06 Stosowanie przepisów prawa w działalności socjalnejid 6409

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Grażyna Jakubczyk
Elżbieta Magdzicka

Stosowanie przepisów prawa w działalności socjalnej
346[02].O1.06

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:

mgr Iwona Grudzień
dr Jolanta Lesiewicz

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Tomasz Sułkowski

Konsultacja:
mgr Hanna Całuń

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 346[02].O1.06
„Stosowanie przepisów prawa w działalności socjalnej”, zawartego w programie nauczania
dla zawodu asystent osoby niepełnosprawnej.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Normy prawne i przepisy prawa. Adresaci prawa. Stosunki i zdarzenia

prawne

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Przepisy prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, prawa pracy oraz

prawa o ubezpieczeniach społecznych. Przepisy prawa międzynarodowego
dotyczące praw człowieka

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Prawo a niepełnosprawni

5.3.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie asystent osoby niepełnosprawnej.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien posiadać, aby bez
problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń nabędzie podczas pracy z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

ćwiczenia, przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami
nauczania–uczenia się oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze szczególnym
uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia kierowanego, tekstu
przewodniego, metody przypadków, dyskusja dydaktyczna.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej
pracy uczniów do pracy zespołowej.

Schemat układu jednostek modułowych

346[02].O1

Podstawy świadczenia usług

socjalnych

346[02].O1.01

Charakteryzowanie psychofizycznych

i społecznych aspektów rozwoju

człowieka

346[02].O1.02

Doskonalenie

umiejętności

interpersonalnych

346[02].O1.03

Kształtowanie umiejętności

rozwiązywania problemów

346[02].O1.05

Stosowanie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz

udzielanie pierwszej pomocy

346[02].O1.04

Prowadzenie

profilaktyki

i promocji zdrowia

346[02].O1.06

Stosowanie przepisów prawa

w działalności socjalnej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

stosować umiejętności komunikacji interpersonalnej,

−

rozpoznawać potrzeby i problemy osoby niepełnosprawnej,

−

identyfikować i rozwiązywać problemy osób niepełnosprawnych,

−

prowadzić profilaktykę i promocję zdrowia,

−

wspierać osoby niepełnosprawne w korzystaniu z kompleksowej rehabilitacji,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

użytkować komputer,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

– określić źródła prawa,
– określić rolę prawa w systemie polityki społecznej,

−

zastosować przepisy prawa dotyczące osób niepełnosprawnych,

−

posłużyć się przepisami prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, prawa pracy oraz

prawa o ubezpieczeniach społecznych,

−

posłużyć się przepisami kodeksu administracyjnego w zakresie niezbędnym do

stosowania ustaw: o pomocy społecznej, o ochronie zdrowia psychicznego, o rehabilitacji
i zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

.………………………………………..

Modułowy program nauczania: Asystent osoby niepełnosprawnej 346[02]
Moduł:

Podstawy świadczenia usług socjalnych 346[02].O1

Jednostka modułowa:

Stosowanie przepisów prawa w działalności socjalnej
346[02]O1.06

Temat: Rodzaje stosunków prawnych.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności posługiwania się prawem. Identyfikowanie rodzajów

stosunków prawnych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

myśleć w kategoriach prawnych,

−

zanalizować normy prawne,

−

zinterpretować normy prawne,

−

wskazać podmiot oraz przedmiot stosunku prawnego,

−

odwołać się do tekstów źródłowych,

−

posłużyć się językiem prawnym podczas prezentacji .

Metody nauczania–uczenia się:

−

wykład informacyjny.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w grupach 3–4 osobowych.

Czas: 1 godzina dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

Kodeks Cywilny,

−

Kodeks Postępowania Administracyjnego,

−

ogłoszenia prasowe,

−

oferty pracy ,

−

papier,

−

mazaki,

−

tablica flip-chart.

Przebieg zajęć:

1. Nauczyciel przeprowadza wykład na temat rodzajów stosunków prawnych. Poleca

uczniom zapoznać się z odpowiednim fragmentem materiału w Poradniku dla ucznia.

2. Uczniowie zapoznają się z treścią ćwiczenia 2 z rozdziału 4.1.3 w Poradniku dla ucznia.
3. Nauczyciel dzieli uczniów na 3–4 osobowe grupy.
4. Uczniowie wykonują ćwiczenie nr 2 w grupach zgodnie z instrukcją.
5. Nauczyciel pomaga uczniom udzielając dodatkowych informacji.
6. Uczniowie zapisują wyniki swojej pracy na dużych arkuszach papieru.
7. Liderzy grup prezentują wyniki pracy na forum klasy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zakończenie zajęć:
1. Podsumowanie ćwiczenia zostaje przeprowadzone w formie dyskusji frontalnej. Istotne

jest zwrócenie uwagi na różnice w pozycji podmiotów stosunków prawnych typu
zobowiązaniowego oraz stosunku podległości kompetencji.

2. Nauczyciel dokonuje oceny aktywności uczniów , umiejętności stosowania dokumentów

prawnych zarówno podczas wykonywania ćwiczenia jak i podczas dyskusji
podsumowującej.

3. Przedstawienie pracy domowej.

Praca domowa:
Przeanalizuj zakres obowiązków i uprawnień, które wynikają ze stosunku łączącego Cię ze
szkołą, w której się uczysz. Określ typ tego stosunku prawnego.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące prowadzenia zajęć i zdobytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

………………………………………………………..

Modułowy program nauczania: Asystent osoby niepełnosprawnej 346[02]
Moduł:

Podstawy świadczenia usług socjalnych 346[02].O1

Jednostka modułowa:

Stosowanie przepisów prawa w działalności socjalnej
346[02].O1.06

Temat: Kiedy czynność prawna jest ważna? – przesłanki ważności czynności prawnej.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności posługiwania się przepisami prawa.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

rozróżnić wady oświadczenia woli powodujące nieważność czynności prawnej,

−

zidentyfikować kryteria ważności czynności prawnej,

−

posłużyć się przepisami Kodeksu Cywilnego,

−

jasno i logicznie sformułować sądy i opinie,

−

sformułować wnioski .

Metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja wielokrotna,

−

ćwiczenia.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w grupach 3–4 osobowych.

Czas: 1 godzina dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

Poradnik dla ucznia,

−

Kodeks Cywilny,

−

Kodeks Postępowania Cywilnego,

−

wzory pism urzędowych,

−

kartki, pisaki.

Przebieg zajęć:
1. Nauczyciel poleca uczniom zapoznać się z odpowiednim fragmentem materiału

w Poradniku dla ucznia.

2. Uczniowie po uważnym przeczytaniu tekstu zapoznają się z treścią ćwiczenia 3 z rozdziału

4.1.3 zamieszczonym w Poradniku dla ucznia.

3. Nauczyciel, w miarę potrzeb uczniów, udziela dodatkowych informacji.
4. Następnie nauczyciel dzieli uczniów na 3–4 osobowe zespoły.
5. Uczniowie dokonują wspólnej analizy dokumentów zgodnie z instrukcja (jedna grupa

zajmuje się jednym przepisem prawnym).

6. Nauczyciel służy pomocą udzielając wyjaśnień, jeżeli uczniowie potrzebują.
7. Uczniowie zapisują wyniki swojej pracy na arkuszach papieru.
8. Liderzy grup prezentują wyniki pracy na forum klasy.
9. Następnie uczniowie zapoznają się z treścią ćwiczenia 3 z rozdziału 4.2.3 w Poradniku

dla ucznia.

10. Uczniowie wykonują ćwiczenie w grupach zgodnie z instrukcją (jedna sytuacja dla

jednego zespołu).

11. Nauczyciel służy pomocą, udziela wyjaśnień, jeżeli uczniowie potrzebują.
12. Uczniowie wyniki zapisują na dużych arkuszach papieru.
13. Liderzy prezentują wyniki pracy na forum klasy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zakończenie zajęć:
1. Podsumowanie ćwiczeń należy przeprowadzić w formie dyskusji frontalnej. Istotne jest

zwrócenie uwagi na konieczność przestrzegania określonych warunków przy
dokonywaniu czynności prawnych.

2. Nauczyciel dokonuje oceny aktywności uczniów podczas wykonywania ćwiczeń oraz

podczas dyskusji podsumowującej.

3. Przedstawienie pracy domowej.

Praca domowa:
Wyszukaj w Internecie informacje na temat czynności prawnych wobec osób chorych
psychicznie. Procedury wydrukuj lub sporządź notatkę. Skorzystaj z witryn stron
umieszczonych w Poradniku dla ucznia.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące prowadzenia zajęć i zdobytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Normy prawne i przepisy prawa. Adresaci prawa. Stosunki

i zdarzenia prawne

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przedstaw trzy przykłady zachowań, które mogłyby spowodować powstanie stosunku

prawnego. Określ ich rodzaj.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zarówno

zakres jak i technikę, czas na wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokonać analizy różnych zachowań,
2) zapisać na kartce trzy wybrane zachowania,
3) określić te zachowania w aspekcie stosunku prawnego,
4) wynik pracy zaprezentować przed grupą,
5) uczestniczyć w dyskusji panelowej – stosunki prawne i ich rodzaje.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

małe kartki,

−

flamastry,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj stosunek prawny wynikający z poniższych przepisów:

a) Art. 217. §1. KK „Kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność

cielesną, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do
roku”.

b) Art. 120. § 1. KW „Kto w celu przywłaszczenia dopuszcza się wyrębu drzewa w lesie

albo kradnie lub przywłaszcza sobie z lasu drzewo wyrąbane lub powalone, jeżeli wartość
drzewa nie przekracza 75 złotych podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo
grzywny”.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę oraz czas wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować podane przepisy prawne,
2) zidentyfikować rodzaje stosunków prawnych,
3) wskazać podmiot oraz przedmiot stosunku prawnego,
4) zaprezentować wyniki pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja,

−

ćwiczeń.

Środki dydaktyczne:

−

arkusze papieru,

−

flamastry,

−

Kodeks Cywilny.

Ćwiczenie 3

Określ rodzaje norm prawnych zawartych w przepisach:

−

art. 578 i 233 Kodeksu Cywilnego,

−

art. 197 i 242 Kodeksu Pracy.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę oraz czas wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z treścią wskazanych przepisów,
2) ustalić, co zawierają w swej treści normy zawarte we wskazanych przepisach,
3) wskazać elementy normy, tj. odszukać hipotezę, dyspozycję i sankcję,
4) ustalić, co różni normę zawartą w art. 578 k.c. od normy zawartej w art. 233 k.c. oraz, co

różni normę z art. 197 od normy z art. 242 k.p.,

5) określić rodzaj zawartych tam norm,
6) zaprezentować grupie wyniki swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja,

−

ćwiczeń.

Środki dydaktyczne:

−

Kodeks Cywilny,

−

Kodeks Pracy,

−

papier,

−

mazaki,

−

tablica flip-chart.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Posługując się przepisami prawa ustal, czy i jakimi wadami dotknięte są przykładowe

oświadczenia woli.

Opis sytuacji (1)

Franciszek K. ma duże zaległości podatkowe. W obawie przed zajęciem mu przez organy

finansowe domku letniskowego przeniósł fikcyjnie własność domu na rzecz obcej mu osoby,
która podjęła się roli fikcyjnego nabywcy nieruchomości.

Opis sytuacji (2)

W umowie zawartej przed notariuszem strony uzgodniły, że właściciel nieruchomości

składającej się z trzech działek gruntu A, B, C zbywa je na rzecz nabywcy X za cenę
20 tysięcy zł każda. W jakiś czas później nabywca zorientował się, że treść umowy odbiega
od postanowień umownych, mianowicie umowa opiewa na dwie działki A, B za 60 tysięcy
złotych ogółem.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę oraz czas wykonania ćwiczenia. W ćwiczeniu należy wykorzystać przykładowe
opisy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokładnie zapoznać się z opisem sytuacji,
2) odszukać w aktach prawnych odpowiednie przepisy mające zastosowanie do opisanych

sytuacji,

3) przygotować odpowiedź popartą odpowiednimi podstawami prawnymi,
4) zaprezentować na forum i uzasadnić swoje stanowisko.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja,

−

analiza przypadku.

Środki dydaktyczne:

−

odpowiednie akty prawne tj. Kodeks Cywilny, Kodeks postępowania cywilnego,

−

wzory pism procesowych,

−

kartki, pisaki,

−

przykładowe oświadczenia woli.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Przepisy prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego,

prawa pracy oraz prawa o ubezpieczeniach społecznych.
Przepisy

prawa

międzynarodowego

dotyczące

praw

człowieka

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Pogrupuj i scharakteryzuj świadczenia z:

–

ubezpieczenia społecznego,

–

zaopatrzenia społecznego,

–

pomocy społecznej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zarówno

zakres i technikę oraz czas wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) z otrzymanych od nauczyciela zapisanych na kartkach różnych świadczeń społecznych

wybrać te, które są świadczeniami z ubezpieczenia społecznego, systemu zaopatrzenia
społecznego i pomocy społecznej,

2) posegregować kartki i przyczepić w odpowiednim miejscu na tablicy,
3) przedstawić cechy charakterystyczne poszczególnych grup świadczeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

tablica,

−

klej lub magnesy,

−

kartki z wypisanymi świadczeniami społecznymi.

Ćwiczenie 2

Dokonaj analizy ustawy o pomocy społecznej i przedstaw zasady objęcia pomocą

społeczną osoby lub rodziny.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę oraz czas wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać przepisy ustawy regulujące zasady objęcia pomocą społeczną,
2) określić sytuacje trudne kwalifikujące do ubiegania się o pomoc ze środków pomocy

społecznej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) określić, co ustawa rozumie pod pojęciem dochód rodziny,
4) określić zasady ustalania kryterium dochodowego osoby lub rodziny uprawniającego do

ubiegania się o pomoc społeczną,

5) zaprezentować wyniki pracy na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

−

Ustawa o pomocy społecznej,

−

kartki formatu A 4,

−

pisaki, mazaki.

Ćwiczenie 3

Ustal rodzaj stosunku prawnego występującego w opisanych sytuacjach.

Opis sytuacji (1)
Urząd Skarbowy w miejscowości X zawarł z p. Janem C. prowadzącym zakład „Usługi

stolarskie” umowę zlecenie na wykonanie 10 nietypowych szafek biurowych.

Opis sytuacji (2)
Tenże sam Urząd Skarbowy w miejscowości X wystąpił w stosunku do tego samego

p. Jana C. prowadzącego zakład „Usługi stolarskie” w roli organu ściągającego należne
państwu podatki wzywając p. Jana do złożenia wyjaśnień odnośnie rozliczenia podatkowego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę oraz czas wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokładnie zapoznać się z opisem sytuacji,
2) ustalić zakres obowiązków zarówno p. Jana C. jak i Urzędu Skarbowego w sytuacji

zlecenia,

3) ustalić zakres uprawnień p. Jana jako zleceniobiorcy oraz uprawnień Urzędu Skarbowego

jako zleceniodawcy,

4) porównać pozycję zleceniodawcy i pozycję zleceniobiorcy,
5) określić rodzaj (typ) stosunku prawnego w sytuacji 1,
6) dokonać analizy treści stosunku łączącego p. Jana C. z Urzędem Skarbowych w sytuacji

wskazanej w drugim przypadku,

7) określić pozycję zarówno p. Jana jak i Urzędu Skarbowego w sytuacji drugiej, porównać

ją z sytuacją opisaną w przypadku pierwszym,

8) nazwać typ stosunku prawnego łączącego p. Jana z Urzędem Skarbowym w drugiej

sytuacji,

9) wyodrębnić cechy obu tych stosunków prawnych,
10) przygotować graficznie i przedstawić wyniki swojej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

analiza przypadku,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

–

Kodeks Cywilny,

–

Kodeks postępowania administracyjnego,

–

opisy przypadków,

–

papier,

–

pisaki,

–

tablica.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Prawo a osoby niepełnosprawne

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Osoba niepełnosprawna podjęła pracę w Zakładzie Pracy Chronionej. Nie wie jednak

jakie prawa jej przysługują jako pracownikowi. Opracuj wykaz praw i obowiązków dla
wybranego przykładu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres jak

i technikę, czas na wykonanie ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać, korzystając z baz danych, Internetu przepisy prawa niezbędne do wykonania

ćwiczenia,

2) zapoznać się

szczegółowo z dokumentami regulującymi zatrudnienie osób

niepełnosprawnych,

3) przygotować na kartkach propozycję wyszukanych praw,
4) posegregować kartki i przyczepić na tablicy,
5) przedyskutować z grupą wyszukane prawa i wykonanie ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

tablica,

−

klej lub magnesy,

−

kartki z wypisanymi prawami.

Ćwiczenie 2

Osoba niepełnosprawna planuje zakup nowego wózka inwalidzkiego, który ułatwi jej

poruszanie się. Dokonaj analizy niezbędnych przepisów i opracuj szczegółową drogę
postępowania, wykaz niezbędnych dokumentów pozwalających na sfinansowanie lub
refundację części poniesionych kosztów.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę oraz czas wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać przepisy odpowiedniego rozporządzenia i uchwały,
2) określić sytuacje kwalifikujące do ubiegania się o pomoc,
3) określić, co rozporządzenie rozumie pod pojęciem kryteria przyznawania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) określić zasady ustalania kryterium i niezbędne dokumenty,
5) zaprezentować wyniki pracy na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

–

Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 10 maja 2003 r. w sprawie szczegółowego
wykazu przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych, wysokości udziału
własnego ubezpieczonego w cenie ich nabycia, podstawowych kryteriów ich
przyznawania,

okresów

użytkowania,

także

przedmiotów

ortopedycznych

podlegających naprawie (Dz.U. z 2003 r., Nr 85, poz 787),

–

Uchwała Nr 341/2003 Zarządu Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 30 grudnia 2003 r.
w sprawie przyjęcia „Zasad zaopatrzenia w refundowane przedmioty ortopedyczne
i środki pomocnicze” (...),

–

kartki formatu A4,

–

mazaki.

Ćwiczenie 3

Na podstawie informacji o Centrum Integracji Społecznej określ kto może

z proponowanych przez Centrum form pomocy korzystać i jakie ewentualnie dokumenty są
potrzebne.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę oraz czas wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dokonać analizy informacji o Centrum Integracji Społecznej,
2) określić osoby, które mogą korzystać z Centrum Integracji Społecznej,
3) sporządzić listę niezbędnych dokumentów,
4) wyszukać niezbędne akty prawne,
5) przedstawić grupie wyniki swojej pracy,
6) porównać swoje zapisy z zapisami kolegów.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

– Ustawa z dn. 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2003 r., Nr 122, poz.

1143 z późn. zm.),

– papier,
– mazaki,
– tablica.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Stosowanie przepisów prawa
w działalności socjalnej”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 15, 16, 17, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 3, 11, 12, 13, 14 są z poziomu ponadpodstawowego.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu

ponadpodstawowego.

Klucz do odpowiedzi: 1. a, 2. b, 3. c, 4. d, 5. a, 6. c, 7. b, 8. a, 9. a, 10. a, 11. c,
12. b, 13. a, 14. b, 15. a, 16. a, 17. b, 18. b, 19. d, 20. a.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Rozróżniać zakres regulacji prawnych

Wyjaśniać podstawowe pojęcia prawne

Sklasyfikować rodzaje norm i przepisów
prawnych

Scharakteryzować źródła prawa

Posłużyć się przepisami prawa pracy

Wskazać zakres aktów prawnych

Posłużyć się przepisami prawa rodzinnego
i opiekuńczego

Posłużyć się przepisami ustawy o pomocy
społecznej

Posłużyć się przepisami o ochronie zdrowia
psychicznego

10 Rozróżnić zakres aktów prawnych

11 Zidentyfikować świadczenia z ubezpieczeń

społecznych

12 Posłużyć się przepisami ustawy o rehabilitacji

i zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

13 Przedstawić zakres obowiązywania prawa

14 Posłużyć się przepisami prawa cywilnego

15 Zanalizować przepisy prawa rodzinnego

i opiekuńczego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16 Rozróżnić podstawowe pojęcia prawne

17 Dopasować podstawowe gałęzie prawa do

regulowanych przez nie stosunków społecznych

18 Dopasować podstawowe gałęzie prawa do

regulowanych przez nie stosunków prawnych

19 Dopasować podstawowe gałęzie prawa do

regulowanych przez nie stosunków społecznych

20 Posłużyć się przepisami w zakresie niezbędnym

do stosowania ustawy o pomocy społecznej

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki błędną odpowiedź zaznacz kółkiem, a następnie ponownie
zakreśl odpowiedź prawidłową.

6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem

poprawnego wyniku. Tylko wskazanie odpowiedzi nawet poprawnej bez uzasadnienia,
nie będzie uznane.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Prawo do nazwiska uregulowane jest w przepisach prawa

a) cywilnego.
b) administracyjnego.
c) rodzinnego i opiekuńczego.
d) konstytucyjnego.

2. Prawo podmiotowe bezwzględnie obowiązujące to

a) ogół norm prawnych obowiązujących wszystkich obywateli.
b) uprawnienie skuteczne wobec wszystkich podmiotów prawa.
c) uprawnienie skuteczne wobec konkretnie oznaczonych osób.
d) ogół norm obowiązujących konkretnie oznaczone osoby.

3. Przepis art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który stwierdza, że „oboje

małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości
zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokojenia potrzeb rodziny, którą
przez swój związek założyli” zawiera normę

a) dozwalającą.
b) zakazującą.
c) nakazującą.
d) względnie obowiązującą.

4. Źródłem prawa stanowiącym bardziej szczegółowe rozwinięcie przepisów prawa

zawartych w ustawie i wydawanym na podstawie delegacji ustawowej jest

a) uchwała.
b) zarządzenie.
c) regulamin.
d) rozporządzenie.

5. Podstawą pracowniczego stosunku pracy jest

a) umowa o pracę.
b) umowa agencyjna.
c) umowa o dzieło.
d) umowa zlecenie.

6. Przepisami, jakiego aktu prawnego należy się posłużyć przy ustalaniu zakresu uprawnień

i obowiązków opiekuna prawnego

a) ustawy o pomocy społecznej.
b) kodeksu cywilnego.
c) kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
d) kodeksu postępowania administracyjnego.

7. Opiekę prawną powołuje się dla osoby dorosłej w sytuacji

a) choroby psychicznej.
b) całkowitego ubezwłasnowolnienia.
c) długotrwałej choroby.
d) niezaradności osób starszych i samotnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Pełnoletniej osobie, samotnie gospodarującej, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu

wieku lub niepełnosprawności, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium ustalonego
zgodnie z art. 8 Ustawy o pomocy społecznej, przysługuje

a) zasiłek stały.
b) zasiłek okresowy.
c) renta socjalna.
d) specjalny zasiłek celowy.

9. Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego dopuszcza możliwość przyjęcia do szpitala

osoby chorej psychicznie bez wymaganej zgody pacjenta lub jego przedstawiciela
ustawowego tylko wtedy, gdy dotychczasowe zachowanie tej osoby wskazuje na to, że
z powodu tej choroby zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo zdrowiu innych osób.
Sytuacje, które uzasadniają takie działanie to

a) osoba chora psychicznie posądza bliskich, że ją trują i chcą ją „wykończyć” – jest

agresywna wobec małżonka, rzuca w niego przedmiotami.

b) osoba chora psychicznie wulgarnie odnosi się do bliskich i sąsiadów.
c) osoba chora psychicznie często upija się.
d) osoba chora psychicznie nie przyjmuje systematycznie leków.

10. Zasady organizowania przez gminę usług opiekuńczych dla osób samotnych

i niepełnosprawnych uregulowane są w ustawie o

a) pomocy społecznej.
b) rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych.
c) ochronie zdrowia psychicznego.
d) świadczeniach rodzinnych.

11. Świadczeniem z ubezpieczenia społecznego jest

a) zasiłek socjalny.
b) renta socjalna.
c) zasiłek chorobowy.
d) zasiłek stały.

12. W stosunku do osoby w wieku 27 lat o naruszonej sprawności organizmu zdolnej do

wykonywania zatrudnienia na stanowisku pracy przystosowanym do jej potrzeb
i możliwości wymagającej częściowo lub okresowo pomocy innej osoby w celu pełnienia
ról społecznych orzec można
a) niepełnosprawność.
b) umiarkowany stopień niepełnosprawności.
c) znaczny stopień niepełnosprawności.
d) lekki stopień niepełnosprawności.

13. Obywatel obcego państwa popełnił przestępstwo na polskim statku morskim. Wobec tej

osoby będzie miała zastosowanie
a) polska ustawa karna.
b) ustawa karna państwa z którego pochodzi popełniający przestępstwo.
c) żadna z ustaw karnych bo jest obcokrajowcem.
d) ustawa morska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14. Za zezwoleniem Sądu małżeństwo zawarła 16 – letnia dziewczyna. Zamieszkała wraz

z mężem u swoich rodziców, którzy uważają, że mają prawo i obowiązek kierowania
postępowaniem córki z racji jej wieku i ich władzy rodzicielskiej. Stanowisko rodziców

a) jest uzasadnione bo dziewczyna jest nieletnia.
b) nie jest uzasadnione bo dziewczyna jest mężatką.
c) nie jest uzasadnione bo taki obowiązek mają rodzice męża.
d) jest uzasadnione bo rodzice zawsze mają prawo i obowiązek kierować postępowaniem

swoich dzieci.

15. Przez okres 3 lat rodzice nie utrzymywali dziecka, gdyż ojciec przebywał w tym czasie

w zakładzie karnym, a matka nie pracowała. Dziecko pozostawało na utrzymaniu
dziadków. Do utrzymania dziecka zobowiązani byli
a) mimo wszystko rodzice.
b) dziadkowie.
c) zakład karny.
d) instytucje pomocy społecznej.

16. Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby obowiązany

jest do
a) wydania korzyści w naturze, a gdyby to było niemożliwe, do zwrotu jej wartości.
b) zatrzymania wszystkiego.
c) zwrotu wyłącznie równowartości uzyskanych korzyści.
d) zwrotu w naturze czegoś innego.

17. Uzyskanie pozwolenia organu budowlanego na budowę domu jednorodzinnego od strony

prawnej reguluje
a) prawo cywilne.
b) prawo administracyjne.
c) prawo pracy.
d) prawo rodzinne i opiekuńcze.

18. Zwolnienia z pracy np. w ramach zwolnień grupowych reguluje

a) prawo administracyjne.
b) prawo pracy.
c) prawo cywilne.
d) prawo rodzinne i opiekuńcze.

19. Pozbawionym władzy rodzicielskiej można być na podstawie

a) prawa administracyjnego.
b) prawa pracy.
c) prawa cywilnego.
d) prawa rodzinnego i opiekuńczego.

20. Umowę najmu lokalu użytkowego zawiera się na podstawie

a) prawa cywilnego.
b) prawa administracyjnego.
c) prawa pracy.
d) prawa rodzinnego i opiekuńczego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ............................................................................................................................

Stosowanie przepisów prawa w działalności socjalnej

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Test 2

Test praktyczny nisko symulowany do jednostki modułowej „Stosowanie
przepisów prawa w działalności socjalnej”

Test praktyczny składa się z zadania praktycznego nisko symulowanego i zawiera polecenie
do wykonania, opis sytuacji i schemat analizy.

Punktacja dokonanej analizy:

−

za poprawnie i w pełni dokonaną analizę we wszystkich obszarach analizy w zakresie

oceny sytuacji po 1 punkcie, 0 punktów za odpowiedź błędną lub brak odpowiedzi,

−

za poprawnie i w pełni dokonaną analizę we wszystkich obszarach analizy w zakresie

wskazania możliwości działania prawnego po 2 punkty, po 1 punkcie za analizę
poprawną, ale nie wyczerpującą, 0 punktów za odpowiedź błędną lub brak odpowiedzi,

−

za poprawnie wskazaną podstawę prawną we wszystkich obszarach analizy po 1 punkcie,

0 punktów za odpowiedź błędną lub brak odpowiedzi.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za co najmniej 8 punktów, w tym co najmniej 2 punkty za wskazanie

możliwości działania prawnego,

−

dostateczny – za co najmniej 11 punktów, w tym, co najmniej 4 punkty za wskazanie

możliwości działania prawnego,

−

dobry – za co najmniej 14 punktów, w tym, co najmniej 6 punktów za wskazanie

możliwości działania prawnego,

−

bardzo dobry – za co najmniej 18 punktów, w tym, co najmniej 9 punktów za wskazanie

możliwości działania prawnego.

Poprzez zadanie praktyczne sprawdza się umiejętności ucznia na poziomie
ponadpodstawowym.

Obszar analizy

Wpływ stanu

zdrowia na:

Ocena sytuacji

(0–1 pkt.)

Możliwości działania

prawnego

(0–1 pkt.)

Podstawa prawna

(0–1 pkt.)

Bezpieczeństwo
własne oraz
innych osób

Choroba psychiczna, na
którą cierpi podopieczna
powoduje, że nie ma ona
możliwości prawidłowej
oceny stanu swojego
zdrowia.
W konsekwencji nie
zażywa regularnie leków,
co powoduje zaostrzenie
objawów chorobowych do
takiego stopnia, że zagraża
bezpośrednio sobie i innym
osobom.

Przyjęcie do szpitala
psychiatrycznego bez
wymaganej zgody
i poddanie
przymusowemu leczeniu.

W trybie
wnioskowym na
podstawie
orzeczenia sądu
opiekuńczego albo
w trybie nagłym,
po osobistym
zbadaniu przez
lekarza psychiatrę.
Sąd ocenia
zasadność
przyjęcia art. 23
29, ustawy
o ochronie zdrowia
psychicznego.

Możliwości
kierowania

Choroba psychiczna
podopiecznej sprawia, że

Ubezwłasnowolnienie –
wniosek może być

Możliwość
ubezwłasnowolnie-

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

swoim
postępowaniem

nie jest ona w stanie
kierować swoim
postępowaniem i wymaga
pomocy w prowadzeniu
swoich spraw.

złożony przez syna lub
prokuratora.

nia przez sąd:
częściowo lub
całkowicie art. 13,
16 art. 545 §1.

Możliwość
samodzielnej
egzystencji

Stan zdrowia podopiecznej
sprawia, że nie jest ona w
stanie samodzielnie
zaspokajać swoich potrzeb
życiowych, więc ma
ograniczone możliwości
samodzielnej egzystencji.

Orzeczenie stopnia
niepełnosprawności.

art. 3 ustawy o
rehabilitacji i
zatrudnieniu
niepełnosprawnych.

Sytuacja
rodzinna

Podopieczna jest wdową,
ma tylko syna, a więc
posiada osobę zobowiązaną
do alimentacji, która nie
wywiązuje się z
obowiązków wobec matki.

Możliwość sądowego
ustalenia świadczeń
alimentacyjnych na rzecz
matki.

Art. 128, 129

Sytuacja
finansowa

Podopieczna dysponuje
niskim dochodem, który
kwalifikuje ja do pomocy ze
środków pomocy
społecznej.

Możliwość objęcia
różnymi formami pomocy
zgodnie z rozpoznanymi
potrzebami, a zwłaszcza:
- udzielenie pomocy

finansowej na opłacenie
zaległych świadczeń
(zasiłek celowy)

- zorganizowanie

specjalistycznych usług
opiekuńczych po
powrocie ze szpitala, lub
pobyt w ośrodku
wsparcia,

- w ostateczności pobyt

w DPS.

Art. 8, 39, 50, 54
ustawy o pomocy
społecznej.

Suma punktów:

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Przygotuj dla uczniów potrzebne do wykonania zadania akty prawne (Kodeks Cywilny,

ustawa o ochronie zdrowia psychicznego, kodeks postępowania cywilnego, ustawa
rehabilitacji i zatrudnieniu osób niepełnosprawnych, kodeks rodzinny i opiekuńczy,
ustawa o pomocy społecznej).

3. Przed rozpoczęciem sprawdzianu przedstaw uczniom zasady przebiegu testowania.
4. Podkreśl wagę samodzielnego rozwiązania zadań testowych.
5. Rozdaj uczniom przygotowane dla nich materiały (instrukcję, zestaw zadań testowych,

kartę odpowiedzi).

6. Udzielaj odpowiedzi na pytania formalne uczniów.
7. Przypomnij o upływającym czasie na 10 minut przed końcem sprawdzianu.
8. Po upływie czasu sprawdzianu poproś uczniów o odłożenie przyborów do pisania.
9. Zbierz od uczniów karty odpowiedzi oraz zastawy zadań testowych.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się dokładnie z treścią zadania.
4. Dokonaj analizy sytuacji formalno-prawnej podopiecznej zgodnie z załączonym

schematem analizy (karta odpowiedzi).

5. Wykorzystaj przygotowane akty prawne.
6. Udzielaj odpowiedzi wyłącznie na załączonej karcie odpowiedzi.
7. Na wykonanie sprawdzianu osiągnięć masz 35 minut.
8. Jeżeli masz pytania i wątpliwości podnieś rękę i zadaj pytanie nauczycielowi.
9. Pamiętaj, że Twoja praca musi być samodzielna.
10. Przed oddaniem karty odpowiedzi sprawdź poprawność udzielonych odpowiedzi.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

treść zadania praktycznego,

–

karta odpowiedzi.

Treść zadania

Na podstawie zamieszczonego poniżej opisu sytuacji dokonaj oceny i wskaż wynikające
z przepisów prawnych możliwości służące poprawie funkcjonowania podopiecznej.

Opis sytuacji:
Podopieczna cierpi na zaburzenia psychiczne. Z powodu nieregularnego zażywania leków
stan jej zdrowia często ulega pogorszeniu, zaostrzają się objawy schizofrenii, wówczas
podopieczna nie dba o siebie, ani o mieszkanie, nie gotuje, bywa, że kilka dni nie je. Zdarzają
się także i takie sytuacje, kiedy jej zachowanie może stanowić bezpośrednie zagrożenie dla
innych osób. Jest wdową, ma dorosłego syna, który założył własną rodzinę i nie interesuje się
matką, ponieważ nigdy nie zaakceptowała jego żony. Utrzymuje się z renty po mężu
w wysokości 601zł. Mieszka sama. Świadczenie miesięczne wynoszą 325 zł. Podopieczna
w chwilach zaostrzenia choroby nie opłaca świadczeń, ma więc duże zaległości finansowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ............................................................................................................................

Stosowanie przepisów prawa w działalności socjalnej

Zakreśl poprawną odpowiedź

Obszar analizy

Wpływ stanu

zdrowia na:

Ocena sytuacji

(0–1 pkt.)

Możliwości działania

prawnego

(0–1 pkt.)

Podstawa prawna

(0–1 pkt.)

Bezpieczeństwo
własne oraz
innych osób

Możliwości
kierowania
swoim
postępowaniem

Możliwość
samodzielnej
egzystencji

Sytuacja
rodzinna

Sytuacja
finansowa

Suma punktów:

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Adamiak B., Borkowski J.: Kodeks postępowania administracyjnego z komentarzem.

C.H. Beck, 2006

2. Anioł W.: Międzynarodowa polityka społeczna. Wyd. UW, Warszawa 1989
3. Andrzejewski M.: Prawo rodzinne i opiekuńcze. C.H. Beck, 2006
4. Breczko A., Zamróz A., Oliwniak S.: Wstęp do nauk prawnych. Temida 2, Białystok 1994
5. Błędowski P.: Pomoc społeczna i opieka nad osobami starszymi. BPS, Warszawa 1996
6. Europejska Karta Społeczna. Dz. U. Nr 8 z 1999 r., poz. 67
7. Fijałkowski T.: Kodeks pracy. Ustawy, nowe przepisy wykonawcze, komentarz,

orzecznictwo sądowe, teksty ujednolicone. Wydawnictwo WGP, 2007

8. Głąbicka K.: Polityka socjalna w Unii Europejskiej. Studia Europejskie nr 4 z 1997
9. Grewiński M.: Integracja Socjalna Wspólnoty Europejskiej cz.1, 2. Studia Europejskie

nr 2, 3 z 2000

10. Gronowska B., Jasudowicz T., Mik C.: Prawa człowieka. Dokumenty międzynarodowe.

COMER, Toruń 1993

11. Gromek K.: Prawo rodzinne. C.H. Beck, 2006r.
12. Ignatowicz J., Nazar M.: Prawo rodzinne. LexisNexis, 2005
13. Kodeks cywilny. Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Wolters Kluwer Oficyna, Kraków 2007

(stan prawny 21.04.2007)

14. Kodeks postępowania administracyjnego i inne akty prawne. Wolters Kluwer Oficyna,

Kraków 2007

15. Lewandowski I.: Elementy prawa. PWN, Warszawa 1999
16. Łętowski J.: Prawo administracyjne dla każdego. Ecostar, Warszawa 1995
17. Michalska A.: Europejska Konwencja Praw Człowieka. Podstawowe dokumenty.

Helsińska Fundacja Praw człowieka, Warszawa 1995

18. Prawa człowieka w szpitalach psychiatrycznych i domach pomocy społecznej. Raport

z badań. Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 1996

19. Przewodnik po Europejskiej Karcie Społecznej, Warszawa 2001
20. Stawecki T., Winczorek P.: Wstęp do prawoznawstawa. Wyd.4, C.H. Beck, 2003
21. Ustawa z dn. 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, Dz. U. z 1994 r., Nr

111, poz. 535 z późn. zm.

22. Ustawa z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, Dz. U. z 15 kwietnia 2004 r., Nr 64,

poz. 593, z późn. zm.

23. Ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu

osób niepełnosprawnych, Dz. U. z 9 października 1997 r., Nr 123, poz. 776 z późn. zm.

24. Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych
25. Ustawa z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Dz. U. z 5 marca 1964 r., Nr

9, poz. 59 z poźn. zm.

26. www.abc.prawa.pl
27. www.niepelnosprawni.pl
28. www.mpips.gov.pl

Czasopisma
Bezpłatny Biuletyn dla prawników „Sygnały Prawne”