• TEKTONIKA – nauka zajmująca się badaniem przyczyn, przebiegu oraz skutków procesów
diastroficznych
• PROCES DIASTROFICZNY – proces powodujący mechaniczne odkształcenia skorupy
ziemskiej, zwane deformacjami
• GEOLOGIA STRUKTURALNA – zajmuje się strukturami geologicznymi będącymi
elementami budowy geologicznej
• WARSTWA – płasko-równoległa forma ośrodka skalnego, ograniczona stropem i spągiem
• STROP – górna powierzchnia sedymentacyjna
• SPĄG – dolna powierzchnia sedymentacyjna
• GRANICE MIĘDZY WARSTWAMI – wyznaczane są przez zmianę składników osadu
takich jak tekstura czy struktura
• MIĄŻSZOŚĆ – grubość warstwy mierzona w kierunku prostopadłym do stropu i spągu
m = w * sinα ;
m – miąższość, w – szerokość wychodni, sinα – kąt upadu warstwy
UŁOŻENIE WARSTW SKALNYCH
• POZIOME – podstawowy układ warstw skał osadowych; ułożenie warstw o maksymalnym
nachyleniu do 5
°,
warstwy młodsze leżą na starszych, nazywane płytą (np. Wielki Kanion)
Pod wpływem sił, warstwy mogą ulec procesom diastroficznym. Powstają wtedy
deformacje ciągłe – wychylone lub pofałdowane, lub nieciągłe – warstwy są przerwane i
przesunięte wzdłuż powierzchni uskokowych.
• DEFORMACJE CIĄGŁE
● FAŁDY – najczęstsza forma zaburzeń ciągłych, powstająca pod wpływem ruchów
górotwórczych. Występują dwie zasadnicze formy fałdu. Antyklina (siodło) to wypukła
część fałdu wygięta ku górze, a synklina (łęk) to forma wklęsła, wygięta ku dołowi.
Antyklinorium – gdy w obrębie dużej antykliny występuje szereg drobnych,
podrzędnych synklin i antyklin; synklinorium – gdy w rozległej synklinie istnieje kilka
drugorzędnych fałdów.
ELEMENTY FAŁDU:
• skrzydła fałdu – odcinki warstw łączące przeguby sąsiednich form
• przegub – część fałdu, która jest najbardziej wygięta
• powierzchnia osiowa – łączy wszystkie osie danej formy
• obwiednia – powierzchnia styczna do sfałdowanej powierzchni w strefie jej przegubu
PARAMETRY FAŁDU:
• amplituda – połowa odległości między sąsiednimi obwiedniami mierzona prostopadle
• promień – odległość między sąsiednimi powierzchniami osiowymi mierzona prostopadle
• wysokość – odległość mierzona między sąsiednimi obwiedniami wyznaczana równolegle do
powierzchni osiowych
RODZAJE FAŁDÓW:
– STOJĄCE – powierzchnia osiowa jest pionowa
– POCHYLONE – powierzchnia osiowa jest odchylona od pionu, skrzydła nachylone w
przeciwnych kierunkach
– OBALONE – powierzchnia osiowa jest odchylona od pionu, skrzydła nachylone w tym
samym kierunku
– LEŻĄCE – powierzchnia osiowa jest pozioma
– PRZEWALONE – pozycja form zostaje odwrócona, jest to fałszywa synklina/antyklina
• DEFORMACJE NIECIĄGŁE
● USKOKI – struktury tektoniczne powstające w wyniku przemieszczenia się dwóch
części ośrodka skalnego wzdłuż dzielącej je powierzchni lub strefy. Wyróżniamy uskoki
pionowe = 90º, strome = 45º - 90º, połogie = 0º - 45º, poziome = 0º
PARAMETRY USKOKÓW:
– ślizg – przemieszczenie skrzydeł uskoku
– zrzut – składowa pionowa przemieszczenia skrzydeł uskoku
– rozstęp – składowa pozioma przemieszczenia skrzydeł uskoku
KLASYFIKACJA USKOKÓW:
– ZRZUTOWY – w pionie
– normalny
odwrócony
progowy
– PRZESUWCZY – w poziomie
– normalno-przesuwczy
inwersyjno-przesuwczy
– ZRZUTOWO – PRZESUWCZY
– normalno-przesuwczy
– inwersyjno-przesuwczy
– progowo-przesuwczy
KLASYFIKACJA ZE WZGLĘDU NA POŁOŻENIE:
– podłużne – równolegle do biegu warstw
– poprzeczne – zgodnie z kierunkiem upadu
– ukośne – tworzą dowolny kąt z biegiem
ZESPOŁY USKOKÓW:
– zespół schodowy – kilka uskoków równoległych o jednakowych zwrotach ruchu
względnego
– horst (zrąb tektoniczny) - s
truktura tektoniczna ograniczona przynajmniej z dwu
przeciwległych stron dyslokacjami i wzdłuż nich wypiętrzona względem otoczenia
–
rów tektoniczny - wydłużona struktura tektoniczna ograniczona przynajmniej wzdłuż dwu
dłuższych krawędzi i wzdłuż nich obniżona względem otoczenia
STRUKTURY ZŁOŻONE:
–
fleksura –
ciągła dyslokacja tektoniczna pośrednia pomiędzy fałdem a uskokiem. Powstaje
wskutek przemieszczenia warstw skalnych bez przerwania ich ciągłości. Bardzo często
występuje jako przedłużenie uskoku; ugięcie się warstw bez przerwania ich ciągłości
– płaszczowina (nasunięcie) - polega na przemieszczeniu mas skalnych wzdłuż połogiej
powierzchni. Jeżeli nasunięcie jest niewielkie to jest to traktowane jako uskok poziomy, lecz
gdy proces ten objął pokrywę o rozmiarach regionalnych, przemieszczoną poziomo na
odległość co najmniej kilku kilometrów, wtenczas traktowane jest to jako płaszczowina
– allochton – ciało płaszczowiny, masy skalne przemieszczone poziomo na dużą odległość od
miejsca swego powstania, i oderwane od swoich korzeni
– parautochton – między ciałem a podłożem
– strefa korzeniowa – strefa rozpoczęcia transportu
POWSTAWANIE PŁASZCZOWIN
– z odkucia
– ze ścinania – starsze skały nasuwają się na młodsze
– z przefałdowania – połączone z odkuciem, rozwija się z wielkiego fałdu