Granice przestrzeni roboczej, s

determinowane przez:

- minimaln

powierzchni

jak

zajmowa

dzie wyposa

enie stanowiska,

- łatwo

ść

dostarczania materiału,

- długo

ść

traktów komunikacyjnych,

- jako

ść

warunków

rodowiskowych (zwłaszcza o

wietlenie),

- warunki bhp.

Struktura przestrzenna stanowisk pracy powinna:
- zapewni

bezpieczn

i wygodn

prac

dla 90% populacji u

ytkowników,

- by

dostosowana do ich ekstremalnych cech wymiarowych,

- umo

liwia

dopasowanie niektórych parametrów przestrzennych stanowiska do

indywidualnych potrzeb u

ytkowników, wprowadzaj

c mo

liwo

ść

regulacji,

- uniemo

liwia

powstawanie zagro

wypadkowych i szkodliwych dla zdrowia

- zapewnia

swobod

ruchów,

- zapewni

minimalny koszt biologiczny podczas wysiłku pracownika,

- zapewnia

dobre warunki widoczno

ci procesu pracy i otoczenia.

Punktem wyj

cia przy projektowaniu struktury przestrzennej stanowiska pracy jak

i jego elementów składowych s

wymiary antropometryczne u

ytkowników

oraz ich granice: pola widzenia i zasi

gów ruchu.

1-7 – rozmiary,
a* – granica pola widzenia;
b* – pozioma (normalna) linia widzenia;
c* – centralna linia widzenia;
d* – optymalna linia widzenia;
A – k

t powy

ej którego o

wietlenie nie daje ol

nienia, strefa

niewa

nych układów sterowniczych;

B – górna strefa mniej wa

nych układów sterowniczych i

kontrolnych;

C – strefa optymalna dla układów kontrolno-sterowniczych;
D – dolna strefa mniej wa

nych układów kontrolno-

sterowniczych;

E – zasi

Główne wielko

ci pomiarowe

uwzgl

dniane w analizie

struktury przestrzennej
stanowiska pracy w
zale

ci od:

- pozycji ciała: a) stoj

cej, b)

siedz

cej,

- ustawienia płaszczyzny pracy

lub obserwacji: a) pionowej,
b) poziomej, c) pod pewnym
k

tem.

Wysoko

ść

manipulacyjna (H

manip

) – podstawowa miara wła

ciwego poło

enia

strefy pracy w stosunku do operatora.

Okre

la ona wysoko

ść

od oparcia stóp do płaszczyzny poziomej przechodz

cej

przez miejsce optymalnego przyło

enia r

k w czasie pracy.

Wysoko

ść

manipulacyjna okre

la si

w zale

ci od przyj

tej pozycji ciała w

trakcie pracy i wymaga

dotycz

cych samych czynno

ci (cechy ruchu).

Dla pracy wymagaj

cej du

ej swobody ruchu, wykonywanej w pozycji stoj

cej,

wysoko

optymaln

jest poło

enie r

ki przy zgi

tym przedramieniu, 5 cm

poni

ej łokcia.

Ogólne zalecenia doboru H

manip

w zale

ci od przyj

tej pozycji ciała

pracownika s

nast

puj

ce:

- dla pozycji stoj

cej - płaszczyzna pracy powinna znajdowa

7,5 cm poni

łokcia,

- dla pozycji siedz

cej, wykonanie prac lekkich i

rednio ci

ęŜ

kich powinno by

liwe r

kami zgi

tymi w łokciu pod k

tem 90

lub lekko rozwartymi,

- dla pozycji przemiennej (siedz

co-stoj

cej) - H

manip

powinna by

taka jak dla

pozycji stoj

cej.

Kolejno

ść

post

powania przy ustaleniu wysoko

ci manipulacyjnej (H

manip

1. ustalenie typu pracy i ci

ęŜ

ci wykonywanych czynno

ci,

2. ustalenie pozycji ciała przyj

tej przez pracownika w trakcie pracy,

3. okre

lenie rodzaju wykonywanych ruchów,

4. ustalenie stopnia ograniczenia ruchowego dla przyj

tych ruchów,

5. ustalenie zakresu nastawno

ci siedziska i podnó

ka,

6. okre

lenie strefy wygody zwi

zane z danym typem pracy.

7. ustalenie H

manip

dla odpowiedniej warto

ci rozkładu normalnego danych

antropometrycznych.

Kształt i wymiar siedzisk:

W = P

- 5 cm,

- G

min

= 2/3 U (warunek wa

ny ze wzgl

du na utrzymanie równowagi ciała, zapewnia swobod

ruchu nóg, zmniejsza ucisk ud),

- OT = 1/3 T (nie powinno by

poni

ej l

wi),

- OB = T - RA (zale

ne jest od obwodu ciała i długo

ci ramienia),

- SB = 1,5 M (M - szeroko

ść

miednicy).

Parametry siedziska powinny zapewni

- warunków stabilizacji tułowia, ko

czyn i głowy u

ytkownika,

- stabilno

ci i trwało

ci samego siedziska,

- mo

liwo

ci jego regulacji i łatwej obsługi.

Uzyska

to mo

na stosuj

profilowanie i pochylenie płyty siedziska (dla stanu pracy, k

t pochylenia

powinien by

zawarty mi

dzy 3

÷15

kształtowanie cz

ęś

ci bocznych i opar

pod plecy

(promie

podparcia > 101,5 cm);

podpórki pod stopy, łokcie głow

(w zale

ci od pełni

cej funkcji);

wła

ciwe pokrycie płyt siedziskowych ze wzgl

du na ich:

• twardo

ść

(ugi

cie przy ruchach dynamicznych);

• szybko

ść

odprowadzania ciepła;

• współczynnik tarcia;
• wła

ciwo

ci elektryzuj

ce;

• działanie alergiczne.

Strefy wygody i identyfikacji wzrokowej

Strefy wygody i identyfikacji wzrokowej zale

Ŝą

od:

- pozycji ciała przy pracy,
- odległo

ci obrazu od oczu,

- charakteru wykonywanej pracy,
- rodzaju odbieranej przez zmysł wzroku informacji,
- wielko

ci obrazu, jego jednoznaczno

ci, ostro

ci itp.,

- warunków o

wietlenia.

Sposoby wykonywania czynno

ci roboczych:

- bez u

ycia wzroku, czyli tzw. ruchy

lepe;

- z u

yciem wzroku (czynno

ci te okre

lamy mianem koordynacji wzrokowo-

ruchowej).

Pole obserwacji – jest to całkowity zasi

g widzenia, w którym za pomoc

obu

oczu, bez ich poruszania, mo

emy zaobserwowa

e przedmioty

spoczywaj

ce, małe przedmioty poruszaj

ce si

lub sygnały optyczne.

Granice pola widzenia uwarunkowane s

przez:

- usytuowanie oka w oczodole;
- kształt anatomiczny oczu i nosa.

i wynosz

- w gór

- 37

÷45

;

- w dół - 53

÷55

;

- w bok (w stron

nosa) - 44

÷46

;

- w bok (na zewn

trz) - 60

;

Pola widzenia oka prawego i lewego pokrywaj

(widzenie obuoczne), dzi

temu mo

emy oceni

odległo

ść

i wielko

ść

ogl

danych przedmiotów.

W zale

ci od barwy

wiatła i przedmiotu pole widzenia si

zmienia.

Najwi

ksze jest dla

wiatła białego.

Ilo

ść

footoreceptorów zmniejsza si

wraz z oddalaniem si

od centrum siatkówki.

Wyró

niamy wi

c widzenie centralne i obwodowe.

Złudzenia optyczne dotycz

nast

puj

cych tendencji:

a) zarówno podobie

stwo jak i blisko

ść

nadaje strukturom ci

gło

ść

b) ci

gło

ść

a struktualizacja,

c) zamykania struktur,
d) sposób osadzenia linii wpływa na bł

ocen

ich długo

ci,

e) utrudnienia oceny wielko

ci w skutek zastosowanego kontrastu,

f) przeci

cie równoległych szeregiem prostych daj

złudzenie braku

równoległo

ci,

g) pozornej wielko

ci przedmiotu w zale

ci od jego barwy (element jasny-

bli

ej, ciemny-dalej) - zjawisko irradiacji,

h) pozornej odległo

ci przedmiotu wynikaj

cej z jego wielko

ci (element wi

kszy

- bli

ej, mniejszy - dalej),

i) złudzenia ruchu w wyniku przemiennego pojawiania si

struktur jasnych i

ciemnych.

Warunki

wietlne wymagane dla celów widoczno

ci:

1. Zasada wła

ciwego nat

ęŜ

enia o

wietlenia. Okre

lona jest warto

ciami

minimalnymi i maksymalnymi. Minimalne nat

ęŜ

enie uwarunkowane jest

rodzajem wykonywanych czynno

ci i mo

liwo

rozró

niania

poszczególnych elementów (szczegółów), na stanowisku pracy. Maksymalna
warto

ść

zale

na jest od subiektywnego odczucia, od wyst

pienia zm

czenia

wzroku i wieku.

2. Zasada dostosowania czasu postrzegania, który jest funkcj

nat

ęŜ

enia

wietlenia, wielko

ci i kształtu obrazu lub jego pr

dko

ci ruchu, miejsca

pojawienia si

, zm

czenia i wieku patrz

cego.

3. Zasada równomierno

ci o

wietlenia zwi

zana z wymaganiami stawianymi

przez realizowane zadanie.

4. Zasada wła

ciwych stosunków luminancji (przedmiot a otoczenie).

Przedmiot musi by

wietlony silniej ni

otoczenie. Najsilniej w

pomieszczeniu powinien by

wietlony sufit (uzyskuje si

wówczas

maksymalne rozproszenie o

wietlenia ogólnego), nast

pnie -

ciany, a

najmniej - podłoga). Maksymalny stosunek luminancji nie powinien by

kszy od 1:40.

5. Zasada równomierno

ci kontrastu luminancji (przedmiot jako cało

ść

a jego

elementy). Obie te zasady (4 i 5) powi

zane s

ze zjawiskiem ol

nienia

(bezpo

rednim i po

rednim).

Wpływ na ol

nienie bezpo

rednie ma:

- nat

ęŜ

enie

ródła

wiatła,

- poło

enie

ródła

wiatła wzgl

dem linii wzroku (dla

ródeł umieszczonych

powy

ej k

ta 60

nad lini

wzroku - zjawisko ol

nienia ju

nie wyst

puje, im

bli

ej linii wzroku, tym działanie jest silniejsze),

- stopie

rozproszenia

wiatła,

- rodzaj zastosowanych opraw o

wietleniowych.

6. Zasada wła

ciwego kontrastu barwnego całego przedmiotu jak i jego

elementów (zbyt du

y kontrast - wzrok mo

e by

zbytnio przyci

gany do

elementów jaskrawych, przez co szybciej mo

e wyst

jego zm

czenie i

osłabienie ostro

ci, za mały - mo

e powodowa

zlewanie si

obrazu, co

równie

prowadzi do nadmiernego zm

czenia wzroku i spadku napi

cia

uwagi).

7. Zjawisko addytywno

ci barw. Działaj

wiatłem monochromatycznym na

barwne przedmioty mo

na uzyska

efekt: wzmocnienia danej barwy,

wytłumienia lub całkowitej jej zmiany na inn

8. Zjawisko stroboskopowe, które wyst

puje dla wyładowczych

ródeł

wiatła.

Podczas ruchu obrotowego urz

dzenia pracuj

cego przy tego typu

wietleniu mog

zachodzi

nast

puj

ce stany:

- pozornego bezruchu, je

eli cz

stotliwo

ść

strumienia

wietlnego b

dzie równa

wielokrotno

ci cz

stotliwo

ci obrotowej pracuj

cego urz

dzenia,

- pozornej zmiany pr

dko

ci obrotowej urz

dzenia b

cego w ruchu,

- pozornej zmiany kierunku obrotów.