amortyzacja?



Czego dotyczy deprecjacja?



343

Stosuj każdego dnia w miesiącu co najmniej jedną.

Wydawaj mądrzej.

1.

Zwiększaj dochody.

2.

Zatrzymuj więcej pieniędzy dla siebie.

3.

Żyj z planem finansowym.

4.

Zastanów się, czy żyjesz, żeby wydawać, czy wyda-

5.

jesz, żeby żyć?
Planuj swoje finanse.

6.

Rozmawiaj o budżetowaniu ze swoim partnerem ży-

7.

ciowym.
Rób tygodniowe, miesięcznie, kwartalne i roczne ze-

8.

stawienia.
Najważniejszą na świecie firmą, która doprowadzi

9.

Cię do dobrobytu, jesteś Ty.
Pamiętaj, że aby zyskiwać, trzeba mądrze wydawać.

10.

Ubezpieczaj ryzyko, zamiast kupować produkty

11.

ubezpieczeniowe.
Zasięgaj porady certyfikowanego doradcy finanso-

12.

wego.
Ucz się finansów, bo nikt inny tego za Ciebie nie zrobi.

13.

Rozwijaj swoją inteligencję finansową.

14.

31 Złotych Reguł, które pomagają

osiągnąć niezależność finansową

Andrzej Fesnak

344

Sprawdzaj, na ile nieruchomości Cię stać, zanim

15.

weźmiesz kredyt, by je finansować.
Zamiast na państwową zapomogę emerytalną, licz

16.

na własną rentę kapitałową.
Zadłużaj się mądrze.

17.

Korzystaj ze wszystkich źródeł pochodzenia pienię-

18.

dzy, aby optymalizować podatki.
Planuj transfer kapitału przez pokolenia.

19.

Planuj wydarzenia finansowe, aby osiągać je taniej.

20.

Obniżaj koszty życia, ale podnoś jego poziom.

21.

Przewiduj wszystkie swoje wydatki i koszty tak, aby

22.

nigdy Cię nie zaskoczył żaden termin ani rachunek.
Szukaj zawsze optymalnego finansowania swoich

23.

potrzeb.
Jeżeli decydujesz się na MLM jako formę zarabiania

24.

— zastanów się, czy budujesz klientom zamożność,
czy nakłaniasz ich do konsumpcji.
Pomagaj innym w osiąganiu niezależności finanso-

25.

wej, inspirując ich.
Ucz swoje dzieci finansów.

26.

Ćwicz przy pomocy komputera finansowego.

27.

Szacuj w pamięci wydatki.

28.

Przeglądaj strony poświęcone finansom.

29.

Kontroluj swoje produkty finansowe.

30.

Kontroluj „doradców”, którzy przychodzą do Cie-

31.

bie.

Życzę wiele radości w przestrzeganiu reguł.

345

Wszystko ma swój czas i jest wyznaczona godzina na

wszystkie sprawy pod niebem.

Kohelet, 3,1

Poświęciłeś trochę czasu na poznanie
moich myśli.
Dziękuję Ci za to.
Dziękuję, że zaufałeś Złotym Myślom
i sięgnąłeś po tę książkę.
Dziękuję, że ją przeczytałeś.
Dziękuję, że zastanawiałeś się nad tym,
co napisałem.

Dziękuję, że wczuwałeś się w tematykę i rytm moich
myśli.
Dziękuję, że powtarzałeś sobie to, co napisałem i odpo-
wiadałeś na pytania.
Dziękuję, że dzieliłeś się tymi poglądami z innymi oso-
bami.
Dziękuję, że dałeś się zainspirować.
Dziękuję, że uwierzyłeś w ideę planowania finansowego.

Zakończenie

Andrzej Fesnak

346

Dlaczego planowanie finansów osobistych jest ważne?
Otóż:

z moich obserwacji,



z relacji uczestników moich kursów, seminariów



i szkoleń,
z opowiadań innych doradców finansowych


wynika, że przeciętny Polak zarabiający 3000–5000 zł
traci 800 000–1 500 000 zł w swoim życiu. Ta kwota
to suma:

przepłaconych podatków,



przepłaconych odsetek,



kar finansowych,



nieodzyskanych odsetek od kredytów,



niezrealizowanych zysków z powodu błędnych decy-



zji finansowych.

Napisałem o tym również serię artykułów pt. Błędy in-
westycyjne Polaków. Można je znaleźć w sieci na por-
talach „Gazety Ubezpieczeniowej”, a także na portalu
Bankier.pl.
Dzięki planowi finansowemu możesz te pieniądze po
prostu mieć.
Nigdy nie jest za późno na zmiany finansowe w Twoim
życiu! Ale — przymusu nie ma! Nikt nie zmusi Cię do
tego, żebyś budował zamożność.
U większości ludzi w życiu finansowym:

Nie wydarza się to — czego może by chcie-



li, ale tego nie ma. Z jakiego powodu? To proste —

Zakończenie

347

nie osiągniesz tego, czego nie chcesz osiągnąć. Je-
śli nie planujesz zamożności — trudno Ci będzie ją
uzyskać. Jeżeli nie lubisz jeździć na łyżwach — czy
wybierasz się na lodowisko? Jeśli nie lubisz opery —
czy chodzisz tam? Jak często kupujesz ostrą musz-
tardę Dijon, jeżeli nie lubisz jej jeść?
Wydarza się „jakaś bylejakość”. I to moż-



na też wytłumaczyć. Skoro nie planujesz sam swo-
ich finansowych spraw, to inni planują swoje życie
i swoje sprawy przy Twojej pomocy. Inni korzystają
z Twojej siły nabywczej i Twoich pieniędzy. Dlatego
też zdarza Ci się, że robisz to, czego nie planowa-
łeś, To jak nieproszeni goście w domu — psują plan,
a wstyd Ci ich wyrzucić!
Nie wydarza się to, co ma się wydarzyć.



Chciałbyś w skrytości ducha, ale nie wychodzi? Być
może marzysz czasem o czymś, ale nie przekładasz
tego na plan działania. Jak w starym dowcipie ży-
dowskim: Icek modli się: — I spraw, Panie Boże,
abym wygrał milion zł na loterii. Rozsuwa się za-
słona niebios i słychać głos Pana: — Icek, ty mnie
pomóż, ty choć raz kup całkiem prawdziwy los! Aby
osiągnąć efekt, należy zaplanować działanie i zacząć
je realizować!
Wydarza się to, co nie ma się wydarzyć.



Jeżeli zajmujesz Twój umysł myślami typu: „Żeby
tylko nie stracić”, to taki scenariusz realizujesz sam.
Bo Twój umysł nieświadomy (podświadomy) widzi
wszystko w absolutnych wartościach. Co to znaczy?
To tak jak w matematyce wartość absolutna. W życiu
to ma znaczenie, czy masz w kieszeni 1000 zł (czyli

Andrzej Fesnak

348

+1000), czy też masz 1000 zł długu (–1000 zł). Ale
matematyczna wartość absolutna to 1000. Czyli in-
nymi słowy, dla umysłu nieświadomego nieważne
jest, czy ukradł, czy został okradziony — ważne, że
był zamieszany w kradzież!

Mam nadzieję, że to, co przeczytałeś w tej książce, roz-
jaśnia Ci sytuację. Już wiesz, co to znaczy żyć bez pla-
nu finansowego i dzięki wielu przykładom finansowym
wiesz, ile to kosztuje. Wiesz także, że wiedza w tej ma-
terii potrzebna Ci będzie przez całe życie.
W Biblii można znaleźć inspirujące myśli. Cytowany już
wcześniej Kohelet poucza: „To, co jest, już było, a to, co
ma być kiedyś, już jest” (Kohelet, 3,15).
To najlepiej oddaje istotę finansów: to, gdzie jesteś, to
Twoje przeszłe wybory, to suma Twoich wyborów i dzia-
łań. To, gdzie będziesz — to Twoje teraźniejsze wybory
i suma ich działań.

…to już jest koniec, nie ma już nic,

jesteśmy wolni, możemy iść

to już jest koniec, możemy iść

jesteśmy wolni, bo nie ma już nic…

Kuba Sienkiewicz, Elektryczne

Żeby nie było tak jak w piosence Elektrycznych Gitar,
mam jeszcze jedną niespodziankę dla Ciebie!
Wejdź na stronę

www.planowanie—finansowe.pl.

Znajdziesz tam Test Finansów Osobistych. Rozwiąż go.
Spójrz na wyniki.
Jeśli uznasz, że:

Zakończenie

349

chciałbyś stworzyć plan finansowy kreujący Twoją



zamożność,
interesuje Cię zdobywanie wiedzy w tej materii,



chciałbyś mieć kontakt z ludźmi, którzy myślą po-



dobnie,
chciałbyś wykorzystać te pieniądze, które bezpow-



rotnie tracisz z powodu braku wiedzy,
chciałbyś otrzymać komputer finansowy,



chciałbyś nauczyć się, jak się posługiwać kompute-



rem finansowym moją autorską metodą w banalnie
prosty sposób — tak jak dzieci uczą się wyliczanek,
chciałbyś weryfikować decyzje finansowe przy po-



mocy komputera finansowego,
chciałbyś być w sytuacji, w której „najpierw wiesz,



a potem decydujesz”, zamiast „najpierw ponosisz
skutki decyzji, aby potem wiedzieć, co zrobiłeś”,

to możesz wziąć udział w seminarium:

Jak podnieść standard życia, obniżając koszty?

Planowanie finansów osobistych

Dziękuję Ci za przeczytanie książki i zapraszam na se-
minarium.
dr Andrzej Fesnak, EFC®

European Financial Consultant

Jak o pieniądzach myślą

bogaci i dlaczego biedni

robią błąd, myśląc inaczej
Andrzej Mańka

Jesteś biedny i nieszczęśliwy nie dlatego, że

Bóg tak chciał, ale dlatego, że twój ojciec

wpoił ci, że tak musi być. (Henry Ford)
Umiejętność dawania sobie rady z własny-

mi finansami jest sztuką. Jedni ludzie, nie

mając wiele pieniędzy, potrafią mądrze

nimi operować. Innym natomiast wychodzi

to dużo gorzej — i to bez względu na to, ile zarabiają. Dlaczego tak się

dzieje, dowiesz się z książki napisanej w Polsce, przez Polaka, dla bo-

gatych i biednych Polaków. Nawet jeśli masz problemy finansowe, to-

niesz w długach i z tego powodu czujesz się przegrany, to nadal masz

szansę być bogatym Polakiem, musisz tylko podjąć walkę. W książce

„Jak o pieniądzach myślą bogaci i dlaczego biedni robią błąd, myśląc

inaczej” znajdziesz porady i podpowiedzi:

Jak osiągnąć stabilność i bezpieczeństwo finansowe?

)

Co zrobić (nie zmieniając systemu podatkowego w Polsce), aby fi-

)

nanse zaczęły służyć Twoim celom?
Jak zarabiać więcej, nie wyjeżdżając z Polski?

)

Jakie jest Twoje aktualne nastawienie do pieniędzy oraz jakie po-

)

dejście pozwoli Ci spokojnie spojrzeć w przyszłość?
Jak umiejętnie obchodzić się z pieniędzmi?

)

W jaki sposób radzić sobie z przeszkodami, jakie stoją na drodze

)

do godziwego życia?

Poradnik Andrzeja Mańki z serii „Bogaty Polak, biedny Polak” jest swo-

istym rozliczeniem się z polskimi mitami, cechami narodowymi, z tym,

co nam przeszkadza w bogactwie, i tym, co je przybliża. Autor udo-

wadnia, że żyjemy w epoce, w której każdy może zostać milionerem.
Książkę zamówisz na stronie wydawnictwa Złote Myśli:

http://planowanie-finansowe.zlotemysli.pl

W serii ukazała się również książka