krawiec 743[01] z5 03 u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Karolina Maleńczak

Prowadzenie działalności gospodarczej 743[01].Z5.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Jadwiga Płuska
mgr Janina Szeliga-Szafrańska

Opracowanie redakcyjne:
mgr Karolina Maleńczak

Konsultacja:
mgr Ewa Figura

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 743[01].Z5.03

Prowadzenie działalności gospodarczej, zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu krawiec.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Prawne i ekonomiczne podstawy prowadzenia działalności gospodarczej

związanej ze świadczeniem usług krawieckich. Podmiot gospodarczy,
działalność gospodarcza

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Podstawy działalności usługowej

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Prawa klienta. Etyka zawodu

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Zarządzanie przez jakość w zakładzie usługowym. Promocja usług

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Kodeks pracy. Aktywne poszukiwanie pracy. Rozmowy kwalifikacyjne

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zasadach i warunkach prowadzenia

działalności gospodarczej związanej ze świadczeniem usług krawieckich.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji jednostki modułowej,

−

cele kształcenia jednostki modułowej,

−

materiał nauczania, umożliwiający samodzielne przygotowanie się do wykonywania
ćwiczeń oraz zaliczenie sprawdzianu. Do poszerzenia wiedzy wykorzystaj wskazaną
literaturę oraz inne źródła informacji,

−

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,

−

ćwiczenia, w których uwzględniono wykaz materiałów, przyborów i urządzeń
potrzebnych do realizacji ćwiczenia,

−

sprawdzian postępów. Wykonując sprawdzian postępów powinieneś zakreślać kwadrat
tak lub nie, co pozwoli ci się zorientować, czy w pełni opanowałeś zakres materiału. Jeśli
masz trudność ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, poproś nauczyciela o wyjaśnienie,

−

sprawdzian osiągnięć, składający się z zestawu zadań sprawdzających przyswojenie
wiedzy i umiejętności z zakresu materiału całej jednostki modułowej,

−

wykaz literatury.

Jednostka modułowa „Prowadzenie działalności gospodarczej”, której treść zaraz

poznasz, wchodzi w skład modułu „Usługi krawieckie”. Układ jednostek modułowych
przedstawia poniższy schemat.

Schemat układu jednostek modułowych

743[01].Z5

Usługi krawieckie

743[01].Z5.01

Organizowanie pracy w krawieckim

zakładzie usługowym

743[01].Z5.02

Wytwarzanie odzieży miarowej

743[01].Z5.03

Prowadzenie działalności gospodarczej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

charakteryzować ogólne zasady organizacji pracy w zakładzie krawieckim,

−

organizować proces wytwarzania odzieży w zakładach miarowo-usługowych,

−

wyróżniać kolejne etapy wytwarzania odzieży miarowej,

−

charakteryzować operacje technologiczne w procesie wytwarzania wyrobu odzieżowego
na miarę.

−

dobierać materiały i dodatki krawieckie niezbędne do wykonania określonego wyrobu
odzieżowego,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz wymaganiami ergonomii.

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

obsługiwać komputer oraz Internet,

−

pracować w zespole.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

posłużyć się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi,

−

wyjaśnić istotę mechanizmów rynkowych,

−

określić relację między popytem, podażą a ceną,

−

zastosować zasady obliczania progu rentowności wyroby odzieżowego i jego ceny,

−

wyjaśnić pojęcia: podmiot gospodarczy, działalność gospodarcza,

−

sklasyfikować podmioty gospodarcze wg formy prawnej,

−

określić różnice między odzieżowym przedsiębiorstwem państwowym, spółdzielnią
a spółkami prawa handlowego,

−

scharakteryzować podstawowe systemy zarządzania,

−

scharakteryzować

czynniki

wpływające

strukturę

organizacyjną

podmiotu

gospodarczego,

−

zastosować zasady podejmowania działalności gospodarczej i prowadzenia własnego
zakładu usług krawieckich,

−

określić prawa klienta,

−

zastosować zasady etyki i kultury zawodu,

−

zastosować przepisy Kodeksu pracy, dotyczące praw i obowiązków pracownika
i pracodawcy,

−

określić prawa i obowiązki pracownika zawierającego umowę o pracę i umowę zlecenie,

−

rozpoznać lokalny rynek w celu prowadzenia działalności gospodarczej świadczącej usługi
krawieckie,

−

wyjaśnić różnice między leasingiem i kredytem,

−

przeprowadzić prostą kalkulację kosztów usług krawieckich,

−

obliczyć cenę sprzedaży wyrobu odzieżowego,

−

sporządzić fakturę,

−

dokonać analizy jakości świadczonych usług krawieckich,

−

przygotować

materiały

promujące

własną

działalność

gospodarczą

związaną

ze świadczeniem usług krawieckich,

−

określić formy aktywnego poszukiwania pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Prawne i ekonomiczne podstawy prowadzenia działalności

gospodarczej

związanej

świadczeniem

usług

krawieckich.

Podmiot

gospodarczy,

działalność

gospodarcza

4.1.1. Materiał nauczania

Wszystkie społeczeństwa stoją w obliczu problemu ekonomicznego, polegającego na tym,

że mając ograniczone zasoby ziemi, surowców, pracowników i kapitału (czynników
wytwórczych), nie mogą wyprodukować dostatecznej ilości dóbr i usług, aby zaspokoić swoje
potrzeby. Działalność ludzi zmierzająca do zaspokajania potrzeb nazywamy gospodarką.
Chcąc zaspokoić swoje potrzeby, człowiek podejmuje działania konieczne do osiągnięcia
danego celu – w sensie ekonomicznym podejmuje działalność gospodarczą. Obejmuje ona
cztery fazy: produkcję, dystrybucję, wymianę (czyli handel) oraz konsumpcję. Proces
gospodarowania charakteryzuje się ciągłością oraz społecznym charakterem – wymaga
wzajemnej współpracy ludzi w realizacji każdej z czterech faz. Społeczeństwa muszą
zdecydować, w jaki sposób wykorzystać swoje ograniczone zasoby. W tym celu organizują
życie gospodarcze tworząc systemy ekonomiczne.

System ekonomiczny to zbiór praw, instytucji, działań, wartości i ludzkich motywacji,

które łącznie tworzą podstawy podejmowania decyzji ekonomicznych.

Podstawowego podziału systemów ekonomicznych dokonano ze względu na sposoby

podejmowania decyzji ekonomicznych. I tak rozróżniamy system ekonomiczny rynkowy oraz
kierowany. System rynkowy opiera się na własności prywatnej i działaniu mechanizmu
rynkowego, regulującego ceny towarów. System kierowany opiera się na własności
państwowej, wszystkie decyzje ekonomiczne podejmowane są przez władze danego kraju.
Obecnie jednak systemy te nie występują w czystej formie w żadnym z krajów świata.
W większości obserwuje się system mieszany, w którym decyzje ekonomiczne wynikają z praw
działania rynku, ale jednocześnie państwo stosując określone mechanizmy ingeruje
w gospodarkę kraju. [2, s. 43]

Rynek jest podstawowym pojęciem związanym z gospodarką rynkową. Oznacza

instytucję lub mechanizm, umożliwiające kontakt osób posiadających dobra lub świadczących
usługi z chętnymi do ich zakupu.

Istotnym zjawiskiem w gospodarce rynkowej jest konkurencja. Każdy przedsiębiorca

dąży do tego, by osiągnąć jak największe zyski i sprzedać jak najwięcej wyrobów.
Przedsiębiorcy konkurują między sobą o klienta, oferując różne wyroby, obniżając ceny,
podwyższając jakość swoich wyrobów czy usług. Nabywca może wybierać z bogatej oferty
dostępnej na rynku, wpływając swoimi decyzjami na kształtowanie się sytuacji rynkowej.

Warunkiem zawarcia transakcji jest uzgodnieni przez obie strony odpowiadającej im ceny.

Dążenia producentów i konsumentów są przeciwstawne – producenci chcą sprzedać swoje
wyroby po jak najwyższej cenie, nabywcy chcą je kupić po jak najniższej. W gospodarce
rynkowej mechanizm rynkowy ustala optymalną dla konsumentów i producentów cenę i ilość
sprzedawanych towarów. Aby zrozumieć działanie mechanizmu rynkowego, należy zapoznać
się z pojęciami popytu i podaży.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Popyt to ilość towaru, jaką nabywcy są skłonni kupić w określonym czasie za określoną

cenę. Przy określonych stałych zasobach finansowych, którymi dysponują kupujący, im wyższa
cena towaru, tym mniejszą jego ilość można nabyć.

Prawo popytu mówi o tym, że wraz ze wzrostem ceny danego dobra zapotrzebowanie

na to dobro się zmniejsza, natomiast gdy cena spadnie, zapotrzebowanie wzrośnie. Krzywa
popytu ma w związku z powyższym kształt zbliżony do tego, jak na rysunku 1.

Zale

żność wielkości popytu od ceny

liczba wyrobów

Serie1

Rys. 1. Zależność wielkości popytu od ceny [2, s. 51].

Na poziom popytu mają jednak wpływ, poza ceną także inne czynniki tj. zmiana

dochodów konsumentów, ceny innych towarów, oczekiwania konsumentów co do zmian cen
(czekają na ich spadek lub obawiają się ich wzrostu). Ponadto na wielkość popytu mają
też wpływ ich preferencje nabywców, moda, zwyczaje, tradycja a także reklama. Im większa
liczba konsumentów na rynku, tym większy popyt.

Podaż – ilość towaru, którą dostawcy są skłonni dostarczyć na rynek w określonym czasie

i po określonej cenie. Im bardziej wzrasta cena towaru, tym większa jest jego oferta na rynku,
gdyż sprzedający, chcąc zarobić jak najwięcej, stara się zwiększyć dostawy. Na rynek wchodzą
też nowi producenci zachęceni rosnącymi cenami towarów i możliwością osiągania większych
zysków.

Prawo podaży głosi, ze przy niezmienności innych warunków rynkowych podaż danego

towaru się zwiększa, gdy zwiększa się jego cena. Natomiast gdy cena maleje, spada również
ilość oferowanych towarów (rys. 2).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zale

żnośc wielkości podaży od ceny

liczba wyrobów

robu

Serie1

Rys. 2. Zależność wielkości podaży od ceny [2 s. 51].

Poziom podaży nie zależy jednak wyłącznie od ceny. Producenci biorą pod uwagę także

zmiany cen czynników wytwórczych. Stosują różne technologie, dążąc do zmniejszenia
kosztów produkcji. Niższe koszty produkcji powodują wyższą podaż danego produktu
i odwrotnie. Wielkość podaży zależy od liczby producentów/usługodawców na rynku. Wyższa
liczba przedsiębiorstw oznacza większą podaż. [2, s. 52]
Równowaga między podażą a popytem (rys. 3)

Wysokość ceny na rynku zostaje ustalona samoczynnie w momencie wymiany informacji

między producentami i konsumentami. Porównanie popytu i podaży na jednym wykresie daje
obraz rynku, na którym spotkali się sprzedający i kupujący.

Cena równowagi rynkowej

Liczba wyrobów

robu

popyt

poda

Rys. 3. Cena równowagi rynkowej [2, s.51].

Miejscem przecięcia się krzywych jest cena 4 zł. Oznacza to, że w tej cenie zwarto najwięcej
transakcji – sprzedano 40 szt. wyrobu. Jest to cena równowagi rynkowej, przy której
wielkość popytu i podaży są równe. Dla każdej innej ceny wyrobu różnica między ofertą
kupowanych i sprzedawanych wyrobów jest większa. Na przykład za 3 zł znajdzie nabywców

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

60 szt. wyrobów, ale producenci oferują po tej cenie tylko 30 szt. wyrobów, zatem zawarto by
jedynie 30 transakcji. W tym przypadku mamy do czynienia z przewagą popytu nad podażą,
czyli niedoborem towaru na rynku. Sytuacja odwrotna (przewaga podaży nad popytem)
oznacza nadprodukcję towaru – nadwyżkę rynkową. Samoistne ustalenie się ceny na rynku
przez zrównanie wielkości podaży i popytu to mechanizm rynkowy, nazywany równowagą
rynkową. Punkt przecięcia się krzywej popytu z krzywą podaży to punkt równowagi
rynkowej. W gospodarce stan równowagi rynkowej występuje w gospodarce bardzo rzadko.

Podmiot gospodarczy, działalność gospodarcza

Podstawowym aktem regulującym funkcjonowanie przedsiębiorstw w Polsce jest Ustawa

z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tj Dz. U. Nr 173, poz. 1808
z późn. zm.). Ustawa określa zasady podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej
w Polsce.
Działalność gospodarcza jest to zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa,
usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także
działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.
Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka
organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa (kodeks spółek handlowych)
przyznaje zdolność prawną – wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.
Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej
przez nich działalności gospodarczej.

Wszystkie przedsiębiorstwa charakteryzują się:

−

samodzielnością prowadzenia działalności gospodarczej,

−

równością wobec prawa,

−

zarobkowym i rentownym celem swojej działalności,

−

posiadaniem bazy materialnej niezbędnej do prowadzenia działalności,

−

zarządzaniem przez uprawnione osoby i organy.

Formy organizacyjno-prawne prowadzenia działalności gospodarczej

Według systematyki opracowanej przez Główny Urząd Statystyczny podstawowe formy

organizacyjno prawne przedsiębiorstw to:

−

osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą,

−

osoby prawne,

−

jednostki organizacyjne, które nie mają osobowości prawnej.

Osobą fizyczną jest, w obowiązującym prawie, każdy człowiek.
Osobą prawną natomiast nie jest człowiek, ale założona przez niego instytucja, organizacja
lub spółka. Osobami prawnymi są m.in. przedsiębiorstwa państwowe, spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością, spółki akcyjne, spółdzielnie, fundacje. Osoba prawna działa przez swoje
organy wewnętrzne czyli wewnętrzne władze, np. dyrektora, zarząd. Różnicą pomiędzy
osobami prawnymi i pozostałymi formami przedsiębiorstw jest sposób opodatkowania
działalności gospodarczej.

Poza podstawowymi formami organizacyjno-prawnymi wyróżnia się także szczególne

formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw. Są to:

−

przedsiębiorstwa będące własnością jednej osoby fizycznej,

−

spółki,

−

spółdzielnie,

−

przedsiębiorstwa państwowe,

−

fundacje,

−

stowarzyszenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Najprostszą formą przedsiębiorstwa jest przedsiębiorstwo stanowiące własność prywatną

osoby fizycznej. Nie potrzeba dużych nakładów na rozpoczęcie działalności w tej formie,
ponieważ nie wymaga się do tego posiadania określonego kapitału założycielskiego.
Przedsiębiorca, jako jedyny właściciel, odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania
wobec wierzycieli. Może wybrać dowolną formę opodatkowania.
Spółdzielnia jest dobrowolnym i samorządnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób,
posiadającym własne fundusze. Członkowie spółdzielni prowadzą wspólną działalność
gospodarczą we własnym interesie. Spółdzielnia może też prowadzić działalność społeczną
i oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków i środowiska. Wyróżniamy spółdzielnie
pracowników, które świadczą usługi na rzecz swoich członków, oraz spółdzielnie wytwórcze,
które zatrudniają swoich członków zarobkowo. Spółdzielnię może założyć 10 osób fizycznych
lub mogą to zrobić 3 osoby prawne. Najważniejszym organem spółdzielni jest walne
zgromadzenie członków. Po uchwaleniu statutu i wyborach do organów spółdzielni, którymi
są rada nadzorcza i zarząd następuje zgłoszenie spółdzielni do rejestru. Po uzyskaniu wpisu do
rejestru spółdzielnia uzyskuje osobowość prawną.
Przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym, samorządnym, samofinansującym
się podmiotem mającym osobowość prawną. Przedsiębiorstwo to działa w określonym celu,
np. wydobywania konkretnego surowca lub produkcji maszyn i urządzeń. Przedsiębiorstwo ma
majątek, w który zostało wyposażone przez swoich założycieli w trakcie organizowania.
Założycielem przedsiębiorstwa państwowego są naczelne lub terenowe organy administracji
państwowej. Podlega ono wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Jego organami są: ogólne
zebranie pracowników, rada pracownicza oraz dyrektor.
Spółka jest umownym związkiem osób i ich kapitałów stworzonym w celu prowadzenia
działalności gospodarczej. W zależności od przepisów prawnych jakim podlegają dzielą się one
na spółki cywilne i handlowe [2, s. 72].
Spółki cywilne podlegają postanowieniom kodeksu cywilnego i nie mają osobowości prawnej.
Do założenia wystarczy zawarcie pisemnej umowy między wspólnikami. Kodeks nie określa
wysokości kapitału własnego spółki. Od 1 stycznia 2001 r. spółka cywilna nie może istnieć
jako samodzielne przedsiębiorstwo, można jednak zawiązywać spółki cywilne dla realizacji
celów gospodarczych. Poszczególni wspólnicy spółki muszą wtedy zarejestrować się jako
osoby samodzielnie prowadzące działalność gospodarczą, zaznaczając we wniosku, że
działalność prowadzić będą w formie spółki cywilnej. W nazwie spółki muszą być ujawnione
nazwiska wszystkich wspólników i wszyscy muszą zarejestrować taką samą nazwę spółki.
Każdy wspólnik jest odrębnym przedsiębiorcą, zawiera umowy z kontrahentami i odpowiada
całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki. Każdy wspólnik jest uprawniony
i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki, chyba że umowa stanowi inaczej. Spółka cywilna
musi być według przepisów prawa przekształcona w spółkę jawną, jeżeli przez dwa kolejne
lata osiągnie przychody w wysokości będącej równowartością co najmniej 400 000 euro
[2, s. 73].
Spółki handlowe podlegają przepisom Ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek
handlowych (Dz. U. 2000 nr 94 poz. 1037 z późn. zm.). Reguluje ona tworzenie, organizację,
funkcjonowanie, rozwiązywanie, łączenie, podział i przekształcanie spółek. Podpisując umowę
spółki handlowej, wspólnicy albo akcjonariusze zobowiązują się dążyć do osiągnięcia
wspólnego celu przez wniesienie wkładów finansowych oraz, jeżeli umowa lub statut spółki
tak stanowi, przez współdziałanie w inny określony sposób.

Spółki handlowe dzielą się na osobowe oraz kapitałowe. Spółki osobowe mogą

we własnym imieniu prowadzić przedsiębiorstwo, nabywać prawa, zaciągać zobowiązania,
pozywać do sądu i być do niego pozywane. Podstawą ich istnienia jest wspólne działanie osób

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

uczestniczących w spółce. Do spółek osobowych zalicza się: spółkę jawną, spółkę partnerską,
spółkę komandytową oraz komandytowo-akcyjną.

Spółki kapitałowe mają osobowość prawną, którą uzyskują wraz z chwilą wpisania

do rejestru przedsiębiorców. Spółkę kapitałową może założyć jedna lub więcej osób w każdym
prawnie dopuszczalnym celu. Podstawą jej działania jest zgromadzony przez wspólników lub
akcjonariuszy kapitał. Członkowie spółki kapitałowej muszą powoływać odpowiednie organy,
które nią zarządzają i ją reprezentują. Do spółek kapitałowych zaliczają się spółka
z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna.

Tabela 1. Charakterystyka spółek handlowych [2, s. 76].

Charakterystyka spółek handlowych

Typ

spółki

Dokumenty

założycielskie

Minimalna

wysokość

kapitału

zakładowego

Odpowiedzialność

za zobowiązania

Organy spółki

Wynagrodzenie

wna

umowa spółki
na piśmie

nieokreślona

każdy wspólnik
odpowiada bez
ograniczeń całym
swoim majątkiem
solidarnie
z pozostałymi
wspólnikami
oraz ze spółką

nie powołuje się;
sprawy spółki
może prowadzić
jeden, kilku
lub wszyscy
wspólnicy zgodnie
z umową spółki

wspólnicy mają
prawo do równego
udziału w zyskach
oraz corocznie do 5%
odsetek od swojego
kapitału udziałowego

ska

umowa
w formie aktu
notarialnego,
określająca
wolny zawód
wykonywany
przez
partnerów

nieokreślona

partner nie ponosi
odpowiedzialności za
zobowiązania spółki
powstałe w związku
z wykonywaniem
zawodu przez
pozostałych
partnerów

można powołać
zarząd. Spółkę
może też
reprezentować
jeden partner,
kilku lub wszyscy
– zgodnie z umową
spółki

partnerzy mają prawo
do wypracowanych
przez siebie zysków
po uwzględnieniu
wspólnych kosztów
spółki

oma

yto

umowa
w formie aktu
notarialnego

nieokreślona

co najmniej jeden
wspólnik
– komplementariusz
– odpowiada bez
ograniczenia
za zobowiązania
spółki,
a odpowiedzialność
co najmniej jednego
wspólnika –
komandytariusza –
jest ograniczona do
wysokości sumy
komandytowej

spółkę reprezentują
komplementariusze,
a po uzyskaniu
pełnomocnictw
mogą ją
reprezentować także
komandytariusze

komplementariusze
i komandytariusze
uczestniczą
w zyskach
proporcjonalnie
do wniesionego
do spółki wkładu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

oma

yto

-a

statut w
formie aktu
notarialnego

50 000zł

co najmniej jeden
wspólnik –
komplementariusz –
odpowiada bez
ograniczenia
za zobowiązania
spółki: akcjonariusze
nie odpowiadają za
zobowiązania spółki

w spółce może
działać walne
zgromadzenie
i rada nadzorcza
(gdy liczba
akcjonariuszy
przekroczy 25
osób, powołuje się
ją obowiązkowo)

Komplementariusze
oraz akcjonariusze
uczestniczą
w zyskach spółki
proporcjonalnie
do wkładów
wniesionych
do spółki, chyba że
statut stanowi
inaczej.

icz

lno

ści

umowa
w formie aktu
notarialnego

50 000 zł,

jeden udział to
minimum
500 zł

Za zobowiązania
spółki odpowiadają:
spółka i osoby, które
działały w jej
imieniu. Wspólnik
odpowiada solidarnie
ze spółką za jej
zobowiązania
do wartości
wniesionego wkładu,
określonego
w umowie spółki

Zgromadzenie
wspólników,
zarząd, rada
nadzorcza lub
komisja rewizyjna
są wymagane
obowiązkowo,
gdy kapitał
zakładowy
przewyższa kwotę
500 000 zł,
a wspólników jest
więcej niż 25

Wspólnicy mają
prawo do udziału
w zysku
przeznaczonym
do podziału; spółka
może wypłacić
zaliczkę na poczet
przyszłego zysku

statut w
formie aktu
notarialnego

500 000zł
akcje o równej
wartości
nominalnej
nie niższej niż
1 zł

Za zobowiązania
spółki odpowiadają:
spółka i osoby, które
działają w jej
imieniu.
Akcjonariusz
odpowiada solidarnie
ze spółką za jej
zobowiązania do
wartości wniesionego
wkładu, określonego
w statucie spółki

Walne
zgromadzenie
akcjonariuszy –
organ
uchwałodawczy,
rada nadzorcza –
organ nadzorujący,
zarząd – organ
zarządzający

Akcjonariusze mają
prawo do udziału
w zysku
przeznaczonym
do podziału,
proporcjonalnie
do ilości posiadanych
akcji.

Fakt posiadania lub nieposiadania przez jednostkę organizacyjną osobowości prawnej

wynika z przepisów prawa. Jednostka nabywa osobowość prawną z chwilą wpisania
jej do odpowiedniego rejestru. Zgodnie z kodeksem spółek handlowych osobami prawnymi
są spółki kapitałowe, a ustawa o przedsiębiorstwach państwowych określa przedsiębiorstwo
państwowe jako osobę prawną. Osobowość prawną posiadają także przedsiębiorstwa
komunalne i spółdzielnie.

Skutkiem posiadania osobowości prawnej jest między innymi to, że przedsiębiorca będący

osobą prawną odpowiada za wszystkie zobowiązania (długi) do wysokości posiadanego
majątku. Wyłączona jest osobista odpowiedzialność właścicieli, współwłaścicieli, wspólników.

Natomiast w tych jednostkach, które nie posiadają osobowości prawnej, za wszystkie

zobowiązania (długi) odpowiada właściciel (współwłaściciele), także majątkiem osobistym.

Ustawa (Prawo działalności gospodarczej) wprowadza także podział przedsiębiorców

na małych, średnich i dużych.

Podział ten jest istotny z tego względu, że państwo ma obowiązek stworzenia korzystnych

warunków do prowadzenia i rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw. Małe
przedsiębiorstwo to takie, które zatrudnia mniej niż 50 pracowników oraz osiąga roczny
przychód ze sprzedaży nieprzekraczający równowartości w złotych 7 milionów euro lub suma
wartości jego majątku nie przekracza równowartości w złotych 5 milionów euro. Średnie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przedsiębiorstwo zatrudnia mniej niż 250 pracowników oraz osiąga roczny przychód
ze sprzedaży nieprzekraczający równowartości w złotych 40 milionów euro lub suma wartości
jego majątku nie przekracza równowartości w złotych 27 milionów euro. Duże
przedsiębiorstwo to takie, które zatrudnia 250 i więcej pracowników lub osiąga przychód
ze sprzedaży przekraczający równowartość w złotych 40 milionów euro lub suma wartości
jego majątku przekracza równowartość w złotych 27 milionów euro.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest system ekonomiczny?
2. Co to jest rynek?
3. Co to jest popyt?
4. O czym mówi prawo popytu?
5. Co to jest podaż?
6. O czym mówi prawo podaży?
7. Co to jest cena równowagi rynkowej?
8. W jaki sposób definiowane jest pojęcie przedsiębiorcy?
9. Jakie znasz formy organizacyjno-prawne prowadzenia działalności gospodarczej?
10. Na czym polegają różnice pomiędzy przedsiębiorstwem państwowym, spółdzielnią

a spółkami prawa handlowego?

11. Jakie znasz rodzaje spółek prawa handlowego i czym się one charakteryzują?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

W tabeli podane są wielkości popytu i podaży usługi uszycia bluzki damskiej w zależności

od jej ceny.
a) Przedstaw na wykresie krzywe popytu i podaży usługi wykonania bluzki damskiej oraz

wskaż cenę równowagi

b) Na podstawie przygotowanego wykresu odpowiedz, jaka będzie wielkość popytu i podaży

przy cenie usługi wykonania bluzki damskiej wynoszącej:

−

35 zł oraz czy wystąpi niedobór czy nadwyżka usługi na rynku,

−

15 zł oraz czy wystąpi niedobór czy nadwyżka usługi na rynku.

Tabela do ćwiczenia 1 [2]

Cena (zł)

Popyt na usługę

100

Podaż na usługę

100

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z treścią ćwiczenia,
3) wskazać cenę równowagi,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) na podstawie rysunku określić wielkość popytu i podaży przy podanych cenach

i zinterpretować wynik,

5) zaprezentować i porównać wyniki pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

wzór tabeli do ćwiczenia 1.

Ćwiczenie 2

Na podstawie wiadomości przekazanych przez nauczyciela w trakcie zajęć oraz źródeł

internetowych wskaż różnice pomiędzy przedsiębiorstwem państwowym, spółdzielnią
a spółkami prawa handlowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z treścią ćwiczenia,
3) wyszukać źródła literaturowe i internetowe, na których można się oprzeć podczas

rozwiązywania ćwiczenia,

4) wypisać różnice pomiędzy przedsiębiorstwem państwowym, spółdzielnią oraz spółkami

prawa handlowego,

5) zaprezentować i porównać wyniki pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

literatura.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić relacje między popytem i podażą?



2) określić czynniki wpływające na popyt i podaż usług krawieckich?



3) wymienić

scharakteryzować

formy

organizacyjno-prawne

prowadzenia działalności gospodarczej?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Podstawy działalności usługowej

4.2.1. Materiał nauczania

Źródła finansowania przedsiębiorstw

Kapitał, czyli pewna suma pieniędzy stanowi podstawę rozpoczęcia działalności

gospodarczej oraz umożliwia jego funkcjonowanie. Wysokość kapitału zależy w dużej mierze
od formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa. Decyduje ona o dostępności i szybkości
zgromadzenia i powiększenia kapitału.

Kapitał niezbędny do prowadzenia działalności gospodarczej można rozpatrywać w kilku

aspektach, a mianowicie: skąd pochodzi, do kogo należy, jak długo można z niego korzystać.
Kapitały zewnętrzne pochodzą spoza przedsiębiorstwa. Należy do nich kapitał własny
podstawowy oraz kapitał obcy. Kapitał podstawowy wnoszą założyciele przedsiębiorstwa.
Kapitały wewnętrzne powstają w przedsiębiorstwie i pochodzą z zysków, czyli nadwyżek
przychodów nad poniesionymi kosztami.
Kapitały długoterminowe (powyżej jednego roku) wykorzystywane są przy inwestycjach,
a kapitały krótkoterminowe (do 1 roku) służą do finansowania bieżącej działalności
przedsiębiorstwa.

Kapitały własne składają się z kapitału podstawowego oraz wypracowanego zysku.

Stanowią one własność przedsiębiorstwa. Kapitały obce to środki pieniężne, które
przedsiębiorstwo musi zwrócić właścicielom w uzgodnionym terminie. Za ich wykorzystanie
płaci im wynagrodzenie w formie odsetek. Kapitały obce mogą przyjąć formę kredytów
bankowych lub kupieckich, emisji obligacji i innych dłużnych papierów wartościowych
[2, s. 76].
Kredyt bankowy – operacja polegająca na postawieniu przez bank do dyspozycji
kredytobiorcy na czas oznaczony określonej kwoty środków pieniężnych, z przeznaczeniem na
określony cel. Kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z kredytu na warunkach
określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystywanego kredytu wraz z odsetkami
w określonym terminie spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu [12].
Kredyt inwestycyjny – jest kredytem udzielanym na dłuższy okres czasu. Jest przeznaczony
na sfinansowanie wydatków związanych z prowadzeniem oraz rozwojem działalności
gospodarczej. Służy do sfinansowania przedsięwzięć inwestycyjnych mających na celu budowę
lub rozbudowę istniejących już środków trwałych. Mogą być to inwestycje zarówno
finansowe, materialne jak i niematerialne. Środki mogą być wykorzystane na wyposażenie,
restrukturyzację, zakup lub budowę obiektów. Warunkiem uzyskania tego rodzaju kredytu jest
udokumentowanie efektywności ekonomicznej, słuszności inwestycji, przewidywanych
zysków, amortyzacji gwarancji bankowych oraz dobrze przygotowanych kosztorysów, planów
i innych kalkulacji [9].

Wzór na obliczanie wysokości raty równej kredytu:

A = S

⋅

−

gdzie:
A

–

wysokość

raty

stałej,

–

wysokość

kredytu,

–

ilość

rat,

q – współczynnik obliczany ze wzoru: q = 1 + (r / m), gdzie "r" to oprocentowanie nominalne,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

litera

"m"

oznacza

ilość

rat/kapitalizacji

okresie

stopy

procentowej.

Ponieważ w zdecydowanej większości jest podawane oprocentowanie roczne, a raty płacimy
co miesiąc, więc "m" najczęściej jest równe 12.

„Zatem przedsiębiorca, któremu bank przyznał kredyt w wysokości 30 000 zł, okres spłaty

kredytu to 2 lata, roczne oprocentowanie nominalne wynosi 24%, a raty płacone są co miesiąc,
obliczy wysokość raty w następujący sposób:

q= 1+r/m = 1+ 0,24/12 = 1,02

n = 12

⋅

2 =24

Wysokość raty wyniesie zatem:

A = S

⋅

−

= 30 000

⋅

1,02

⋅

−

=30 000

⋅

1,608

⋅

608

= 1591,92 zł

+ uwzględnić uwagi recenzenta oraz dopisek

Kz – koszt jednostkowy zmienny = całkowite koszty zmienne/wielkość produkcji

Zamiast kupować składniki majątku na własność przedsiębiorca może korzystać

z leasingu. W ramach leasingu jedna ze stron umowy (finansujący, leasingodawca) przekazuje
drugiej stronie (korzystającemu, leasingobiorcy) prawo do korzystania z określonego dobra
materialnego (np. maszyny) na pewien uzgodniony w umowie leasingu okres, w zamian za
ustalone ratalne opłaty (raty leasingowe). Nazwa leasing pochodzi od angielskiego słowa to
lease oznaczającego nająć, wydzierżawić [12].

Emitować obligacje mogą tylko osoby prawne, po uzyskaniu specjalnego zezwolenia.

Dostęp do różnych form finansowania obcego jest uzależniony od kapitału, jakim dysponuje
przedsiębiorstwo, a pośrednio od jego formy organizacyjno-prawnej.
Koszty i przychody. Próg rentowności.
Koszty to wartość zużycia składników majątku, pracy ludzkiej i zakupionych towarów i usług
oraz innych wydatków związanych z prowadzeniem działalności przez przedsiębiorstwo.
W analizie działalności przedsiębiorstwa istotne znaczenie ma podział kosztów na stałe
i zmienne. Poziom kosztów stałych jest niezależny od wielkości produkcji, ich przykładem
może być amortyzacja (wyrażona w pieniądzu równowartość zużycia środka trwałego), płace
administracji, koszty konserwacji urządzeń. Koszty, które wzrastają w miarę zwiększania
rozmiarów produkcji, nazywane są kosztami zmiennymi. Mogą to być na przykład płace
pracowników zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji oraz wartość zużytych materiałów
i surowców.
Przychody to należności uzyskane ze sprzedaży wyrobów i usług. Przedsiębiorstwo może
również uzyskiwać przychody z tytułu odsetek za środki zgromadzone w banku i udzielone
pożyczki. Przychodami są też kwoty uzyskane za sprzedane składniki majątku
przedsiębiorstwa.
Zestawienie kosztów i przychodów to zadanie księgowości przedsiębiorstwa. Umożliwia
ono kalkulację ceny wytwarzanych produktów i świadczonych usług [2, s.91].
Próg rentowności obrazuje sytuację, w której przychody ze sprzedaży pokrywają koszty stałe
i koszty zmienne przedsiębiorstwa. Warunkiem koniecznym obliczenia progu rentowności jest
podział kosztów przedsiębiorstwa na koszty stałe (np. amortyzacja jest kosztem stałym)
i koszty zmienne (np. energia wykorzystywana w produkcji, materiały, czy też wynagrodzenia
pracowników produkcyjnych, o ile rosną one w miarę wzrostu produkcji).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Próg rentowności można wyrazić ilościowo (tzn. ile sztuk produktu trzeba sprzedać)
lub wartościowo (tj. jaką wartość musi osiągnąć ta sprzedaż). W progu rentowności firma
nie ponosi straty ani też nie osiąga zysku, wynik finansowy jest równy 0. Ale co ważne,
w progu rentowności przepływy pieniężne są równe amortyzacji, gdyż jest ona kosztem
niepieniężnym (nie wiąże się z nią wypływ gotówki z firmy).
Próg rentowności oblicza się wg poniższych wzorów:

Próg rentowności ilościowy:
PRi = Ks/p- Kz

gdzie:
PRi – ilościowy próg rentowności
Ks – koszty stałe
p – cena
Kz – koszt jednostkowy zmienny =

Próg rentowności wartościowy:
PRw = (Ks)/((p – kjz)/p),
gdzie:
kjz – koszty jednostkowe zmienne.

Krawiec obliczający próg rentowności (ilościowy) dla danego wyrobu (np. spodni

męskich), którego działalność generuje koszty stałe w wysokości 1500 zł miesięcznie, koszt
jednostkowy zmienny wytworzenia produktu (wartość otrzymana z kalkulacji danego wyrobu)
wynosi 50 zł, a jego cena 70 zł, wykorzysta wzór:

Pri = Kz/p-Kz. Zatem krawiec, aby mu się to opłacało, powinien sprzedać miesięcznie

Pri =

1500

−

= 75 szt. danego wyrobu.

Na etapie prowadzeni krawieckiej działalności usługowej ważnym elementem działalności

wpływającym na zyskowność przedsiębiorstwa jest cena wyrobu gotowego. Cenę ustala się na
podstawie kalkulacji.
Kalkulacja może być sporządzona przez zakłady usługowe na potrzeby rachunku kosztów,
obliczenia oferowanej ceny. Składa się ona z następujących pozycji (składników kalkulacji):
–

koszty bezpośrednie, koszty materiałów i dodatków oraz robocizny,

–

koszty pośrednie, związane z obsługą administracyjną i zarządzaniem punktem
usługowym.
Świadczenie usług w zakładzie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług

VAT. VAT jest podatkiem powszechnym, co oznacza, że opodatkowane jest świadczenie
usług, które znajdują się na rynku i w ostatecznym rachunku obciąża konsumentów danego
kraju. Podstawowa stawka podatku VAT wynosi 22%. Podatek ten jest obliczany jako narzut
do ustalonej ceny, zwanej ceną netto, i wykazany w dokumencie faktura VAT. Prawo
do wystawiania faktur mają wyłącznie zarejestrowani podatnicy podatku od towarów i usług
VAT, którzy posiadają numer identyfikacji podatkowej NIP i nie korzystają z żadnych
zwolnień z tego podatku.

Obowiązek dokumentowania obrotu dla potrzeb podatku VAT fakturami VAT przez

podatników tego podatku określony został w Ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od
towarów i usług (Dz. U. nr 54, poz. 535 z późn. zmianami). Podatnicy nie mają obowiązku
wystawiania faktur VAT osobom fizycznym nie prowadzącym działalności gospodarczej,
chyba że osoby te zażądają udokumentowania transakcji fakturą.

całkowite koszty zmienne

wielkość produkcji

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kwotę podatku oblicza się w następujący sposób:

Cena netto × stawka podatku VAT = kwota podatku
Cena netto + kwota podatku = cena brutto

Jeśli przedsiębiorca przewiduje, że jego przychody roczne uzyskane ze świadczenia usług

nie przekroczą określonej w ustawie wysokości, może ubiegać się o zwolnienie z płacenia
podatku od towarów i usług.

Ustawa o podatku od towarów i usług nie określa jednolitego wzoru faktury, jednak

powinny na niej figurować następujące pozycje:

−

imiona i nazwiska lub nazwy bądź nazwy skrócone sprzedawcy i nabywcy oraz ich adresy,

−

numery identyfikacji podatkowej sprzedawcy i nabywcy,

−

data dokonania sprzedaży oraz data wystawienia i numer kolejny faktury oznaczonej jako

„FAKTURA VAT”,

−

nazwa towaru lub usługi,

−

jednostka miary i ilość sprzedanych towarów lub rodzaj wykonanych usług,

−

cena jednostkowa towaru lub usługi bez kwoty podatku (cena jednostkowa netto),

−

wartość towarów lub wykonanych usług, których dotyczy sprzedaż, bez kwoty podatku

(wartość sprzedaży netto),

−

stawki podatku,

−

suma wartości sprzedaży netto towarów lub wykonanych usług,

−

kwota podatku od sumy wartości sprzedaży netto towarów (usług),

−

wartość sprzedaży towarów lub wykonanych usług wraz z kwotą podatku (wartość

sprzedaży brutto),

−

kwota należności ogółem wraz z należnym podatkiem, wyrażona cyframi i słownie.

Przykład wyliczania kwoty faktury przedstawia rysunek 4.

Rys. 4. Wyliczanie kwoty faktury.

Podejmowanie działalności gospodarczej

Pierwszym krokiem prowadzącym do podjęcia działalności gospodarczej jest

wygenerowanie pomysłu na rodzaj i zakres działalności. Powinna temu towarzyszyć wnikliwa
analiza sytuacji i potrzeb na rynku w danej branży. Krawiec chcący prowadzić działalność
gospodarczą polegającą na świadczeniu usług krawieckich powinien pomyśleć o odpowiednio
wyposażonym lokalu (własnym lub wynajętym) Warto rozważyć, czy konieczny jest oddzielny
lokal czy można ją prowadzić w mieszkaniu. Konieczne będzie również nawiązanie współpracy
z dostawcami materiałów – hurtownikami lub producentami.

Coraz więcej firm nie poprzestaje na jednym tylko rodzaju działalności – łączą produkcję z

handlem, handel z usługami, produkcję z usługami lub produkcję z handlem i usługami.
Krawiec może w zakładzie szyć ubrania, sprzedawać je klientom a przy okazji naprawiać

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

odzież. Zwiększa to szansę utrzymania się na rynku. Krawiec produkujący, sprzedający
i naprawiający odzież może z czasem rozwinąć działalność na taką skalę, ze będzie zmuszony
zatrudnić jednego lub kilku pracowników, zwiększyć produkcję i nawiązać nowe kontakty
handlowe.

Sukces firmy zależy w dużej mierze od miejsca prowadzonej działalności. Konieczne jest

zatem rozpoznanie, ile firm z danej branży działa na wybranym terenie, czy rynek jest
nasycony, a więc czy klienci potrzebują tego, co nowy przedsiębiorca chce im zaoferować.
Wskazane jest też śledzenie prasy branżowej i tematycznej, tematycznych stron internetowych
czy telewizyjnych programów gospodarczych. Dobrze jest zastanowić się również na ile
produkt czy usługa jaką będę świadczył może zaspokoić potrzeby potencjalnych klientów.

Następnym ważnym, krokiem jest ustalenie, kim są potencjalni klienci – czym się zajmują,

w jakim są wieku, jakiej płci, jak wygląda ich sytuacja finansowa, gdzie mieszkają i jakie są ich
zwyczaje dotyczące zakupów.

Badając rynek należy również przeanalizować, ilu nabywców mają firmy konkurencyjne,

oferujące podobne produkty, usługi. Oceniając konkurencję powinno się najpierw ustalić, gdzie
mieszczą się najbliżsi i najwięksi konkurenci oraz w jakim stopniu zaspokajają oni potrzeby
lokalnego rynku. Ważne jest określenie i zestawienie podobieństw oraz różnic między twoją
firmą, a firmami konkurencyjnymi.

Kiedy poznasz już teren na którym chcesz działać, rynek, klientów, a także konkurencję,

należy zastanowić się nas podażą, popytem oraz ceną. Podsumowaniem wyników badań rynku
powinno być ustalenie wysokości własnych obrotów oraz określenie efektywności planowanej
działalności czyli ile chcesz zarobić na swojej działalności.

Nie należy zapominać o kosztach bieżącego funkcjonowania (wynajem pomieszczeń,

opłaty za media itp.), usług obcych (księgowość, obsługa prawna, konsultanci specjalistyczni
itp.) oraz innych wydatkach, zależnych od specyfikacji branży, w której przedsiębiorca
prowadzi działalność gospodarczą.

Decyzję o podjęciu samodzielnej działalności warto poprzedzić zapoznaniem się

z przepisami dotyczącymi podatków, ubezpieczeń, zatrudniania pracowników oraz ewidencji
działalności. Potrzebne informacje można znaleźć np. w poradnikach wydawanych przez
Polską Agencję Rozwoju i Przedsiębiorczości i inne organizacje wspierające rozwój
przedsiębiorczości, lub na stronach internetowych:

−

www.parp.gov.pl

−

www.firma.onet.pl/poradnik.html

−

www.prawo.interia.pl/abc/firma

−

www.biznespartner.pl

−

www.fiskus.com.pl/fir.htm

−

www.twoja-firma.pl.

Następnie należy się zastanowić nad wyborem formy organizacyjno-prawnej

przedsiębiorstwa. Przedsiębiorca musi też zdecydować, w jakiej formie chce płacić podatek
dochodowy. Może on być odprowadzany na zasadach karty podatkowej, ryczałtu
ewidencjonowanego lub na zasadach ogólnych. Osoby prawne są zobowiązane
do prowadzenia pełnej księgowości i płacenia podatku dochodowego od osób prawnych.
Przy stawianiu pierwszych kroków na rynku najbardziej odpowiednie są najprostsze formy
przedsiębiorstw czyli przedsiębiorstwo stanowiące własność prywatną osoby fizycznej, spółka
cywilna, spółka jawna lub spółka partnerska.

Prowadzenie własnej firmy jest zawsze związane z ryzykiem. Ryzyka nie można

wyeliminować, ale można je zmniejszyć przez odpowiednie zaplanowanie przedsięwzięcia.
Jasno sprecyzowany plan działalności pomoże przedsiębiorcy w znalezieniu ewentualnych
wspólników lub w pozyskaniu dodatkowego kapitału. Przyszłe działania gospodarcze muszą

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wynikać z przyjętego planu. Nie mogą być chaotyczne czy spontaniczne. Dobrze jest
przygotować różne warianty działania: najbardziej optymistyczny, najbardziej prawdopodobny
i ostrożny – zazwyczaj jeden z nich okazuje się trafny [2, s. 81].
Biznesplan jest to dokument wyznaczający cele firmy oraz określający sposób ich realizacji.
Jest to swoisty plan gospodarczy firmy, przedstawiający koncepcję jej rozwoju oraz wynik
końcowy. Często jest to pierwszy dokument wspierający wniosek do banku przy ubieganiu się
o kredyt.
Biznesplan składa się z następujących elementów:

−

Streszczenie,

−

Opis produktu lub usługi, cel firmy,

−

Zespół zarządzający,

−

Rynek i konkurencja,

−

Plan marketingowy,

−

System biznesowy i organizacja,

−

Harmonogram realizacji,

−

Możliwości i zagrożenia,

−

Plany finansowe i finansowanie [8, s. 7].

Dobrze napisany biznesplan to dokument zwięzły i konkretny, zawierający najczęściej od 20 do
40 stron w zależności od rodzaju działalności.
Rejestracja w Krajowym Rejestrze Sądowym

Każdy podmiot może podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do rejestru

przedsiębiorców. Zasady wpisu zostały określone w ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym,
który zaczął funkcjonować od 01.01.2001 r. Rejestr przedsiębiorców prowadzą sądy rejonowe
mające siedzibę w miastach będących siedzibą wojewody. Wpis dokonywany jest na podstawie
wniosku złożonego do właściwego sądu rejestrowego na urzędowym formularzu wraz z
wymaganymi dokumentami. Jeżeli przedsiębiorca jest osobą fizyczną, to w rejestrze będzie
umieszczone między innymi: imię i nazwisko, numer PESEL, adres zamieszkania, nazwa firmy
i przedmiot działalności.
Rejestracja w systemie REGON

Po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców (i uzyskaniu koncesji lub zezwolenia, o ile

wymagają tego obowiązujące przepisy), przedsiębiorca powinien zgłosić się do urzędu
statystycznego, aby uzyskać numer identyfikacyjny REGON.

REGON jest to dziewięciocyfrowy numer identyfikacyjny podmiotu gospodarczego

w krajowym rejestrze urzędowym podmiotów gospodarki narodowej. Do prowadzenia rejestru
zobowiązany jest Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Numer taki otrzymuje od urzędu
statystycznego każde przedsiębiorstwo. Wpis do rejestru następuje na podstawie wniosku
złożonego przez przedsiębiorcę.
Przy rejestracji wymagane są następujące dokumenty:
–

zaświadczenie o dokonanym wpisie do Krajowego Rejestru Sądowego,

–

wypełniony wniosek RG-1.

Podmioty, które podlegają wpisowi do rejestru, mają obowiązek posługiwania się numerem

REGON w obrocie gospodarczym.
Wykonanie pieczątki firmowej

Obowiązek posiadania pieczątki nie wynika z żadnych przepisów prawnych, jednak

pieczątka firmowa jest potrzebna przy zakładaniu przez firmę rachunku bankowego. Należy
mieć przy sobie zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Otwieranie rachunku bankowego

Ustawa (Prawo działalności gospodarczej) zobowiązuje przedsiębiorcę do założenia

rachunku w banku i powiadomienia o tym fakcie urzędu skarbowego. Rachunek bieżący służy
przede wszystkim do gromadzenia środków pieniężnych oraz przeprowadzania rozliczeń.
Posiadanie rachunku umożliwia zaciąganie kredytów na sfinansowanie zobowiązań. W celu
otwarcia rachunku bankowego należy złożyć w oddziale danego banku ofertę zawarcia
rachunku wraz z kartą wzorów podpisów. Ofertę stanowi wypełniony formularz umowy.

Wymagane dokumenty:

–

dokumenty potwierdzające rejestrację działalności,

–

dokumenty wskazujące osoby uprawnione do składania oświadczeń w zakresie praw
i obowiązków majątkowych,

–

zaświadczenie o nadanym numerze REGON.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami przedsiębiorca ma obowiązek za pośrednictwem

banku:
–

płacić należne podatki do urzędu skarbowego,

–

regulować składki wobec ZUS,

–

przyjmować należności i regulować zobowiązania, jeżeli wartość transakcji przekracza
określoną przepisami kwotę.

Zgłoszenie do celów podatkowych

W urzędzie skarbowym przedsiębiorca jest zobowiązany złożyć wniosek o nadanie numeru

identyfikacji podatkowej NIP. NIP to dziesięciocyfrowy numer, który otrzymuje każda osoba i
przedsiębiorstwo rozliczające się z urzędem skarbowym, ułatwiający identyfikację podatników.
Obowiązkowi temu podlegają wszyscy przedsiębiorcy bez względu na formę organizacyjno-
prawną, rodzaj i liczbę płaconych podatków, formę opodatkowania oraz liczbę prowadzonych
zakładów.

Po uzyskaniu numeru identyfikacji podatkowej przedsiębiorca powinien podjąć decyzję

dotyczącą płacenia lub nie podatku od towarów i usług VAT.

Opodatkowaniu tym podatkiem podlega między innymi odpłatne świadczenie usług

na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Podatnikami są: osoby prawne, jednostki
organizacyjne nie mające osobowości prawnej, osoby fizyczne wykonujące we własnym
imieniu i na własny rachunek czynności podlegające opodatkowaniu.
Zarejestrowany podatnik VAT ma ustawowy obowiązek:
–

prowadzić wymagane ewidencje,

–

składać w określonym przepisami terminie deklarację podatkową,

–

wpłacać na rachunek urzędu skarbowego należny podatek, którego wysokość wynika
ze złożonych deklaracji.

Zgłoszenie obowiązku w zakresie ubezpieczeń

Następnym krokiem przedsiębiorcy, który rozpoczyna działalność gospodarczą,

jest zgłoszenie się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie z ustawą (O systemie ubezpieczeń społecznych i powszechnym ubezpieczeniu

zdrowotnym), osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (także w formie spółek,
które nie posiadają osobowości prawnej) podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym
i ubezpieczeniu zdrowotnemu. W związku z powyższym przedsiębiorca dokonuje zgłoszenia w
ZUS-ie i opłaca składki na:
–

obowiązkowe

ubezpieczenie

społeczne,

emerytalne,

rentowe

wypadkowe

oraz dobrowolne chorobowe,

–

ubezpieczenie zdrowotne,

–

Fundusz Pracy (wynika z ustawy o zatrudnieniu i instytucjach rynku pracy).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jeżeli przedsiębiorca jest jednocześnie pracodawcą (co oznacza, że zatrudnia

pracowników w ramach stosunku pracy), podlega obowiązkowemu zgłoszeniu jako płatnik
składek na ubezpieczenie od zatrudnionych pracowników oraz składki na Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Rozliczenia z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych dokonuje się w każdym miesiącu,

składając odpowiednią deklarację i opłacając składki w ustalonych terminach.
Osoba zakładająca przedsiębiorstwo powinna wypełnić następujące formularze:
– ZUS ZFA – zgłoszenie płatnika składek,
– ZUS ZUA – formularz zgłoszeniowy, (gdy podlega ubezpieczeniom społecznym

i ubezpieczeniu zdrowotnemu).

Zgłoszenie do organów kontroli

Jeżeli przedsiębiorca zostaje pracodawcą, (co oznacza, że zawarł co najmniej jedną umowę

o pracę) jest zobowiązany w terminie 14 dni od daty zatrudnienia pracownika zawiadomić
Państwową Inspekcję Pracy i Państwową Inspekcję Sanitarną w formie pisemnej o rodzaju
działalności, przewidywanej liczbie pracowników oraz przedstawić informacje o podjętych
środkach, niezbędnych do zapewnienia warunków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to są kapitały własne i obce przedsiębiorstw?
2. Co to są kapitały wewnętrzne i zewnętrzne przedsiębiorstw?
3. Co to jest kredyt?
4. W jaki sposób obliczamy wysokość stałych rat kredytu?
5. Na czym polega różnica pomiędzy kredytem a leasingiem?
6. Co to jest i z jakich elementów składa się biznesplan?
7. Podaj procedurę postępowania konieczną do uruchomienia działalności gospodarczej

przez osoby fizyczne?

8. Co to jest REGON?
9. Co to jest NIP?
10. Jakie składki opłacane są przez przedsiębiorcę w ZUS?
11. Co to jest próg rentowności?
12. Jakie rodzaje kosztów zaliczamy do kosztów stałych a jakie do zmiennych?
13. Jakie elementy uwzględnia się przy sporządzaniu kalkulacji ceny usługi?
14. Na jakie elementy zwrócisz uwagę dokonując analizy rynku lokalnego w celu prowadzenia

działalności krawieckiej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sporządź kalkulację ceny koszuli męskiej.

Tabela do ćwiczenia 1. Arkusz kalkulacji usługowej

Ilość

cena

Wartość

Koszt materiałów

Koszt dodatków

Cena robocizny

Razem

Podatek VAT

Razem

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) ustalić normę zużycia tkaniny i dodatków,
3) obliczyć wartość materiałów i dodatków na podstawie podanych cen,
4) ustalić według cennika cenę robocizny,
5) do ceny netto doliczyć wartość podatku VAT,
6) obliczenia umieścić w tabeli,
7) porównać i zaprezentować wyniki pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

wzór tabeli do ćwiczenia 1 – arkusz kalkulacji usługowej,

–

przybory do pisania,

–

kalkulator,

–

cennik materiałów i dodatków,

–

normy zużycia materiałów i dodatków,

–

plansze dydaktyczne,

–

wzory dokumentów.

Ćwiczenie 2

Otrzymałeś w banku kredyt w wysokości 20 000 zł. Ratę będziesz spłacał

w comiesięcznych odstępach czasu. Oblicz ratę spłaty kredytu, wiedząc, że w całym okresie
spłaty jej wysokość jest stała. Obliczeń dokonaj dla:

a) okresu spłaty wynoszącego 3 lata przy rocznej stopie procentowej 19%;
b) okresu spłaty wynoszącym 2 lata przy rocznej stopie procentowej 16%.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z treścią ćwiczenia,
3) zidentyfikować wzór,
4) wypisać dane,

5) dokonać obliczeń wg wzoru: A = S

⋅

−

6) zaprezentować i porównać wyniki pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 3

Wykorzystując informacje zawarte w materiale nauczania oraz inne źródła informacji,

wypisz nazwy urzędów, w których należy dokonać rejestracji działalności gospodarczej
i przyporządkuj im odpowiednie dokumenty.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z treścią ćwiczenia,
3) wpisać nazwy urzędów, w których dokonuje się rejestracji działalności gospodarczej,
4) wybrać odpowiedni rodzaj dokumentów,
5) przyporządkować dokumenty do urzędów,
6) porównać i zaprezentować wyniki pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

wzory dokumentów z różnych urzędów,

−

literatura.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) sporządzić kalkulację ceny usługi krawieckiej?



2) obliczyć ratę spłaty kredytu?



3) podać procedurę postępowania konieczną przy rozpoczynaniu

działalności gospodarczej?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Prawa klienta. Etyka zawodu

4.3.1. Materiał nauczania

Prawa klienta

Wszyscy ludzie uczestniczą w życiu gospodarczym pełniąc różne funkcje. Gdy dokonują

zakupu, są konsumentami. Zakładając własną firmę i zatrudniając innych ludzi, stają
się przedsiębiorcami i pracodawcami. Z kolei osoby zatrudnione w przedsiębiorstwie
to pracownicy. Funkcje przyjmowane przez obywateli kształtują życie gospodarcze państwa.
Wszystkie te działania ludzi są podporządkowane normom postępowania ustanowionym
przez prawo obowiązujące w państwie.
Konsument to osoba kupująca dobra i usługi. Dokonuje wyboru, z których dóbr i usług
skorzysta. Subiektywne decyzje konsumentów wpływają na kształtowanie się rynku, który
reaguje na zmiany upodobań konsumentów: przedsiębiorcy dążą do pozyskania jak największej
liczby osób korzystających z ich produktów. Jednym z elementów mających nakłonić
konsumenta do skorzystania z oferty (oprócz jakości i ceny) jest reklama. Niektóre reklamy
wprowadzają klientów w błąd. Za nieuczciwą reklamę można uznać przekaz, w którym dużymi
czcionkami zachwala się pewną usługę, a dokładne warunki korzystania z niej podane są małą
czcionką na dole ogłoszenia. Nieuczciwe jest również reklamowanie ceny, która nie
uwzględnia wszystkich opłat. W reklamie nie powinno się też dyskredytować konkurencyjnej
firmy.
Ochrona konsumentów polega na promowaniu bezpiecznych towarów i usług oraz dążenia
do poprawy ich jakości. Konsumenci mają prawo do:

−

bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, czyli wyłączenia ze sprzedaży towarów zagrażających
zdrowiu konsumentów,

−

dostępu do informacji o produkcie, jego cenie, przeznaczeniu, warunkach gwarancji,

−

dochodzenia swoich roszczeń w razie reklamacji nabytego towaru.

Dla ochrony praw konsumentów powołane zostały następujące instytucje:

−

Urząd Ochrony Konsumentów i Konkurencji to instytucja państwowa, której celem
jest ochrona konsumentów oraz przeciwdziałanie nieuczciwej konkurencji pomiędzy
przedsiębiorstwami,

−

Inspekcja Handlowa zajmuje się kontrolą jakości towarów i rzetelnością świadczonych
usług,

−

Państwowa Inspekcja Sanitarna za pośrednictwem placówek terenowych kontroluje
jakość sprzedawanej żywności oraz warunki jej transportu i przechowywania,

−

Federacja Konsumentów i Stowarzyszenie Konsumentów Polskich są organizacjami
pozarządowymi o zasięgu ogólnokrajowym, pomagającymi klientom egzekwować prawa
konsumenckie w wypadku zaistnienia sporów między sprzedawcą lub producentem
a konsumentem. Pokrzywdzony może za pośrednictwem tych instytucji dochodzić swoich
praw.

W polskim systemie prawnym konsumentem (klientem) jest każdy, kto nabywa towar

dla celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą.

W Polsce system ochrony konsumentów tworzą następujące akty prawne:

–

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej – art. 76 nakłada na wszystkie władze publiczne
obowiązek ochrony konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami
zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi
praktykami rynkowymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

Ustawa z 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz
o zmianie kodeksu cywilnego – dostosowuje polskie prawo do przepisów obowiązujących
w Unii Europejskiej, zawartych zwłaszcza w dyrektywie 99/44/WE z 25 maja 1999 r.

–

Kodeks cywilny – nadal obowiązuje w zakresie spraw, które nie zostały uregulowane
ustawą z 27 lipca 2002 r.

–

Ustawa z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji – szczególnie ważna
dla ochrony konsumentów, ponieważ określa listę czynów uznawanych za przejaw
nieuczciwej konkurencji, na straży przestrzegania przepisów prawa stoją liczne instytucje,
których zadaniem jest prowadzenie nadzoru i kontroli, karanie lub kierowanie do sądu
przedsiębiorców nieprzestrzegających prawa, udzielanie pomocy konsumentom w
rozstrzyganiu spraw spornych z przedsiębiorcami lub w załatwianiu spraw, z którymi nie
są w stanie sobie poradzić.

Przepisy prawne kodeksu cywilnego regulują odpowiedzialność w ramach rękojmi
i gwarancji za wady ukryte towarów (wady, które ujawniają się w trakcie użytkowania
towarów). Rękojmia jest to odpowiedzialność sprzedającego wobec kupującego za wady
produktu, który był przedmiotem transakcji. W ramach rękojmi sprzedawca ma obowiązek:

−

usunięcia wady zakupionego towaru lub jego wymiany na inny, niewadliwy towar;

−

obniżenia ceny wadliwego towaru lub zwrotu pieniędzy w wypadku, gdy zakupionego
towaru nie można naprawić.

Rękojmia obejmuje tylko transakcje między firmami oraz transakcje między osobami

fizycznymi. Nie obejmuje relacji między firmą a osobą fizyczną, w tym wypadku bowiem
obowiązuje ustawa o sprzedaży konsumenckiej ograniczająca nieco prawa klienta,
ale wydłużająca z jednego roku do dwóch lat okres dochodzenia roszczeń.
Ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej
oraz o zmianie kodeksu cywilnego (Dz.U. z 2002 r., Nr 141, poz. 1176 z późn. zm.)
wprowadza pojęcie zgodności zakupu towaru z umową. Konsument dokonując zakupu,
zawiera w świetle prawa umowę, z której wynikają jego prawa. Zawarta jest w niej
odpowiedzialność sprzedawcy wobec kupującego w przypadku, gdy towar nie nadaje
się do celu, w jakim jest zwykle używany oraz nie odpowiada właściwościom cechującym
towar tego rodzaju. Odpowiedzialność sprzedawcy dotyczy również wszystkich informacji
o towarze zamieszczonych na opakowaniu, ulotkach informacyjnych oraz zapewnień
znajdujących się na reklamach. W wypadku wykrycia wad towaru konsument ma prawo żądać
jego wymiany, naprawy lub obniżenia ceny, a także może odstąpić od umowy zakupu
w wypadku nieskutecznej i długotrwałej naprawy.

Gwarancja jest dobrowolną deklaracją sprzedawcy lub producenta, potwierdzającą jakość

produktu. Określa ona warunki i okres, w jakim możemy dochodzić zobowiązań sprzedawcy
lub producenta.

Podstawowym dokumentem potrzebnym przy dochodzeniu praw wynikających z rękojmi

jest dowód zakupu, a wypadku gwarancji karta gwarancyjna.

Etyka biznesu

Etyka obejmuje ogół ocen i norm moralnych ogólnie akceptowanych w danym

społeczeństwie.

Zadaniem etyki zawodowej jest przede wszystkim:

–

regulowanie wzajemnych stosunków wewnątrz grup zawodowych, wzajemna pomoc,
przekazywanie wiadomości, solidarność zawodowa,

–

określenie reguł postępowania przedstawicieli zawodu w stosunku do przedmiotu
działalności zawodowej, dbałość o maszyny i urządzenia, poszanowanie godności klienta.
Analizując etykę zachowań w miejscu pracy, należy rozważyć relacje:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

między pracodawcą a przełożonymi,

–

między pracownikami.
Etyka biznesu w gospodarce rynkowej odnosi się natomiast do relacji pomiędzy

przedsiębiorstwem

jego

klientami,

partnerami

handlowymi,

pracownikami

oraz przedsiębiorstwami konkurencyjnymi. Relacje te muszą być zgodne z obowiązującym
prawem oraz przyjętymi regułami postępowania przy prowadzeniu działalności gospodarczej.
Ponieważ prawo nie jest w stanie regulować wszystkich zachowań ludzi, konieczne staje się
przestrzeganie norm ustalonych przez społeczeństwo, które są weryfikowane przez opinię
publiczną.

We wszystkich tych relacjach powinny dominować uczciwość, odpowiedzialność,

rzetelność, takt, poszanowanie godności drugiej osoby, poszanowanie mienia.

Firma, która chce długo działać na rynku, nie może ignorować zasad etycznego

postępowania w stosunku do swoich klientów. Przedsiębiorcy, którzy planują działalność
swojej firmy na długo, muszą jej renomę oprzeć na uczciwości i trosce o klienta.

Cechą gospodarki rynkowej jest wolność gospodarcza rozumiana jako swoboda

podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Przedsiębiorstwa korzystając z zasad
wolności, dążą do osiągnięcia jak najwyższego zysku, minimalizując koszty. Prowadzi to
często do podejmowania przez właścicieli lub dyrektorów kontrowersyjnych decyzji, stojących
w sprzeczności z normami współżycia społecznego. Decyzje te dotyczą konsumentów,
partnerów handlowych, pracowników oraz firm konkurencyjnych.

Konsument może być narażony na nieuczciwość producentów i sprzedawców dotyczącą

ceny lub jakości oferowanych produktów i usług. Oszukany w ten sposób konsument
w przyszłości nie skorzysta z oferty firmy, która wobec niego zachowała się w sposób
nieetyczny. To oznacza, że po pewnym czasie taka firma będzie miała mniejszą liczbę klientów,
a tym samym obniżą się jej dochody.

Partner handlowy, wobec którego nie dotrzymano wcześniej złożonych obietnic,

zrezygnuje ze współpracy z niewiarygodnym przedsiębiorstwem. Zwróci się do firm
konkurencyjnych, obniżając pozycję rynku poprzedniego partnera.

Pracownik, który zauważa nieetyczne działania pracodawców nie tylko wobec

pracowników, ale również w odniesieniu do konkurencji lub kontrahentów, straci zaufanie
do własnego zakładu pracy. Może to spowodować poszukiwanie innej pracy i odejście z firmy.

Firmy konkurencyjne, narażone na nieetyczne postępowanie innego przedsiębiorstwa

polegające np. na nieuczciwej konkurencji, mogą wystąpić na drogę prawną
lub w porozumieniu z innymi firmami z branży dążyć do całkowitego wyeliminowania takiego
przedsiębiorstwa z rynku.

Na liście nieetycznych zachowań w biznesie znajdują się: zatruwanie środowiska

naturalnego, oszukiwanie własnych akcjonariuszy i pracowników, dyskryminacja kobiet
i mniejszości narodowych, zwalnianie bez zasadnych powodów pracowników, produkowanie
niebezpiecznych wyrobów oraz dbanie tylko i wyłącznie o warunku finansowe.

Obecnie jednak w dużych firmach tworzy się kodeksy etyczne, które ustalają standardy

postępowania w biznesie. Najczęściej regulują one problemy dotyczące:

−

dostarczania klientom wartościowych wyrobów i usług;

−

zapewnienia inwestorom zasadnego zwrotu nakładów od kapitału powierzonego;

−

tworzenia nowych miejsc pracy;

−

tworzenia warunków awansu pracownikom oraz należytego ich wynagradzania za dobra

pracę, talenty i poświecenie firmie;

−

promowania wynalazczości, pomysłowości;

−

dbałości o środowisko naturalne;

−

wspomagania i sponsorowania działań społecznie użytecznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Istnieją również zasady etyczne dotyczące poszczególnych zawodów. Tworzą one etykę

zawodową, czyli zespół norm wyznaczających określone obowiązki moralne związane
z wykonywanym zawodem. Przykładami etyki zawodowej są; etyka lekarska, prawnicza,
nauczycielska.

W etyce biznesu ważne jest, aby unikać wyłącznie postrzegania wszystkiego

w kategoriach zysku. Pieniądze to tylko część sukcesu firmy. Ważniejszy powinien być klient,
bo jego postępowanie zdecyduje, czy firma utrzyma się na rynku, czy też zbankrutuje. Dlatego
etyczne zachowania muszą być celem, ponieważ dzięki nim zyskują wszyscy: klienci,
pracownicy, współpracujące przedsiębiorstwa i sami przedsiębiorcy.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie prawa ma konsument?
2. Jakie znasz instytucje zajmujące się ochroną praw konsumenta w Polsce?
3. Co to jest rękojmia i czym różni się od gwarancji?
4. Co to jest etyka zawodowa?
5. W jakich działaniach przejawiają się nieetyczne zachowania przedsiębiorstw?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie artykułów, wycinków prasowych oraz innych informacji znalezionych

w gazetach, czasopismach oraz w Internecie opisz 3 przykłady nieetycznych zachowań
przedsiębiorców, które miały miejsce w rzeczywistości.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z treścią ćwiczenia,
3) wybrać oraz przeszukać wskazane źródła pod kątem odpowiednich informacji,
4) na forum grupy zaprezentować wyniki swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

gazety i czasopisma,

−

komputer z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 2

Wyjaśnij dlaczego w biznesie występują nieetyczne zachowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z treścią ćwiczenia,
3) zastanowić się i wypisać odpowiedzi,
4) na forum grupy zaprezentować wyniki i przedyskutować odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) podać przykłady nieetycznych zachowań przedsiębiorców?



2) wyjaśnić przyczyny nieetycznych zachowań w biznesie?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Zarządzanie przez jakość w zakładzie usługowym.

Promocja usług

4.4.1. Materiał nauczania

Zarządzanie definiowane jest jako zestaw działań (obejmujący funkcje kierowania
np. planowanie i podejmowanie decyzji, organizowanie, przewodzenia tj. kierowanie ludźmi
kontrolowanie) skierowanych na zasoby organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe
i informacyjne) i wykonywanych zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny
i skuteczny [3, s. 63].
Struktura organizacyjna to ogół ustalonych zależności funkcjonalnych i hierarchicznych
między elementami organizacji, zgrupowanymi w komórki i jednostki organizacyjne w sposób
umożliwiający osiąganie celów całości.

Ze względu na dużą różnorodność jednostek organizacyjnych trudno mówić o konkretnej

strukturze organizacyjnej dla wszystkich podmiotów gospodarczych. Struktura organizacyjna
determinowana jest przez szereg różnych, niekiedy sprzecznych ze sobą czynników
i okoliczności. Do najważniejszych wyznaczników struktury organizacyjnej należą:

−

Strategia – misja oraz wyznaczone cele strategiczne. Strategia określa, w jaki sposób

przebiegają linie podporządkowania i kanały komunikacji między poszczególnymi
kierownikami i komórkami organizacyjnymi;

−

Technologia – stosowana w organizacji do wytwarzania jej wyrobów również wpływa

na sposób ukształtowania organizacji np. technologie stosowane w produkcji masowej
odznaczają się znacznym stopniem normalizacji i specjalizacji czynności; technologia
wywiera również wpływ na mechanizmy koordynacji, na poziom na którym podejmuje się
decyzje, na wielkość komórek organizacyjnych;

−

Ludzie – związani z jej działalnością wpływają na jej strukturę; kierownicy podejmują

decyzje dotyczące kanałów komunikacji i linii podporządkowania oraz stosunków między
komórkami organizacyjnymi; podejmując decyzje tworzenia komórek oraz przydziału
zadań, muszą uwzględniać także uzdolnienia i postawy podwładnych; na strukturę
oddziałują również ludzie spoza organizacji, struktura musi bowiem uwzględniać
współdziałanie z klientami i odbiorcami, dostawcami i innymi osobami z zewnątrz;

−

Wielkość organizacji – na strukturę wpływa zarówno wielkość całej organizacji,

jak i poszczególnych komórek organizacyjnych; większe organizacje odznaczają się na
ogół wyższą specjalizacją czynności i bardziej sformalizowanymi procedurami;

−

Otoczenie organizacji – na strukturę wpływa potencjał otoczenia, pozwalający organizacji

na trwanie i regularny wzrost, złożoność otoczenia tzn. określenie z jak wielu elementów
się ono składa oraz niepewność otoczenia wynikająca z jego dynamiki i niestabilności;
zadaniem organizacji jest selekcjonowanie i kodowanie danych napływających z otoczenia
w celu przetworzenia ich w informacje, które z kolei służą do podejmowania decyzji
wywierających zwrotny wpływ na otoczenie [3, s. 36].

Przedsiębiorstwa, by skutecznie funkcjonować czy też rozwijać się, muszą dokonywać

ciągłych zmian. Pozyskanie załogi i jej przychylności może ułatwić przygotowanie
i wprowadzenie nowoczesnych metod zarządzania i co za tym idzie uzyskanie lepszych
wyników pracy.

Obecnie coraz więcej zakładów odzieżowych w celu podwyższenia poziomu jakości

produkcji wprowadza kompleksowe zarządzanie przez jakość TQM, które łączy się z nowymi
zasadami organizacji zarządzania przedsiębiorstwem oraz z organizacją przygotowania
i przepływu produkcji. Total Quality Mangement (TQM) jest systemem zarządzania, który

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

obejmuje sposób myślenia całego personelu. Osiągniecie celu wymaga uświadomienia sobie
konieczności poprawy jakości w całym przedsiębiorstwie zarówno wśród kierownictwa,
jak i wszystkich pracowników. Pojęcie jakości obejmuje osiągnięcie wszystkich celów
zarządzania oraz spełnienie wymagań społecznych. Przestrzeganie i egzekwowanie
nowoczesnych zasad organizacyjnych sterowania jakością produkcji stanowi podstawowy
warunek osiągania właściwych wyników pracy załogi.

W Polsce najważniejszymi standardami wykorzystywanymi przez przedsiębiorstwa

odzieżowe są normy ISO serii 9000. Normy te z jednej strony stanowią doskonałe wytyczne
do budowania systemów jakości przedsiębiorstwa, z drugiej zaś stanowią podstawę
do certyfikacji takich systemów.

Certyfikacja – to działanie trzeciej strony (jednostki niezależnej od dostawcy i odbiorcy)

zmierzające do wykazania, że zapewniono odpowiedni stopień zaufania, iż dany wyrób, proces
lub usługa są zgodne z wymaganiami (określoną normą) lub z właściwymi przepisami
prawnymi. Certyfikacja może odnosić się do: systemu jakości, wyrobu, ludzi.

Idea koncepcji zarządzania jakością zawarta w normach ISO serii 9000 opiera

się na dwóch podstawowych zasadach:
1) Zapobieganie przyczynom powstawania wad jest lepsze niż ich wykrywanie i korekta.
2) Obszarem stwarzającym największe możliwości oddziaływania na jakość jest organizacja,

rozumiana jako system zarządzania przedsiębiorstwem.

Normy ISO 9000 dotyczą systemów zarządzania jakością, jakie stosują przedsiębiorstwa

w procesach projektowania, produkcji, dostarczania wyrobów i obsługiwania swoich klientów.
Podstawową normą ISO serii 9000 jest norma ISO 9001:2000. To właśnie w niej zawarty jest
zbiór minimalnych wymagań, które należy spełnić, by uzyskać potwierdzenie (certyfikat), że
system zarządzania jakością jest ustanowiony, udokumentowany, wdrożony, utrzymywany i że
jego skuteczność podlega ciągłemu doskonaleniu.

W normie ISO 9000:2000 zawarto pewne zasady zarządzania jakością ukierunkowujące

zarządzanie organizacją (przedsiębiorstwem) w sposób systematyczny i przejrzysty. Zasady
te zawarte są w następujących hasłach:
1) Orientacja na klienta.
2) Przywództwo.
3) Zaangażowanie ludzi.
4) Podejście procesowe.
5) Podejście systemowe do zarządzania.
6) Ciągłe doskonalenie.
7) Podejmowanie decyzji opartych na faktach.
8) Wzajemne korzystne powiązania z dostawcami. [6, s. 45]

Promocja usług

Nowo utworzona firma, chcąc zarobkować i prosperować w dłuższym czasie

z perspektywą rozwoju, musi najpierw wejść na rynek, utrzymać się na nim i poszerzać swój
udział w rynku. Nie jest to łatwe, przede wszystkim ze względu na istnienie licznej
konkurencji. W procesie zdobywania klienteli, poza odpowiednią ceną i jakością wyrobów lub
usług istotne znaczenie ma także marketing.
Marketing jest definiowany jako dostarczenie właściwego produktu właściwemu
konsumentowi, w odpowiednim miejscu i czasie, za odpowiednią, akceptowaną cenę. [9]
Można go również określić jako zespół działań, które mają na celu kształtowanie produkcji
oraz zwiększenie sprzedaży określonych towarów i usług (poprawa jakości wyrobów, reklama
towarów i usług, pobudzanie zainteresowania wybranymi towarami).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Marketing mix tworzą takie elementy (instrumenty) za pomocą których możemy oddziaływać
na rynek.
Najbardziej popularna koncepcja marketingu mix to tzw. "4p" czyli z ang.: product, price,
place, promotion.

−

product (produkt). Mówiąc o produkcie omawiamy m.in: asortyment, jakość, markę,
opakowanie, usługi. Współcześnie mówiąc o cechach produktu koncentrujemy
się na potrzebach docelowych klientów, jakie produkt ma zaspokajać;

−

price (cena). Cenę charakteryzuje się za pomocą: polityki cenowej, rabatów, warunków
płatności;

−

place (strategia dystrybucji). Omawia zarówno kanały dystrybucji, jak rozwiązania
logistyczne;

−

promotion (promocja, promotion mix): promocja osobista, reklama, promocja dodatkowa
(inaczej: promocja uzupełniająca, promocja sprzedaży), zaliczamy tu także:
merchandising, public relations, zaliczamy do niego także: sponsoring .

Usługi są specyficznym rodzajem produktów. Specyfika usług spowodowała rozwinięcie

tradycyjnego "4p" do "7p". Do już istniejących elementów zostały dołączone:

−

people - ludzie. Personel obsługujący, klient, inni nabywcy;

−

process - proces. Przebieg świadczenia usługi od zainteresowania klienta, poprzez
informację, sprzedaż i obsługę posprzedażową;

−

physical evidence - świadectwo materialne. Są to wszystkie wizualne i materialne elementy
(budynki, logo, meble, wyposażenie techniczne, ulotki itp.), które dla klientów są
dowodem jakości danej usługi. [12]

Specyfika marketingu usług nie jest związana z odmiennością potrzeb i zachowań

nabywców, lecz z naturą samych usług jako podstawowego elementu usługowej kompozycji
instrumentów marketingowych. Naturę ta określają następujące ogólne cechy usług
tj.: niematerialny charakter produktu usługowego, niemożność ich magazynowania,
przemieszczania w przestrzeni, zindywidualizowany charakter i trudność ich standaryzacji,
ścisłe ich powiązanie z osobą konkretnego wykonawcy. Ze względu na te cechy usług
w strategiach marketingowych kładzie się szczególny nacisk na wypracowanie korzystnego
wizerunku firmy i pozyskanie zaufania potencjalnego klienta. W celu wyróżnienia własnej
oferty dużą wagę powinno się przywiązywać do technicznej i wizualnej oprawy działalności
usługowej. W szerokim zakresie wykorzystuje się segmentację (zróżnicowanie wg określonych
cech konsumentów) rynku w celu dostosowania oferty do zindywidualizowanych potrzeb
i wymagań nabywców. Istotną rolę odgrywa również lokalizacja placówki usługowej jako
miejsca wytwarzania i dystrybucji usług [1, s. 41].

Ważnym elementem jest reklama, której działaniem jest przyciąganie uwagi potencjalnego

nabywcy oraz wzbudzenie chęci i wskazanie sposobów nabycia reklamowanych towarów
i usług.

Niektóre sposoby reklamowania towarów i usług:

–

umieszczanie reklam w mediach (kampanie reklamowe w radiu, telewizji, Internecie,
prasie),

–

specjalne publikacje (bilbordy, ulotki, foldery),

–

akcje promocyjno-informacyjne (prowadzone w miejscach sprzedaży towarów i usług,
połączone z konkursami),

–

merchandising (ang. Merchant- kupiec, handlowiec; merchandise – towar) działania
promocyjne w miejscach sprzedaży towaru: opakowanie i prezentacje towarów,
rozplanowanie sali sprzedażowej i rozmieszczenie w niej asortymentu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

sponsoring – wspieranie przez producentów imprez sportowych, kulturowych,
charytatywnych, odpłatne publikowanie w mediach materiałów na określony temat
wykonanych na zamówienie, wywiadów.
Wprowadzanie nowych wyrobów oraz podtrzymywanie wielkości sprzedaży produktów

obecnych na rynku wymaga dużych nakładów finansowych na reklamę. W przygotowaniu
kampanii reklamowych biorą udział specjaliści z dziedzin socjologii, psychologii i marketingu.
Reklama jest poważną, wyspecjalizowaną gałęzią działalności gospodarczej. Firmy wydają na
nią do 40% pieniędzy ze swoich budżetów.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest zarządzanie?
2. Co to jest struktura organizacyjna?
3. Jakie czynniki wpływają na kształt struktury organizacyjnej?
4. Co to jest TQM?
5. Co to są normy ISO 9000?
6. Co to jest marketing?
7. Z jakich elementów składa się marketing mix?
8. Jakie cechy decydują o specyfice usług?
9. W jaki sposób można reklamować towary i usługi?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie dostępnych źródeł literaturowych i internetowych wyjaśnij na czym polega 8

zasad zarządzania jakością.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

literatura, czasopisma,

−

komputer z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 2

Wzorując się na dostępnych z różnych źródeł materiałach reklamowych, przygotuj projekt

ulotki promującej twój własny zakład usług krawieckich. Zastanów się nad zakresem
działalności, ceną, ewentualnymi rabatami, promocjami – czyli elementami marketingu mix.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z treścią ćwiczenia,
3) zgromadzić przykładowe ulotki informacyjne,
4) zastanowić się nad informacjami i rodzajami zachęt dla klientów, które umieszczone

zostaną w ulotce,

5) rozplanować rozmieszczenie poszczególnych elementów ulotki,
6) zaprezentować projekt ulotki.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania i rysowania,

−

komputer.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wytłumaczyć na czym polega 8 zasad zarządzania jakością?



2) przygotować materiały promujące własną działalność gospodarczą

związaną ze świadczeniem usług krawieckich?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Kodeks Pracy. Aktywne Poszukiwanie Pracy.

Rozmowy kwalifikacyjne

4.5.1. Materiał nauczania

Kodeks pracy

Praca pozwala na zaspokajanie ekonomicznych i społecznych potrzeb człowieka.

Jej wykonywanie stanowi źródło dochodu. Jest ona również ważnym miernikiem wartości
człowieka i jego pozycji w społeczeństwie. Dzięki niej możliwa jest samorealizacja, rozwijanie
umiejętności czy nawet kształtowanie własnej osobowości.

Kwestię wykonywania pracy w Polsce reguluje kodeks pracy.

Zgodnie z zapisami kodeksu do obowiązków pracownika należy m.in.:

−

sumienne i staranne wykonywanie pracy oraz stosowanie się do poleceń przełożonych;

−

przestrzeganie ustalonego w zakładzie czasu pracy oraz regulaminu;

−

przestrzeganie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów
przeciwpożarowych;

−

dbanie o dobro zakładu, ochrona jego mienia oraz zachowanie w tajemnicy informacji,
które mogłyby narazić pracodawcę na szkodę.

Czas pracy w pełnym wymiarze godzin wynosi 8 godzin dziennie i średnio 40 godzin
tygodniowo w okresie rozliczeniowym 4 miesięcy.
Prawa pracownika obejmują m.in.

−

prawo do terminowego otrzymywania wynagrodzenia;

−

równe traktowanie kobiet i mężczyzn;

−

prawo do bezpłatnego urlopu w wymiarze uzależnionym od stażu pracy;

−

tworzenie organizacji powołanych w celu ochrony praw pracowniczych (związków
zawodowych) i przynależności do nich;

−

prawo do świadczeń socjalnych i do ubezpieczenia (emerytalnego i zdrowotnego) .

Obowiązkiem pracodawcy jest m.in.:

−

poszanowanie godności i dóbr osobistych pracownika;

−

jednakowe traktowanie pracowników bez względu na płeć, wiek, narodowość,
przekonania, zwłaszcza polityczne i religijne;

−

zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy;

−

ułatwianie pracownikom podnoszenie kwalifikacji;

−

w wypadku wygaśnięcia lub rozwiązania umowy o pracę wydanie świadectwa pracy
zawierającego informacje dotyczące okresu, rodzaju pracy, zajmowanego stanowiska.

Pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją zawodową jest zobowiązany

do stworzenia wewnętrznego regulaminu pracy, który stanowi uszczegółowienie praw
i obowiązków pracodawcy i pracowników wynikających z kodeksu pracy. Regulamin ustala
organizację pracy, warunki przebywania na terenie zakładu pracy oraz szczegółowe przepisy
dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracodawca ma również prawo wypowiedzieć
umowę o pracę. Okres wypowiedzenia (czas między poinformowaniem pracownika
a rozwiązaniem umowy o pracę) uzależniony jest od rodzaju zawartej umowy i czasu
zatrudnienia pracownika, na przykład wynosi 3 mies. w wypadku umowy na czas nieokreślony,
gdy pracownik był zatrudniony przez co najmniej 3 lata.

Rozróżniamy 3 rodzaje umów: umowa o pracę, umowa zlecenia oraz umowa o dzieło.

Kodeks pracy reguluje jedynie kwestię umowy o pracę. Praca na zasadach umowy zlecenia
i umowy o dzieło jest uregulowana przepisami kodeksu cywilnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Umowa o pracę jest dwustronną czynnością prawną. W wyniku jej zawarcia pracownik
zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy pod jego
kierownictwem w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca
do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. [10]
Umowa o pracę jest zawierana w formie pisemnej określającej:

−

rodzaj pracy, miejsce jej wykonania oraz termin rozpoczęcia;

−

wynagrodzenie odpowiadające rodzajowi pracy.

Rodzaje umów o pracę są następujące:

−

na czas nieokreślony,

−

na czas określony,

−

na okres próbny,

−

na czas wykonania określonej pracy,

−

na zastępstwo.

Umowę o pracę można zawrzeć w formie ustnej, jednak w ciągu 7 dni od dnia

rozpoczęcia pracy należy ją potwierdzić na piśmie. Umowa o pracę może być zawarta na czas
określony, traktowany jako okres próbny – najczęściej jest to okres 3 miesięcy lub roku,
w trakcie którego pracodawca ocenia przydatność pracownika do realizacji powierzonych
mu zadań. Pracownik objęty jest pełnym zakresem ubezpieczeń społecznych. Pracownik nie
może zlecić wykonania pracy innej osobie.

Na podstawie prawa cywilnego można zawrzeć umowę zlecenie lub umowę o dzieło,

które dotyczą wykonania określonego zadania i nie mają charakteru umowy stałej. Dają one
większą swobodę w wykonywaniu zadań osobom przyjmującym zlecenie czy określone dzieło
do wykonania, ale nie dają najczęściej stałości zatrudnienia.
Umowa zlecenie jest jedną z umów zawieranych na czas określony, które dodatkowo
oznaczają produkt czy usługę, którą pracownik musi wykonać. Umowa zlecenie polega
na tym, że przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonych czynności
dla dającego zlecenie, za których ostatecznie efekt nie jest odpowiedzialny (odmiennie
od umowy o dzieło, która jest tzw. umową rezultatu). W przypadku umowy zlecenia
zleceniobiorca i zleceniodawca są równorzędnymi podmiotami.

Umowa zlecenie może być umową odpłatną lub nieodpłatną. Może się tak zdarzyć,

iż ani z umowy, ani z okoliczności nie będzie jasno wynikało, że przyjmujący zlecenie
ma je wykonać nieodpłatnie, wobec takiej sytuacji za wykonanie zlecenia należy
się wynagrodzenie.

Zazwyczaj przyjmuje się, że wykonawca zlecenia musi wykonać czynność, do której

się zobowiązał, osobiście. Jednakże tu, w odróżnieniu od umowy o pracę, dopuszcza
się wykonania zlecenia przez osobę trzecią – zastępcę.

Umowa zlecenia może być w każdej chwili wypowiedziana przez każdą ze stron. Jeżeli

czyni to dający zlecenie, powinien zwrócić poniesione przez drugą stronę wydatki, a w razie
odpłatnego zlecenia uiścić odpowiednią część wynagrodzenia. Jeżeli umowę wypowiada
przyjmujący zlecenie odpłatne, bez ważnego powodu, odpowiada wobec drugiej strony
za powstałą z tego tytułu szkodę. [10]

Aktywne poszukiwanie pracy

Trudna sytuacja na rynku pracy sprawia, że dotarcie do pracodawcy wymaga zazwyczaj

sporego wysiłku. Z tego powodu osoby poszukujące pracy muszą się wykazać coraz większą
pomysłowością. Wiele osób stara się w jakiś oryginalny sposób przyciągnąć uwagę
pracodawcy (np. poprzez niebanalne podanie o pracę). Zadanie to nie jest łatwe, ponieważ
liczący się pracodawca otrzymuje mnóstwo ofert od osób poszukujących zatrudnienia.
Szukając pracy należy uzbroić się w cierpliwość i nie zrażać się pierwszymi niepowodzeniami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Już przy wyborze kierunku kształcenia powinno się uwzględnić sytuację na rynku pracy

w miejscu zamieszkania i okolicy. Ważne jest również studiowanie tej dziedziny, która budzi
nasze zainteresowanie, aby później móc czerpać satysfakcję z wykonywanego zawodu.

Poszukując pracy można wykazać się inicjatywą, stosując aktywne metody lub pasywnie

tylko odpowiadać na oferty pracodawców. Metody aktywne to takie, w których sami
docieramy bezpośrednio do pracodawców i przedstawiamy im własną ofertę. Do aktywnych
metod należy zaliczyć również wykorzystanie sieci kontaktów nieformalnych, czyli wśród
znajomych i rodziny. Mogą oni również polecić przyszłemu pracodawcy znajomego
lub krewnego, poręczając tym samym jego uczciwość, co zwiększa szanse na zatrudnienie.
Należy postępować wg zasady, że im więcej osób wie, iż dana osoba poszukuje pracy, tym
większe są szanse na jej znalezienie.

Do metod pasywnych zalicza się odpowiadanie na ogłoszenia zamieszczane w prasie,

Internecie oraz urzędach pracy. Można również skorzystać z prywatnych agencji pośrednictwa
pracy. Skuteczność pasywnych metod poszukiwania pracy jest z reguły mniejsza niż aktywne
działania osób poszukujących pracy.

W większości popularnych dzienników ogólnopolskich publikowane są ogłoszenia

zawierające oferty pracy, najczęściej z całego kraju. Przede wszystkim warto jednak sięgnąć do
miejscowych dzienników i lokalnych dodatków prasy ogólnopolskiej. Do ogłoszeń w prasie
należy podchodzić krytycznie, bowiem ich analiza wymaga pewnych umiejętności. Z dużą
rezerwą należy odnieść się do ogłoszeń o bardzo atrakcyjnej treści np. „Wysokie zarobki,
praca natychmiast”. Takie ogłoszenie jest najczęściej mało rzetelne, może się za nim kryć
konieczność wniesienia opłaty manipulacyjnej, zakupu informatora lub odbycia kosztownego
szkolenia, co zresztą wcale nie gwarantuje zatrudnienia.

Rys 5. Przykład ogłoszenia o pracę

Ogłoszenia internetowe są mniej popularne od prasowych ze względu na wciąż jeszcze

dość ograniczony dostęp. Jednak stale zyskują na znaczeniu, przede wszystkim ze względu
na dużą szybkość przepływu informacji. Najpopularniejsze adresy internetowe, w których
można znaleźć oferty pracy to:

−

−

−

−

−

−

−

−

−

−

Zakład krawiectwa „Mirage” zatrudni
krawcową lub absolwentkę szkoły skórzanej
do szycia oraz projektowania odzieży skórzanej.
Aplikacje

należy

kierować

adres:

ul. Krawiecka 6, 26-600 Radom
Tel. 285 -35- 21

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

www.praca.onet.pl

−

www.praca.wp.pl

Przygotowanie aplikacji

W odpowiedzi na ofertę pracy należy przygotować aplikację. Składa się ona z życiorysu,

listu motywacyjnego oraz załączników potwierdzających wykształcenie. Wcześniej warto
zebrać informacje i dokumenty dotyczące:

−

wykształcenia – czas i miejsce ukończenia szkoły, olimpiady przedmiotowe;

−

szkoleń – na przykład szkolenia zawodowe, certyfikaty językowe;

−

umiejętności – np. prawo jazdy, obsługa komputera, znajomość języków;

−

zainteresowań – hobby, uczestnictwo w organizacjach, klubach, stowarzyszeniach;

−

doświadczenia zawodowego – historia zatrudnienia.

Życiorys (curriculum vitae) to dokument zawierający uporządkowane informacje
o kandydacie na stanowisko pracy. Zawarte w nim fakty, ujęte chronologicznie, powinny być
zgodne z prawdą i odpowiadać oczekiwaniom pracodawcy. W postępowaniu rekrutacyjnym
życiorys często decyduje o przyjęciu lub odrzuceniu danej oferty.
Życiorys składa się z następujących elementów:

−

Imię i nazwisko.

−

Aktualny adres zamieszkania, numer telefonu.

−

Adres internetowy (e-mail). Jego podanie jest wskazane pod warunkiem regularnego
odbierania wiadomości.

−

Wykształcenie. Dane powinny być umieszczone w porządku odwrotnym do kolejności
chronologicznej. Na początku należy wskazać ostatnio ukończoną lub obecną szkołę.
Opisy powinny być zwięzłe i zawierać tylko najważniejsze informacje.

−

Doświadczenie zawodowe. Podobnie jak przebieg wykształcenia powinno się zaczynać od
ostatniego miejsca pracy. W przypadku niewielkiego doświadczenia zawodowego należy
uwzględnić prace dorywcze lub sezonowe, praktyki lub staże w czasie trwania nauki.

−

Szkolenia. Należy wymienić tylko bezpośrednio lub pośrednio związane ze stanowiskiem
pracy, o które ubiega się kandydat.

−

Znajomość języków obcych i obsługi komputera. Należy wymienić, jakimi językami
i w jakim stopniu kandydat się posługuje, podobnie jak w przypadku umiejętności obsługi
komputera, przy czym należy podać, jakich programów ona dotyczy. Jeżeli kandydat
dysponuje certyfikatami dokumentującymi posiadane umiejętności, powinien je wymienić.

−

Inne umiejętności. Warto tu umieścić obsługę urządzeń biurowych, podać kategorię prawa
jazdy.

−

Zainteresowania. Ich uwzględnienie jest dobrowolne, mogą one jednak zwiększyć szanse
zaproszenia na rozmowę kwalifikacyjną.

−

Zgoda na przetwarzanie danych osobowych. Jest to wymóg wynikający z obowiązującego
prawa o ochronie danych osobowych, dlatego koniecznie trzeba ja umieścić
w zakończeniu życiorysu.

Najczęstszymi błędami popełnianymi przy sporządzaniu życiorysu są: niska estetyka, brak

podstawowych danych, niekonsekwencja w chronologii, nadmiar prezentowanych informacji,
brak odniesienia do konkretnej oferty pracy.
List motywacyjny jest rodzajem podania o pracę. Jest on swoistym uzasadnieniem wyboru
danej oferty pracy. Kandydat opisuje motywacje, którymi się kierował, składając aplikację
do wybranego przedsiębiorstwa. List motywacyjny zawiera podane w formie opisowej
wybrane fakty z życiorysu, które mogą wpłynąć na wybór kandydata. Jeżeli aplikacja
jest odpowiedzią na ogłoszenie, to w liście powinny się znaleźć elementy bezpośrednio
odnoszące się do oczekiwań pracodawcy. Dobrze napisany list motywacyjny w umiejętny

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

sposób przekazuje informacje dotyczące charakteru osoby oraz inne, które trudno by było
umieścić w życiorysie. List powinien być napisany zwięźle, ale bez ogólników, i dotyczyć tylko
osoby kandydata. Opis zatrudnienia podobnie jak w życiorysie, przedstawiamy w odwrotnym
porządku, wraz z podaniem stanowiska, działu, firmy.

List motywacyjny jest rozwinięciem i uzupełnieniem życiorysu. Składa się z kilku części.

Część wstępna zawiera informacje na temat stanowiska, o które ubiega się kandydat, w niej
także należy odwołać się do ogłoszenia. W kolejnej części kandydat powinien podkreślić
i rozwinąć najważniejsze fakty życiorysu, wymienić swoje umiejętności, dobrze jest też podać
konkretne sytuacje, w których zostały nabyte. W tej części listu pisze się również
o kwalifikacjach, które wpłynęły na złożenie aplikacji do konkretnej firmy. Zakończenie
powinno zawierać propozycje kontaktu, na przykład telefonicznego. W ostatnim akapicie
należy podziękować za poświęconą uwagę i wyrazić nadzieję spotkania na rozmowie
kwalifikacyjnej.

Wielu kandydatów nie zdaje sobie sprawy, jak duże znaczenie podczas rekrutacji

ma prawidłowo napisany list motywacyjny. Nie należy przepisywać listu motywacyjnego słowo
w słowo z gotowego już schematu wzorcowego. Osoba prowadząca rekrutację może zetknąć
się z setkami podobnych listów, zmniejszając tym samym prawdopodobieństwo zaproszenia
ich autorów na kolejny etap rekrutacji.

Rozmowy kwalifikacyjne

Gdy aplikacja wzbudzi zainteresowanie, kandydat zapraszany jest na rozmowę

kwalifikacyjną z przyszłym pracodawcą. Do rozmowy należy się przygotować, a więc zebrać
jak najwięcej informacji o firmie do której aplikujemy. Należy pamiętać o następujących
zasadach:
1. Ubiór powinien być dyskretny i elegancki. Kobieta w garsonce, żakiecie w stonowanej

kolorystyce, mężczyzna w garniturze i krawacie. Strój nie może szokować, to osobowość
kandydata ma być atutem.

2. Na rozmowę należy przybyć punktualnie, a nawet kilka minut wcześniej. W żadnym

wypadku nie można się spóźniać, gdyż świadczy to o braku szacunku do rozmówcy.

3. W trakcie rozmowy należy zachowywać się naturalnie, unikać nerwowych zachowań,

być pogodnym i pozytywnie nastawionym do życia.

4. Należy uważnie słuchać rozmówcy, nie przerywać mu oraz nie unikać odpowiedzi

na stawiane mu pytania. Gdy pewne kwestie są niejasne dla kandydata również może
stawiać pytania np. dotyczące przyszłego zakresu obowiązków czy wynagrodzenia.

Nie ma gotowej recepty gwarantującej pomyślne przejście rozmowy kwalifikacyjnej.

Dobrze jest zastanowić się przed rozmową nad odpowiedzią na mogące się pojawić pytania.
Trzeba pamiętać, że celem rozmowy kwalifikacyjnej jest poznanie charakteru i osobowości
przyszłego pracownika oraz ocena jego przydatności dla przyszłego pracodawcy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co należy do praw i obowiązków pracownika?
2. Jakie obowiązki względem pracownika ciążą na pracodawcy.?
3. Jakie znasz rodzaje umów?
4. Na czym polega różnica między umową o pracę i umową zlecenie?
5. Na czym polega różnica między aktywnymi i pasywnymi metodami poszukiwania pracy?
6. Jakie dokumenty aplikacyjne do pracy przedstawia ubiegający się o pracę?
7. Z jakich elementów składa się życiorys?
8. Co to jest list motywacyjny?
9. Jakich podstawowych zasad podczas rozmowy kwalifikacyjnej powinna przestrzegać

osoba ubiegająca się o pracę?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie przepisów kodeksu pracy oraz kodeksu cywilnego określ różnice pomiędzy

umową o pracę a umową zlecenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z treścią ćwiczenia,
3) przeanalizować znalezione we wskazanych źródłach przepisy dotyczące umów o pracę

i umów zlecenie,

4) zidentyfikować różnice pomiędzy umową o pracę i umową zlecenie,
5) na forum grupy zaprezentować i przedyskutować wyniki pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141 z późn.
zm.),

−

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny. (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
z późn. zm).

Ćwiczenie 2

Ubiegasz się o staż w zakładzie krawieckim. Przygotuj życiorys oraz list motywacyjny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z treścią ćwiczenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) wykorzystując wzory dokumentów znalezionych w dostępnych źródłach informacji

(wykład, książki, broszury, Internet) przeanalizować części składowe dokumentów
aplikacyjnych,

4) sporządzić życiorys, a następnie list motywacyjny,
5) przekazać nauczycielowi wyniki pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

wzory życiorysów znalezione w dostępnych źródłach informacji,

−

wzory listów motywacyjnych znalezione w dostępnych źródłach informacji.

Ćwiczenie 3

Z kolegą/koleżanką podzielcie się rolą pracodawcy oraz ubiegającego się o pracę.

Odbywacie rozmowę kwalifikacyjną.
Zadanie dla ucznia odgrywającego rolę pracodawcy: sformułuj pytania, jakie zadasz
ubiegającemu się o pracę. Odegraj scenkę rozmowy kwalifikacyjnej. Pamiętaj, że odpowiednie
sformułowanie pytania może pomóc w uzyskaniu od aplikanta dodatkowych informacji o
kandydacie.
Zadanie dla ucznia odgrywającego rolę ubiegającego się o pracę: zastanów się, w jaki sposób
odpowiesz na pytania kolegi-pracodawcy podczas zainscenizowanej rozmowy kwalifikacyjnej.
Pamiętaj, by pomyśleć przed udzieleniem odpowiedzi na pytania pracodawcy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z treścią ćwiczenia,
3) zastanowić się nad pytaniami oraz ich formą (w przypadku ucznia odgrywającego rolę

pracodawcy) oraz zapisać wyniki pracy, zastanowić się nad odpowiedzią na pytania
pracodawcy (w przypadku kandydata do pracy) oraz zapisać wyniki pracy,

4) na forum grupy zainscenizować rozmowę kwalifikacyjną,
5) na forum grupy przedyskutować ewentualne błędy popełnione przez odgrywających

scenkę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozróżnić rodzaje umów związanych ze świadczeniem pracy?



2) sporządzić życiorys (CV)?



3) napisać list motywacyjny?



4) określić podstawowe zasady obowiązujące podczas rozmowy

kwalifikacyjnej z pracodawcą?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań, w tym:

−

15 z poziomu podstawowego,

−

5 z poziomu ponadpodstawowego.

Do każdego pytania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko jedna jest poprawna.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, wstawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki błędną odpowiedź zaznacz kółkiem, a następnie zaznacz
odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego kiedy zostanie ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 30 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Z niedoborem towaru na rynku mamy do czynienia w sytuacji, gdy

a) popyt na ten towar jest większy niż podaż.
b) podaż tego towaru jest większa niż popyt.
c) popyt na ten towar jest równy jego podaży.
d) żadna w wyżej wymienionych odpowiedzi nie jest prawdziwa.

2. Zgodnie z prawem popytu, przy innych warunkach niezmienionych, jeśli wzrośnie cena

danego towaru
a) zapotrzebowanie na ten towar nie zmieni się.
b) zapotrzebowanie na ten towar wzrośnie.
c) zapotrzebowanie na ten towar spadnie.
d) żadna z wyżej wymienionych odpowiedzi nie jest prawdziwa.

3. Spółką handlową nie jest

a) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.
b) spółka komandytowa.
c) spółka jawna.
d) spółka cywilna.

4. W spółce jawnej

a) minimalna wysokość kapitału zakładowego wynosi 50 000 zł.
b) każdy wspólnik odpowiada bez ograniczeń całym swoim majątkiem za zobowiązania

spółki.

c) umowa spółki zawierana jest w formie aktu notarialnego.
d) występuje w niej osoba komplementariusza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Do kosztów zmiennych nie zalicza się

a) płac pracowników na produkcji.
b) zużycia materiałów.
c) zużycia energii.
d) amortyzacji.

6. Gdy cena netto spodni damskich wynosi 60 zł, cena brutto tego wyrobu wyniesie

a) 73, 20 zł.
b) 69, 50 zł.
c) 60 zł.
d) 46,80 zł.

7. Wniosek o nadanie numeru NIP składamy w

a) Głównym Urzędzie Statystycznym.
b) banku, w którym otwieramy rachunek.
c) Urzędzie Skarbowym.
d) Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.

8. Normy ISO serii 9000 dotyczą

a) analiz statystycznych wyników pomiarów.
b) systemu zarządzania środowiskiem.
c) klimatu normalnego do aklimatyzacji i badań.
d) systemów zarządzania jakością.

9. Urząd Ochrony Konsumentów i Konkurencji to instytucja zajmująca się

a) kontrolą jakości towarów.
b) kontrolą jakości sprzedawanej żywności.
c) ochroną praw konsumentów oraz przeciwdziałaniem nieuczciwej konkurencji.
d) żadna z wyżej wymienionych odpowiedzi nie jest prawdziwa.

10. W ramach rękojmi konsument nie ma prawa domagać się

a) obniżenia ceny wadliwego towaru.
b) zwrotu pieniędzy, gdy towaru nie można naprawić.
c) wymiany na inny niewadliwy towar.
d) wymiany na inny niewadliwy towar i wypłaty odszkodowania.

11. Pracodawca nie ma obowiązku

a) terminowego wypłacania pracownikom wynagrodzenia.
b) udzielenia bezpłatnego urlopu w żądanym przez pracownika terminie.
c) ułatwienia pracownikowi podnoszenia kwalifikacji.
d) równego traktowania kobiet i mężczyzn.

12. Zagadnienie umowy zlecenia uregulowane jest w przepisach

a) Kodeksu pracy.
b) Kodeksu spółek handlowych.
c) Kodeksu cywilnego.
d) żadna z wymienionych odpowiedzi nie jest prawdziwa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. W przypadku zatrudnienia na umowę o pracę

a) pracownik objęty jest pełnym zakresem ubezpieczeń społecznych.
b) pracownik objęty jest niepełnym zakresem ubezpieczeń społecznych.
c) zarówno pracownik jak i pracodawca może wypowiedzieć umowę w dowolnym

momencie.

d) pracownik może zlecić wykonanie pracy objętej umową innej osobie.

14. Do pasywnych metod poszukiwania pracy zalicza się

a) wykorzystanie sieci kontaktów nieformalnych, bezpośrednie przedstawienie własnej

oferty pracodawcy.

b) skorzystanie z usług prywatnych agencji pośrednictwa pracy, odpowiedź

na ogłoszenie znalezione w Internecie.

c) odpowiedź na ogłoszenie z urzędu pracy, bezpośrednie przedstawienie własnej oferty

pracodawcy.

d) odpowiedź na ogłoszenie w prasie, wykorzystanie sieci kontaktów nieformalnych

15. W życiorysie (CV) nie znajdziemy elementu

a) wykształcenie.
b) adres ubiegającego się o pracę.
c) informacji, a jakich źródeł dowiedzieliśmy się o danym miejscu pracy.
d) umiejętności.

16. Zgodnie z prawem spółka cywilna musi zostać przekształcona w spółkę jawną, jeżeli przez

2 kolejne lata osiągnie przychody będące równowartością co najmniej
a) 200 000 euro.
b) 350 000 euro.
c) 400 000 euro.
d) 500 000 euro.

17. Przedsiębiorca nie ma obowiązku płacić w ZUS składek

a) ubezpieczenia emerytalnego:
b) ubezpieczenia zdrowotnego.
c) na Fundusz Pracy.
d) ubezpieczenia chorobowego.

18. Sponsoring polega na

a) umieszczaniu reklam w mediach.
b) finansowym wspieraniu przez przedsiębiorców imprez sportowych, kulturalnych

i charytatywnych.

c) wpływaniu na zachowania klientów poprzez odpowiedni wystrój pomieszczenia

i sposób prezentacji towarów.

d) zachęcaniu klientów do kupna produktów poprzez przedstawienie oferty w ulotkach

i folderach reklamowych.

19. W dużym przedsiębiorstwie zatrudnionych jest

a) mniej niż 100 osób.
b) więcej niż 250 osób.
c) 250 osób i więcej.
d) więcej niż 150 osób.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20. Najlepszym ubiorem na rozmowę kwalifikacyjną dla kobiety jest

a) bluzka z dużym dekoltem, długa czarna spódnica.
b) biała koszula, spódnica za kolano, granatowy żakiet.
c) dżinsy, biała bluzka.
d) spodnie, kolorowa bluzka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Prowadzenie działalności gospodarczej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Altkorn J.(red.): Podstawy marketingu. Instytut Marketingu, Kraków 1995
2. Biernacka M., Korba J., Smutek Z.: Podstawy przedsiębiorczości. Podręcznik do liceum

i technikum. Wydawnictwo Pedagogiczne Operon, Gdynia 2003

3. Gulski B., Skurzyńska-Sikora U., Szeloch Z.: Podstawy organizacji i zarządzania.

Centrum Szkolenia Samorządu i Administracji, Lublin 1999

4. Krawiectwo technologia. Podręcznik dla zasadni zasadniczych szkół odzieżowych. WSiP,

Warszawa 1999

5. Makieta Z., Rachował T.: Podstawy przedsiębiorczości. Nowa Era, Warszawa 2005
6. Pawłowa M., Szafrańska H.: Organizowanie procesu produkcji w przedsiębiorstwie

odzieżowym. ITeE, Radom 2005

7. Sztucki T.: Promocja, reklama, aktywizacja sprzedaży. Sztuka pozyskiwania nabywców.

Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa 1995

8. Zostań przedsiębiorcą. Tworzenie biznesplanu. ITeE, Warszawa 2003
9. Żaro Z. Sasin P.: Jak założyć i poprowadzić własna firmę, Wydawnictwo Sigma.

Skierniewice 2005

10. www.newtrader.pl/Czym-jest-umowa-zlecenie,pp_8,10.php
11. www.praca-umowy.jrr.pl
12. www.wikipedia.pl

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
krawiec 743[01] z5 03 n
krawiec 743[01] z5 03 u
krawiec 743[01] z5 03 n
krawiec 743[01] z5 02 n
krawiec 743[01] z4 03 u
krawiec 743[01] z5 01 n
krawiec 743[01] z4 03 n
krawiec 743[01] z3 03 u
krawiec 743[01] o1 03 n
krawiec 743[01] o1 03 u
krawiec 743[01] z1 03 n
krawiec 743[01] z5 02 u
krawiec 743[01] z2 03 u
krawiec 743[01] z3 03 n
krawiec 743[01] z5 01 u
krawiec 743[01] z2 03 n
krawiec 743[01] z5 02 n

więcej podobnych podstron