Naser – bożyszcze Arabów

Krzysztof Kubiak 27-02-2009, ostatnia aktualizacja 27-02-2009 08:35

Paostwo żydowskie wyszło zwycięsko z tej wojny. Zyskało ponad dekadę wytchnienia, którą
wykorzystało do rozbudowy swego potencjału militarnego. Podczas następnego konfliktu z
paostwami arabskimi w 1967 roku mogło już rozgromid przeciwników samodzielnie

źródło: Archiwum „Mówią Wieki"

Naser wśród wiwatującego tłumu po ogłoszeniu nacjonalizacji Kanału Sueskiego, 26 lipca 1956 r.

autor: Leszek Nabiałek

źródło: Rzeczpospolita

wojna sueska, październik/listopad 1956 roku

+zobacz więcej

W lipcu 1952 roku nacjonalistycznie nastawieni oficerowie obalili władającego Egiptem króla Faruka.
Na ich czele stał Gamal Abdel Naser, który początkowo zadowolił się funkcją ministra spraw
wewnętrznych i dopiero w lutym 1954 roku objął urząd premiera. Rewolucja dokonała się pod
hasłami uwolnienia kraju od obecności brytyjskiej, uzdrowienia sytuacji politycznej, przywrócenia siły
armii upokorzonej podczas pierwszej wojny palestyoskiej (1948 – 1949).

W polityce zagranicznej Egipt rozpoczął zacieśnianie stosunków z innymi krajami regionu oraz podjął
kroki zmierzające do umocnienia Ligi Arabskiej. Gdy 1 listopada 1954 roku w Algierii wybuchło
powstanie antyfrancuskie, powstaocy uzyskali pełne poparcie polityczne i materialne władz egipskich.

19 października 1955 roku Naser odniósł wielki sukces, podpisując umowę o ewakuacji wojsk
brytyjskich z Egiptu (ostatni żołnierz brytyjski opuścił kraj w czerwcu roku następnego). Mimo klauzuli
mówiącej, że w razie napaści jakiegokolwiek paostwa na Egipt Wielka Brytania ma prawo obsadzid
strefę Kanału Sueskiego, dokument ten poważnie wzmocnił prestiż raisa. Naser stał się bożyszczem
tłumów, żywym symbolem idei panarabskiej.

Naser zainicjował forsowny program modernizacji, którego najważniejszym elementem miała byd
budowa zapory wodnej na Nilu w Asuanie. Początkowo projekt byli skłonni wesprzed Amerykanie, ale
kiedy Egipt zaczął kupowad broo w krajach komunistycznych (wcześniej odmówiły mu paostwa
zachodnie), Waszyngton zablokował kredyty asuaoskie.

W odpowiedzi Naser znacjonalizował 26 lipca 1956 roku Kanał Sueski. Decyzja ta nie wynikała tylko z
chęci pozyskania środków na industrializację. Oceniając sytuację międzynarodową i swoją pozycję w
świecie arabskim, Naser celowo parł ku konfrontacji. Zakładał zapewne, że upokorzenie mocarstw
europejskich podniesie jego autorytet jako przywódcy wszystkich Arabów.

Nacjonalizacja kanału wywołała gwałtowne protesty Wielkiej Brytanii, która upatrywała w tym kroku
zagrożenie dla swojej pozycji w regionie. Równie negatywnie zareagował Paryż. Oba paostwa
połączyła wola stłumienia egipskiego ogniska arabskiego nacjonalizmu. W tej sytuacji 30 lipca 1956
roku odbyły się brytyjsko-francuskie konsultacje w sprawie Egiptu.

Przemyślna intryga

Krzysztof Kubiak 27-02-2009, ostatnia aktualizacja 27-02-2009 08:32

W celu zamaskowania przygotowao do akcji wojskowej Brytyjczycy i Francuzi podjęli ożywioną
działalnośd dyplomatyczną, licząc na to, że odrzucenie przez Egipt politycznego rozwiązania kryzysu
da powód do rozpoczęcia działao militarnych.

źródło: AKG/East News

Premierzy Wielkiej Brytanii i Francji Anthony Eden i Guy Mollet, Londyn, marzec 1956 r.

źródło: Archiwum „Mówią Wieki"

Statek zatopiony przez Egipcjan dla zablokowania Kanału Sueskiego

źródło: Archiwum „Mówią Wieki"

Pierwszy premier Izraela David Ben Gurion na czołgu Sherman podczas przeglądu wojska

+zobacz więcej

Londyn i Paryż poszukiwały wiarygodnego pretekstu, który nadałby ewidentnej agresji znamion
legalności. Postanowiono wykorzystad wspomnianą klauzulę traktatu z 1954 roku, dającą
Brytyjczykom prawo ponownego obsadzenia strefy kanału w razie zagrożenia wolności żeglugi. Owo
zagrożenie mogła zaś wywoład wojna izraelsko-egipska. Londyn i Paryż zaczęły zatem poufnie
sondowad Tel Awiw, czy nie pomógłby im w kłopocie.

Stosunek Izraela do planów brytyjsko-francuskich zdeterminowany był sytuacją paostwa
żydowskiego. Wyszło ono co prawda zwycięsko z pierwszej wojny z sąsiadami, lecz paostwa arabskie
nadal odmawiały mu prawa do istnienia. Dlatego wzmocnienie pozycji Nasera postrzegano w Tel
Awiwie z najwyższym zaniepokojeniem. Obawy te spotęgowały się, gdy armie Egiptu i Syrii zaczęły
otrzymywad nowoczesny sprzęt wojskowy z paostw bloku wschodniego. Egipt utrzymywał ponadto
na swoim terytorium (w Strefie Gazy) obozy szkoleniowe fedainów palestyoskich, którzy stosując
metody terrorystyczno-dywersyjne, atakowali cele na terytorium Izraela.

Rolę pośrednika w kontaktach z Izraelem wziął na siebie rząd francuski. Wynikało to z silnego
antagonizmu izraelsko-brytyjskiego – jego przyczyną była polityka Brytyjczyków w Palestynie, która
do 1948 roku była ich terytorium mandatowym. Świeża była pamięd o starciach zbrojnych między
brytyjską armią i siłami policyjnymi a żydowskimi organizacjami niepodległościowymi.

Po konsultacjach, które prowadzili premier rządu francuskiego Mollet i minister spraw zagranicznych
Pineau, 1 września 1956 roku przedstawiono brytyjskiemu premierowi Edenowi wstępną koncepcję
współdziałania strategicznego sił zbrojnych Wielkiej Brytanii, Francji i Izraela. Zakładała ona, że
wojska izraelskie w uzgodnionym terminie rozpoczną działania zaczepne przeciwko siłom egipskim na
półwyspie Synaj. Po zbliżeniu się Izraelczyków do Kanału Sueskiego (przez co spełnione zostałyby
warunki zawarte w brytyjsko-egipskim traktacie o ewakuacji wojsk) rządy Wielkiej Brytanii i Francji
wystosują do obu walczących stron ultimatum z żądaniem wycofania oddziałów 10 mil od brzegów
Kanału Sueskiego.

Gdyby Egipt podporządkował się dyktatowi, siły brytyjsko-francuskie miały obsadzid strefę kanału na
całej długości od Port Saidu do Suezu. Natomiast w razie odrzucenia ultimatum przez Kair rozpocząd
się miało intensywne bombardowanie celów na terytorium Egiptu – preludium do powietrzno-
morskiej operacji desantowej, którą zamierzano przeprowadzid w rejonie Port Saidu. Po opanowaniu
Port Saidu i Port Fuad wojska aliantów miały nacierad na południe, aby opanowad oba brzegi kanału.

W drugiej połowie października poufne rozmowy trójstronne weszły w decydującą fazę. Ustalono, że
wojska izraelskie rozpoczną działania zaczepne na Synaju 1 listopada. Działania lotnictwa sojuszników
miały się rozpocząd nie później niż 4 listopada.

23 października przedstawiciele Wielkiej Brytanii, Francji i Izraela podpisali w Se`vres pod Paryżem
tajną umowę dotyczącą akcji wojskowej przeciwko Egiptowi.

Mosze Dajan – jednooki generał

Krzysztof Kubiak 27-02-2009, ostatnia aktualizacja 27-02-2009 08:09

Urodził się w 1915 roku w kibucu Degania, w rodzinie imigrantów z Ukrainy. Był pierwszym
dzieckiem, jakie przyszło na świat w tej żydowskiej osadzie niedaleko Jeziora Tyberiadzkiego. Jako
nastolatek uczęszczał do Szkoły Rolniczej w Nahalal, lecz gdy w 1929 roku wstąpił do Hagany
(żydowskiej podziemnej organizacji zbrojnej), ta pochłonęła go bez reszty.

źródło: AFP

Gen. Mosze Dajan wśród żołnierzy izraelskich na półwyspie Synaj, początek 1957 r.

+zobacz więcej

Przeszedł wstępne szkolenie wojskowe, następnie służył jako sierżant w stworzonym przez Odre
Wingate’a oddziale uderzeniowym Special Night Squads (hebr. Plugot Ha’esh). Jako wybijający się
podoficer szybko awansował na porucznika i otrzymał stanowisko zastępcy dowódcy
zmotoryzowanego oddziału Policji Żydowskiej.

W 1939 roku Brytyjczycy zmienili politykę wobec żydowskiego ruchu niepodległościowego. Czołowi
dowódcy Hagany, w tym Dajan, zostali aresztowani i otrzymali wyroki długoletniego więzienia.
Dopiero niepowodzenia Wielkiej Brytanii w pierwszej fazie drugiej wojny światowej ponownie
zbliżyły obie strony. W 1941 roku Dajan został zwolniony z więzienia i jako dowódca pomocniczych
oddziałów żydowskich wziął udział w zajmowaniu Syrii przez siły brytyjskie, co przypłacił utratą oka.

Po zakooczeniu wojny Hagana wznowiła działania zbrojne przeciwko Brytyjczykom.

Dajan brał w nich udział, a po proklamowaniu niepodległości Izraela w 1948 roku uzyskał stopieo
majora. Podczas wojny z Arabami dowodził odcinkiem frontu w dolinie Jordanu, a potem elitarnym
89. batalionem. W 1953 roku został szefem sztabu Izraelskich Sił Obronnych. W 1956 roku opracował
plany kampanii synajskiej. W propagandzie bloku komunistycznego noszący czarną przepaskę na oku
Dajan stał się wówczas czarnym charakterem, uosobieniem „wojującego syjonizmu” i dyżurnym
bohaterem „zaangażowanej karykatury”.

W 1967 roku objął stanowisko ministra obrony i wkrótce poprowadził armię izraelską do
błyskotliwego zwycięstwa w wojnie sześciodniowej. Urząd ministra piastował do 1974 roku. Jego
karierze politycznej poważnie zaszkodziła zaskakująca napaśd paostw arabskich podczas wojny Yom
Kippur w październiku 1973 roku. W następstwie ostrej krytyki oraz pogłębiającej się różnicy zdao z
premierem Goldą Meir Dajan złożył dymisję. W 1977 roku generał powrócił na salony władzy,
obejmując tekę ministra spraw zagranicznych w rządzie premiera Begina. Pełnił ten urząd do 1979
roku, a dwa lata później zmarł na raka.

Siły stron

Krzysztof Kubiak 27-02-2009, ostatnia aktualizacja 27-02-2009 08:28

Mocarstwa zachodnie wydzieliły do działao przeciwko Egiptowi ok. 50 tys. żołnierzy (po 25 tys.
Brytyjczyków i Francuzów) w jednostkach bojowych i zabezpieczenia.

autor: Marek Szyszko

źródło: Rzeczpospolita

Szeregowiec armii egipskiej uzbrojony w karabin brytyjski Lee-Enfield Mk III z bagnetem

autor: Marek Szyszko

źródło: Rzeczpospolita

Brytyjski komandos z 3. batalionu regimentu spadochroniarzy z pistoletem maszynowym Sten Mk II

+zobacz więcej

Wielka Brytania wystawiła 16. Samodzielną Brygadę Powietrznodesantową, 3. Brygadę Piechoty
Morskiej, 3. Dywizję Piechoty, elementy 10. Dywizji Pancernej. Kontyngent francuski składał się z 7.
Lekkiej Dywizji Zmechanizowanej, 10. Dywizji Powietrznodesantowej, 11. Brygady
Powietrznodesantowej oraz trzech zespołów komandosów morskich.

Większośd samolotów wyznaczonych do osłony powietrznej operacji (ok. 400) rozlokowano na Malcie
i Cyprze. Ponadto 36 francuskich myśliwców i osiem transportowców skierowano na lotniska
izraelskie, a jeden dywizjon brytyjski (14 myśliwców) do Jordanii.

Do operacji morskiej oba kraje wyznaczyły siedem lotniskowców (w tym dwa wyposażone w
śmigłowce), okręt liniowy, trzy krążowniki, dziewięd niszczycieli, 26 fregat, 26 trałowców, 21 okrętów
desantowych różnych typów, dwa okręty dowodzenia, 22 jednostki pomocnicze i 123 zafrachtowane
statki handlowe. Na pokładach brytyjskich okrętów bazowało 155 samolotów, a na lotniskowcach
francuskich – 65.

Siły zbrojne Izraela liczyły ok. 150 tys. żołnierzy zorganizowanych w cztery brygady pancerne, 19
brygad piechoty, brygadę powietrznodesantową oraz oddziały i pododdziały zabezpieczenia. Siły
powietrzne posiadały ok. 300 samolotów, a flota – dwa niszczyciele, trzy fregaty, dziewięd ścigaczy
torpedowych, 13 kutrów desantowych.

Regularna armia egipska składała się z 300 tys. żołnierzy służących w dziesięciu brygadach piechoty,
brygadzie obrony wybrzeża, trzech brygadach pancernych i brygadzie wsparcia. Wojska lądowe

dysponowały 650 czołgami i działami pancernymi (w tym 150 sowieckimi czołgami T-34 i 100 działami
pancernymi SU-100). Prócz sił regularnych dowództwo egipskie miało pod rozkazami 100-tysięczną
ochotniczą Gwardię Narodową.

Siły powietrzne Egiptu uchodziły w połowie lat 50. za najnowocześniejsze i najsilniejsze na całym
Bliskim Wschodzie – miały ok. 300 maszyn bojowych. Marynarkę wojenną tworzyło sześd niszczycieli,
cztery fregaty, dwie korwety, 12 trałowców, 32 ścigacze torpedowe.

Arsenał minionych wieków

Michał Mackiewicz 27-02-2009, ostatnia aktualizacja 27-02-2009 08:07

źródło: Archiwum „Mówią Wieki"

Francuski karabin samopowtarzalny MAS 49/56

źródło: Archiwum „Mówią Wieki"

Francuski pistolet maszynowy MAT 49

źródło: Archiwum „Mówią Wieki"

Izraelski pistolet maszynowy UZI model A

+zobacz więcej

Zbrojownia dwóch epok

W latach 50. na polu walki używano broni sprawdzonej w II wojnie światowej oraz nowych
konstrukcji. Tak też było podczas kampanii sueskiej. Angielscy żołnierze wyposażeni byli przede
wszystkim w karabiny Lee-Enfield No4 i pistolety maszynowe Sten Mk II, chociaż niektórzy mieli już
samopowtarzalne karabiny L1A1 (wersja belgijskiego FN FAL). Izraelczycy oprócz niemieckich
mauserów 98K, angielskich stenów i amerykaoskich thompsonów używali nowoczesnych peemów

własnej konstrukcji UZI (1956 rok stanowił ich debiut), a także, w niewielkiej ilości, belgijskich
karabinów automatycznych FN FAL. Przeciwnicy Egiptu mieli karabiny maszynowe Browning 1919, ale
także niemieckie MG 34 i 42 (Izrael).

Egipcjanie korzystali z uzbrojenia radzieckiego, w tym karabinków Mosin wz. 44 oraz
samopowtarzalnych systemu Simonowa oraz brytyjskich Lee-Enfieldów Mk III. Trzon sił pancernych
tworzyły legendarne T-34/85 czy działa SU-100, absolutnie nieprzystające do nowoczesnego

pola walki. Miały przeciwko sobie m.in. amerykaoskie shermany, także z poprzedniej epoki;
Izraelczycy utrzymywali je jednak w doskonałym stanie technicznym i mieli znakomicie wyszkolone
załogi. Wkrótce zaczęto je modernizowad, czyniąc z shermanów wciąż groźną broo.

Najnowocześniejszy sprzęt mieli Anglicy i Francuzi. Ci pierwsi zgrupowali w 6. Królewskim Pułku
Czołgów (6 RTR) centuriony, które nie zdążyły na wojnę w Europie, drudzy z kolei użyli AMX-13,
opracowanych tuż po drugiej wojnie.

Legend nie zabrakło także w powietrzu; w barwach izraelskiego lotnictwa latały myśliwskie P-51
Mustang czy de Havilland Mosquito, podobnie jak przestarzałe już T-34. Egipcjanie mieli w swoim
arsenale np. jaki-11, klasyczne drugowojenne samoloty myśliwskie z silnikiem tłokowym. Odrzutowce
nowej epoki reprezentowane były przez kilka co najmniej typów, w wielu różnych wersjach, w tym
najnowocześniejszych na świecie, jak radziecki MiG-17.

Mozaika w przestworzach

Kampania powietrzna w czasie konfliktu sueskiego stanowi doskonały przykład tego, jak bardzo
teoria odbiega od praktyki. Przed 1956 rokiem Egipcjanie zaopatrywani byli w sprzęt głównie przez
Brytyjczyków; ci dostarczyli m.in. myśliwskie Gloster Meteor i de Havilland Vampire. Opracowano je
jeszcze w czasie drugiej wojny światowej i w latach 50. były już całkowicie przestarzałe. Cechą
wyróżniającą tego ostatniego były dwie belki ogonowe. Ciekawostką jest fakt, iż był to pierwszy
odrzutowiec w historii dostosowany do operowania z lotniskowców (Sea Vampire). Po podpisaniu
układów z Czechosłowacją i ZSRR angielski złom zaczęto zastępowad sprzętem radzieckim, m.in.
odrzutowymi bombowcami Ił-28 (w kodzie NATO – Beagle) i myśliwcami MiG-15 i 17. Dwa ostatnie
należały do najlepszych samolotów epoki.

Znakomicie uzbrojone, nieźle opancerzone, szybkie i dzięki fantastycznej aerodynamice niezwykle
groźne w walce manewrowej, górowały nad każdym przeciwnikiem. Egipcjanie w chwili wybuchu
walk posiadali ponad setkę sprawnych MiG, w tym kilkanaście siedemnastek. „Orły znad Nilu” miały
jednak zbyt mało czasu na odpowiednie przygotowanie i MiG nie przeszkodziły w bombowej
ofensywie Anglików i Francuzów. Większe efekty uzyskali Egipcjanie, atakując pancerne kolumny
Izraelczyków.

Wśród najgroźniejszych przeciwników egipskich sił powietrznych wymienid należy F-84F; na
wyposażeniu francuskiego lotnictwa znajdowały się thunderstreaki, a więc udoskonalona wersja,
która w przeciwieostwie do thunderjetów (walczyły z MiG-15 w Korei) miała skośny układ skrzydeł. Z
kolei lotnicy izraelscy latali m.in. na dostarczonych z Francji samolotach myśliwskich Ouragan i
Mystere IV. Zwłaszcza ten ostatni był szybki i dobrze uzbrojony; warto podkreślid, że Żydzi mieli
równie mało czasu na opanowanie techniki pilotażu nowoczesnych odrzutowców, co ich przeciwnicy.

Znacznie lepsze przygotowanie strzeleckie zniwelowało jednak przewagę techniczną radzieckich
maszyn.

Centurion

Był to obok francuskiego AMX-13 najlepszy czołg kampanii sueskiej. Wozy tego typu zgrupowano w 6.
Królewskim Pułku Czołgów (6 RTR). Co prawda centuriona zaprojektowano jeszcze w czasie II wojny
światowej, a pierwsze seryjne egzemplarze pojawiły się w maju 1945 roku, ale zaliczany jest
najczęściej do powojennej tzw. I generacji. Doświadczenia z lat 1939 – 1945 wyraźnie pokazały, że
podział na czołgi lekkie, średnie i ciężkie stracił generalnie rację bytu. Różnorodnośd sprzętu
powodowała problemy logistyczne i remontowe, poza tym lekkie wozy bojowe nie były w stanie
toczyd równorzędnych pojedynków z cięższymi przeciwnikami.

Zaistniała potrzeba wprowadzenia do służby czołgu głównego, zdolnego do wykonywania
różnorodnych zadao przy ewentualnym wsparciu pojazdów specjalistycznych. Ukuto termin
„podstawowy czołg pola walki” (z angielskiego Main Battle Tank – MBT). Większośd liczących się
militarnie paostw podjęła wysiłki w celu uczynienia tego jedynego jeszcze doskonalszym. Znalazło to
wyraz w wielu wersjach tego samego czołgu, który mógł funkcjonowad kilkadziesiąt lat.

Pierwsze centuriony uzbrojone były w osławioną armatę 17-funtową (76,2 mm), którą stosunkowo
szybko zastąpiono 20-funtową (83,8 mm) w wersji Mk III. W tej wersji także zastosowano
żyroskopowy układ stabilizacji armaty, dzięki czemu zapewniono możliwośd prowadzenia celnego
ostrzału w czasie jazdy. Czołg napędzany był benzynowym silnikiem Rolls-Royce Meteor o mocy 650
KM.

Powszechnie uznaje się go za jeden z najsłabszych elementów centuriona. Centuriony chrzest bojowy
przeszły w Korei, gdzie potwierdzone zostały ich wysokie walory bojowe. Po kampanii sueskiej trafiły
m.in. na uzbrojenie armii izraelskiej, a potem także egipskiej. W armii brytyjskiej zastąpiono je w
latach 60. czołgami Chieftain.

Synaj, pomost między Azją i Afryką

Grzegorz Łyś 27-02-2009, ostatnia aktualizacja 27-02-2009 08:03

Bibliści i egiptolodzy od dawna starają się dociec, którędy pod przewodem Mojżesza wędrowały przez
40 lat bezdrożami Półwyspu Synajskiego plemiona Izraela w swej drodze do Ziemi Obiecanej.

źródło: AP

Plaża w Szarm asz-Szajch, w dali statek wycieczkowy

+zobacz więcej

Jak na razie nadaremnie. Nie jest nawet pewne, na której z wulkanicznych gór na południu półwyspu
Mojżesz zawarł w imieniu swego ludu przymierze z Bogiem ani gdzie Bóg ukazał mu się w postaci
krzewu gorejącego. Wiadomo natomiast dokładnie, którędy nacierały brygady izraelskie w czasie
kryzysu sueskiego i później, podczas wojny sześciodniowej – jeszcze dziś można na pustyni natknąd
się na wraki egipskich czołgów i transporterów opancerzonych.

Półwysep Synajski, pustynny obszar o powierzchni 60 tys. km kw. w kształcie trójkąta – jego
podstawa biegnie brzegiem Morza Śródziemnego, skierowany na południe wierzchołek sięga Morza
Czerwonego, a boki stanowią zatoki Akaba i Sueska – to naturalny pomost między Azją i Afryką,
Egiptem i azjatyckim Bliskim Wschodem. Przez żwirowe koryta wyschniętych rzek, „wadi” i piaski
Synaju maszerowały na wschód armie faraonów – i tędy wdzierali się do Egiptu Hyksosi, Hetyci i
Persowie. W ostatnim półwieczu półwysep był polem największych bitew podczas czterech wojen
egipsko-izraelskich. Dziś w jego południowej części, plaże Szarm asz-Szajch nad Morzem Czerwonym
przyciągają, zwłaszcza w zimie, setki tysięcy mieszkaoców Europy, także coraz więcej Polaków.

Przełęcz Mitla

Droga prowadząca z Taby na południu Synaju do Kairu przecina góry Mitla szerokim wąwozem o
długości ok. 30 km. Szosa wznosi się ku strategicznej przełęczy Mitla. W 1956 r. zdobyli ją izraelscy
spadochroniarze, w 1967 r. doszło tu do największej po II wojnie światowej – do walki wprowadzono
łącznie 1100 czołgów – bitwy pancernej między przedzierającymi się w stronę Kanału Sueskiego
Egipcjanami i próbującymi ich okrążyd oddziałami izraelskimi. Na sąsiadujących z przełęczą stokach,
wznoszących się nad pustynną równiną ciągnącą się aż po odległy o 50 km Suez, dostrzec można
jeszcze zasypane piaskiem resztki umocnieo izraelskich zbudowanych po wojnie Yom Kippur.

Kair

Piramidy w Gizie, jedyny zachowany z siedmiu cudów świata antycznego – największa i
najdoskonalsza z nich piramida Cheopsa ma 137 m wysokości, a długośd boku jej kwadratowej
podstawy wynosi 227 m – wciąż, jak cały starożytny Egipt, otacza tajemnica. Nie wiemy np. na
pewno, jakie było ich rzeczywiste przeznaczenie. Najprawdopodobniej ich kształt, przypominający
promienie słoneczne, miał pomóc duszom pochowanych w nich faraonów wznieśd się do nieba.
Innym symbolem egipskich tajemnic jest położony u stóp piramid Sfinks, liczący 57 m długości wykuty
w wapieniu posąg lwa z ludzką twarzą. Za przykład architektonicznego geniuszu starożytnych Egipcjan
uważa się z kolei pierwszą z piramid, tzw. schodkową – grobowiec faraona Dżosera w Sakkarze.

Sąsiadująca z pustynią Giza to dziś dzielnica Kairu, największej, liczącej ponad 15 mln mieszkaoców
metropolii świata arabskiego. Jej centrum z okazałymi kamienicami w stylu secesji i art déco – w tym
gmachem Muzeum Egipskiego, gdzie zgromadzono m.in. mumie faraonów i zabytki z grobowca
Tutanchamona – przypomina Europę. W Kairze muzułmaoskim, nad morzem splątanych uliczek i
straganami suków, wznoszą się minarety al Azhar, meczetu i najstarszego, założonego w 970 r.,
uniwersytetu świata oraz 30-metrowej wysokości mury XII-wiecznej Cytadeli Saladyna. W willach
Heliopolis mieszkają właściciele pól naftowych, a w Mieście Umarłych, na starych cmentarzach – 2 – 3
mln najuboższych mieszkaoców Kairu.

Klasztor św. Katarzyny

Srebrna płyta w klasztornej kaplicy Krzewu Gorejącego oznacza miejsce, gdzie Bóg objawił się
Mojżeszowi. Wzniesiony w górskiej dolinie przez cesarza Justyniana klasztor świętej męczennicy
Katarzyny Aleksandryjskiej z bazyliką Przemienienia Paoskiego – przedstawia je wspaniała mozaika z
VI w. – to jedno z najstarszych i najważniejszych sanktuariów chrześcijaoskich. Z niedalekiej góry
Synaj, gdzie Bóg dał Mojżeszowi dziesięd przykazao, widad błękitne wody Zatoki Akaba. Na górę
prowadzą na nią Schody Pokutne o 3750 stopniach.

Ismailia

Miasto ogród założone przez budowniczego Kanału Sueskiego Ferdynanda Lessepsa. Kanał skracający
drogę morską z Londynu do Bombaju o 7,5 tys. km ma 163 km długości i 200 – 300 m szerokości. Po
jego wschodniej stronie w pobliżu Ismaili zachowały się pozostałości umocnieo linii Bar-Leva,
przełamanej przez Egipcjan podczas wojny Yom Kippur.

Szarm asz-Szajch

Osada założona w 1967 r. dla garnizonu izraelskiego to dziś najsławniejszy kurort egipski i – dzięki
rafom koralowym i wrakom – ulubione miejsce nurków z całego świata.

porady praktyczne

Dojazd

samolotem ČSA z Warszawy do Kairu przez Pragę – 1499 zł, samolotem czarterowym do Szarm asz-
Szajch – od 1100 zł

autobus z Kairu do Suezu – 8 funtów egipskich EGP, z Szarm asz-Szajch do Suezu – ok. 35 EGP

samochodem z Kairu na przełęcz Mitla – 230 km, ok. 4 godz. jazdy, koszt ok. 125 EGP

wynajęcie samochodu 1 dzieo – ok. 200 EGP

Hotele:

Sonesta, Kair – od 263 EGP

Mercure Forsom Island, Ismailia – 237 EGP

Bonita, Suez – od 168 EGP

Windsor, Kair – od 120 EGP

1 funt egipski EGP – 0,55zł

Plan kampanii synajskiej

Krzysztof Kubiak 27-02-2009, ostatnia aktualizacja 27-02-2009 08:23

W trakcie opracowywania założeo kampanii izraelskie kierownictwo zdawało sobie sprawę, że
bezpieczeostwo militarne kraju determinują trzy czynniki: niewielkie terytorium, niekorzystny
przebieg granic oraz ograniczony potencjał demograficzny.

źródło: Archiwum „Mówią Wieki"

Izraelscy oficerowie podczas dwiczeo przed uderzeniem na Synaj, jesieo 1956 r.

+zobacz więcej

Wynikało z tego, że próby obrony kordonowej przed arabskim uderzeniem zakooczyłyby się
niechybną katastrofą i zagroziłyby dalszemu bytowi Izraela. Dlatego izraelscy politycy i sztabowcy
hołdowali koncepcji uderzenia wyprzedzającego i przeniesienia działao na terytorium przeciwnika.

Izraelskie ugrupowanie bojowe skierowane do działao na Synaju składało się z dwóch zgrupowao,
dwóch grup bojowych i dwóch oddziałów wydzielonych (łącznie ok. 70 tys. żołnierzy). Otrzymały one
następujące zadania:

– Zgrupowanie Północ – prowadzid natarcie na Rafah, Al-Arisz i Al-Kantarę w celu obejścia od
południa sił broniących Gazy,

– Zgrupowanie Centrum – nacierad na Nitsanę i Ismailję,

– Grupa Gaza – związad walką siły przeciwnika broniące Gazy, następnie przejśd do działao
zaczepnych i opanowad całą strefę,

– Grupa Południe – uchwycid desantem powietrznym przełęcz Mitla, utrzymad rejon do nadejścia sił
głównych, następnie nacierad ku Kanałowi Sueskiemu,

– Oddział Wydzielony Wschód (9. Brygada Piechoty) i Oddział Wydzielony Zachód (12. Brygada
Piechoty) – zająd południową częśd Synaju, otworzyd Zatokę Akaba.

Pozostałe siły izraelskie rozwinięto w ugrupowaniach obronnych wzdłuż granic z Syrią, Jordanią i
Libanem.

Całością sił izraelskich wydzielonych przeciwko Egiptowi (tzw. front południowy) dowodził płk
Simhani, lecz faktycznie działaniami zbrojnymi kierował szef Sztabu Generalnego gen. Mosze Dajan.
Dowództwo izraelskie dążyło do maksymalnego skrócenia czasu trwania kampanii. Chciało zniszczyd
wojska egipskie na przedniej rubieży obrony i uniemożliwid im wycofanie się.

Kluczowe znaczenie miało w tym kontekście odcięcie Strefy Gazy, związanie i oskrzydlenie wojsk
egipskich w rejonie Abu Ageili oraz zajęcie przez spadochroniarzy i utrzymanie przełęczy Mitla, którą
biegła drogą z Taby do Suezu. W rejon Bir Hasany zamierzano wprowadzid brygadę pancerną z
zadaniem ataków na skrzydła nieprzyjacielskich odwodów lub działao w obronie przełęczy Mitla.

Izraelscy sztabowcy planowali również przemieścid wojsko uznawanym za nieprzebyty wschodnim
brzegiem Zatoki Akaba w rejon Szarm asz-Szajch i zlikwidowad tam siły egipskie.

Izraelska wojna błyskawiczna

Krzysztof Kubiak 27-02-2009, ostatnia aktualizacja 27-02-2009 08:15

Kampania synajska była prawdziwą wojną błyskawiczną. Sukces Izraelczycy zawdzięczali dobremu
planowaniu, dużej manewrowości i energicznym, działającym z inicjatywą dowódcom.

źródło: AKG/East News

Izraelska flaga w zdobytym Szarm asz-Szajch

źródło: AFP

Gen. Dajan z oficerami w Szarm asz-Szajch

źródło: Archiwum „Mówią Wieki"

Izraelscy żołnierze podczas walk w Strefie Gazy

+zobacz więcej

Planując kampanię, Sztab Generalny zrezygnował z praktykowanego wcześniej dośd precyzyjnego
podziału działao na fazy czasowe, wyznaczania bliższych i dalszych obiektów, które należało zająd.
Dowódcy poszczególnych zgrupowao otrzymali jedynie ogólną dyrektywę, a w sytuacjach
nietypowych musieli radzid sobie sami, nie czekając na instrukcje. Wobec ich dobrego wyszkolenia i
wysokiego morale zasada ta się sprawdziła.

Utrzymaniu wysokiego tempa natarcia służyła też specyficzna organizacja logistyki. Izraelskie związki
taktyczne transportowały zapasy zaledwie na trzy dni walki. Zaopatrzenie dostarczały im kolumny
złożone ze zmobilizowanych pojazdów cywilnych, które podążały za walczącymi wojskami.

Zasadniczy ciężar zmagao, w tym przełamywania egipskich pozycji ryglujących, dźwigała piechota
zmechanizowana i zmotoryzowana. Wynikało to m.in. z braku większej liczby sprzętu pancernego. W
trakcie działao klasyczny zagon pancerny wykonała tylko 7. Brygada Pancerna.

Armia izraelska owego okresu (w znacznym stopniu tak jest i dziś) znacznie różniła się od sił zbrojnych
większości krajów świata. Przede wszystkim to armia milicyjna, której cechą charakterystyczną jest
niezwykle sprawny system mobilizacyjny. Pododdziały i oddziały uzupełniane są według klucza
terytorialnego. Powoduje to kształtowanie się nieformalnych więzi między żołnierzami,
pododdziałami, rodzajami sił zbrojnych i służb. Przykładowo „to nie bateria artylerii wspiera natarcie
batalionu, lecz chłopcy z lewej strony ulicy pomagają tym z prawej”. Ponadto dowódcy muszą dawad
przykład osobistej odwagi – mówi się nawet, że w „armii izraelskiej nie ma komendy »naprzód«, jest
tylko komenda »za mną«”.

Za to siły egipskie cechował przede wszystkim brak ducha ofensywnego. Wojska rozmieszczone na
Synaju i w Strefie Gazy przygotowywały się do metodycznej i uporczywej obrony prowadzonej na
rozbudowywanych latami umocnionych pozycjach. Nie planowano obrony manewrowej, i to mimo
posiadania sporej liczby czołgów, dział samobieżnych, transporterów i samochodów ciężarowych.
Pojazdy pancerne wykorzystywano głównie do wsparcia piechoty. W rezultacie po wdarciu się
przeciwnika w głąb Synaju garnizony egipskie skazane były na zagładę. Pamiętad jednak należy, że
groźba inwazji francusko-brytyjskiej skutecznie powstrzymała dowództwo egipskie przed
przerzuceniem na wschód sił z afrykaoskiej części kraju

Izrael, Wielka Brytania i Francja napadają na Egipt, a tymczasem...

Tomasz Bohun 27-02-2009, ostatnia aktualizacja 27-02-2009 08:48

Szeregowiec armii egipskiej uzbrojony w karabin brytyjski Lee-Enfield Mk III z bagnetem

Brytyjski komandos z 3. batalionu regimentu spadochroniarzy z pistoletem maszynowym Sten Mk II

Egipt pobity w osiem dni

Krzysztof Kubiak 27-02-2009, ostatnia aktualizacja 27-02-2009 08:20

Pierwsze strzały w wojnie sueskiej oddało izraelskie lotnictwo. Po południu 28 października izraelskie
służby wywiadowcze ustaliły, że z Syrii do Egiptu, po podpisaniu porozumienia wojskowego z Syrią i
Jordanią, wracad będzie na pokładzie samolotu Ił-14 delegacja egipskiego naczelnego dowództwa z
marszałkiem Abdelem Hakimem Amarem na czele.

źródło: AKG/East News

Oddziały brytyjskie oczekują na desant w pobliżu Port Saidu, 5 listopada 1956 r.

źródło: AKG/East News

Gen. Dajan omawia założenia izraelskiego ataku na Synaj

źródło: AKG/East News

Kolumna izraelskich czołgów Sherman w Tel Awiwie, 31 października 1956 r.

+zobacz więcej

Dawało to niepowtarzalną szansę sparaliżowania struktur decyzyjnych przeciwnika. Nie bacząc na
konsekwencje polityczne, władze Izraela nakazały zestrzelenie samolotu. Załoga i wszyscy
pasażerowie zginęli. Wbrew rachubom Izraelczyków na pokładzie maszyny nie było jednak marszałka
Amara, który zdecydował się przedłużyd pobyt w Syrii.

Izraelski atak na Synaj rozpoczął się 29 października o godz. 17 desantem 890. Batalionu
Spadochronowego (395 żołnierzy) ok. 4 km od wschodniego wylotu przełęczy Mitla. Równocześnie
pozostałe siły 202. Brygady Powietrznodesantowej przekroczyły granicę i ruszyły na zachód z
zamiarem połączenia się z kolegami. Egipscy obroocy porzucili pozycje i uciekli na pustynię.

30 października o świcie izraelscy spadochroniarze przygotowujący się do ataku na przełęcz Mitla
stwierdzili, że zrzut nastąpił 4 – 5 km od zaplanowanego rejonu, a ich wytyczone nocą stanowiska są
doskonale widoczne. Najbliższy pododdział egipski znajdował się jednak ponad 30 km na zachód, po
drugiej stronie przełęczy.

Spadochroniarze łatwo zrealizowali zadanie. Dopiero po kilku godzinach Egipcjanie zorientowali się,
co się dzieje na ich tyłach, i wyprowadzili dwa ataki na wylot przełęczy. Izraelczycy je odparli, ale po
południu ich położenie znacznie się pogorszyło. Batalion znalazł się pod ciężkim og-niem moździerzy
rozlokowanych na dominującym nad podejściami do przełęczy wzniesieniu Gebel Hittan i nie mogli
odbierad zrzutów zaopatrzenia, a zbliżała się cała egipska brygada.

W tym czasie siły główne 202. Brygady pod dowództwem płk. Ariela Szarona dotarły pod odległą o
120 km miejscowośd An-Nahl. Gwałtowny atak tyralierą transporterów opancerzonych i lekkich
czołgów AMX łatwo rozproszył broniący miasta w oparciu o stare, wzniesione jeszcze przez Turków,

umocnienia egipski batalion, a piechota oczyściła teren. Dalej brygada ruszyła ku przełęczy Mitla i
zaatakowała egipskie pozycje na Gebel Hittan. Szaron znowu zmusił Egipcjan do odwrotu, ale tym
razem za cenę ciężkich strat.

Równocześnie Izraelczycy zajęli Strefę Gazy i Szarm asz-Szajch. Zaskoczeni Egipcjanie stawiali
chaotyczny opór. 5 listopada, po ośmiu dniach, zakooczyła się operacja zaczepna wojsk izraelskich,
które osiągnęły wszystkie cele i zajęły cały Synaj. Rozbite zostały trzy dywizje przeciwnika. Egipcjanie
stracili 1500 – 1700 zabitych, ok. 5 tys. rannych. Armia izraelska miała 181 zabitych i ok. 800 rannych.
Ponadto Izraelczycy zniszczyli 489 wozów bojowych przeciwnika przy stracie 30 własnych czołgów i
transporterów. W samolotach bilans był remisowy 18:18.

W ręce zwycięzców wpadła olbrzymia zdobycz: 25 tys. ton paliw, 7 tys. ton różnorodnej amunicji,
ponad 100 nieuszkodzonych czołgów, 40 dział samobieżnych, 320 transporterów opancerzonych, 220
dział polowych, ponad 1000 rozmaitych pojazdów, kilkanaście tysięcy sztuk broni strzeleckiej. Łączną
wartośd zdobytego uzbrojenia i sprzętu szacowano na ponad 50 mln USD! Egipska machina wojenna
została wydatnie osłabiona i w najbliższych latach była niezdolna do działao zaczepnych.

Operacje „Muszkieter” i „Teleskop”

Krzysztof Kubiak 27-02-2009, ostatnia aktualizacja 27-02-2009 08:11

Zgodnie z planem politycznym alianci zachodni przedstawili obu stronom konfliktu synajskiego
ultimatum z żądaniem wycofania sił ze strefy kanału. Izrael naturalnie odpowiedział pozytywnie,
Egipt dokument zignorował. Nie miało to jednak znaczenia, bo Brytyjczycy i Francuzi byli już gotowi
do działao zbrojnych.

źródło: AKG/East News

Brytyjski lotniskowiec HMS „Eagle” brał udział w wojnie sueskiej

źródło: EAST NEWS

Lądowanie śmigłowca na pokładzie HMS „Eagle”

źródło: bridgeman art library

Brytyjczycy nad brzegiem Kanału Sueskiego, rys. Graham Coton

+zobacz więcej

31 października wieczorem z lotnisk Cypru i Malty wystartowały – w ramach operacji „Muszkieter” –
grupy samolotów bombowych. Pierwsze uderzenie wymierzone było w egipskie bazy lotnicze, aby
obezwładnid siły powietrzne przeciwnika. O godz. 21.30 pierwsze bomby spadły na Almazę,
rozpoczynając serię całonocnych ataków. Nad ranem 1 listopada wystartowały maszyny
sprzymierzonych z lotniskowców, by zaatakowad lotniska wokół Kairu i bazy marynarki egipskiej.

Ponawiane w kolejnych dniach ataki lotnicze zakooczyły się pełnym sukcesem: zniszczono ponad 260
samolotów egipskich za cenę siedmiu utraconych maszyn własnych i trzech poległych lotników.
Wieczorem 4 listopada dowództwo sprzymierzonych uznało, że można przejśd do następnej fazy
działao: powietrzno-morskiej operacji desantowej, której nadano kryptonim „Teleskop”.

5 listopada o godz. 4 z lotnisk cypryjskich wystartowały samoloty transportowe ze spadochroniarzami
na pokładach. Batalion brytyjski liczący 600 ludzi wylądował przed godz. 7 w rejonie lotniska Gamil,
10 km na zachód od Port Saidu. Natomiast francuski batalion z 2. Pułku Spadochroniarzy Kolonialnych
desantował się w rejonie stacji pomp położonej 3 km na południe od miasta. Powiódł się również
desant Francuzów na most pod Port Fuad, gdzie spadochroniarze z niedużej wysokości spadli
Egipcjanom niemal na głowy. Most wpadł w ręce napastników, ale w mieście wybuchły krwawe
walki.

6 listopada o godz. 6.30 w stronę Port Saidu ruszyła pierwsza fala transporterów pływających.
Brytyjczycy przy słabym oporze opanowali budynki znajdujące się w pobliżu plaży. Po wylądowaniu
drugiej fali przeszli do zdecydowanego natarcia. Pozbawione broni ciężkiej oddziały egipskie broniły
się jedynie w rejonach zabudowanych. Ich punkty oporu niszczyło lotnictwo szturmowe i czołgi, które
przewieziono na brzeg.

O godz. 10 zaczął się brytyjski desant śmigłowcowy (była to pierwsza na taką skalę akcja w historii
wojen). Pierwsza fala złożona z 12 śmigłowców transportowych przerzuciła 116 żołnierzy i 11,6 t
sprzętu. Następnie w niespełna godzinę śmigłowce przetransportowały 415 żołnierzy i 32 tony
ładunku. Był to bardzo dobry rezultat, uwzględniając, że śmigłowiec Whirlwind HAS 22 zabierał
siedmiu żołnierzy, Whirlwind HAR 2 – pięciu, a Hycomore HC 14 – zaledwie trzech. Po wylądowaniu
Brytyjczycy wzięli się do oczyszczania kwartałów przylegających do targu rybnego z grup żołnierzy i
policjantów egipskich. Francuski desant morski lądował o godz. 7 bez przeciwdziałania ze strony
przeciwnika, gdyż obroocy tej części miasta już nad ranem skapitulowali.

Wiadomości o desancie sprzymierzonych w Port Saidzie osłabiły ducha walki Egipcjan w Port Fuad.
Opanowawszy oba miasta, oddziały brytyjsko-francuskie rozpoczęły natarcie wzdłuż kanału na Al-
Kantarę, zbliżając się na 10 km do tej miejscowości. O północy z 7 na 8 listopada na skutek presji

amerykaoskiej i sowieckiego szantażu atomowego działania zostały przerwane. Alianci zdołali do tego
czasu wysadzid na ląd dwie brytyjskie brygady piechoty, częśd sił francuskiej 7. Lekkiej Dywizji
Zmechanizowanej i kilka pułków artylerii.

źródło: Archiwum „Mówią Wieki"

Prezydent Dwight D. Eisenhower, oficjalny portret z Białego Domu w Waszyngtonie

źródło: Archiwum „Mówią Wieki"

Mieszkaocy Budapesztu świętują na obalonym pomniku Stalina

źródło: Archiwum „Mówią Wieki"

Chruszczow, Gomułka i Bułganin podczas wizyty polskiej delegacji w Moskwie w grudniu 1956 r.

+zobacz więcej

Na świecie

6 listopada Dwight Eisenhower został ponownie wybrany na prezydenta Stanów Zjednoczonych.
Głosowało na niego ok. 35,5 mln Amerykanów (57,4 proc. głosów wyborców), co dało mu 457 głosów
lektorskich. Na jego rywala z Partii Demokratycznej Adlaia Stevensona oddało głos ponad 26 mln
wyborców (73 głosy elektorskie). W czasie swoich rządów Eisenhower znacznie zwiększył potencjał
nuklearny USA oraz obecnośd militarną w rejonach świata zagrożonych ekspansją komunizmu (m.in.
na Bliskim Wschodzie).

W europie

23 października 1956 roku w Budapeszcie rozpoczęły się manifestacje pod hasłami reform
demokratycznych i desowietyzacji Węgier. Demonstranci obalili wielki pomnik Stalina i próbowali
zająd gmach radia, z którego funkcjonariusze bezpieki otworzyli ogieo. Na stronę rewolucji przeszła
większośd wojska.

29 listopada na czele nowego rządu stanął Imre Nagy, który ogłosił neutralnośd Węgier, wycofanie się
z Układu Warszawskiego oraz wezwał na pomoc ONZ. Na początku listopada rozpoczęła się sowiecka
interwencja – do najcięższych walk doszło w Budapeszcie. 11 listopada powstanie węgierskie zostało
stłumione.

W Polsce

19 października 1956 roku niespodziewanie przybyła do Warszawy delegacja KPZR z Nikitą
Chruszczowem na czele, aby zablokowad przejęcie kierownictwa nad PZPR przez Władysława
Gomułkę na rozpoczynającym się VIII Plenum KC. Równocześnie oddziały Armii Czerwonej
stacjonujące w Polsce podjęły marsz na Warszawę. W trakcie burzliwych rozmów Gomułka zapewnił
Chruszczowa, że uznaje przywódczą rolę Moskwy i nie chce wyprowadzid Polski z bloku
komunistycznego; w zamian żądał zwiększenia zakresu suwerenności polskich władz. Sowieci ustąpili
i zawrócili swe oddziały do baz, a Gomułka 21 października został pierwszym sekretarzem KC PZPR.

Nad kanałem, nad Dunajem

Maciej Rosalak 27-02-2009, ostatnia aktualizacja 27-02-2009 08:50

Na Egipcjan uderzyli Izraelczycy z pomocą Brytyjczyków i Francuzów. Na Węgrów – Sowieci. USA i
ZSRR przyjęły wspólny front. Polacy wyszli obronną ręką

źródło: AKG/East News

Gen. Mosze Dajan, szef Sztabu Generalnego armii izraelskiej, fotografia z 1956 r.

+zobacz więcej

Koniec października 1956 roku stanowił jeden z najdziwniejszych i najbardziej dramatycznych
momentów w historii najnowszej.

Odwilż w Polsce zmieniła komunistyczną ekipę u władzy i dała socjalizm z bardziej ludzką twarzą.
Gomułka potrafił przekonad Chruszczowa, że nie zagraża to interesom Kraju Rad, i sowieckie czołgi
zmierzające już ku Warszawie zawróciły do koszar. Węgrzy poszli za polskim przykładem, ale za
daleko: zaczęli demontowad komunizm ze szczętem. Rychło ujrzeli tanki z czerwoną gwiazdą na
ulicach Budapesztu.

Ogromne zamieszanie w centrum Europy wykorzystali Brytyjczycy oraz Francuzi i postanowili odebrad
Egiptowi dopiero co znacjonalizowany Kanał Sueski. Namówili Izrael, aby pchnął swoją armię przez
półwysep Synaj, a kilka dni później sami wylądowali w rejonie kanału. Egipskie lotnictwo i wojska
lądowe zostały błyskawicznie rozgromione. Operacja ta jeszcze raz udowodniła, jak wielką przewagę
daje w XX wieku opanowanie środków technicznych, nowoczesna logistyka, właściwe planowanie,
wyszkolenie żołnierzy. Na papierze siły Egiptu w ludziach i sprzęcie wyglądały imponująco. Na polu
walki przegrały z kretesem.

Nie pierwszy raz i nie ostatni. Jeszcze bardziej spektakularne zwycięstwo odniósł Izrael w wojnie
sześciodniowej 1967 roku. W 1973 roku potrafił się wykaraskad z olbrzymich tarapatów, powstrzymał
atak armii egipskiej i znów zepchnął ją nad kanał. Dopiero wtedy nad Nilem postanowiono, że
Arabowie nie będą walczyd z fenomenalną armią Izraela „do ostatniego Egipcjanina”. W 1956 roku
klęska przyniosła im gorycz i wściekłośd. Paradoksalnie podobne uczucia żywili Brytyjczycy i Francuzi,
których Amerykanie pouczyli, kto rządzi Zachodem, i – wraz z Sowietami! – wydarli im za pomocą
ONZ owoce zwycięstwa militarnego.

A za zamieszanie nad Kanałem Sueskim krwawo zapłacili Węgrzy pozostawieni samym sobie przez tak
zwany wolny świat. Mocarstwa zachodnie za nic miały ich jasno wyrażoną wolę wolności i
dramatyczne wołanie o pomoc. Dostęp do terenów roponośnych i globalny układ sił okazały się
znacznie ważniejsze.

Prości ludzie nie wiedzieli tej dziwnej jesieni, czego się trzymad. Nawet czołgiści sowieccy myśleli na
początku listopada, że wysłano ich nad kanał, a nie nad Dunaj. Najmniej złudzeo mieli Polacy i tym
razem dobrze na tym wyszli. Poza takimi jak mój młodziutki sąsiad – cyrkowiec zwany Krową. Uciekł z
cyrku i przyłączył się do powstaoców w Budapeszcie. W powstaniu warszawskim był jeszcze
dzieckiem, i to w jakimś stopniu tłumaczy jego krok.