KSIĘGOWANIE ROZRACHUNKÓW Z ZAGRANICĄ
Czy w księgach rachunkowych moŜna kompensować naleŜności i zobowiązania dotyczące tego samego kontrahenta,
wyraŜone w walutach obcych?
W księgach rachunkowych moŜna kompensować naleŜności i zobowiązania dotyczące tego samego kontrahenta równieŜ te wyraŜone
w walutach obcych. Art. 498 par. 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.) dopuszcza
moŜliwość kompensowania swojej wierzytelności z wierzytelnością drugiej strony, pod warunkiem Ŝe dwie osoby są jednocześnie
względem siebie dłuŜnikami i wierzycielami oraz przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze (lub rzeczy tej samej jakości
oznaczone tylko co do gatunku). Ponadto obie wierzytelności powinny być wymagalne i moŜliwe do dochodzenia przed sądem lub
innym organem państwowym. W myśl art. 498 par. 2 kodeksu cywilnego, kompensata skutkuje wzajemnym umorzeniem obu
wierzytelności do wysokości wierzytelności niŜszej.
W praktyce gospodarczej bardzo często dochodzi do sytuacji, w której strony transakcji raz występują jako dostawcy określonych
dóbr lub usług, następnym zaś razem jako odbiorcy. Taka sytuacja - wzajemnego świadczenia sobie usług - powoduje, Ŝe operacje
gospodarcze prowadzone z tym samym kontrahentem skutkują powstaniem w księgach rachunkowych zarówno ich naleŜności z
tytułu świadczenia dostaw, jak i zobowiązań wobec dostawcy określonych dóbr. Kompensaty dokonuje się przez złoŜenie drugiej
stronie transakcji oświadczenia, które ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się moŜliwe. NaleŜy pamiętać równieŜ o
warunkach przewidzianych przepisami prawa cywilnego, które wyłączają moŜliwość zastosowania potrącenia. W myśl art. 505
kodeksu cywilnego, nie mogą zostać umorzone poprzez potrącenie wierzytelności nieulegające zajęciu (np. zobowiązania
zabezpieczone na majątku spółki), wierzytelności o dostarczenie środków utrzymania, wierzytelności wynikające z czynów
niedozwolonych oraz wierzytelności, co do których potrącenie jest wyłączone przez przepisy szczególne.
Najczęstszymi sytuacjami, w których mamy do czynienia z kompensatą naleŜności i zobowiązań, są rozliczenia saldami (zgodnie z
ustalonymi w umowie okresami i terminami rozliczeń) oraz rozliczenia w ramach umów barterowych.
W sytuacji kompensowania rozrachunków wyraŜonych w walutach obcych naleŜy ponadto mieć na uwadze dosyć dyskusyjną
kwestię, jaką z całą pewnością jest problem ujęcia róŜnic kursowych powstałych z tytułu wzajemnych kompensat rozrachunków jako
kosztów lub przychodów podatkowych. Istnieje wiele interpretacji organów podatkowych mówiących o tym, Ŝe wspomniane róŜnice
kursowe nie mają wpływu na podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych. Interpretacje te, mimo iŜ
przyznają, Ŝe potrącenie jest formą regulowania wzajemnych zobowiązań i naleŜności, wskazują jednocześnie na brak występowania
przesłanki "faktycznej zapłaty", o której mowa w ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j.
Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.). Tym samym interpretacje organów podatkowych często zakazują traktowania róŜnic
kursowych z tytułu potrąceń jako przychodów i kosztów w rozumieniu ustawy podatkowej. Natomiast przedstawiciele doktryny
sugerują, iŜ naleŜałoby w tym przypadku posłuŜyć się wnioskowaniem per analogiam (tj. potraktowaniem potrącenia analogicznie do
zapłaty), którego stosowanie w prawie podatkowym, chociaŜ z pewnymi wyjątkami, jest akceptowane.
Jak skompensować rozrachunki w walucie obcej
Spółka z o.o. dokonuje sprzedaŜy towarów na rzecz kontrahentów zagranicznych. W kwietniu 2007 r. od jednego ze swoich
dotychczasowych odbiorców spółka zakupiła komponenty do produkowanych towarów. Pomiędzy kontrahentami dokonano
uzgodnienia o przeprowadzeniu kompensaty powstałego zobowiązania z istniejącą naleŜnością z tytułu dokonanej dostawy. Pozostałą
po dokonaniu kompensaty kwotę naleŜności kontrahent przekazał na rachunek bankowy spółki.
Czy powstałe róŜnice kursowe będą uznawane dla celów podatkowych? Proszę o przedstawienie przykładowego księgowania
kompensaty rozrachunków wyraŜonych w walutach obcych oraz sposobu ich prezentacji w sprawozdaniu finansowym.
Rada
W obecnie obowiązującym stanie prawnym kompensata uznawana jest za równorzędną z faktycznym przepływem pieniędzy formę
zapłaty. RóŜnice kursowe powstałe w efekcie dokonania kompensaty są uwzględniane dla celów podatkowych. W rachunku zysków i
strat róŜnice kursowe prezentowane są metodą netto jako element innych przychodów lub kosztów finansowych. Szczegóły wraz z
dekretacją - w uzasadnieniu.
Uzasadnienie
W trakcie prowadzonej działalności często zdarzają się sytuacje, w których kontrahenci występują wobec siebie w roli zarówno
dostawcy, jak i odbiorcy. Powstałe wierzytelności, równieŜ te wyraŜone w walutach obcych, mogą wówczas podlegać kompensacie
na warunkach określonych w art. 498-499 Kodeksu cywilnego.
Temat dotyczący róŜnic kursowych powstałych w efekcie dokonania kompensaty od dawna budził wśród podatników kontrowersje.
