1

UWAGA! Tylko najważniejsze informacje.

(opracowała: Anna Otłowska)

Dydaktyka- greckie didaktikós = pouczający, didasko = uczę, pierwszy raz nazwy użyto w 1613 w
Niemczech.
Helwig i Jung: „Krótkie sprawozdanie z dydaktyki”; dydaktyka = sztuka nauczania
Komeński: „Wielka Dydaktyka”; dydaktyka = nauczanie + wychowanie
Herbart: dydaktyka = teoria nauczania wychowującego
Dewey: dydaktyka = teoria uczenia się
Współcześnie: dydaktyka =proces uczenia się + proces nauczania

Komeński – dydaktyka = uniwersalna sztuka nauczania
Dydaktyka ogólna – obejmuje swoimi badaniami wszystkie szczeble pracy szkolnej
Dydaktyki szczegółowe = metodyki nauczania

Proces nauczania-uczenia się = zbiór powiązanych ze sobą czynności uczniów i nauczyciela,
warunkujących się wzajemnie i podporządkowanych realizacji wspólnego celu, którym jest wywołanie
zamierzonych i względnie trwałych zmian.
Dydaktyka ogólna zajmuje się treścią, procesem, zasadami, metodami, formami organizacyjnymi,
środkami i systemami nauczania-uczenia się.
Różnica między przedmiotem badań dydaktyki ogólnej i metodyki nauczania dowolnego przedmiotu
polega na tym, że dydaktyka ogólna bada proces nauczania-uczenia się niezależnie od przedmiotów i
szczebli nauki szkolnej, podczas gdy metodyka czyni to wyłącznie w zakresie jednego przedmiotu.

Uczenie się- proces zamierzonego nabywania przez uczący się podmiot określonych wiadomości,
umiejętności i nawyków, dokonujący się w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania
rzeczywistości. Cechy: planowość, aktywność, ukierunkowanie, systematyczność.
Nauczanie-organizowanie uczenia i kierowanie uczeniem się uczniów.
Kształcenie- wpływanie na wszechstronny rozwój ucznia. Wyróżnia się wykształcenie ogólne, zawodowe
i samokształcenie.
Wychowanie- zamierzone i świadomie podejmowane czynnościami mające na celu ukształtowanie
osobowości wg. ideału wychowawczego

Metody: Obserwacja, eksperyment pedagogiczny, wywiad, ankieta, analiza dokumentów pedagogicznych,
analiza statystyczna.
Fazy prowadzenia badań dydaktycznych: ustalenie zmiennej zależnej, sprecyzowanie pytań, formuowanie
hipotez, sprawdzanie hipotez, uogólnianie wyników.

2

System dydaktyczny – całokształt zasad organizacyjnych oraz treść, metody i środki nauczania-uczenia
się, tworzące spójną wewnętrznie strukturę i podporządkowanie realizacji społecznie akceptowanych
celów kształcenia.
Struktura: Systemy  Cele  Treści  Proces  Zasady  Metody  Formy  Środki
System tradycyjny = herbartyzm
Nowe wychowanie = progresywizm

Cel wychowania: kształcenie moralnie silnych charakterów, którzy kierują się ideami: doskonałości,
życzliwości, prawa, słuszności, wewnętrznej wolności.
Stopnie formalne Herbarta: jasność, kojarzenie, system, metoda
Stopnie formalne Reina: przygotowanie, podanie, powiązanie, zebranie, zastosowanie
Szkoła tradycyjna: intelektualistyczny charakter, przesadny formalizm i rygoryzm, ciasny schemat toku
lekcji, przekazywanie gotowych wiadomości, obowiązki wychowawcze spoczywają na rodzinie, treści
humanistyczne, urabianie uczniów według wzoru, nacisk na pracę książkową, uwaga mimowolna,
aktywny nauczyciel, nauka według stopni formalnych Herbarta, realizacja programu nauczania, użycie kar
fizycznych, autorytaryzm, podporządkowanie

Stopnie formalne Deweya: odczucie trudności, wykrycie jej i określenie (sformułowanie problemu),
nasuwanie się pomysłu rozwiązania (formułowanie hipotezy), wyprowadzanie wniosków (logiczna
weryfikacja hipotezy), działanie zgodne z obrana hipotezą
Szkoła progresywistyczna: szkoła na miarę dziecka, uwzględnienie zainteresowań uczniów, myślenie i
działanie, miejsce swobodnej i twórczej pracy, współdziałanie, indywidualizacja, aktywność uczniów, nie
przekłada wiedzy nad rozwój, spostrzeganie, formułowanie, rozwiązywanie praktycznych problemów,
przygotowanie do uczestnictwa w życiu społecznym, samodzielność.

Zestawienie

Nauczanie tradycyjne

Progresywizm

Podział treści nauczania na przedmioty

Podział treści nauczania na interdyscyplinarne bloki

Przekaz wiedzy przez nauczyciela

Samodzielne zdobywanie wiedzy przez uczniów

Uczniowie pasywni

Uczniowie aktywni

Uczniowie nie decydują o doborze treści

Uczniowie mają pewien wpływ na dobór treści

Uczenie pamięciowe

Uczenie oparte na rozwiązywaniu problemów

Zachęcanie: motywy zewnętrzne (oceny)

Zachęcanie: motywy wewnętrzne (zainteresowania)

Częsta kontrola wyników

Niezbyt częsta kontrola, nacisk na samokontrolę

Współzawodnictwo

Współpraca

Szkoła jest jedtnym terenem uczenia się

Szkoła nie jest jedynym miejscem uczenia się

Słaby nacisk na samorzutną twórczość uczniów

Silny nacisk na samorzutną twórczość uczniów

Dydaktyka współczesna: podstawę filozoficzną stanowi materializm dialektyczny i historyczny,
psychologia jako nauka o wyższych czynnościach istot żywych, uczniowie powinni przyswajać podstawy
usystematyzowanej wiedzy oraz zdobywać określone umiejętności zarówno w drodze samodzielnych
poczynań badawczych, organizowanych przez nauczyciela i ukierunkowanych merytorycznie zgodnie z
programem, jak i przez działalności sprowadzająca się do przyjmowania niektórych informacji w postawi
gotowej, odrzucenie stopni formalnych na rzecz ogniw procesu kształcenia, programy nauczania tak
zbudowane, aby uczniowie mogli łączyć teorię z praktyką, indywidualizacja tempa i treści nauczania,
różne formy, o wynikach końcowych decyduje świadoma i celowa działalność nauczyciela.

3

Cele: przygotowanie dzieci i młodzieży do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym, przysposobienie
młodego pokolenia do pracy zawodowej, przygotowanie uczniów do czynnego uczestnictwa w życiu
kulturalnym, zapewnienie każdemu dziecku możliwie pełnego, wszechstronnego rozwoju intelektualnego,
moralnego, fizycznego i estetycznego.

Cel główny: zapewnienie wszystkim uczniom optymalnego rozwoju intelektualnego.
Cele: zaznajamianie uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy, rozwijanie zdolności i
zainteresowań poznawczych uczniów, kształtowanie naukowego poglądu na świat, wdrażanie do
samokształcenia, zaznajamianie uczniów z naukowymi podstawami produkcji i organizacji pracy.

Cele: wyposażenie młodzieży w wiedzę i umiejętności zawodowe podstawowe oraz specjalistyczne,
rozwinięcie u uczniów zainteresowań związanych z danym zawodem oraz wdrożenie ich do stałego
podnoszenia kwalifikacji.

Zestawienie

Cele wychowania

Cele kształcenia

Przygotowanie dzieci i młodzieży do aktywnego
uczestnictwa w życiu społecznym

Zaznajomienie dzieci i młodzieży z podstawami
usystematyzowanej wiedzy o przyrodzie,

społeczeństwie, technice i kulturze

Przygotowanie uczniów do pracy zawodowej

Rozwinięcie zdolności i zainteresowań
poznawczych uczniów

Przygotowanie młodego pokolenia do codziennego
udziału w życiu kulturalnym

Kształtowanie u młodego pokolenia podstaw
naukowego poglądu na świat

Zapewnienie dzieciom i młodzieży
wszechstronnego rozwoju intelektualnego,

moralnego, fizycznego i estetycznego

Zaznajomienie uczniów z naukowymi podstawami
produkcji oraz wyrobienie u nich umiejętności

posługiwania się najprostszymi narzędziami pracy.

Wdrożenie dzieci i młodzieży do samokształcenia

Konkretyzacji służy opracowana przez Amerykanina Benjamina Blooma taksonomia celów kształcenia:
- wiedza: znajomość faktów, dostrzeganie ich i interpretacja
- zrozumienie: transfer treści
- zastosowanie
- analiza: podział całości na elementy
- synteza: tworzenie spójnych całości z elementów
- ocenianie

Działalność wychowawcza ma pozostawać w ścisłym związku z dydaktyczną; wychowawcza ma zwracać
uwagę na cechy kierunkowe dążenia człowieka, jego stosunek do świata i siebie, postawy, poglądy i
przekonania, dydaktyczna ma skupiać się na cechach instrumentalnych, czyli zdolnościach,
zainteresowaniach, umiejętnościach i nawykach.

4

Układy treści kształcenia:
- liniowy: poszczególne partie materiału nauczania tworzą nieprzerwalny ciąg ściśle ze sobą powiązanych
i warunkujących się wzajemnie ogniw, przerabianych zazwyczaj tylko jeden raz w ciągu całego okresu
nauki szkolnej np. tabliczka mnożenia.
- koncentryczny: te same treści powtarzające się co jakiś czas, rozszerzając stopniowo ich zakres
- spiralny: uczniowie nie tracąc z pola widzenia problemu wyjściowego, stopniowo wzbogacają zakres
dotyczących go informacji oraz pogłębiają ich treść.

Materializm dydaktyczny (encyklopedyzm) - zasadniczym celem pracy szkoły powinno być przekazanie
uczniom jak największego zasobu wiadomości z możliwie różnych dziedzin nauki. (F.W. Doerpfeld)
Formalizm dydaktyczny - treść nauczania to jedynie środek służący do rozwijania zdolności i
zainteresowań poznawczych uczniów. Celem pracy szkoły jest pogłębianie, rozszerzanie i uszlachetnianie
tych zdolności i zainteresowań. (E. Schmid)
Utylitaryzm dydaktyczny – istotnym czynnikiem w zakresie korelacji treści kształcenia jest
indywidualna i społeczna aktywność ucznia. (J. Dewey)
Teoria problemowo-kompleksowa – wykształcenie ogólne stanowi konieczny składnik wykształcenia
zawodowego, ale jego treść nie może być wyznaczana wyłącznie potrzebami przyszłej pracy zawodowej
lub studiów, ponieważ stanowi ona zarazem podstawę pozazawodowego życia ludzi. (B. Suchodolski)
Strukturalizm – programy nauczania są przeładowane materiałem, co powoduje wiele ujemnych
następstw, trzeba włączyć do programów treści najważniejsze, teoria + praktyka. (K. Sośnicki)
Egzemplaryzm - konieczna jest redukcja materiału nauczania przewidzianego w dotychczasowych
programach dla różnych typów szkół, nie może jednak prowadzić do zubożenia (M. Wagenschein)
Materializm funkcjonalny – kryterium doboru i układu treści programowych powinny być względy
światopoglądowe. (W. Okoń)
Teoria programowania dydaktycznego: jasne określenie celów tekstu programowanego, materiał
podzielony na czynności i wyniki, skojarzenia powinny być odwracalne, opis klasy przy charakterystyce
przedmiotu, utrwalanie materiału, posługiwanie się dedukcyjnym lub indukcyjnym tokiem, wydzielenie
najistotniejszych zagadnień, każdy nowy termin eksponować parokrotnie
Wnioski ogólne dotyczące treści: materiał uwzględniający społeczne i indywidualne potrzeby uczniów,
zasada systematyczności, indywidualizacja pracy przez nauczyciela, skorelowane treści nauczania
pokrewnych przedmiotów, przygotowanie uczniów do życia, walory wychowawcze, wychowywanie dla
przyszłości.

Plan nauczania obejmuje pełny rejestr realizowanych w niej przedmiotów, ich rozkład na poszczególne
lata nauki, a także liczbę godzin nauczania przeznaczoną dla każdego przedmiotu zarówno w pełnym
cyklu pracy szkoły, jak i w określonych klasach. Ustala, jakie wiadomości, umiejętności i nawyki o
trwałych walorach poznawczych i wychowawczych oraz w jakiej kolejności uczniowie mają przyswoić. Na
program składają się: uwagi wstępne, materiał nauczania, uwagi o realizacji programu

Funkcje: dydaktyczne, w szczególności motywacyjna (kształtowanie zainteresowań oraz pozytywnego
nastawienia do nauki, mobilizowanie do pracy), informacyjna (wzbogacenie poziomu posiadanej wiedzy),
ćwiczeniowa (kształtowanie u uczniów pożądanych umiejętności i nawyków)

5

Ogniwa uczenia się – pewne momenty wspólne dla wszystkich przedmiotów, dotyczą zespołów
jakościowo podobnych czynności nauczyciela, przy czym muszą im odpowiadać określone momenty
uczenia się. Ich kolejność może ulegać zmianom. (W. Okoń):
1.uświadomienie uczniom celów i zadań dydaktycznych
2.zaznajomienie uczniów z nowym materiałem
3.kierowanie procesami uogólnienia
4.utrwalenie wiadomości
5.kształtowanie umiejętności, nawyków i przyzwyczajeń
6.kontrola i ocena wyników/samokontrola
Pozytywne wyniki: czynności zgodne z celem, urozmaicony tok, przystosowane do poziomu i możliwości
uczniów, przebieg planowy i systematyczny, podlegają kontroli i samokontroli oraz w ich następstwie
ewentualnej korekcie.

1. jedność uczenia się i nauczania
2. jedność oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych
3. wszechstronność
4. możliwość obejmowania działalnością dydaktyczno- wychowawczą dzieci i młodzieży o zbliżonym
wieku życia, ale o różnym zasobie wiedzy wyjściowej
5. elastyczność metodyczna i organizacyjna

Ogniwa toku podającego:
- przygotowanie do pracy (motywowanie)
- podanie materiału (wykład)
- synteza materiału (uporządkowanie)
- kontrola (wykrycie braków, ocena)

Ogniwa toku poszukującego:
- uświadomienie trudności
- określnie trudności
- formułowanie hipotezy
- weryfikacja empiryczna
- utrwalenie i zastosowanie wiedzy

Funkcje: wiedza stanowi podstawę kształtowania naukowego poglądu na świat, umożliwia formułowanie
i przestrzeganie określonych kryteriów oceny różnorakich zjawisk i wydarzeń, warunkuje rozwój
intelektualny, emocjonalny i wolicjonalny, kształtowanie wrażliwości, wyrabianie umiejętności oceny
wartości, rozwijanie uczuć patriotycznych, wpajanie zasad i norm współżycia,
Czynniki sprzyjające:
- skoordynowane i ujednolicone oddziaływanie na uczniów ze strony szkoły, rodziny, rówieśników,
mediów, instytucji, placówek oświatowo-wychowawczych
- systematyczne wdrażanie do współpracy
- stałe nawiązywanie do indywidualnych potrzeb, zainteresowań i możliwości poznawczych
- łączenie procesów poznawczych z afektywnymi oraz z działalnością praktyczną

6

Zasady nauczania- normy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie pozwala nauczycielowi
zaznajamiać uczniów z podstawami usystematyzowania wiedzy, rozwijać ich zainteresowania i zdolności
poznawcze, wpajać im naukowy pogląd na świat oraz wdrażać do samokształcenia.

Reguły wyprowadzone z tej zasady: bezpośrednie poznawanie rzeczywistości, oparte na obserwacji,
pomiarze i różnorakich czynnościach praktycznych, powinno być punktem wyjścia pracy dydaktycznej z
uczniami; aby uczeń mógł zdobyć rzetelną, trwałą i operatywną wiedzę w drodze bezpośredniego
poznania określonych rzeczy, należy umiejętnie kierować jego działalnością poznawczą.

Reguły: w nauczaniu należy przechodzić od tego co jest dla ucznia bliskie, do tego co dalsze; od tego co
łatwiejsze do tego co trudniejsze, od tego co znane do tego co nowe i nieznane; w procesie nauczania-
uczenia się należy uwzględnić różnice w tempie pracy i stopniu zaawansowania w nauce poszczególnych
uczniów

Reguły: nauczyciel powinien starać się poznać indywidualnie zainteresowania uczniów i rozwijać je w
taki sposób, aby coraz bardziej uwzględniały obiektywne potrzeby społeczeństwa; stawiać uczniów w
sytuacjach wymagających dostrzegania i wyjaśniania niezgodności między obserwowanymi faktami a
posiadają wiedzą, stwarzać warunki sprzyjające wdrażaniu uczniów do zespołowych form pracy.

Reguły: uprzednie określenie stanu ich wiedzy wyjściowej oraz systematyczne nawiązywanie do niej;
ustalenie merytorycznego środka ciężkości dla każdej lekcji oraz eksponowanie na jego tle i w powiązaniu
z nim pochodnych wobec niego wiadomości i umiejętności; zaznajamianie uczniów z nowym materiałem z
podzieleniem go na punkty i podpunkty; streszczenia i powtórzenia powinny być stosowane na początku i
końcu lekcji; nauczyciele wszystkich przedmiotów powinni zwracać uwagę na sposób i formę wyrażania
myśli przez uczniów; wdrażać uczniów do pracy samodzielnej

Reguły: przygotowując uczniów do zaznajomienia się z nowym materiałem musimy odpowiednio
ukierunkować ich zainteresowania, powinno to być tak przygotowane pod względem dydaktycznym i
organizacyjnym, aby uczniowie brali aktywny udział, ćwiczenia mające na celu utrwalenie materiału
stosować po sprawdzeniu, czy wszyscy zrozumieli; częstotliwość powtórzeń powinna być zgodna z
przebiegiem krzywej zapominania; ważną formą utrwalenia jest systematyzowanie wiadomości,
wdrożenie uczniów do teoretycznej i praktycznej weryfikacji, przedmiotem utrwalenia powinno się czynić
struktury merytoryczne; systematyczna kontrola wyników nauczania

Reguły: nauczyciel stwarza sytuacje wymagające od uczniów przyswojenia, odtwarzania wiadomości i
umiejętności oraz posługiwania się nimi w pracy szkolnej i pozaszkolnej, pełna samodzielność myślenia i
działania.

Reguły: przygotowanie dzieci i młodzieży do racjonalnego posługiwania się wiedzą teoretyczną w
różnorakich sytuacjach praktycznych, do przekształcania otaczającej rzeczywistości

7

Greckie methodos (droga, sposób postępowania), metoda nauczania- systematycznie stosowany sposób
pracy nauczyciela z uczniami umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętnością
posługiwania się nią w praktyce, jak również rozwijanie zdolności i zainteresowań umysłowych

Sośnicki: sztuczne (szkolne) – podające, naturalne – poszukujące
Nawroczyński: podające, poszukujące, laboratoryjne
Lernen/Skatkin: objaśniająco-poglądowa, problemowa, częściowo poszukująca, badawcza
Neuner: podające, warunkujących się wzajemnie czynności nauczyciela i uczniów, samodzielnej pracy
uczniów
Klingberg: monologowe, dialogowe, formy współpracy w nauczani, kroki dydaktyczne, operacje logiczne,
tok postępowania
Kupisiewcz: słowne, obserwacji, działalności praktycznej
Funkcje dydaktyczne metod: zaznajamianie uczniów z nowym materiałem, utrwalenie zdobytej przez
uczniów wiedzy, kontrola i ocena stopnia opanowania wiedzy.

Pokaz, pomiar, pomoce naukowe: trójwymiarowe i dwuwymiarowe, modele, obrazy.

Opowiadanie, wykład, pogadanka, dyskusja, praca z książką.

Tradycyjna metoda laboratoryjna, problemowa metoda laboratoryjna, metoda zajęć praktycznych.

Symulacyjna – wdrożenie uczniów do wszechstronnej analizy różnorakich problemów, sytuacyjna-
wyrabianie u uczniów umiejętności wszechstronnego analizowania problemów składających się na
sytuację trudną a także podejmowania decyzji, inscenizacji- można nią obejmować równocześnie
stosunkowo liczne grupy, giełda pomysłów- zachęcanie uczniów do śmiałych pomysłów zgodnie z zasadą
„pierwsza myśl najlepsza”.

1. opracowanie nowego materiału: metody podające (wykład i opowiadanie), metody poszukujące
(pogadanka heurystyczna i dyskusja) oraz metody kierowania samodzielną pracą uczniów (praca z
książką i wypracowanie pisemne, praca laboratoryjna, w warsztacie, na działce szkolnej)
2. utrwalenie materiału: asymilacja treści utworu, powtarzanie danej treści w stale zmienianych
układach, ćwiczenia
3. sprawdzanie wyników uczenia się: techniki badania wyników uczenia-sprawdziany pisemne i ustne

- cele, treści i zadania dydaktyczne
- wiek uczniów, faza ich rozwoju
- przygotowanie nauczyciela
- wyposażenie szkoły

8

(nie omawiam, ponieważ nie jest to temat obowiązujący do egzaminu)

1. liczba uczniów
a)nauczanie jednostkowe: bezpośrednie(korepetycje) i pośrednie(praca z książką);

b)nauczanie zbiorowe: klasowo-lekcyjne;
c)nauczanie grupowe: w zespołach
2. miejsce
a) szkolne (klasowo- lekcyjne, świetlicowe, laboratoryjne, warsztatowo-produkcyjne);

b) pozaszkolne (praca domowa, wycieczka, zajęcia w zakładach produkcyjnych, usługowych)
3. czas:
a) lekcyjne;

b) pozalekcyjne

Uczeń realizuje określone zadania dydaktyczne indywidualnie, korzystając z bezpośredniej lub pośredniej
pomocny nauczyciela.
ZALETY: indywidualizacja treści i tempa uczenia się, dokładna kontrola przebiegu, nauczyciel modyfikuje

władne czynności, efekty uczenia bardzo wysokie
WADY: nieopłacalne ekonomicznie, ogranicza społeczny zasięg nauczyciela, brak współdziałania

System klasowo-lekcyjny: uczniowie w tym samym lub zbliżonym wieku tworzą odrębne klasy, każda
klasa pracuje zgodnie z przeznaczonym dla niej rocznym planem nauczania, podstawową jednostkę

organizowanych dla uczniów zajęć dydaktyczno – wychowawczych stanowi lekcja, jedna lekcja = jeden
przedmiot, pracą uczniów kieruje nauczyciel.
ZALETY: przejrzysta struktura organizacyjna, ekonomiczny, stwarza możliwość organizowania

zespołowego wysiłku uczniów i ich współzawodnictwa
WADY: „abstrakcyjna jednorodność” treści nauczania, brak warunków sprzyjających skutecznej pracy
dydaktyczno-wychowawczej.

System mannheimski: wiek uczniów nie pokrywa się z ich wiekiem umysłowym (Sickinger),

zróżnicowanie pracy dydaktyczno-wychowawczej odpowiednio do zdolności poszczególnych uczniów.
(dziś- klasy sprofilowane), cztery ciągi klas: klasy główne, wspierające, pomocnicze, klasy jęz. Obcych,
system sprzeczny z podstawowymi zasadami pedagogiki socjalistycznej.

Rozszerzone szkoły średnie: ZALETY różnicowanie treści kształcenia stosownie do zdolności uczniów
zapewnia im możliwość wyboru odpowiedniego kierunku nauki i jego ewentualną zmianę w przypadku
pomyłki WADY nadmierna swoboda w wyborze fakultatywnych przedmiotów nauczania powoduje częste

zmiany zarówno treści jak i zakresu pracy uczniów
Plan daltoński: uczniowie nie odbywają normalnych lekcji, pracują samodzielnie przez dłuższy czas
korzystają z pomocy nauczyciela i materiałów w pracowniach szkolnych. Następnie przedstawiają
wykonane prace.

Nauczanie grupowe: niewielkie grupy (3-6 osób), stały skład grup, pracą kieruje przewodniczący, pod
kierunkiem nauczyciela, występuje łącznie z nauczaniem zbiorowym, ocena indywidualna, metodą pracy
jest dyskusja, pracę grupową poprzedza dyskusja lub pogadanka

Plan lekcji: czynności przygotowawcze, czynności podstawowe, czynności końcowe

Funkcje dydaktyczne pracy domowej: samodzielne opanowanie określonych wiadomości, utrwalenie
materiału przerobionego na lekcji, zebranie pomocy szkolnych, ukształtowanie określonych umiejętności
w drodze samodzielnego ćwiczenia, rozwijanie samodzielności myślenia i działania

Funkcje wycieczki: bezpośrednie zapoznanie uczniów z określonymi rzeczami

9

Środki dydaktyczne- przedmioty, które dostarczając uczniom określonych bodźców zmysłowych
oddziałujących na ich wzrok, słuch, dotyk itd., ułatwiają im bezpośrednie i pośrednie poznawanie
rzeczywistości
Funkcje: poznawcza, kształtująca, dydaktyczna
Przykłady: pomoce naukowe, indywidualne wyposażenie uczniów, urządzenia sportowe, działki
botaniczne

Podział na rodzaje eksponowanych bodźców: wzrokowe (wykresy, mapy, przedmioty), słuchowe
(radio, magnetofon), wzrokowo-słuchowe (film dźwiękowy, telewizja)
Podział na stopień złożoności: proste (naturalne okazy w środowisku naturalnym i sztucznym, okazy
spreparowane, modele, obrazy, mapy, wykresy), złożone (urządzenia mechaniczne i elektryczne)
Podział Kupisiewicza: wzrokowe, słuchowe, wzrokowo-słuchowe, częściowo automatyzujące

Umożliwiają uczniom nabycie wyobrażeń adekwatnych do rzeczywistości

10

Niepowodzenia szkolne: sytuacje, w których występują wyraźne rozbieżności między wymaganiami

wych-dyd. szkoły a zachowaniem uczniów oraz uzyskiwanymi przez nich wynikami nauczania
Rodzaje:



Niepowodzenia wychowawcze



Niepowodzenia dydaktyczne

- ukryte: nauczyciel nie dostrzega braku w wiadomościach mimo ich istnienia
- jawne: nauczyciel stwierdza braki w wiedzy i ocenia je jako niedostateczne

*przejściowe: ocena niedostateczna na semestr

*względnie trwałe: ^Drugoroczność: powtarzanie klasy

^Odsiew: całkowite przerwanie nauki

^Odpad: szkoła go wyrzuca

1.Społeczno-ekonomiczne

-Niekorzystna sytuacja rodzinna
-Brak odpowiedniej opieki
-Niezadowalający stan zdrowia ucznia
-Nadmierne obciążenie ucznia pracami domowymi

-Złe warunki materialne rodziców
-Środowisko społeczne
2.Biopsychiczne

-Różnice w rozwoju umysłowym (między dziećmi w tym samym wieku)
-Różnice w warunkach środowiskowych
-Różnice między uzdolnieniami i zamiłowaniami uczniów w tym samym wieku

-Nieprzestrzeganie zasad higieny szkolnej i psychicznej
3.Dydaktyczne
a. Względnie zależne od nauczyciela
-Błędy i usterki metodyczne

-Niedostateczna znajomość uczniów
-Brak opieki ze strony szkoły nad uczniami opóźnionym i w nauce
b. Względnie niezależne od nauczyciela

-Braki tkwiące w pomocach dydaktycznych
-Jednostronny intelektualizm w LO
-Ciasny praktycyzm w zawodówkach

Profilaktyka: Uczniowie pracują w kilkuosobowych grupach nad projektem, co wdraża ich do wspólnego

przezwyciężenia trudności i stwarza okazję do wymienienia poglądów; wyrabia krytycyzm myślenia
Diagnoza pedagogiczna:
-Indywidualne rozmowy nauczycieli z uczniami i rodzicami,

-Przygodna i ciągła obserwacja uczniów
-Wywiady środowiskowe
-Badania testowe

-Zorganizowane zebrania nauczycieli (rady klasowe)
-Opiekun klasy prowadzi dziennik obserwacji pedagogicznych dla każdego ucznia
-Kontrola i ocena wyników nauczania
Terapia pedagogiczna: Indywidualna lub zbiorowa. Nauczyciel posługuje się różnymi formami pracy,

aby usunąć braki (indywidualne prace domowe, konsultacje, specjalna opieka na lekcji)

Kontrola roczna, okresowa, bieżąca (na poszczególnych lekcjach)
Najczęściej stosowane: kartkówka, ustna wyrywkowa kontrola, sprawdzenie praktycznych umiejętności
uczniów

POWODZENIA!