1

POJĘCIA PODSTAWOWE

1. Oprogramowanie graficzne

• programy ilustracyjne, np. CorelDraw, FreeHand.

• edytory grafiki rastrowej (bitmapowej), np. PhotoShop, PhotoPaint.

• programy malarskie, np. FractalDesign Painter, MetaCreations Painter.
• programy DTP do składu i montażu komputerowego, np. QuarkXPress.

2

2. Malarstwo, fotografia, rysunek, grafika

Malarstwo - podstawowa gałąź sztuk plastycznych, której istotą jest posługiwanie się plamą
barwną i linią.

Rys. 1.

Egipt: układ kompozycyjny pasowy otwarty w dwóch kierunkach i silnie zrytmizowany.

Fotografia - istotną cechą obrazu fotograficznego są
ciągłe przejścia tonalne.

Rys. 2. Fotografia może stanowić fazę wstępną przy
opracowywaniu grafiki (A. Szymański):
a) zeskanowana fotografia,
b) stworzenie charakterystycznej faktury kamienia filtrem

rzeźbiącym embose (Picture Publisher),

c) wyodrębniona sylweta: zredukowano liczbę poziomów

szarości, rozmyto obraz filtrem blur (Photo Shop), następnie
filtrem pastel uzyskano plamy o odrębnym walorze.

Kanon – wzorce,
reguły, ustalone
sposoby
postępowania przy
tworzeniu dzieła
sztuki.

3

Rysunek - jego istotą jest posługiwanie się głównie linią na płaszczyźnie.

Rys. 3. Rysunek może stanowić fazę wstępną przy opracowywaniu grafiki (autor projektów: A. Szymański):
a) rysunek ołówkiem z modelunkiem światłocieniowym,
b) rysunek zeskanowany i wyostrzony filtrem sharpen programu Picture Publisher – jaśniejsze punkty
obrazu zostały rozjaśnione, ciemniejsze przyciemnione,
c) filtr crystal programu Corel Photo Paint rozbił obraz podstawowy na plamki zbudowane z pikseli o dużej
różnicy kontrastowej i odseparował je od siebie.
d) obraz zamieniono na czarno-biały i użyto filtru pastel programu Picture Publisher.

Rys. 3a

Rys. 3b

Rys. 3c

Rys. 3d

4

Rysunki mogą mieć formę linearną lub światłocieniową. W drugim przypadku dla pogłębienia
plastyczności stosuje się dla pewnych partii rysunku cieniowanie lub lawowanie, tzn.
podmalowywanie farbą akwarelową lub tuszem.

Grafika
Posługuje się głównie linią, kreską i stopniowaniem walorów.
Dzieli się na:
• grafikę artystyczną, która jest sztuką powielania kompozycji rysunkowych za pomocą

artystycznych technik odbitkowych oraz odbitki wykonanej tymi technikami. Każda odbitka
(rycina) ma wartość oryginalnego dzieła sztuki.

• grafikę użytkową (rys. 4), która służy określonym celom, głównie wydawnictwu i reklamie

(ilustracja, ekslibris, plakat, liternictwo, druki ulotne, banknoty, strony WWW, encyklopedie
multimedialne, itp.).

Rys. 4.

Logo (

M. Gosney - „Szara Księga”)

3. Czynniki określające formę pracy

Klasyczny proces twórczy przebiega zwykle od szkiców przez studia koloru, światła
i poszczególnych elementów kompozycji. Obraz powstaje w wyniku połączenia wielu różnych
czynników, z których jedne określają jego strukturę materialną, inne formę:
• kompozycja – sposób powiązania elementów formalnych dzieła tak, by tworzyły całość zgodną

z intencją twórcy (rys. 5),

Rys. 5.

Okładki podręczników dla pakietu CorelDraw8; dwie wykorzystują grafikę „Hedda Lamarr” Johna

Corkery – pierwsza nagroda konkursu Corel$3,000,000 World Design Contest w kategorii Best of Show.

5

Z

kompozycją wiąże się pojęcie tzw. schematu kompozycyjnego: stałego układu elementów

kompozycji charakterystycznych dla danego kierunku, epoki. Układy kompozycyjne zmieniały
się w ciągu wieków i dzięki temu są jednym z wykładników stylów różnych epok: Egipt –
kompozycja pasowa (strefowa rys. 1), Grecja – kompozycja klasyczna, Bizancjum –
izokefalizm, Gotyk – kompozycja centralna, Renesans – figura piramidalna (czyli kompozycja
oparta na trójkącie równoramiennym), Barok – diagonalizm (tzn. kompozycja z akcentowaniem
osi ukośnych).

• koloryt – zespół barw w obrazie nadający ogólny ton kompozycji. W zależności od rodzaju

i ilości użytych barw rozróżniamy koloryt ciepły (o przewadze barw ciepłych, np. czerwonych
i żółtych) i koloryt zimny (o przewadze barw zimnych, np. niebieskich, zielonych). Malowidło
lub grafika utrzymane w jednej barwie o różnych odcieniach (walorach) nazywa się mono-
chromatycznym. (porównaj na rys. 5).

• walor

- w malarstwie i fotografii natężenie barwy odpowiadające rozłożeniu światła na powierzchni

przedstawianego przedmiotu (rys. 2),

- w grafice podobny efekt uzyskuje się przez zagęszczenie kreski.

• modelunek – wydobycie kształtu postaci lub przedmiotu

- w malarstwie przez stosowanie światłocienia i odpowiednio dobranego koloru,
- w grafice i rysunku przez akcentowanie linią lub szrafowanie (rys. 6), tzn. zastosowanie

kresek równoległych o odpowiednio dobranym kierunku, grubości, gęstości i długości.

Rys. 6

. Szrafowanie – efekt działania filtru motion blur

(Corel Photo Paint).

• faktura – charakterystyczna powierzchnia dzieła malarskiego, graficznego itp., zależna od

charakteru tworzywa, techniki i indywidualnego stylu artysty (porównaj fakturę kamienia na
rys. 2).

6

4. Punkt, linia, sylweta

4.1. Punkt

Jest najmniejszym elementem graficznym w sztuce i w druku. Jego rozmiarem granicznym jest
sylweta (plama).

Cechy punktu:
1) Punkt posiada formę materialną o określonym kształcie, wielkości i barwie.

Kształtem podstawowym punktu jest koło, lecz może on również przybierać kształt eliptyczny,
kwadratowy, liniowy lub nieregularne kształty geometryczne (rys. 7).

Rys. 7. Zdjęcie i obraz z rastrem kołowym i liniowym,

Adobe PhotoShop (funkcja Image/Mode/Bitmap z opcją Halftone Screen).

2) Pojedynczy punkt na płaszczyźnie pozbawiony jest

znaczenia jakościowego.

Dopiero odpowiednio uporządkowany zbiór punktów
tworzy obraz.

Umiejętnie dobierając wielkość, rozmieszczenie, walor i barwę
punktów uzyskujemy wrażenie przestrzenności i nadajemy
obrazowi głębię.

Zagęszczenie i rozrzedzenie punktów działa fakturowo, zachowując jednocześnie kształt obiektu
oraz jego przestrzenność. Można w ten sposób tworzyć obrazy używane jako tła lub wzory.

Dithering (roztrząsanie, zakłócanie) daje złudzenie odcieni szarości przez zmianę wzoru

i proporcji czarnych i białych kropek.

Rys. 8. Obraz otrzymany po zeskanowaniu zdjęcia
w małym rozmiarze i z małą rozdzielczością,
zastosowano dithering (roztrząsanie) i obraz
powiększono 8-krotnie.

7

Rozbicie obrazu na punkty przy
zachowaniu zróżnicowania walorowego
zachowuje światłocieniowy modelunek, który
oddziałuje silnie uproszczoną lecz wyrazistą
budową.

Rys. 9. Pikselacja rozbija grafikę na niewielkie
kwadraty przy zachowaniu zróżnicowania
walorowego (filtr pikselize programu Picture
Publisher).

4.2. Linia

W malarstwie, rysunku i grafice reprezentantem linii jest kreska. Linia jest elementem wyrażającym
dynamikę, kontrastowym w stosunku do punktu i sylwety.

Rys. 10. Michael Gosney („Szara księga”)

Linie proste poziome, pionowe, skośne:
• nadają obrazowi charakter ostrości, duży dynamizm (szczególnie linie ukośne, krótkie

i krzyżujące się), mogą również podkreślać kierunek (szczególnie linie równoległe),

8

• linie proste mogą być skutecznie wykorzystane do uporządkowania strony lub podkreślenia

ważnego tekstu (rys. 11).

Linie łamane o kącie prostym, ostrym, rozwartym.
Linia z wieloma kątami ostrymi tworzy „zęby” i nadaje pracy bardziej agresywny charakter.
Gładkości dostarcza linia z wieloma kątami rozwartymi.

Linie krzywe (koło, łuk, linia opisana krzywą Beziera) służą do tworzenia obiektów.

Rys. 11.

Zastosowania linii (M. Gosney – „Szara księga”)

4.3. SYLWETA

Odróżnialna od tła bądź pozostałych elementów plama układająca się w kształt.
Cechy sylwety:

• różnicując wypełnienie sylwety sprawiamy, że wizualnie
wydobędzie się ona spośród pozostałych elementów obrazu,
zmniejszając kontrast sprawimy, że będzie walorowo współgrała
z otoczeniem,
• sylweta duża i zajmująca znaczną część płaszczyzny jest z reguły
postrzegana jako ciężka, łatwiej uwidacznia się jej indywidualny
kształt, nawet gdy nie jest najistotniejszym elementem obrazu
przyciąga wzrok,
• w programach wektorowych uzyskujemy sylwetę kreśląc krzywą
zamkniętą i nadając wypełnienie, w programach rastrowych
możemy zaznaczać fragmenty powierzchni obrazu i nadawać im
barwy lub przekształcać grafikę przy pomocy filtrów
zmniejszających liczbę odcieni (posteryzacja) i filtrów malarskich
(np. pastel).