Zygmunt Wieczorek

WYMAGANIA

BEZPIECZEÑSTWA PRACY

W BUDOWNICTWIE

Warszawa 2005

PAÑSTWOWA INSPEKCJA PRACY

G³ówny Inspektorat Pracy

Departament Informacji i Promocji

www.pip.gov.pl

Redakcja

Miros³awa £¹tkowska

Projekt ok³adki

Dorota Zaj¹c

Opracowanie typograficzne i ³amanie

Barbara Charewicz

SPIS TREŒCI

Wstêp
Prawa i obowi¹zki w dziedzinie bhp osób prowadz¹cych dzia³alnoœæ
budowlan¹ i pracuj¹cych w budownictwie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

I. ZAGOSPODAROWANIE TERENU BUDOWY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Ogrodzenie terenu budowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Drogi dla ruchu pieszego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Drogi komunikacyjne dla wózków i taczek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Strefy niebezpieczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Daszki ochronne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Warunki socjalne i higieniczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Inne pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

II. SK£ADOWANIE I TRANSPORT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

Sk³adowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Magazynowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Mechaniczny za³adunek lub roz³adunek materia³ów lub wyrobów . . . . . . 20
Zawiesia i haki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Pomosty, rampy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Rêczne prace transportowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Wózki i taczki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

III. INSTALACJE I URZ¥DZENIA ELEKTROENERGETYCZNE . . . . . . . . . . . . . . 24

Zagospodarowanie elektroenergetyczne terenu budowy . . . . . . . . . . . . . . . 24
System ochrony przeciwpo¿arowej na terenie budowy . . . . . . . . . . . . . . . 26
Osoby eksploatuj¹ce urz¹dzenia i instalacje elektryczne . . . . . . . . . . . . . . 26
Terminy badañ i pomiarów urz¹dzeñ i instalacji elektrycznych na terenie
budowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Zakres i dokumentowanie badañ i pomiarów urz¹dzeñ i instalacji
elektrycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

IV. MASZYNY I URZ¥DZENIA TECHNICZNE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

Wymagania zasadnicze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Wymagania minimalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Wymagania dozoru technicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Operatorzy sprzêtu budowlanego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

V. PRACE NA WYSOKOŒCI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

Œrodki zabezpieczaj¹ce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Organizacja prac na wysokoœci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Rusztowania i ruchome podesty robocze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Klamry, podwy¿szenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Drabiny przenoœne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
Prace na s³upach, masztach, konstrukcjach wie¿owych, kominach,
konstrukcjach budowlanych bez stropów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Œrodki ochrony indywidualnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Sprzêt chroni¹cy przed upadkiem z wysokoœci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

VI. PRACE ZIEMNE

Wykopy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Roboty podziemne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

VII. PRACE REMONTOWE I ROZBIÓRKOWE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

Prace rozbiórkowe i remontowe prowadzone bez wstrzymania ruchu
zak³adu pracy lub jego czêœci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Stosowanie rozpuszczalników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Czyszczenie powierzchni i malowanie natryskowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Prace spawalnicze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
Roboty rozbiórkowe z u¿yciem materia³ów wybuchowych . . . . . . . . . . . . . 53
Prace rozbiórkowe zwi¹zane z usuwaniem azbestu . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

Posumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

Badanie, szacowanie i wartoœciowanie ryzyka zawodowego . . . . . . . . . . . 59
Piêæ kroków do oceny ryzyka zawodowego na placu budowy . . . . . . . . . . 59
Lista kontrolna funkcjonowania systemu zarz¹dzania
bezpieczeñstwem pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

Wykaz podstawowych przepisów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

SPIS TREŒCI

WSTÊP

Budownictwo, nie tylko w Polsce, nale¿y do bran¿ charakteryzuj¹cych siê

bardzo wysokim poziomem ryzyka zawodowego. Na przyk³ad w Anglii corocz-
nie œrednio 110 pracowników budownictwa traci ¿ycie w wyniku wypadku
przy pracy. W Polsce tylko w latach 2002-2004 ponad 22 tys. pracowników bu-
downictwa uleg³o wypadkom przy pracy – 279 z nich ponios³o œmieræ, a pra-
wie 500 dozna³o ciê¿kich obra¿eñ cia³a.

Wydarzenia najczêœciej powoduj¹ce wypadki w budownictwie w la-

tach 2002–2004 przedstawia tabela nr 1.

Tabela nr 1

Wydarzenie

% ogó³u poszkodowanych

w wypadkach przy pracy

2004 r.

2003 r.

2002 r.

Wypadek drogowy

23,1

15,8

20,1

Uderzenie, pochwycenie, przygniece-
nie cz³owieka przez maszyny, ich czê-
œci, urz¹dzenia, narzêdzia, œrodki
transportu

20,2

11,7

9,1

Upadek z wysokoœci

12,4

37,1

34,1

Uderzenie, przygniecenie cz³owieka
przez spadaj¹cy, wysypuj¹cy, wyle-
waj¹cy siê czynnik materialny

8,8

12,2

14,8

Upadek, potkniêcie siê, poœlizgniêcie
cz³owieka na p³aszczyŸnie

6,0

2,1

3,4

Zetkniêcie siê cz³owieka z niebez-
piecznymi i szkodliwymi substancjami
chemicznymi (¿r¹cymi, parz¹cymi,
truj¹cymi itp.)

4,5

2,3

1,5

ród³o: dane PIP

Najwiêksz¹ grupê poszkodowanych (prawie 40%) stanowi¹ pracownicy

o sta¿u pracy nieprzekraczaj¹cym roku. Najczêœciej wypadkom ulegaj¹ mura-
rze, betoniarze, cieœle oraz robotnicy budowlani stanu surowego (ok. 25%
wszystkich poszkodowanych).

Przyczyny wypadków w budownictwie:

organizacyjne (m.in. brak nadzoru, niew³aœciwe przeszkolenie, brak

kwalifikacji, tolerowanie przez nadzór niew³aœciwej technologii, brak instruk-
cji obs³ugi maszyny, dopuszczenie do pracy bez badañ lekarskich, niew³aœci-
we polecenia prze³o¿onych, nieodpowiednie sk³adowanie surowców i pro-
duktów) – 47,8%,

tzw. ludzkie (m.in. nieu¿ywanie sprzêtu ochronnego, urz¹dzeñ zabez-

pieczaj¹cych, niew³aœciwe zachowanie siê pracownika, takie jak np. przeby-
wanie w miejscach niedozwolonych, niewy³¹czenie maszyny, zbyt szybka jaz-
da; stan psychofizyczny pracownika niezapewniaj¹cy bezpiecznego wykony-
wania pracy, wynikaj¹cy np. z nadu¿ycia alkoholu lub ze zmêczenia; niepra-
wid³owe zachowanie pracownika, takie jak brawura, lekcewa¿enie zagro¿enia,
niedostateczna koncentracja) – 37,7%,

techniczne (m. in. wady konstrukcyjne lub niew³aœciwe rozwi¹zania

techniczne, brak urz¹dzeñ zabezpieczaj¹cych, wykonanie niezgodne z projek-
tem, niedotrzymanie parametrów technicznych, wady materia³owe) – 14,5%.

Analiza okolicznoœci i przyczyn wypadków przy pracy w budownictwie

oraz wyniki kontroli Pañstwowej Inspekcji Pracy wskazuj¹, ¿e najczêstsze przy-
czyny nieprawid³owoœci w dziedzinie bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia pra-
cowników wystêpuj¹cych na placach budowy to:

niski poziom wiedzy z zakresu bhp wœród pracowników i pracodawców;

minimalizacja kosztów budowy przez oszczêdzanie na wydatkach, któ-

re mog³yby zapewniæ wy¿szy poziom bezpieczeñstwa, oraz anga¿owanie pra-
cowników o niskich kwalifikacjach;

niedokonywanie lub niew³aœciwa ocena ryzyka zawodowego i nieinfor-

mowanie o nim pracowników.

Podkreœlenia wymaga zbyt ma³e zainteresowanie problematyk¹ bhp perso-

nelu sprawuj¹cego samodzielne funkcje techniczne w budownictwie (kierow-
nik budowy, kierownicy robót, inspektor nadzoru inwestorskiego).

Niezale¿nie od powy¿szych ustaleñ nale¿y mieæ równie¿ œwiadomoœæ, ¿e

w bran¿y budowlanej:

kontrakty na realizacjê inwestycji budowlanych zawierane s¹ zazwy-

czaj w drodze przetargu. Wygrywa ten, kto zaproponuje najni¿sz¹ cenê i naj-

WSTÊP

krótszy czas realizacji. W zwi¹zku z tym na ekipê budowlan¹ wywierana jest
presja, aby zadanie zosta³o wykonane szybko i po minimalnych kosztach;

zadania inwestycyjne, z wyj¹tkiem tych najmniejszych, realizowane s¹

przez wielu podwykonawców. Stwarza to szereg problemów w sferze zarz¹-
dzania, w tym odnosz¹cych siê do koordynacji prac na placu budowy;

wiêkszoœæ prac budowlanych wykonywana jest pod go³ym niebem,

w zwi¹zku z czym wystêpuj¹ tu szczególnie niebezpieczne warunki pracy
sprzyjaj¹ce aktywizacji zagro¿eñ zawodowych;

budownictwo charakteryzuje siê du¿¹ zmiennoœci¹ frontu robót. Nie

tylko ka¿dy plac budowy jest inny, ale równie¿ w ramach tej samej budowy
zmieniaj¹ siê warunki pracy i zagro¿enia zawodowe.

PRAWA I OBOWI¥ZKI W DZIEDZINIE

BEZPIECZEÑSTWA I HIGIENY PRACY

OSÓB PRACUJ¥CYCH W BUDOWNICTWIE

Prawa i obowi¹zki w dziedzinie bezpieczeñstwa i higieny pracy osób pra-

cuj¹cych w budownictwie uregulowane s¹ w przepisach prawa pracy oraz pra-
wa budowlanego.

Je¿eli chodzi o prawo pracy, stosowne regulacje dotycz¹ce pracodawców,

osób kieruj¹cych pracownikami i pracowników zawarte s¹ w ustawie Kodeks pra-
cy (patrz: Wykaz podstawowych przepisów, poz. 1) i przepisach wykonawczych.
Zestawienie obowi¹zków pracodawców i osób kieruj¹cych pracownikami zawie-
ra tabela nr 2, natomiast praw i obowi¹zków pracowników – tabela nr 3.

Tabela nr 2

PRAWA I OBOWI¥ZKI

...

Pracodawca/osoba

pe³ni¹ca funkcje

kierownicze

na budowie

Obowi¹zki z zakresu bezpieczeñstwa

i higieny pracy

Pracodawca

organizowanie pracy w sposób zapewniaj¹cy bez-
pieczne i higieniczne warunki pracy,

zapewnienie systematycznych kontroli stanu bezpie-
czeñstwa i higieny pracy oraz ustalenie sposobów re-
jestracji nieprawid³owoœci i metod ich usuwania,

PRAWA I OBOWI¥ZKI...

zapewnienie przestrzegania przepisów oraz zasad bez-
pieczeñstwa i higieny pracy, wydawanie poleceñ usu-
niêcia uchybieñ w tym zakresie oraz kontrolowanie
wykonania tych poleceñ,

zapewnienie wykonania nakazów, wyst¹pieñ, decyzji
i zarz¹dzeñ wydawanych przez organy nadzoru
nad warunkami pracy,

ocenianie i dokumentowanie ryzyka zawodowego wy-
stêpuj¹cego na terenie budowy przy okreœlonych pra-
cach oraz stosowanie niezbêdnych œrodków profilak-
tycznych zmniejszaj¹cych ryzyko,

informowanie pracowników o ryzyku zawodowym,
które wi¹¿e siê z wykonywan¹ prac¹, oraz o zasadach
ochrony przed zagro¿eniami.

udostêpnianie pracownikom do sta³ego korzystania ak-
tualnych instrukcji bezpieczeñstwa i higieny pracy;

Osoba kieruj¹ca
pracownikami
(kierownik budowy,
robót, majster,
brygadzista –
stosownie do
zakresu dzia³ania
i uprawnieñ)

organizowanie stanowisk pracy zgodnie z przepisami
i zasadami bezpieczeñstwa i higieny pracy,

dbanie o sprawnoœæ œrodków ochrony indywidualnej
oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,

organizowanie, przygotowywanie i prowadzenie prac
uwzglêdniaj¹ce zabezpieczenie pracowników
przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi
i innymi, zwi¹zanymi z warunkami œrodowiska pracy,

dbanie o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeñ
pracy i wyposa¿enia technicznego, a tak¿e o spraw-
noœæ œrodków ochrony zbiorowej i ich stosowanie
zgodnie z przeznaczeniem,

egzekwowanie przestrzegania przez pracowników
przepisów i zasad bezpieczeñstwa i higieny pracy,

zapewnienie wykonania zaleceñ lekarza sprawuj¹cego
opiekê zdrowotn¹ nad pracownikami,

w razie stwierdzenia bezpoœredniego zagro¿enia dla
¿ycia lub zdrowia pracowników niezw³oczne wstrzy-
manie prac i podjêcie dzia³añ w celu usuniêcia tego
zagro¿enia.

PRAWA I OBOWI¥ZKI

...

Tabela nr

Pracownicy

Obowi¹zki

Pracownik jest obowi¹zany:

znaæ przepisy i

zasady bezpieczeñstwa i

higieny pracy

braæ udzia³ w

szkoleniu i

instrukta¿u z

tego zakresu oraz

poddawaæ siê wymaganym egzaminom sprawdzaj¹cym,

wykonywaæ pracê w

sposób zgodny z

przepisami i

zasa-

dami bezpieczeñstwa i

higieny pracy oraz stosowaæ siê

wydawanych w

tym zakresie poleceñ i

wskazówek

prze³o¿onych,

dbaæ o

nale¿yty stan maszyn, urz¹dzeñ, narzêdzi i

sprzê-

tu oraz o

porz¹dek i

³ad w

miejscu pracy

stosowaæ œrodki ochrony zbiorowej, a

tak¿e u¿ywaæ przy-

dzielonych œrodków ochrony indywidualnej oraz odzie¿y

iobuwia roboczego, zgodnie z

ich przeznaczeniem,

poddawaæ siê wstêpnym, okresowym i

kontrolnym oraz

innym zaleconym badaniom lekarskim i

stosowaæ siê

wskazañ lekarskich,

niezw³ocznie zawiadomiæ prze³o¿onego o

zauwa¿onym

zak³adzie pracy wypadku albo zagro¿eniu ¿ycia lub

zdrowia ludzkiego oraz ostrzec wspó³pracowników

tak¿e inne osoby znajduj¹ce siê w

rejonie zagro¿enia

gro¿¹cym im niebezpieczeñstwie,

wspó³dzia³aæ z

pracodawc¹ i

prze³o¿onymi w

wype³nia-

niu obowi¹zków dotycz¹cych bezpieczeñstwa i

higieny

pracy

Uprawnienia

niezw³ocz

zawiadomieniu o tym prze-

³o¿onego pracownik ma prawo do:

powstrzymania siê od wykonywania pracy - w razie gdy

warunki pracy nie odpowiadaj¹ przepisom bezpieczeñ-

stwa i higieny pracy i stwarzaj¹ bezpoœrednie zagro¿enie

dla zdrowia lub ¿ycia pracownika albo gdy wykonywana

przez niego praca grozi takim niebezpieczeñstwem in-

nym osobom,

oddalenia siê z miejsca zagro¿enia - je¿eli powstrzymanie

siê od wykonywania pracy nie usuwa zagro¿enia dla

zdrowia lub ¿ycia pracownika albo innych osób,

achowania wynagrodzenia w przypadkach, o których

mowa powy¿ej,

rzednim

zawiadomieniu o tym prze³o¿one-

go pracownik ma prawo do:

powstrzymania siê od wykonywania pracy wymagaj¹cej

szczególnej sprawnoœci psychofizycznej w przypadku,

gdy stan psychofizyczny pracownika nie zapewnia bez-

piecznego wykonywania pracy i stwarza zagro¿enie dla

innych osób.

AGA

Uprawnienia powy¿sze nie dotycz¹ pracowników

, których

obowi¹zkiem pracowniczym jest ratowanie ¿ycia ludzkiego

lub mienia.

PRAWA I OBOWI¥ZKI...

Pracodawca jest obowi¹zany odbyæ szkolenie w dziedzinie bezpieczeñ-

stwa i higieny pracy w zakresie niezbêdnym do wykonywania ci¹¿¹cych
na nim obowi¹zków. Szkolenie to powinno byæ okresowo powtarzane.

Bardzo czêsto ma miejsce sytuacja, gdy na tej samej budowie prace wyko-

nuj¹ jednoczeœnie pracownicy zatrudnieni przez ró¿nych pracodawców. Pra-
codawcy ci maj¹ wtedy obowi¹zek:

wspó³pracowaæ ze sob¹,

wyznaczyæ koordynatora sprawuj¹cego nadzór nad bezpieczeñstwem
i higien¹ pracy wszystkich pracowników zatrudnionych na budowie,

ustaliæ zasady wspó³dzia³ania uwzglêdniaj¹ce sposoby postêpowania
w przypadku wyst¹pienia zagro¿eñ dla zdrowia lub ¿ycia pracowników.

Podstawowe prawa i obowi¹zki uczestników procesu budowlanego odno-

sz¹ce siê bezpoœrednio do bezpieczeñstwa pracy przedstawia tabela nr 4.

Pracodawca oraz ka¿da kieruj¹ca pracownikami osoba s¹ zobowi¹za-
ni znaæ, w zakresie niezbêdnym do wykonywania ci¹¿¹cych na nich
obowi¹zków, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady
bezpieczeñstwa i higieny pracy.

Je¿eli chodzi o prawo budowlane, stosowne regulacje zawarte s¹ w usta-
wie Prawo budowlane (patrz: Wykaz..., poz. 12) i przepisach wykonaw-
czych wydanych na jego podstawie. Prawo budowlane okreœla szczegó-
³owo wszystkie prawa i obowi¹zki uczestników procesu budowlanego,
do których zalicza: inwestora, inspektora nadzoru inwestorskiego, pro-
jektanta, kierownika budowy lub kierownika robót.

PRAWA I OBOWI¥ZKI

...

Tabela nr 4

Obowi¹zki

zawiadomienie o

zamiarze rozpoczêcia robót budowlanych w³aœciwego

inspektora pracy na

7 dni przed

rozpoczêciem budowy lub rozbiórki,

której przewiduje siê wykonywanie robót budowlanych trwaj¹cych

d³u¿ej ni¿

30 dni roboczych przy

jednoczesnym zatrudnieniu co naj-

mniej

20 osób albo na

której planowany zakres robót przekracza

500

osobodni

(patrz:

ykaz

..., poz. 3);

organizowanie procesu budowy

, z

uwzglêdnieniem zawartych w

przepi-

sach zasad bezpieczeñstwa i

ochrony zdrowia, a

szczególnoœci za-

pewnienie:

–

opracowania projektu budowlanego i, stosownie do

potrzeb, innych

projektów

–

objêcia kierownictwa budowy przez kierownika budowy

–

opracowania planu bezpieczeñstwa i

ochrony zdrowia;

sporz¹dzenie lub zapewnienie sporz¹dzenia, przed

rozpoczêciem budo-

, planu bezpieczeñstwa i

ochrony zdrowia, uwzglêdniaj¹c specyfikê

obiektu budowlanego i

warunki prowadzenia robót budowlanych,

tym planowane jednoczesne prowadzenie robót budowlanych i

pro-

dukcji przemys³owej (w

oparciu o

informacjê sporz¹dzon¹ przez projek-

tanta).

Prawa

wystêpowanie do

inwe-

stora o

zmiany w

rozwi¹-

zaniach projektowych,

je¿eli s¹ one uzasadnio-

ne koniecznoœci¹ zwiêk-

szenia bezpieczeñstwa

realizacji robót budowla-

nych;

Uczestnik procesu

budowlanego

Inwestor

Kierownik

budowy

PRAWA I OBOWI¥ZKI ...

Uwaga!

Plan bezpieczeñstwa i

ochrony zdrowia na

budowie sporz¹dza

siê, je¿eli:

trakcie budowy wykonywany bêdzie przynajmniej jeden z

nastêpuj¹-

cych rodzajów robót budowlanych:

–

których charakter

, organizacja lub miejsce prowadzenia stwarza szcze-

gólnie wysokie ryzyko powstania zagro¿enia bezpieczeñstwa i

zdrowia

ludzi, a

szczególnoœci przysypania ziemi¹ lub upadku z

wysokoœci,

–

przy

prowadzeniu których wystêpuj¹ dzia³ania substancji chemicz-

nych lub czynników biologicznych zagra¿aj¹cych bezpieczeñstwu

izdrowiu ludzi,

–

stwarzaj¹cych zagro¿enie promieniowaniem jonizuj¹cym,

–

prowadzonych w

pobli¿u linii wysokiego napiêcia lub czynnych linii

komunikacyjnych,

–

stwarzaj¹cych ryzyko utoniêcia pracowników

–

prowadzonych w

studniach, pod

ziemi¹ i

tunelach,

–

wykonywanych przez kieruj¹cych pojazdami zasilanymi z

linii napo-

wietrznych,

–

wykonywanych w

kesonach, z

atmosfer¹ wytwarzan¹ ze sprê¿onego

powietrza,

–

wymagaj¹cych u¿ycia materia³ów wybuchowych,

–

prowadzonych przy

monta¿u i

demonta¿u ciê¿kich elementów prefa-

brykowanych;

przewidywane roboty budowlane maj¹ trwaæ d³u¿ej ni¿

30 dni robo-

czych i

jednoczeœnie bêdzie przy

nich zatrudnionych co najmniej

20 pra-

cowników lub pracoch³onnoœæ planowanych robót bêdzie przekra-

czaæ

500 osobodni;

ustosunkowanie siê

dzienniku budowy

zaleceñ w

nim

zawartych.

PRAWA I OBOWI¥ZKI

...

prowadzenie dokumentacji budowy;

zapewnienie geodezyjnego wytyczenia obiektu oraz zorganizowanie bu-

dowy i

kierowanie budow¹ obiektu budowlanego w

sposób zgodny

projektem i

pozwoleniem na

budowê, przepisami, w

tym techniczno-

-budowlanymi, oraz przepisami bezpieczeñstwa i

higieny pracy;

koordynowanie realizacji zadañ zapobiegaj¹cych zagro¿eniom bezpie-

czeñstwa i

ochrony zdrowia:

–

przy

opracowywaniu technicznych lub organizacyjnych za³o¿eñ pla-

nowanych robót budowlanych lub ich poszczególnych etapów

, które

maj¹ byæ prowadzone jednoczeœnie lub kolejno,

–

przy

planowaniu czasu wymaganego do

zakoñczenia robót budowla-

nych lub ich poszczególnych etapów;

koordynowanie dzia³añ zapewniaj¹cych przestrzeganie podczas wyko-

nywania robót budowlanych zasad bezpieczeñstwa i

ochrony zdrowia

zawartych w

przepisach bezpieczeñstwa i

higieny pracy oraz w

planie

bezpieczeñstwa i

ochrony zdrowia;

wprowadzanie niezbêdnych zmian w

informacji dotycz¹cej bezpieczeñ-

stwa i

ochrony zdrowia oraz w

planie bezpieczeñstwa i

ochrony zdro-

wia, wynikaj¹cych z

postêpu wykonywanych robót budowlanych;

wstrzymanie robót budowlanych w

przypadku stwierdzenia mo¿liwoœci

powstania zagro¿enia oraz bezzw³oczne zawiadomienie o

tym w³aœci-

wego organu;

realizacja zaleceñ wpisanych do

dziennika budowy;

zapewnienie, w

razie potrzeby

, udzia³u w

opracowaniu projektu osób po-

siadaj¹cych uprawnienia budowlane do

projektowania w

odpowiedniej

PRAWA I OBOWI¥ZKI ...

specjalnoœci oraz wzajemne skoordynowanie techniczne

wykonanych przez te osoby opracowañ projektowych, za-

pewniaj¹ce uwzglêdnienie zawartych w

przepisach zasad

bezpieczeñstwa i

ochrony zdrowia w

procesie budowy

uwzglêdnieniem specyfiki projektowanego obiektu bu-

dowlanego;

sporz¹dzenie informacji dotycz¹cej bezpieczeñstwa

iochrony zdrowia ze wzglêdu na

specyfikê projektowane-

go obiektu budowlanego, uwzglêdnianej w

planie bezpie-

czeñstwa i

ochrony zdrowia;

uzyskanie wymaganych opinii, uzgodnieñ i

sprawdzeñ

rozwi¹zañ projektowych w

zakresie wynikaj¹cym z

prze-

pisów;

wydawanie kierownikowi budowy lub kierownikowi robót

poleceñ potwierdzonych wpisem do

dziennika budowy

dotycz¹cych usuniêcia nieprawid³owoœci lub zagro¿eñ;

¿¹danie od

kierownika budowy lub kierownika robót

wstrzymania dalszych robót budowlanych w

przypadku,

gdyby ich kontynuacja mog³a wywo³aæ zagro¿enie b¹dŸ

spowodowaæ niedopuszczaln¹ niezgodnoœæ z

projektem

lub pozwoleniem na

budowê.

wstêp na

teren budowy i

dokonywanie

zapisów w

dzienniku budowy dotycz¹-

cych jej realizacji;

¿¹danie wpisem do

dziennika budowy

wstrzymania robót budowlanych w

ra-

zie stwierdzenia mo¿liwoœci powstania

zagro¿enia.

Projektant

Inspektor nadzoru

inwestorskiego

Zagospodarowanie terenu budowy powinno byæ wykonane przed rozpo-

czêciem robót budowlanych. Powinno ono obejmowaæ w szczególnoœci:

ogrodzenie terenu;

wyznaczenie stref niebezpiecznych;

wykonanie dróg, wyjœæ i przejœæ dla pieszych;

doprowadzenie mediów (energii elektrycznej i wody);

urz¹dzenie pomieszczeñ higieniczno-sanitarnych i socjalnych;

zapewnienie oœwietlenia naturalnego i sztucznego;

zapewnienie ³¹cznoœci telefonicznej;

urz¹dzenie sk³adowisk materia³ów i wyrobów.

Ogrodzenie terenu budowy

Nale¿y uniemo¿liwiæ wejœcie osobom nieupowa¿nionym na teren budowy

lub robót poprzez:

ogrodzenie terenu budowy;

je¿eli ogrodzenie terenu budowy lub robót nie jest mo¿liwe, nale¿y

oznakowaæ granice terenu za pomoc¹ tablic ostrzegawczych, a w razie potrze-
by zapewniæ sta³y nadzór.

Wysokoœæ ogrodzenia powinna wynosiæ co najmniej 1,5 m i nie mo¿e

stwarzaæ zagro¿enia dla ludzi.

Drogi dla ruchu pieszego

Na budowie szerokoœæ drogi przeznaczonej dla ruchu pieszego jednokie-

runkowego powinna wynosiæ co najmniej 0,75 m, a dla dwukierunkowego – co
najmniej – 1,2 m.

Pochylnie, po których dokonuje siê rêcznego przenoszenia ciê¿arów, nie

powinny mieæ spadków wiêkszych ni¿ 10%.

Przejœcia o pochyleniu wiêkszym ni¿ 15% nale¿y zaopatrzyæ w listwy umo-

cowane poprzecznie w odstêpach nie mniejszych ni¿ 0,4 m lub w schody o sze-
rokoœci nie mniejszej ni¿ 0,75 m, z co najmniej jednostronnym zabezpiecze-
niem balustrad¹ ochronn¹.

Wyjœcia z magazynów oraz przejœcia pomiêdzy budynkami wychodz¹ce

na drogi nale¿y zabezpieczyæ porêczami ochronnymi umieszczonymi na wy-
sokoœci 1,1 m lub w inny sposób, np. przez wykonanie tzw. labiryntów.

Drogi komunikacyjne dla wózków i taczek

Na terenie budowy drogi komunikacyjne dla wózków i taczek nie mog¹

byæ nachylone wiêcej ni¿:

4% – dla wózków szynowych,

5% – dla wózków bezszynowych,

10% – dla taczek.

Drogi komunikacyjne dla wózków i taczek, usytuowane nad poziomem te-

renu powy¿ej 1 m, musz¹ byæ zabezpieczone balustrad¹ ochronn¹.

Strefy niebezpieczne

Przejœcia i strefy niebezpieczne znajduj¹ce siê na terenie budowy nale¿y

oœwietliæ i oznakowaæ znakami ostrzegawczymi lub znakami zakazu.

Strefê niebezpieczn¹ nale¿y ogrodziæ w sposób uniemo¿liwiaj¹cy dostêp

do niej osobom postronnym.

Strefa niebezpieczna, w której istnieje zagro¿enie spadania z wysokoœci
przedmiotów:

powinna byæ ogrodzona balustradami ochronnymi;

w swym najmniejszym wymiarze liniowym, liczonym od p³aszczyzny

obiektu budowlanego, nie mo¿e wynosiæ mniej ni¿ 1/10 wysokoœci, z której
mog¹ spadaæ przedmioty, lecz nie mniej ni¿ 6 m. W zwartej zabudowie miej-

I. ZAGOSPODAROWANIE TERENU BUDOWY

Stref¹ niebezpieczn¹ na terenie budowy jest ka¿de miejsce, w którym
wystêpuj¹ zagro¿enia dla zdrowia lub ¿ycia ludzi.

Balustrada ochronna powinna sk³adaæ siê z deski krawê¿nikowej o wy-

sokoœci 0,15 m i porêczy ochronnej umieszczonej na wysokoœci 1,1 m. Wol-
n¹ przestrzeñ pomiêdzy desk¹ krawê¿nikow¹ a porêcz¹ nale¿y wype³niæ
w sposób zabezpieczaj¹cy pracowników przed upadkiem z wysokoœci np.
pe³n¹ p³yt¹, siatk¹, pionowymi tralkami.

skiej strefa niebezpieczna mo¿e byæ zmniejszona pod warunkiem zastosowa-
nia innych rozwi¹zañ technicznych lub organizacyjnych zabezpieczaj¹cych
przed spadaniem przedmiotów, np. siatek ochronnych.

Daszki ochronne

Przejœcia, przejazdy i stanowiska pracy w strefie niebezpiecznej nale¿y

zabezpieczyæ daszkami ochronnymi. Daszki ochronne powinny znajdowaæ
siê na wysokoœci nie mniejszej ni¿ 2,4 m nad terenem w najni¿szym miejscu
i byæ nachylone pod k¹tem 45° w kierunku Ÿród³a zagro¿enia. Pokrycie dasz-
ków powinno byæ szczelne i odporne na przebicie przez spadaj¹ce przed-
mioty. W miejscach przejœæ i przejazdów szerokoœæ daszka ochronnego po-
winna byæ co najmniej o 0,5 m wiêksza z ka¿dej strony ni¿ szerokoœæ przej-
œcia lub przejazdu.

Warunki socjalne i higieniczne

Warunki socjalne i higieniczne na terenie budowy powinny spe³niaæ wyma-

gania obowi¹zuj¹ce powszechnie, zawarte w ogólnych przepisach bezpieczeñ-
stwa i higieny pracy (patrz: Wykaz..., poz. 2), z nastêpuj¹cymi wyj¹tkami ujêty-
mi w przepisach szczegó³owych (patrz: Wykaz..., poz. 3):

na terenie budowy, na której roboty budowlane wykonuje wiêcej
ni¿ 20 pracuj¹cych, zabrania siê urz¹dzania w jednym pomieszczeniu
szatni i jadalni;

dopuszczalne jest korzystanie z istniej¹cych na terenie budowy po-
mieszczeñ i urz¹dzeñ higieniczno-sanitarnych inwestora, je¿eli prze-
widuje to zawarta umowa;

je¿eli wymaga tego bezpieczeñstwo lub ochrona zdrowia osób wyko-
nuj¹cych roboty budowlane albo gdy wynika to z rodzaju wykonywa-
nych robót, nale¿y zapewniæ osobom wykonuj¹cym takie roboty po-
mieszczenia do odpoczynku lub pomieszczenia mieszkalne;

stacjonarne pomieszczenia mieszkalne powinny posiadaæ wystarczaj¹ce
wyposa¿enie sanitarne, jadalniê, pomieszczenie do odpoczynku, ³ó¿ka,
szafki kuchenne, sto³y i krzes³a z oparciami, stosownie do liczby osób.

Warunki socjalne i higieniczne

u¿ywanie daszków ochronnych jako rusztowañ lub miejsc sk³adowania
narzêdzi, sprzêtu, materia³ów.

Zabronione jest:

Inne pomieszczenia

przeznaczone na pobyt ludzi

W pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi, w których jest wyko-

nywana lekka praca fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych powinno byæ
zapewnione ogrzewanie do temperatury nie ni¿szej ni¿ 18°C. Natomiast w po-
mieszczeniach do ogrzewania siê pracowników temperatura powinna wynosiæ
co najmniej 16°C.

I. ZAGOSPODAROWANIE TERENU BUDOWY

Sk³adowanie

Na terenie budowy nale¿y wyznaczyæ miejsca do sk³adowania materia³ów

i wyrobów. Miejsca te powinny byæ wyrównane do poziomu, utwardzone i od-
wodnione.

Do³y na wapno gaszone powinny mieæ umocnione œciany i byæ zabezpie-

czone balustradami ochronnymi umieszczonymi w odleg³oœci nie mniejszej
ni¿ 1 m od krawêdzi do³u.

Sk³adowiska materia³ów, wyrobów i urz¹dzeñ technicznych nale¿y wyko-

naæ w sposób wykluczaj¹cy mo¿liwoœæ wywrócenia, zsuniêcia, rozsuniêcia siê
lub spadniêcia sk³adowanych wyrobów i urz¹dzeñ.

Materia³y drobnicowe uk³ada siê w stosy o wysokoœci nie wiêkszej

ni¿ 2 m. Stosy materia³ów workowanych uk³ada siê w warstwach krzy¿owo
do wysokoœci nieprzekraczaj¹cej 10 warstw. Odleg³oœæ stosów nie powin-
na byæ mniejsza ni¿:

0,75 m – od ogrodzenia lub zabudowañ;

5 m – od sta³ego stanowiska pracy.

Wchodzenie i schodzenie ze stosu utworzonego ze sk³adowanych materia-

³ów lub wyrobów jest dopuszczalne wy³¹cznie przy u¿yciu drabiny lub schodni.

opieranie sk³adowanych materia³ów lub wyrobów o p³oty, s³upy napo-
wietrznych linii elektroenergetycznych, konstrukcje wsporcze sieci
trakcyjnej lub œciany obiektu budowlanego:

sytuowanie stanowisk pracy, sk³adowisk wyrobów i materia³ów lub
maszyn i urz¹dzeñ budowlanych bezpoœrednio pod napowietrznymi
liniami elektroenergetycznymi lub w odleg³oœci, liczonej w poziomie
od skrajnych przewodów, mniejszej ni¿:

– 3 m – dla linii o napiêciu znamionowym nieprzekraczaj¹cym 1 kV;
– 5 m – dla linii o napiêciu znamionowym powy¿ej 1 kV, lecz nieprze-

kraczaj¹cym 15 kV;

Zabronione jest:

– 10 m – dla linii o napiêciu znamionowym powy¿ej 15 kV, lecz nieprze-

kraczaj¹cym 30 kV;

– 15 m – dla linii o napiêciu znamionowym powy¿ej 30 kV, lecz nieprze-

kraczaj¹cym 110 kV;

– 30 m – dla linii o napiêciu znamionowym powy¿ej 110 kV.

Magazynowanie

Na terenie budowy substancje i preparaty niebezpieczne nale¿y przecho-

wywaæ i u¿ytkowaæ zgodnie z instrukcjami producenta. Przemieszczanie tych
towarów jest dopuszczalne wy³¹cznie w opakowaniach producenta.

W przypadku przechowywania w magazynach substancji i preparatów nie-

bezpiecznych nale¿y informacjê o tym zamieœciæ na tablicach ostrzegaw-
czych, umieszczonych w widocznych miejscach.

W pomieszczeniach magazynowych powinny byæ umieszczone tablice

okreœlaj¹ce dopuszczalne obci¹¿enie rega³ów magazynowych, a tak¿e dopusz-
czalne obci¹¿enie powierzchni stropu.

Mechaniczny za³adunek lub roz³adunek

materia³ów lub wyrobów

Zabronione jest podczas mechanicznego za³adunku lub roz³adunku mate-

ria³ów lub wyrobów przemieszczanie ich nad ludŸmi lub kabin¹, w której znaj-
duje siê kierowca. Na czas wykonywania tych czynnoœci kierowca jest obowi¹-
zany opuœciæ kabinê.

Przy wykonywaniu robót budowlanych przy u¿yciu maszyn lub innych

urz¹dzeñ technicznych bezpoœrednio pod lini¹ wysokiego napiêcia – nale¿y
uzgodniæ bezpieczne warunki pracy z jej u¿ytkownikiem. Wszystkie ruchome

II. SK£ADOWANIE I TRANSPORT

Materia³ami niebezpiecznymi s¹ w szczególnoœci substancje i preparaty
chemiczne zaliczone do niebezpiecznych, zgodnie z ustaw¹ z 11 stycz-
nia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych (Dz.U. nr 11,
poz. 84, z póŸniejszymi zmianami) oraz z wydanym na jej podstawie
rozporz¹dzeniem Ministra Zdrowia z 11 lipca 2002 r. w sprawie kryte-
riów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz.U.
nr 171, poz. 1666 z póŸniejszymi zmianami).

maszyny i urz¹dzenia eksploatowane na terenie budowy, które mog¹ zbli¿yæ
siê na niebezpieczn¹ odleg³oœæ do napowietrznych lub kablowych linii elektro-
energetycznych, powinny byæ wyposa¿one w sygnalizatory napiêcia.

Do przemieszczania ³adunków p³ynnych lub plastycznych oraz materia³ów

¿r¹cych i parz¹cych nale¿y stosowaæ specjalne pojemniki, a do ³adunków p³yn-
nych w balonach – palety ze œcianami bocznymi.

Zawiesia i haki

Przed rozpoczêciem ka¿dej zmiany roboczej haki powinny byæ poddane

ocenie pod wzglêdem ustalenia ich przydatnoœci do dalszej pracy. Je¿eli
przy przemieszczaniu ³adunków zachodzi mo¿liwoœæ wysuniêcia siê zawiesia
z gardzieli haka, nale¿y stosowaæ haki wyposa¿one w urz¹dzenia zamykaj¹ce
gardziel.

stosowanie elementów s³u¿¹cych do zawieszania ³adunku na haku
(pierœcieni, ogniw, pêtli), których wymiary uniemo¿liwiaj¹ swobodne
w³o¿enie elementów na dno gardzieli haka;

wykonywanie wêz³ów na linach i ³añcuchach i ³¹czenie lin stalowych
na d³ugoœci.

Na zawiesiu nale¿y umieœciæ napis okreœlaj¹cy jego dopuszczalne obci¹¿e-
nie robocze oraz termin ostatniego i nastêpnego badania.

Pomosty, rampy

P³yty pomostowe do przemieszczania ³adunku z pojazdu na rampê lub

na drugi pojazd powinny zapewniaæ bezpieczne przemieszczanie tych ³adun-
ków. P³yty te powinny byæ trwale oznaczone z wyraŸnym napisem informuj¹-
cym o dopuszczalnym obci¹¿eniu roboczym.

Pomosty i stojaki u¿ywane do prze³adunku powinny odpowiadaæ wymaga-

niom wytrzyma³oœciowym, a ich dopuszczalne obci¹¿enie powinno byæ trwa-
le uwidocznione wyraŸnym napisem.

Pomosty lub rampy, przeznaczone do przejazdu pojazdów i sprzêtu, po-

winny byæ szersze o 1,2 m od pojazdów i zabezpieczone barierami ochronny-
mi oraz zawieraæ prowadnice dla kó³ pojazdów. Prêdkoœæ pojazdów na pomo-
stach i rampach nie powinna przekraczaæ 5 km/h.

Podstawki ³adunkowe i palety powinny mieæ g³adkie powierzchnie i kra-

wêdzie.

Pomosty, rampy

Zabronione jest:

Rêczne prace transportowe

Na budowie szczególn¹ uwagê nale¿y przywi¹zywaæ do w³aœciwej organi-

zacji rêcznych prac transportowych, w tym stosowanych metod pracy.

Tam, gdzie jest to mo¿liwe, powinien byæ stosowany sprzêt pomocniczy,

odpowiednio dobrany do wielkoœci, masy i rodzaju transportowanych przed-
miotów, zapewniaj¹cy bezpieczne i dogodne wykonywanie pracy. Przedmiot
przemieszczany rêcznie nie powinien ograniczaæ pola widzenia pracownika.

Wózki i taczki

Dopuszczalna masa ³adunku przemieszczanego na wózku po terenie p³a-

skim o twardej nawierzchni nie mo¿e przekraczaæ 450 kg na pracownika,
³¹cznie z mas¹ wózka. Przy przemieszczaniu ³adunku na wózku po pochyle-

II. SK£ADOWANIE I TRANSPORT

Podstawowe zasady bezpieczeñstwa

przy rêcznych pracach transportowych

Niedopuszczalne jest rêczne przemieszczanie przedmiotów przez

pomieszczenia, schody, korytarze albo drzwi zbyt w¹skie w stosunku
do rozmiarów tych przedmiotów, je¿eli stwarza to zagro¿enia wypadkowe.

Ostre, wystaj¹ce elementy przedmiotów przemieszczanych powin-

ny byæ zabezpieczone w sposób zapobiegaj¹cy powstawaniu urazów.

Masa przedmiotów przenoszonych przez jednego pracownika nie

mo¿e przekraczaæ:

30 kg – przy pracy sta³ej,

50 kg – przy pracy dorywczej.

Niedopuszczalne jest rêczne przenoszenie przedmiotów o masie

przekraczaj¹cej 30 kg na wysokoœæ powy¿ej 4 m lub na odleg³oœæ przekra-
czaj¹c¹ 25 m.

Przenoszenie przedmiotów, których d³ugoœæ przekracza 4 m i ma-

sa 30 kg, powinno odbywaæ siê zespo³owo, pod warunkiem aby na jedne-
go pracownika przypada³a masa nieprzekraczaj¹ca:

25 kg – przy pracy sta³ej,

42 kg – przy pracy dorywczej.

Niedopuszczalne jest zespo³owe przemieszczanie przedmiotów

o masie przekraczaj¹cej 500 kg.

niach wiêkszych ni¿ 5% masa ³adunku, ³¹cznie z mas¹ wózka, nie mo¿e
przekraczaæ 350 kg.

rêczne przemieszczanie ³adunków na wózkach po pochyleniach po-
wierzchni wiêkszych ni¿ 8% oraz na odleg³oœæ wiêksz¹ ni¿ 200 m.

Wózki powinny zapewniaæ stabilnoœæ przy za³adunku i roz³adunku.

Wózki przemieszczane na szynach oraz wózki ko³owe przemieszczane
na pochyleniach powinny posiadaæ sprawnie dzia³aj¹ce hamulce.

Sposób ³adowania oraz rozmieszczenia ³adunków na wózkach i taczkach

powinien zapewniaæ ich równowagê i stabilnoœæ podczas przemieszczania.
Przedmioty przewo¿one na wózkach nie powinny wystawaæ poza obrys wóz-
ka i przys³aniaæ pola widzenia. W wyj¹tkowych przypadkach dopuszczalne jest
przewo¿enie przedmiotów w warunkach niespe³nienia tych wymagañ, o ile
praca odbywa siê pod nadzorem zapewniaj¹cym bezpieczne jej wykonanie.

Masa ³adunku przemieszczanego na taczce, ³¹cznie z mas¹ taczki, nie mo-

¿e przekraczaæ:

100 kg – po twardej nawierzchni,

75 kg – po nawierzchni nieutwardzonej.

Wózki i taczki

przemieszczanie ³adunku na taczce po pochyleniach wiêkszych ni¿ 8%
oraz na odleg³oœæ przekraczaj¹c¹ 200 m.

Niedopuszczalne jest:

Na budowach wystêpuj¹ warunki œrodowiskowe stwarzaj¹ce zwiêkszone za-

gro¿enie pora¿enia pr¹dem elektrycznym (np. wilgoæ, ciasnota, nagromadzenie
elementów przewodz¹cych). W takich warunkach nale¿y wprowadziæ odpo-
wiednie obostrzenia i stosowaæ specjalne rozwi¹zania instalacji elektrycznych.

Tymczasem na bardzo wielu budowach stan techniczny instalacji elek-

trycznych budzi powa¿ne zastrze¿enia. Powszechne jest równie¿ stosowanie
niewystarczaj¹cych œrodków ochrony przed pora¿eniem pr¹dem elektrycznym,
a mianowicie:

u¿ytkowanie bezpieczników topikowych jako urz¹dzeñ samoczynne-
go wy³¹czenia. Czêsto wystêpuje niedopuszczalne naprawianie wk³a-
dek bezpiecznikowych (tzw. watowanie). Wy³¹czniki nadpr¹dowe
stosowane s¹ tylko sporadycznie;

niestosowanie wy³¹czników ochronnych ró¿nicowopr¹dowych;

prowadzenie przewodów instalacji elektrycznych w sposób prowizo-
ryczny, bez zabezpieczenia ich przed uszkodzeniami mechanicznymi;

stosowanie zbyt ma³ej liczby obwodów odbiorczych oraz gniazd
wtyczkowych i wypustów oœwietleniowych, a nawet pod³¹czanie od-
biorników „na krótko”, tj. bez u¿ycia gniazd i wtyczek.

Zagospodarowanie elektroenergetyczne terenu budowy

Zalecany sposób zasilania i rozdzia³u energii elektrycznej na terenie budo-

wy i rozbiórki ilustruje schemat na stronie obok.

Strefa I
Jest to strefa zasilania terenu budowy i rozbiórki energi¹ elektryczn¹ o na-

piêciu do 1 kV pr¹du przemiennego wraz z urz¹dzeniami rozdzielczymi, po-
miarowymi, zabezpieczaj¹cymi i ochronnymi ca³ego terenu budowy i rozbiór-
ki (zasilacz centralny).

Strefa II
Strefa ta obejmuje linie zasilaj¹ce napowietrzne, kablowe lub przewody

oponowe. Linie powinny byæ prowadzone mo¿liwie najkrótszymi trasami, naj-

lepiej bez skrzy¿owañ z drogami transportowymi. Linie zasilaj¹ce powinny byæ
zabezpieczone przed skutkami zwaræ i przeci¹¿eñ za pomoc¹ urz¹dzeñ zabez-
pieczaj¹cych. Zaleca siê prowadzenie linii zasilaj¹cych przewodami izolowa-
nymi, przewodami oponowymi lub kablami podwieszonymi na s³upach.

Strefa III
Strefa ta obejmuje rozdzielnice budowlane, dŸwigowe i przystawki pomia-

rowe.

Strefa IV
Strefa ta obejmuje odbiorniki oœwietleniowe, narzêdzia rêczne (ruchome),

urz¹dzenia budowlane.

Zagospodarowanie elektroenergetyczne terenu budowy

Strefy zasilania i rozdzia³u energii elektrycznej na placu budowy

Oznaczenia: Urz¹dzenia zasilaj¹ce – stacje transformatorowe, zespo³y pr¹dotwórcze,

przy³¹cza, tablice zasilaj¹ce; S – wy³¹cznik ochronny ró¿nicowopr¹dowy selektywny; RB
– rozdzielnica budowlana; RD – rozdzielnica dŸwigowa; PP – przystawka pomiarowa.

ród³o: opracowania SEP, Internet

System ochrony przeciwpora¿eniowej na terenie budowy

Kompleksowy system ochrony przeciwpora¿eniowej na terenie budowy

i rozbiórki przedstawiony jest w tabeli nr 5.

Osoby eksploatuj¹ce urz¹dzenia i instalacje elektryczne

Roboty przy urz¹dzeniach i instalacjach elektrycznych na terenie budowy

zwi¹zane z:

konserwacj¹ – zabezpieczenie i utrzymanie nale¿ytego stanu technicz-

nego urz¹dzeñ i instalacji;

remontami – usuwanie usterek, uszkodzeñ oraz remonty urz¹dzeñ i in-

stalacji w celu doprowadzenia ich do wymaganego stanu technicznego;

monta¿em – instalowanie i przy³¹czanie urz¹dzeñ i instalacji;

kontrol¹ i pomiarami – dokonanie oceny stanu technicznego i parame-

trów eksploatacyjnych urz¹dzeñ i instalacji oraz sieci –
mog¹ wykonywaæ osoby, które spe³niaj¹ wymagania kwalifikacyjne dla nastê-
puj¹cych rodzajów prac i stanowisk pracy:

eksploatacji – do których zalicza siê stanowiska osób wykonuj¹cych

prace w zakresie obs³ugi, konserwacji, remontów, monta¿u i kontrolno-pomia-
rowym;

dozoru – do których zalicza siê stanowiska osób kieruj¹cych czynno-

œciami w zakresie eksploatacji oraz stanowiska pracowników technicznych
sprawuj¹cych nadzór nad eksploatacj¹ urz¹dzeñ, instalacji i sieci.

Z dniem 3 maja 2005 r. wesz³a w ¿ycie nowelizacja ustawy Prawo ener-

getyczne (Dz.U. z 2003 r. nr 153, poz. 1504 z póŸniejszymi zmianami). No-
welizacja ta przywróci³a (zniesiony w 2003 r.) obowi¹zek sprawdzania co
piêæ lat spe³niania wymagañ kwalifikacyjnych osób zajmuj¹cych siê eksplo-
atacj¹ sieci oraz urz¹dzeñ i instalacji energetycznych przez powo³ane
w tym celu komisje kwalifikacyjne.

Zgodnie ze znowelizowan¹ ustaw¹ Prawo energetyczne, sprawdzenie spe³-

nienia wymagañ kwalifikacyjnych nale¿y powtórzyæ przed up³ywem piêciu lat

III. INSTALACJE I URZ¥DZENIA ELEKTROENERGETYCZNE

Œwiadectwa kwalifikacyjne wydane bezterminowo na podstawie dotych-
czas obowi¹zuj¹cych przepisów zachowuj¹ wa¿noœæ przez 5 lat od dnia
wejœcia w ¿ycie znowelizowanej ustawy, tj. do 3 maja 2010 r.

System ochrony przeciwpora¿eniowej na terenie budowy

Ochrona przed dotykiem:

Poœrednim

Samoczynne wy³¹czenie zasilania

czasie

0,2 s.

Obs³uga urz¹dzeñ tylko przez osoby uprawnione

Samoczynne wy³¹czenie zasilania

w czasie t

0,2

s (mo¿na realizowaæ

za pomoc¹ wy³¹cznika ochronnego

ró¿nicowopr¹dowego selektywnego,

zainstalowanego w strefie I).

Obs³uga urz¹dzeñ tylko przez osoby uprawnione

y³¹cznik ochronny ró¿nicowo-

pr¹dowy selektywny

, zainstalowany

w strefie I.

y³¹cznik ochronny ró¿nicowo-

pr¹dowy o IDn

30 mA.

Transformator separacyjny

Odbiorniki, narzêdzia i urz¹dzenia

o II klasie ochronnoœci.

Bezpoœrednim

Izol

acja podstawowa.

Obudowy o stopniu ochro-

o n

ajmniej

IP43.

Izolacja przewodów

i kabli.

Izolacja podstawowa.

Obudowy o stopniu ochrony

co najmniej IP43.

Izolacja podstawowa.

Obudowy o stopniu ochrony

co najmniej IP44.

Uzupe³nienie ochrony przy

u¿yciu wy³¹cznika ochronnego

ró¿nicowopr¹dowego

o IDn

30 mA.

Równoczesna ochrona

przed dotykiem

bezpoœrednim i poœrednim

–

bwody o napiêciu

nieprzekraczaj¹cym

napiêcia dotykowego

dopuszcza

lnego

d³ugotrwale

wartoœci do 25 V

pr¹du

przemiennego lub 60 V

pr¹du sta³ego.

Urz¹dzenia wchodz¹ce

w sk³ad strefy

Stacje transformatorowe.

Zespo³y pr¹dotwórcze.

Przy³¹cza.

Tablice zasilaj¹ce.

Linie napowietrzne

wykonywane:

–

przewodami

izolowanymi,

–

kablami podwieszanymi,

przewodami oponowymi.

Rozdzielnice:

–

budowlane,

–

dŸwigowe,

–

przystawki pomiarowe.

Odbiorniki oœwietleniowe.

Narzêdzia rêczne.

Urz¹dzenia budowlane.

Strefa

III

ród³o: opracowania SEP

, Internet

Tabela nr

w razie stwierdzenia, ¿e eksploatacja urz¹dzeñ, instalacji i sieci jest prowadzo-
na niezgodnie z przepisami dotycz¹cymi ich eksploatacji, na wniosek:

pracodawcy,

inspektora pracy,

Prezesa Urzêdu Regulacji Energetyki lub innego organu w³aœciwego

w sprawach regulacji gospodarki paliwami i energi¹,

Terminy badañ i pomiarów urz¹dzeñ

i instalacji elektrycznych na terenie budowy

Okresow¹ kontrolê stanu stacjonarnych urz¹dzeñ elektrycznych

pod wzglêdem bezpieczeñstwa nale¿y przeprowadziæ co najmniej jeden raz
w miesi¹cu;

Dzia³anie urz¹dzeñ ochronnych ró¿nicowopr¹dowych nale¿y spraw-

dziæ ka¿dorazowo przed przyst¹pieniem do pracy;

Okresow¹ kontrolê stanu i opornoœci izolacji urz¹dzeñ – co najmniej

dwa razy w roku, a ponadto:

–

przed uruchomieniem urz¹dzenia po dokonaniu zmian i napraw
czêœci elektrycznych i mechanicznych,

–

przed uruchomieniem urz¹dzenia, je¿eli urz¹dzenie by³o nieczyn-
ne przez ponad miesi¹c,

–

przed uruchomieniem urz¹dzenia po jego przemieszczeniu.

Zakres i dokumentowanie badañ

i pomiarów urz¹dzeñ i instalacji elektrycznych

Kontrola urz¹dzeñ i instalacji elektrycznych powinna obejmowaæ:

pomiar:

–

rezystancji izolacji instalacji elektrycznej,

–

ci¹g³oœci przewodów ochronnych, w tym g³ównych i dodatkowych
(miejscowych) po³¹czeñ wyrównawczych,

–

rezystancji uziemienia, impedancji pêtli zwarcia;

sprawdzenie dzia³ania urz¹dzeñ ochronnych ró¿nicowopr¹dowych.

Kopie zapisu pomiarów skutecznoœci zabezpieczenia przed pora¿eniem

pr¹dem elektrycznym powinny znajdowaæ siê u kierownika budowy.

Dokonywane naprawy i przegl¹dy urz¹dzeñ elektrycznych powinny byæ

odnotowane w ksi¹¿ce konserwacji urz¹dzeñ.

III. INSTALACJE I URZ¥DZENIA ELEKTROENERGETYCZNE

Eksploatowane na budowach maszyny i urz¹dzenia, takie jak: dŸwignice,

przenoœniki, betoniarki, ci¹gniki i inny sprzêt o napêdzie silnikowym, sprzêt po-
mocniczy, taki jak: zawiesia, uchwyty, bloki przenoœne, podstawki ³adunkowe,
pomosty przenoœne, wózki rêczne, taczki, narzêdzia i inne urz¹dzenia pomoc-
nicze, musz¹ spe³niaæ wymagania:

– zasadnicze,
– minimalne,
– dozoru technicznego.

Wymagania zasadnicze

Maszyny i urz¹dzenia techniczne wprowadzane do obrotu po przyst¹pie-

niu Polski do Unii Europejskiej musz¹ spe³niaæ wymagania zasadnicze, w tym
m.in.:

Oznaczenie powinno zawieraæ co najmniej:

nazwê i adres producenta;

oznakowanie CE;

oznaczenie serii lub typu maszyny;

numer fabryczny, je¿eli stosuje siê numery fabryczne;

rok budowy maszyny.

Do maszyn powinna byæ do³¹czona instrukcja w jêzyku polskim zawiera-

j¹ca w szczególnoœci:

informacje u³atwiaj¹ce konserwacjê maszyny – takie jak adres importe-

ra, serwisu;

przewidywane zastosowanie maszyny;

informacje o stanowisku lub stanowiskach roboczych, które mo¿e zaj-

mowaæ operator;

instrukcje dotycz¹ce bezpiecznego przekazywania do eksploatacji,

u¿ytkowania, przemieszczania maszyny z podaniem jej masy i masy czêœci ma-
szyny, je¿eli maj¹ one byæ transportowane osobno, monta¿u i jej demonta¿u,
regulacji, konserwacji, obs³ugi i napraw.

Wymagania minimalne

Od dnia 1 stycznia 2003 r. w ka¿dym zak³adzie pracy musz¹ byæ spe³nio-

ne minimalne wymagania dotycz¹ce bezpieczeñstwa i higieny pracy w zakre-
sie u¿ytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy, w szczególnoœci:

elementy sterownicze, które maj¹ wp³yw na bezpieczeñstwo pracowni-

ków, powinny byæ widoczne i mo¿liwe do zidentyfikowania oraz odpowiednio
oznakowane;

uruchomienie maszyny (poza przypadkami ponownego uruchomienia

lub zmian parametrów pracy maszyny, o ile s¹ spowodowane prawid³owym cy-
klem roboczym urz¹dzenia automatycznego) powinno byæ mo¿liwe tylko po-
przez celowe zadzia³anie na przeznaczony do tego celu uk³ad sterowania;

maszyny powinny byæ wyposa¿one w:

–

uk³ad sterowania przeznaczony do ca³kowitego i bezpiecznego ich
zatrzymywania (ka¿de stanowisko pracy wyposa¿a siê w element
sterowniczy przeznaczony do zatrzymywania ca³ej maszyny lub
niektórych jej czêœci, w zale¿noœci od rodzaju zagro¿enia, tak aby
maszyna by³a bezpieczna),

–

urz¹dzenie zatrzymania awaryjnego (ze wzglêdu na zagro¿enia, ja-
kie stwarzaj¹ maszyny w zale¿noœci od czasu ich zatrzymywania),

–

œrodki ochrony przed zagro¿eniami spowodowanymi emisj¹ lub
wyrzucaniem substancji, materia³ów lub przedmiotów,

–

œrodki ochrony odpowiednie do wystêpuj¹cego ryzyka upadku
przedmiotów lub ich wyrzucenia,

–

odpowiednie obudowy lub urz¹dzenia wyci¹gowe znajduj¹ce siê
w pobli¿u Ÿród³a zagro¿enia emisj¹ gazu, oparów, p³ynu lub py³u,

–

³atwo rozpoznawalne urz¹dzenia s³u¿¹ce do od³¹czania od Ÿróde³
energii (ponowne przy³¹czenie maszyny do Ÿróde³ energii nie mo¿e
stanowiæ zagro¿enia dla pracowników),

–

znaki ostrzegawcze i oznakowania konieczne do zapewnienia bez-
pieczeñstwa pracowników.

Je¿eli wystêpuje ryzyko oderwania lub rozpadniêcia siê czêœci maszyn po-

woduj¹ce zagro¿enie dla bezpieczeñstwa i zdrowia pracowników, pracodawca
powinien zastosowaæ odpowiednie œrodki ochronne. W przypadku wyst¹pienia
ryzyka bezpoœredniego kontaktu z ruchomymi czêœciami maszyn, mog¹cego po-
wodowaæ wypadki, stosuje siê os³ony lub inne urz¹dzenia ochronne, które za-
pobiega³yby dostêpowi do strefy zagro¿enia lub zatrzymywa³yby ruch czêœci
niebezpiecznych. Czêœci maszyn o wysokiej lub bardzo niskiej temperaturze za-
bezpiecza siê w celu unikniêcia ryzyka ich dotkniêcia lub zbli¿enia siê do nich.

IV. MASZYNY I URZ¥DZENIA TECHNICZNE

Maszyny nale¿y odpowiednio zabezpieczyæ w celu ochrony pracowników

przed:

ryzykiem po¿aru, przegrzania lub uwolnienia siê gazu, py³u, p³ynu oraz

innych substancji wytwarzanych, u¿ywanych lub zmagazynowanych w maszy-
nach;

ryzykiem wybuchu urz¹dzenia lub substancji wytwarzanych, u¿ywa-

nych albo zmagazynowanych w maszynach;

zagro¿eniami wynikaj¹cymi z bezpoœredniego lub poœredniego kontak-

tu z energi¹ elektryczn¹.

Do podstawowych obowi¹zków pracodawcy dotycz¹cych bezpieczeñ-

stwa i higieny pracy przy u¿ytkowaniu maszyn przez pracowników nale¿y:

poddanie maszyn, w przypadku gdy bezpieczne ich u¿ytkowanie jest

uzale¿nione od warunków, w jakich s¹ one instalowane:

–

wstêpnej kontroli po ich zainstalowaniu, a przed pierwszym prze-
kazaniem do eksploatacji,

–

kontroli po zainstalowaniu na innym stanowisku pracy lub w innym
miejscu;

poddanie maszyn nara¿onych na dzia³anie warunków powoduj¹cych

pogorszenie ich stanu technicznego, co mo¿e spowodowaæ powstawanie sytu-
acji niebezpiecznych:

–

okresowej kontroli, a tak¿e badaniom,

–

specjalnej kontroli w przypadku mo¿liwoœci pogorszenia bezpie-
czeñstwa zwi¹zanego z maszyn¹, a bêd¹cego wynikiem: prac mody-
fikacyjnych, zjawisk przyrodniczych, wyd³u¿onego czasu postoju
maszyny, niebezpiecznych uszkodzeñ oraz wypadków przy pracy.

Wszystkie powy¿sze kontrole powinny byæ dokonywane przez jednostki

dzia³aj¹ce na podstawie odrêbnych przepisów albo osoby upowa¿nione przez
pracodawcê i posiadaj¹ce odpowiednie kwalifikacje. Wyniki tych kontroli reje-
struje siê i przechowuje do dyspozycji zainteresowanych organów, zw³aszcza
nadzoru i kontroli warunków pracy, przez 5 lat od dnia zakoñczenia tych kon-
troli. Je¿eli maszyny s¹ u¿ytkowane poza terenem zak³adu pracy, w miejscu ich
u¿ytkowania powinien byæ dostêpny dokument potwierdzaj¹cy przeprowadze-
nie ostatniej kontroli maszyny. Je¿eli obs³uga, naprawa, remont lub konserwacja

Wymagania minimalne

Maszyny nabyte przed dniem 1 stycznia 2003 r. powinny byæ w termi-
nie do dnia 1 stycznia 2006 r. dostosowane do minimalnych wymagañ
dotycz¹cych maszyn.

maszyn powoduje zagro¿enia dla bezpieczeñstwa lub zdrowia pracowników,
pracodawca powinien zapewniæ wykonywanie tych czynnoœci wy³¹cznie przez
pracowników upowa¿nionych i posiadaj¹cych odpowiednie kwalifikacje.

Ponadto pracodawca jest zobowi¹zany do wspó³dzia³ania z pracownikami

w celu zapewnienia bezpieczeñstwa przy u¿ytkowaniu maszyn. Pracodawca
powinien:

zapewniæ pracownikom dostêp do informacji, w tym pisemnych in-

strukcji dotycz¹cych u¿ytkowania maszyn, zawieraj¹cych co najmniej informa-
cje dotycz¹ce bezpieczeñstwa i higieny pracy w zakresie:

–

warunków u¿ytkowania maszyn,

–

wystêpowania mo¿liwych do przewidzenia sytuacji nietypowych,

–

praktyki u¿ytkowania maszyn;

informowaæ pracowników o zagro¿eniach zwi¹zanych z maszynami

znajduj¹cymi siê w miejscu pracy lub jego otoczeniu oraz wszelkich zmianach
w nich wprowadzonych w takim zakresie, w jakim zmiany te mog¹ mieæ
wp³yw na bezpieczeñstwo tych maszyn, nawet gdy pracownicy bezpoœrednio
ich nie u¿ytkuj¹;

podejmowaæ niezbêdne dzia³ania, aby pracownicy:

–

u¿ytkuj¹cy maszyny odbyli odpowiednie przeszkolenie w zakresie
bezpiecznego ich u¿ytkowania,

–

wykonuj¹cy naprawy, modernizacjê, konserwacjê lub obs³ugê ma-
szyn odbyli specjalistyczne przeszkolenie w tym zakresie.

Wymagania dozoru technicznego

Urz¹dzenia techniczne objête dozorem technicznym mog¹ byæ eksplo-

atowane tylko na podstawie decyzji zezwalaj¹cej na ich eksploatacjê, wydanej
przez organ w³aœciwej jednostki dozoru technicznego.

Decyzjê o wstrzymaniu eksploatacji urz¹dzenia wydaje organ w³aœci-

wej jednostki dozoru technicznego w przypadku:

–

nieprzestrzegania przez eksploatuj¹cego przepisów o dozorze tech-
nicznym,

–

stwierdzenia zagro¿enia dla ¿ycia lub zdrowia ludzkiego oraz mie-
nia i œrodowiska.

Eksploatuj¹cy urz¹dzenie techniczne jest obowi¹zany niezw³ocznie za-

wiadomiæ organ w³aœciwej jednostki dozoru technicznego o ka¿dym niebez-
piecznym uszkodzeniu urz¹dzenia lub nieszczêœliwym wypadku zwi¹zanym
z jego eksploatacj¹.

IV. MASZYNY I URZ¥DZENIA TECHNICZNE

Operatorzy sprzêtu budowlanego

Maszyny i urz¹dzenia takie jak: koparki, spycharki, równiarki, pog³êbiarki,

kafary i m³oty spalinowe, ¿urawie, betoniarki (napêdzane silnikami elektrycz-
nymi o mocy powy¿ej 1 KW), agregaty tynkarskie, podajniki do betonu, wózki

Operatorzy sprzêtu budowlanego

Dozorowi technicznemu podlegaj¹: ¿urawie, wyci¹gi towarowe, wci¹-
garki i wci¹gniki, dŸwigniki (podnoœniki), dŸwigi budowlane i dŸwigi to-
warowe ma³e, wózki jezdniowe podnoœnikowe z mechanicznym napê-
dem podnoszenia.

Wymagania bezpieczeñstwa pracy przy eksploatacji maszyn

i urz¹dzeñ budowlanych

Sprzêt zmechanizowany i pomocniczy powinien posiadaæ ustalone
parametry, takie jak dopuszczalny udŸwig, noœnoœæ, ciœnienie i tem-
peraturê, uwidocznione przez trwa³y i wyraŸny napis.

przeci¹¿anie sprzêtu zmechanizowanego oraz sprzêtu pomocni-

czego ponad dopuszczalne obci¹¿enie robocze.

Ruchome czêœci mechanizmów sprzêtu zmechanizowanego i po-
mocniczego zagra¿aj¹ce bezpieczeñstwu powinny byæ zaopatrzo-
ne w os³ony zapobiegaj¹ce wypadkom.

Na stanowiskach pracy przy sprzêcie zmechanizowanym powinny
byæ wywieszone instrukcje bezpiecznej obs³ugi i konserwacji.

Sta³e stanowiska pracy przy sprzêcie zmechanizowanym powinny
byæ obudowane ze wszystkich stron, a nad czasowymi stanowiska-
mi pracy powinny byæ wykonane daszki ochronne.

Zmechanizowany i pomocniczy sprzêt powinien byæ przed rozpo-
czêciem pracy i przed zmian¹ sprawdzony pod wzglêdem spraw-
noœci technicznej i bezpiecznego u¿ytkowania. Sprzêt zmechanizo-
wany nale¿y zabezpieczyæ przed dostêpem osób nienale¿¹cych
do obs³ugi.

dokonywanie napraw, smarowanie i czyszczenie sprzêtu zmecha-
nizowanego bêd¹cego w ruchu.

Zabronione jest:

podnoœnikowe i platformowe, rusztowania – mog¹ byæ obs³ugiwane wy³¹cznie
przez osoby, które ukoñczy³y szkolenie i uzyska³y pozytywny wynik spraw-
dzianu przeprowadzonego przez komisjê powo³an¹ przez Instytut Mechaniza-
cji Budownictwa i Górnictwa Skalnego w Warszawie.

IV. MASZYNY I URZ¥DZENIA TECHNICZNE

Podstawowe wymagania bezpieczeñstwa pracy obowi¹zuj¹ce operato-

rów maszyn i urz¹dzeñ budowlanych

Nie opuszczaæ stanowiska pracy w czasie ruchu maszyny lub urz¹-
dzenia budowlanego.

Przed oddaleniem siê od maszyny lub urz¹dzenia bêd¹cego w ru-
chu operator powinien zatrzymaæ silnik, maszynê lub urz¹dzenie,
a w razie potrzeby zahamowaæ oraz uniemo¿liwiæ w³¹czenie do ru-
chu maszyny lub urz¹dzenia przez osoby trzecie.

Wchodzenie i schodzenie ze stanowiska operatora powinno odby-
waæ siê wy³¹cznie po przeznaczonych do tego stopniach, scho-
dach, drabinach itp.

W razie stwierdzenia w czasie pracy uszkodzenia maszyny lub
urz¹dzenia budowlanego maszynê lub urz¹dzenie nale¿y nie-
zw³ocznie zatrzymaæ i od³¹czyæ od Ÿród³a zasilania w energiê.

wznawianie pracy maszyn i urz¹dzeñ bez usuniêcia uszkodzenia.

abronione jest:

Prac¹ na wysokoœci jest praca wykonywana na powierzchni znajduj¹cej siê

na wysokoœci co najmniej 1 m nad poziomem pod³ogi lub ziemi.

Nie zalicza siê do prac na wysokoœci pracy na powierzchni, niezale¿nie

od wysokoœci jej usytuowania, je¿eli powierzchnia ta:

os³oniêta jest ze wszystkich stron do wysokoœci co najmniej 1,5 m pe³-

nymi œcianami lub œcianami z oknami oszklonymi,

wyposa¿ona jest w inne sta³e konstrukcje lub urz¹dzenia chroni¹ce pra-

cownika przed upadkiem z wysokoœci.

Typowe prace na wysokoœci wykonywane s¹ na:

rusztowaniach, drabinach, klamrach,

s³upach, masztach, konstrukcjach wie¿owych, kominach,

konstrukcjach budowlanych bez stropów,

galeriach, pomostach, podestach i tym podobnych podwy¿szeniach.

W zale¿noœci od miejsca wykonywania prac na wysokoœci mog¹ wystêpo-

waæ zagro¿enia dla osób:

bezpoœrednio je wykonuj¹cych,

zatrudnionych na stanowiskach s¹siaduj¹cych ze stanowiskami prac
na wysokoœci,

postronnych mog¹cych znaleŸæ siê w ich pobli¿u.

G³ówne wydarzenia powoduj¹ce wypadki przy pracach na wysokoœci to:

upadek pracownika z wysokoœci,

uderzenie, przygniecenie ludzi przez spadaj¹ce, wysypuj¹ce siê mate-
ria³y, narzêdzia oraz opakowania.

Czynnoœci najczêœciej wykonywane przez poszkodowanych pracowników

wykonuj¹cych prace na wysokoœci w chwili wypadku to:

Zgodnie z rozporz¹dzeniem MPiPS w sprawie ogólnych przepisów
bezpieczeñstwa i higieny pracy (patrz: Wykaz..., poz. 2) prace na wy-
sokoœci zaliczone s¹ do prac szczególnie niebezpiecznych.

przenoszenie i podnoszenie towaru, opakowañ, narzêdzi,

przechodzenie po p³aszczyznach poziomych na wysokoœci,

wchodzenie lub schodzenie na i ze stanowiska pracy.

Przyczynami wypadków s¹ najczêœciej:

wadliwa organizacja i metody pracy,

wadliwe urz¹dzenie i utrzymanie stanowiska pracy oraz przejœæ,

nieprawid³owe zachowanie siê pracownika.

zatrudnianie kobiet ciê¿arnych przy pracy na wysokoœci – poza sta³ymi
galeriami, pomostami, podestami i innymi sta³ymi podwy¿szeniami po-
siadaj¹cymi pe³ne zabezpieczenie przed upadkiem (bez potrzeby stoso-
wania œrodków ochrony indywidualnej przed upadkiem),

wchodzenie i schodzenie kobiet ciê¿arnych po drabinach i klamrach,

zatrudnianie m³odocianych (osób, które ukoñczy³y 16 lat, a nie przekro-
czy³y 18 lat) przy pracach na wysokoœci powy¿ej 3 m gro¿¹cych upad-
kiem z wysokoœci, w tym w szczególnoœci:

– przy budowie, naprawie i czyszczeniu kominów,
– zwi¹zanych z przymusow¹ pozycj¹ cia³a, w przestrzeni ograniczonej,
– nara¿aj¹cych na zmienny mikroklimat, prowadzonych na zewn¹trz

budynku.

Dopuszcza siê zatrudnianie m³odocianych w wieku powy¿ej 17 lat na wy-

sokoœci do 10 m, w wymiarze do 2 godzin na dobê, pod warunkiem pe³nego
zabezpieczenia przed upadkiem i wy³¹czenia innych zagro¿eñ.

Prace na wysokoœci mog¹ wykonywaæ wy³¹cznie pracownicy posiadaj¹cy

aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzaj¹ce brak przeciwwskazañ do tej pracy.

Pracownicy zatrudnieni przy pracach na wysokoœci:

do 3 m – podlegaj¹ lekarskim badaniom okresowym co 3-5 lat (w za-
le¿noœci od wskazañ lekarza);

powy¿ej 3 m – podlegaj¹ lekarskim badaniom okresowym:

– co 2-3 lata (w zale¿noœci od wskazañ lekarza),
– po ukoñczeniu 50. roku ¿ycia corocznie.

V. PRACE NA WYSOKOŒCI

Zabronione jest:

Koniecznoœæ u¿ywania na sta³e przez pracownika szkie³ korekcyjnych
(nie dotyczy soczewek kontaktowych) stanowi przeciwwskazanie
do wykonywania pracy na wysokoœci powy¿ej 3 m.

Œrodki zabezpieczaj¹ce

Przy wykonywaniu prac na wysokoœci nale¿y zapewniæ:

bezpoœredni nadzór nad tymi pracami wyznaczonych w tym celu osób,

odpowiednie œrodki zabezpieczaj¹ce,

instrukta¿ pracowników.

Nale¿y ka¿dorazowo dobraæ i zastosowaæ organizacyjne i techniczne œrod-

ki zabezpieczaj¹ce pracowników przed ewentualnymi skutkami uaktywnienia
siê zagro¿eñ zawodowych wystêpuj¹cych przy pracach na wysokoœci. Œrodka-
mi takimi mo¿e byæ:

zapewnienie asekuracji osób wykonuj¹cych prace szczególnie niebez-
pieczne przez innych pracowników, którzy bezpoœrednio prac tych nie
wykonuj¹;

wyposa¿enie pracowników w œrodki ochrony indywidualnej dobrane
do rodzaju wykonywanej pracy oraz mog¹cych siê zaktywizowaæ za-
gro¿eñ (np. sprzêt chroni¹cy przed upadkiem z wysokoœci);

przeszkolenie pracowników w zakresie pos³ugiwania siê œrodkami
ochrony indywidualnej;

urz¹dzenia ochronne, np. os³ony (bariery) miejsc niebezpiecznych,
oznakowanie stref i miejsc niebezpiecznych (np. otworów w stropach,
sufitach, otworów okiennych bez stolarki budowlanej).

Organizacja prac na wysokoœci

Ka¿dorazowo przed rozpoczêciem pracy w konkretnych warunkach powi-

nien byæ przeprowadzony instrukta¿ uwzglêdniaj¹cy przede wszystkim:

– imienny podzia³ pracy,
– kolejnoœæ wykonywania zadañ,
– wymagania bhp przy poszczególnych czynnoœciach.

Organizacja prac na wysokoœci

Zasady bezpiecznego wykonywania prac na wysokoœci

Prace na wysokoœci powinny byæ organizowane i wykonywane tak,

aby pracownik nie by³ zmuszony wychylaæ siê poza porêcz balustrady lub
obrys urz¹dzenia, na którym stoi.

Na powierzchniach wzniesionych na wysokoœæ powy¿ej 1 m

nad poziomem pod³ogi lub ziemi, na których w zwi¹zku z wykonywan¹
prac¹ mog¹ przebywaæ pracownicy lub s³u¿¹cych jako przejœcia (z wy³¹-

Rusztowania i ruchome podesty robocze

powinny byæ wykonywane zgodnie z dokumentacj¹ producenta albo pro-

jektem indywidualnym:

rusztowania systemowe powinny byæ montowane zgodnie z dokumen-

tacj¹ projektow¹ z elementów poddanych przez producenta badaniom
na zgodnoœæ z wymaganiami konstrukcyjnymi i materia³owymi, okreœlonymi
w kryteriach oceny wyrobów pod wzglêdem bezpieczeñstwa;

elementy rusztowañ innych ni¿ systemowe powinny byæ montowane

zgodnie z projektem indywidualnym.

Rusztowania nale¿y ustawiaæ na pod³o¿u ustabilizowanym i wyprofilowa-

nym, ze spadkiem umo¿liwiaj¹cym odp³yw wód opadowych. Liczbê i roz-
mieszczenie zakotwieñ rusztowania oraz wielkoœæ si³y kotwi¹cej nale¿y okre-
œliæ w projekcie rusztowania lub dokumentacji producenta.

Na rusztowaniu lub ruchomym podeœcie roboczym powinna byæ umiesz-

czona tablica okreœlaj¹ca:

wykonawcê monta¿u rusztowania lub ruchomego podestu roboczego
z podaniem imienia i nazwiska albo nazwy oraz numeru telefonu;

V. PRACE NA WYSOKOŒCI

czeniem ramp prze³adunkowych), nale¿y przestrzegaæ nastêpuj¹cych wy-
mogów:

powinny byæ zainstalowane balustrady sk³adaj¹ce siê z porêczy

ochronnych umieszczonych na wysokoœci co najmniej 1,1 m i krawê¿ni-
ków o wysokoœci co najmniej 0,15 m;

pomiêdzy porêcz¹ i krawê¿nikiem powinna byæ umieszczo-

na w po³owie wysokoœci poprzeczka lub przestrzeñ ta powinna byæ wype³-
niona w sposób uniemo¿liwiaj¹cy wypadniêcie osób;

je¿eli ze wzglêdu na rodzaj i warunki wykonywania prac na wyso-

koœci zastosowanie balustrad jest niemo¿liwe, nale¿y stosowaæ inne sku-
teczne œrodki ochrony pracowników, odpowiednie do rodzaju i warunków
wykonywania pracy, w szczególnoœci sprzêt indywidualny chroni¹cy pra-
cownika przed upadkiem z wysokoœci.

Monta¿ rusztowañ, ich eksploatacja i demonta¿ powinny byæ wykony-
wane zgodnie z instrukcj¹ producenta albo projektem indywidualnym.

dopuszczalne obci¹¿enia pomostów i konstrukcji rusztowania lub ru-
chomego podestu roboczego.

Rusztowania i ruchome podesty robocze powinny:

posiadaæ pomost o powierzchni roboczej wystarczaj¹cej dla osób wy-
konuj¹cych roboty oraz do sk³adowania narzêdzi i niezbêdnej iloœci
materia³ów;

posiadaæ stabiln¹ konstrukcjê dostosowan¹ do przeniesienia obci¹¿eñ;

zapewniaæ bezpieczn¹ komunikacjê i swobodny dostêp do stanowisk
pracy;

zapewniaæ mo¿liwoœæ wykonywania robót w pozycji niepowoduj¹cej
nadmiernego wysi³ku;

posiadaæ porêcz ochronn¹;

posiadaæ piony komunikacyjne.

Osoby zatrudnione przy monta¿u i demonta¿u rusztowañ oraz monterzy

ruchomych podestów roboczych powinni posiadaæ wymagane uprawnienia.

monta¿, eksploatacja i demonta¿ rusztowañ i ruchomych podestów robo-
czych:

je¿eli o zmroku nie zapewniono oœwietlenia pozwalaj¹cego na dobr¹
widocznoœæ;

w czasie gêstej mg³y, opadów deszczu, œniegu oraz go³oledzi;

w czasie burzy i przy wietrze o prêdkoœci przekraczaj¹cej 10 m/s.

W czasie burzy i przy wietrze o prêdkoœci wiêkszej ni¿ 10 m/s pracê na ru-

chomym podeœcie roboczym nale¿y przerwaæ, a pomost podestu opuœciæ
do najni¿szego po³o¿enia i zabezpieczyæ przed jego przemieszczaniem.

U¿ytkowanie rusztowania jest dopuszczalne po dokonaniu jego odbioru

przez kierownika budowy lub uprawnion¹ osobê. Odbiór rusztowania potwier-
dza siê wpisem w dzienniku budowy lub w protokole odbioru technicznego.

Rusztowania i ruchome podesty robocze powinny byæ ka¿dorazowo spraw-

dzane – przez kierownika budowy lub uprawnion¹ osobê – po silnym wietrze,
opadach atmosferycznych oraz dzia³aniu innych czynników, stwarzaj¹cych za-
gro¿enie dla bezpieczeñstwa wykonania prac, i przerwach roboczych d³u¿szych
ni¿ 10 dni oraz okresowo, ale nie rzadziej ni¿ raz w miesi¹cu. Zakres czynnoœci
objêtych sprawdzeniem okreœla instrukcja producenta lub projekt indywidualny.

Rusztowania i ruchome podesty robocze

Zabroniony jest:

Klamry, podwy¿szenia

Przy pracach na klamrach i innych nieprzeznaczonych na pobyt ludzi pod-

wy¿szeniach na wysokoœci do 2 m nad poziomem pod³ogi lub ziemi niewyma-
gaj¹cych od pracownika wychylania siê poza obrys urz¹dzenia, na którym stoi,
albo przyjmowania innej wymuszonej pozycji cia³a gro¿¹cej upadkiem z wy-
sokoœci, nale¿y zapewniæ, aby:

klamry, pomosty i inne urz¹dzenia by³y stabilne i zabezpieczone

przed nieprzewidywan¹ zmian¹ po³o¿enia oraz posiada³y odpowiedni¹ wytrzy-
ma³oœæ na przewidywane obci¹¿enie,

pomost roboczy spe³nia³ nastêpuj¹ce wymagania:

– powierzchnia pomostu powinna byæ wystarczaj¹ca dla pracowni-

ków, narzêdzi i niezbêdnych materia³ów,

– pod³oga powinna byæ pozioma i równa, trwale umocowana do ele-

mentów konstrukcyjnych pomostu,

– w widocznym miejscu pomostu powinny byæ umieszczone czytel-

ne informacje o wielkoœci dopuszczalnego obci¹¿enia.

Drabiny przenoœne

Wymagania ogólne

stosowanie drabin uszkodzonych,

stosowanie drabiny jako drogi sta³ego transportu, a tak¿e do przenosze-
nia ciê¿arów o masie powy¿ej 10 kg,

u¿ywanie drabiny niezgodnie z przeznaczeniem,

u¿ywanie drabiny rozstawnej jako przystawnej,

ustawianie drabiny na niestabilnym pod³o¿u,

opieranie drabiny przystawnej o œliskie p³aszczyzny, o obiekty lekkie lub
wywrotne albo o stosy materia³ów niezapewniaj¹ce stabilnoœci drabiny,

stawianie drabiny przed zamkniêtymi drzwiami, je¿eli nie s¹ one za-
mkniête na klucz od strony ustawianej drabiny,

ustawianie drabin w bezpoœrednim s¹siedztwie maszyn i innych urz¹dzeñ
w sposób stwarzaj¹cy zagro¿enia dla pracowników u¿ywaj¹cych drabiny,

wchodzenie i schodzenie z drabiny plecami do niej,

przenoszenie drabiny o d³ugoœci powy¿ej 4 m przez jedn¹ osobê.

Drabina przystawna powinna wystawaæ ponad powierzchniê, na któr¹

prowadzi, co najmniej 0,75 m, a k¹t jej nachylenia powinien wynosiæ od 65

do 75

V. PRACE NA WYSOKOŒCI

Niedopuszczalne jest

Wymagania szczegó³owe

Nale¿y przestrzegaæ nastêpuj¹cych wymagañ dotycz¹cych prac z u¿yciem

drabin:

dopuszcza siê wykonywanie robót malarskich przy u¿yciu drabin roz-

stawnych tylko do wysokoœci nieprzekraczaj¹cej 4 m od poziomu pod³ogi.
Drabiny nale¿y zabezpieczyæ przed poœlizgiem i rozsuniêciem siê oraz zapew-
niæ ich stabilnoœæ;

drabina bez pa³¹ków, której d³ugoœæ przekracza 4 m, przed podniesie-

niem lub zamontowaniem powinna byæ wyposa¿ona w prowadnicê pionow¹
umo¿liwiaj¹c¹ za³o¿enie urz¹dzenia samohamuj¹cego, po³¹czonego z link¹
bezpieczeñstwa szelek bezpieczeñstwa. Prowadnica pionowa z urz¹dzeniem
samohamuj¹cym mo¿e byæ zamocowana na wznoszonej konstrukcji drabiny
na klamrach lub szczeblach w odleg³oœci od osi drabiny nie wiêkszej ni¿ 0,4 m;

osoby korzystaj¹ce z drabin linowych powinny byæ dodatkowo zabez-

pieczone przed upadkiem z wysokoœci za pomoc¹ prowadnicy pionowej, za-
mocowanej niezale¿nie od lin noœnych drabiny. Prowadnica pionowa powin-
na byæ naci¹gniêta w sposób umo¿liwiaj¹cy przesuwanie w górê aparatu samo-
hamuj¹cego. Powinna byæ zabezpieczona przed odchylaniem siê wiêkszym
ni¿ o 2 m. Urz¹dzenia zabezpieczaj¹ce przed odchylaniem siê lin powinny
umo¿liwiaæ przesuwanie siê urz¹dzenia samohamuj¹cego. D³ugoœæ linki bez-
pieczeñstwa ³¹cz¹cej szelki bezpieczeñstwa z aparatem samohamuj¹cym nie
powinna przekraczaæ 0,5 m;

Wykonywanie robót murarskich i tynkarskich z drabin przystawnych;

roboty ciesielskie z drabin mo¿na wykonywaæ wy³¹cznie do wysoko-

œci 3 m;

w czasie zak³adania stê¿eñ monta¿owych, wykonywania robót spawal-

niczych, odczepiania elementów prefabrykowanych z zawiesi i betonowania
styków nale¿y stosowaæ wy³¹cznie pomosty monta¿owe lub drabiny rozstawne.

Prace na s³upach, masztach, konstrukcjach wie¿owych,

kominach, konstrukcjach budowlanych bez stropów

Przy pracach na: s³upach, masztach, konstrukcjach wie¿owych, kominach,

konstrukcjach budowlanych bez stropów, a tak¿e na galeriach, pomostach, po-
destach i innych podwy¿szeniach, je¿eli rodzaj pracy wymaga od pracownika
wychylenia siê poza balustradê lub obrys urz¹dzenia, na którym stoi, albo

Prace na s³upach, masztach, konstrukcjach wie¿owych, kominach...

Zabronione jest:

przyjmowania innej wymuszonej pozycji cia³a gro¿¹cej upadkiem z wysokoœci,
nale¿y w szczególnoœci:

przed rozpoczêciem prac sprawdziæ stan techniczny konstrukcji lub

urz¹dzeñ, na których maj¹ byæ wykonywane prace, w tym stabilnoœæ, wytrzy-
ma³oœæ na przewidywane obci¹¿enie oraz zabezpieczenie przed nieprzewidy-
wan¹ zmian¹ po³o¿enia, a tak¿e stan techniczny sta³ych elementów konstruk-
cji lub urz¹dzeñ maj¹cych s³u¿yæ do mocowania linek bezpieczeñstwa;

zapewniæ stosowanie przez pracowników odpowiedniego do rodzaju

wykonywanych prac sprzêtu chroni¹cego przed upadkiem z wysokoœci, jak:
szelki bezpieczeñstwa z link¹ bezpieczeñstwa przymocowan¹ do sta³ych ele-
mentów konstrukcji, szelki bezpieczeñstwa z pasem biodrowym (do prac
w podparciu – na s³upach, masztach itp.);

zapewniæ stosowanie przez pracowników he³mów ochronnych prze-

znaczonych do prac na wysokoœci.

Œrodki ochrony indywidualnej

Przy wykonywaniu prac na wysokoœci najbardziej nara¿one na urazy s¹

koñczyny górne i dolne oraz g³owa pracowników. W zwi¹zku z powy¿szym
pracownicy powinni byæ wyposa¿eni przede wszystkim w he³my ochronne
oraz sprzêt chroni¹cy przed upadkiem z wysokoœci.

Sprzêt chroni¹cy przed upadkiem z wysokoœci

Skutecznoœæ œrodków ochrony indywidualnej, w tym sprzêtu chroni¹cego

przed upadkiem z wysokoœci, uwarunkowana jest przede wszystkim:

w³aœciwym doborem sprzêtu ze wzglêdu na specyfikê i warunki, w ja-
kich wykonywana jest praca,

bezwzglêdn¹ pe³n¹ sprawnoœci¹ sprzêtu,

umiejêtnoœci¹ pos³ugiwania siê pracowników przydzielonym sprzêtem.

Podstawowe rodzaje sprzêtu chroni¹cego przed upadkiem z wysokoœci,
warunki jego stosowania i wymagania, jakim powinien odpowiadaæ za-
równo sprzêt, jak i instrukcje jego u¿ytkowania, okreœlone s¹ w Polskich
Normach zestawionych w tabeli nr 6.

V. PRACE NA WYSOKOŒCI

dopuœciæ pracownika do pracy bez œrodków ochrony indywidualnej
przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.

Nie wolno:

Tabela nr 6

Sprzêt chroni¹cy przed upadkiem z wysokoœci

Zasady postêpowania przy pracach na wysokoœci

Nie rozpoczynaæ pracy na wysokoœci bez dok³adnego zaplanowania
jej wykonania;

Upewniæ siê, ¿e wziête zosta³y pod uwagê wszystkie mo¿liwe okolicz-
noœci, które mog¹ stanowiæ zagro¿enie;

W ¿adnym przypadku nie lekcewa¿yæ zagro¿enia. Proste œrodki typu
„zachowaæ szczególn¹ ostro¿noœæ” zwykle s¹ niewystarczaj¹ce;

Zawsze przeanalizowaæ, czy s¹ bezpieczniejsze metody wykonania
danej pracy;

U¿ywaæ wy³¹cznie œrodków ochrony zbiorowej i indywidualnej dosto-
sowanych do specyfiki pracy na wysokoœci i koniecznie sprawnych;

Nigdy nie stosowaæ drabin w sytuacji, gdy pracê mo¿na wykonaæ
przy u¿yciu innych urz¹dzeñ, np. podestów, schodków przystawnych,
narzêdzi o odpowiednio d³ugich uchwytach;

Upewniæ siê, ¿e wykonuj¹cy prace na wysokoœci umiej¹ pos³ugiwaæ
siê przydzielonym sprzêtem ochronnym;

Upewniæ siê, ¿e praca na wysokoœci jest w³aœciwie nadzorowana.

Polskie Normy

Tytu³

1 PN-EN 341:1999

Indywidualny sprzêt chroni¹cy przed upadkiem

z wysokoœci. Urz¹dzenia do opuszczania.

2 PN-EN 354:2003 (U)

Indywidualny sprzêt chroni¹cy przed upadkiem

z wysokoœci. Linki bezpieczeñstwa

3 PN-EN 362:2005 (U)

Indywidualny sprzêt chroni¹cy przed upadkiem

z wysokoœci. £¹czniki.

4 PN-EN 364:1996

Indywidualny sprzêt chroni¹cy przed upadkiem

z wysokoœci. Metody badañ.

5 PN-EN 364:1996/AC:2002 Indywidualny sprzêt chroni¹cy przed upadkiem

z wysokoœci. Metody badañ.

6 PN-EN

364:1996/Ap1:2002

Indywidualny sprzêt chroni¹cy przed upadkiem

z wysokoœci. Metody badañ.

Przy wykonywaniu robót ziemnych wystêpuj¹ szczególnie wysokie zagro-

¿enia dla ¿ycia osób, zarówno wykonuj¹cych je bezpoœrednio, jak i mog¹cych
znaleŸæ siê w ich pobli¿u. Z powy¿szych wzglêdów niezwykle istotne s¹ za-
gadnienia organizacyjne przed rozpoczêciem i w trakcie wykonywania robót.

Rozpoczêcie wykonywania robót ziemnych powinno byæ poprzedzone:

opracowaniem projektu okreœlaj¹cego po³o¿enie instalacji i urz¹dzeñ

podziemnych, mog¹cych znaleŸæ siê w zasiêgu prowadzonych robót;

ustaleniem przez kierownika budowy, w porozumieniu z w³aœciw¹ jed-

nostk¹, w której zarz¹dzie lub u¿ytkowaniu znajduj¹ siê instalacje i sieci w bez-
poœrednim s¹siedztwie robót (np. sieci elektroenergetyczne, gazowe, telekomuni-
kacyjne, ciep³ownicze, wodoci¹gowe i kanalizacyjne):

– bezpiecznej odleg³oœci, w jakiej mog¹ byæ one wykonywane od ist-

niej¹cej sieci,

– sposobu wykonywania robót;

ogrodzeniem i oznakowaniem napisami ostrzegawczymi miejsca robót;

w przypadku podgrzewania, rozmra¿ania lub zamra¿ania gruntu:

– opracowaniem przez wykonawcê robót dokumentacji projektowej

oraz instrukcji bezpieczeñstwa,

– ogrodzeniem i oznakowaniem tablicami ostrzegawczymi oraz oœwie-

tleniem o zmroku i w porze nocnej terenu pracy.

Podstawowe zasady podczas wykonywania robót ziemnych

Miejsca niebezpieczne nale¿y ogrodziæ i umieœciæ napisy ostrzegawcze;

Prowadzenie robót ziemnych w pobli¿u instalacji podziemnych, a tak¿e
g³êbienie wykopów poszukiwawczych powinno odbywaæ siê rêcznie;

W czasie wykonywania wykopów w miejscach dostêpnych dla osób
niezatrudnionych przy tych robotach nale¿y wokó³ wykopów pozosta-
wionych na czas zmroku i w nocy ustawiæ balustrady zaopatrzone
w œwiat³o ostrzegawcze koloru czerwonego;

Je¿eli teren, na którym s¹ wykonywane roboty ziemne, nie mo¿e byæ
ogrodzony, wykonawca robót powinien zapewniæ sta³y jego dozór.

Wykopy

Wykopy powinny byæ zabezpieczone balustradami, posiadaj¹cymi porê-

cze znajduj¹ce siê na wysokoœci na wysokoœci 1,1 m nad terenem i w odleg³o-
œci nie mniejszej ni¿ 1 m od krawêdzi wykopu.

W przypadkach uzasadnionych wzglêdami bezpieczeñstwa wykop nale¿y

dodatkowo szczelnie przykryæ w sposób uniemo¿liwiaj¹cy wpadniêcie
do wykopu.

W przypadku przykrycia wykopu teren robót mo¿na zamiast balustrad

oznaczyæ za pomoc¹ lin lub taœm z tworzyw sztucznych, umieszczonych
wzd³u¿ wykopu na wysokoœci 1,1 m i w odleg³oœci 1 m od krawêdzi wykopu.

Wykonywanie wykopów nieumocnionych dozwolone jest przy spe³nieniu

nastêpuj¹cych warunków:

wykopy o œcianach pionowych, bez rozparcia lub podparcia, mog¹ byæ

wykonywane tylko do g³êbokoœci 1 m w gruntach zwartych, w przypadku gdy
teren przy wykopie nie jest obci¹¿ony w pasie o szerokoœci równej g³êbokoœci
wykopu,

wykopy o g³êbokoœci wiêkszej ni¿ 1 m, lecz nie wiêkszej od 2 m mo¿-

na wykonywaæ, je¿eli pozwalaj¹ na to wyniki badañ gruntu i dokumentacja
geologiczno-in¿ynierska.

Wykonywanie wykopów ze skarpami o bezpiecznym nachyleniu dozwolo-

ne jest przy spe³nieniu nastêpuj¹cych warunków:

w pasie terenu przylegaj¹cego do górnej krawêdzi skarpy, na szeroko-

œci równej trzykrotnej g³êbokoœci wykopu, musz¹ byæ wykonane spadki umo¿-
liwiaj¹ce ³atwy odp³yw wód opadowych w kierunku od wykopu;

naruszenie struktury gruntu skarpy musi byæ likwidowane przez usuwa-

nie naruszonego gruntu, z zachowaniem bezpiecznego nachylenia w ka¿dym
punkcie skarpy;

konieczne jest sprawdzanie stanu skarpy po deszczu, mrozie lub

po d³u¿szej przerwie w pracy.

W czasie wykonywania kopark¹ wykopów w¹skoprzestrzennych nale¿y

wykonywaæ obudowê wy³¹cznie z zabezpieczonej czêœci wykopu lub zastoso-
waæ obudowê prefabrykowan¹, z u¿yciem wczeœniej przewidzianych urz¹dzeñ
mechanicznych. Je¿eli wykop osi¹gnie g³êbokoœæ wiêksz¹ ni¿ 1 m od poziomu
terenu, nale¿y wykonaæ zejœcie (wejœcie) do wykopu. Koparka w czasie pracy
powinna byæ ustawiona w odleg³oœci od wykopu co najmniej 0,6 m poza gra-
nic¹ klina naturalnego od³amu gruntu.

Wykopy

Przy wykonywaniu robót ziemnych sprzêtem zmechanizowanym nale¿y

wyznaczyæ w terenie strefê niebezpieczn¹ i odpowiednio j¹ oznakowaæ.

Przebywanie osób pomiêdzy œcian¹ wykopu a kopark¹, nawet w cza-
sie postoju,

Sk³adowanie urobku, materia³ów i wyrobów:
– w odleg³oœci mniejszej ni¿ 0,6 m od krawêdzi wykopu, je¿eli œciany

wykopu s¹ obudowane oraz je¿eli obci¹¿enie urobku jest przewi-
dziane w doborze obudowy;

– w strefie klina naturalnego od³amu gruntu, je¿eli œciany wykopu nie

s¹ obudowane.

Ka¿dorazowe rozpoczêcie robót w wykopie wymaga sprawdzenia sta-
nu jego obudowy lub skarp.

Ruch œrodków transportowych obok wykopów powinien odbywaæ siê
poza granic¹ klina naturalnego od³amu gruntu.

Roboty podziemne

Przy prowadzeniu robót podziemnych nale¿y dopilnowaæ, by w szcze-

gólnoœci:

ka¿da osoba pracuj¹ca w wyrobiskach podziemnych lub udaj¹ca siê

pod ziemiê posiada³a niezale¿nie od oœwietlenia ogólnego sprawnie dzia³aj¹c¹
lampê z w³asnym zasilaniem, zapewniaj¹cym nieprzerwane oœwietlenie co naj-
mniej przez 10 godzin;

na ka¿dym odcinku prowadzenia robót podziemnych zapewniony by³:

– system ³¹cznoœci umo¿liwiaj¹cy porozumiewanie siê z podziemnych

stanowisk roboczych ze stanowiskami na powierzchni ziemi oraz
z pogotowiem zabezpieczaj¹cym,

– system alarmowania osób znajduj¹cych siê pod poziomem terenu

oraz pogotowia zabezpieczaj¹cego – na wypadek zagro¿enia wyma-
gaj¹cego wycofania osób z wyrobisk podziemnych;

przy robotach tunelowych wykonawca zapewni³:

– sta³y nadzór nad dzia³aniem wentylacji,
– na powierzchni terenu odpowiednio wyposa¿ony w œrodki medyczne

punkt pierwszej pomocy medycznej czynny w czasie ka¿dej zmiany
roboczej, a na poszczególnych odcinkach, na których trwaj¹ roboty,
punkty wyposa¿one w niezbêdne œrodki opatrunkowe i nosze.

VI. PRACE ZIEMNE

Zabronione jest:

Prace remontowe i rozbiórkowe z natury rzeczy charakteryzuj¹ siê wystê-

powaniem znacznych zagro¿eñ dla zdrowia, a nawet ¿ycia wykonuj¹cych je
pracowników oraz innych osób przebywaj¹cych lub mog¹cych przebywaæ
na terenie ich prowadzenia albo w s¹siedztwie. Niektóre z tych prac zaliczone
s¹ do szczególnie niebezpiecznych.

Pracodawca mo¿e uznaæ za szczególnie niebezpieczne tak¿e inne prace

o zwiêkszonym zagro¿eniu lub wykonywane w utrudnionych warunkach, reali-
zowane w jego firmie.

Pracodawca ma obowi¹zek:

ustalenia i aktualizowania wykazu prac szczególnie niebezpiecznych

wykonywanych w zak³adzie pracy;

okreœlenia szczegó³owych wymagañ bezpieczeñstwa i higieny pracy

przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych, a zw³aszcza zapewniæ:

bezpoœredni nadzór nad tymi pracami wyznaczonych w tym celu
osób,

odpowiednie œrodki zabezpieczaj¹ce,

instrukta¿ pracowników obejmuj¹cy w szczególnoœci:
– imienny podzia³ pracy,
– kolejnoœæ wykonywania zadañ,
– wymagania bezpieczeñstwa i higieny pracy przy poszczególnych

czynnoœciach.

Przez prace szczególnie niebezpieczne nale¿y rozumieæ te, które zosta-
³y jako takie okreœlone w ogólnych i szczegó³owych przepisach
bezpieczeñstwa i higieny pracy lub w instrukcjach eksploatacji urz¹-
dzeñ i instalacji.

Prace rozbiórkowe i remontowe prowadzone

bez wstrzymania ruchu zak³adu pracy lub jego czêœci

Przed rozpoczêciem tego typu robót przedsiêbiorca budowlany (pracodaw-

ca) lub wyznaczona przez niego osoba kieruj¹ca robotami oraz pracodawca,
u którego maj¹ byæ prowadzone roboty, maj¹ obowi¹zek ustaliæ w podpisanym
protokole szczegó³owe warunki bezpieczeñstwa i higieny pracy, z podzia³em
obowi¹zków w tym zakresie.

Protokó³ powinien zawieraæ w szczególnoœci ustalenia dotycz¹ce:

poinformowania pracowników przebywaj¹cych lub mog¹cych przeby-

waæ na terenie prowadzenia robót albo w jego s¹siedztwie o prowadzonych ro-
botach oraz o niezbêdnych œrodkach bezpieczeñstwa, jakie nale¿y stosowaæ
w czasie trwania prac;

wydzielenia i wyraŸnego oznakowania terenu prowadzenia robót;

umieszczenia znaków informuj¹cych o rodzaju zagro¿enia w miejscach

niebezpiecznych;

zastosowania innych œrodków zabezpieczaj¹cych przed skutkami za-

gro¿eñ (np. siatek, barier itp.).

Stosowanie rozpuszczalników

Rozpuszczalniki to substancje chemiczne u¿ywane do rozpuszczania lub

rozcieñczania innych substancji lub materia³ów. Rozpuszczalniki przemys³owe
s¹ czêsto mieszank¹ kilku substancji.

podra¿nienie oczu, p³uc i skóry,

ból i zawroty g³owy,

nudnoœci,

zaburzenia koncentracji.

VII. WYBRANE PRACE REMONTOWE I ROZBIÓRKOWE

Roboty budowlane, rozbiórkowe, remontowe i monta¿owe prowa-
dzone bez wstrzymania ruchu zak³adu pracy lub jego czêœci zaliczo-
ne s¹ do prac szczególnie niebezpiecznych (patrz: Wykaz..., poz. 2).

Bardzo du¿e stê¿enia par rozpuszczalników mog¹ powodowaæ utratê
przytomnoœci, a nawet œmieræ.

Niew³aœciwie stosowane rozpuszczalniki mog¹ powodowaæ:

Podstawowe metody ochrony

przed szkodliwym oddzia³ywaniem rozpuszczalników

1. Ograniczanie emisji par poprzez:

– stosowanie urz¹dzeñ wentylacyjnych w celu usuwania par rozpusz-

czalników z miejsca pracy;

– u¿ywanie œrodków ochrony uk³adu oddechowego. Sprzêt ochrony dróg

oddechowych (np. maski, aparaty z poch³aniaczami) nale¿y przechowywaæ
w czystym miejscu, a przed jego zastosowaniem upewniæ siê, czy jest nieska-
¿ony i nadaje siê do u¿ytku, poddaj¹c go oglêdzinom i badaniom;

– wszêdzie, gdzie jest to mo¿liwe, jak najlepsze wykorzystywanie wentyla-

cji naturalnej (np. otwieranie drzwi i okien w pomieszczeniach pracy);

– zapobieganie niepotrzebnemu parowaniu rozpuszczalników, przez np.

u¿ywanie ich w minimalnej iloœci, w³aœnie potrzebnej do pracy, przetrzymywa-
nie opakowañ z rozpuszczalnikami w stanie zamkniêtym, sk³adowanie odpa-
dów ska¿onych rozpuszczalnikami w szczelnych pojemnikach;

– niepozostawianie w miejscu pracy szmat nas¹czonych rozpuszczalnikami.

2. Ograniczanie kontaktu rozpuszczalnika ze skór¹ przez:

– unikanie kontaktu ze skór¹ rozpuszczalników lub dowolnych produk-

tów zawieraj¹cych rozpuszczalniki, np. u¿ywaj¹c w razie koniecznoœci œrod-
ków ochrony indywidualnej (odzie¿y ochronnej, rêkawic, fartuchów, okularów
ochronnych, os³on twarzy itd.);

– niestosowanie rozpuszczalników do usuwania ze skóry zabrudzeñ far-

b¹, smarami itd.
3. Zachowanie innych œrodków ostro¿noœci:

– niespo¿ywanie posi³ków i napojów oraz nieu¿ywanie tytoniu w miej-

scach stosowania rozpuszczalników (po pracy z u¿yciem rozpuszczalników
mo¿na spo¿ywaæ posi³ki lub paliæ dopiero po dok³adnym umyciu siê);

– nieu¿ywanie otwartego ognia w miejscach, gdzie mog¹ znajdowaæ siê

opary rozpuszczalników chlorowcopochodnych (np. palenie papierosów, pra-
ce spawalnicze), poniewa¿ mo¿e to spowodowaæ wydzielanie siê bardzo tok-
sycznych gazów.

Szczególnie niebezpieczne jest stosowanie rozpuszczalników w przestrze-

niach zamkniêtych. Z przestrzeni zamkniêtej, np. z wnêtrza zbiornika, studni,
z ma³ego pomieszczenia, opary rozpuszczalników nie mog¹ siê ³atwo wydosta-
waæ, gromadz¹ siê wiêc bardzo szybko w takich iloœciach, ¿e ich stê¿enie mo-
¿e siê staæ niebezpieczne, a nawet œmiertelne. Prace te powinny byæ wykony-
wane wy³¹cznie w sytuacjach absolutnie niezbêdnych. Je¿eli jednak jest to nie-
uniknione, nale¿y opracowaæ i rygorystycznie przestrzegaæ odpowiednie pro-
cedury wykonywania pracy, szczególnie dotycz¹ce sytuacji awaryjnych.

Stosowanie rozpuszczalników

VII. WYBRANE PRACE REMONTOWE I ROZBIÓRKOWE

Czyszczenie powierzchni i malowanie natryskowe

Do prac szczególnie niebezpiecznych zalicza siê prace polegaj¹ce na:

czyszczeniu powierzchni metodami strumieniowo-œciernymi przy u¿y-

ciu urz¹dzeñ z otwartym lub zamkniêtym obiegiem œcierniwa, w strumieniu
sprê¿onego powietrza, wody lub mieszaniny wody i sprê¿onego powietrza;

natryskiwaniu lub napylaniu powierzchni wyrobami lakierowymi w po-

staci p³ynnej lub proszku, przy u¿yciu urz¹dzeñ natryskowych lub napylaj¹cych;

natryskiwaniu cieplnym powierzchni metali przy u¿yciu pistoletowych

urz¹dzeñ ³ukowych, plazmowych i p³omieniowych – w tym naddŸwiêkowych
i detonacyjnych.

Stosowane wyroby lakierowe, rozpuszczalniki, rozcieñczalniki, œrodki my-

j¹ce i odt³uszczaj¹ce powinny posiadaæ kartê charakterystyki substancji nie-
bezpiecznej lub preparatu niebezpiecznego.

Ka¿da partia wyrobu lakierowego powinna posiadaæ deklaracjê zgodnoœci

z Polskimi Normami lub aprobatê techniczn¹.

Do czyszczenia powierzchni powinno stosowaæ siê œcierniwa metalowe

(np. œrut ostrok¹tny lub kulisty staliwny albo ¿eliwny, ciêty drut stalowy), œcier-
niwa niemetalowe (np. ¿u¿el paleniskowy, wielkopiecowy, rozdrobnione ska³y
i minera³y) lub inne œcierniwa sztucznie wytworzone i organiczne.

Podczas stosowania w pomieszczeniach œcierniw z rozdrobnionych ska³
i minera³ów zawieraj¹cych woln¹ krzemionkê nale¿y oznaczaæ w tym
pomieszczeniu stê¿enie py³u ca³kowitego i respirabilnego, którego warto-
œci nie mog¹ byæ wy¿sze od najwy¿szych dopuszczalnych stê¿eñ (patrz:
Wykaz..., poz. 21).

Podstawowe zasady pracy, których nale¿y bezwzglêdnie przestrzegaæ

Materia³ów zawieraj¹cych rozpuszczalniki mo¿na u¿ywaæ tylko wtedy,
gdy przestrzeñ wykonywania pracy jest odpowiednio wentylowana.

Zapewnione s¹ odpowiednie œrodki ochrony uk³adu oddechowego.

Nie wolno wchodziæ do przestrzeni zamkniêtej, je¿eli nie zosta³y prze-
prowadzone badania jakoœci powietrza w miejscu pracy.

Niedopuszczalne jest stosowanie do czyszczenia powierzchni suchego
piasku kwarcowego jako œcierniwa lub dodatku do innych œcierniw.

Prace spawalnicze

Stanowiska pracy czyszczenia powierzchni i malowania natryskowego

usytuowane na otwartej przestrzeni powinny byæ oznakowane tablicami infor-
macyjno-ostrzegawczymi oraz tak zlokalizowane, aby nie powodowa³y zagro-
¿eñ dla bezpieczeñstwa i zdrowia pracowników oraz osób postronnych.
Po oczyszczeniu powierzchni resztki zu¿ytego œcierniwa i inne zanieczyszcze-
nia nale¿y usun¹æ z miejsca pracy i przekazaæ do regeneracji lub utylizacji.

Do natryskiwania lub napylania powierzchni mo¿na u¿ywaæ wy³¹cznie

materia³ów posiadaj¹cych kartê charakterystyki substancji niebezpiecznej
i preparatu niebezpiecznego, z oznakowaniem opakowania.

Natryskiwanie powierzchni p³ynnymi wyrobami lakierowymi mo¿e byæ

wykonywane na otwartej przestrzeni albo w komorach malarskich lub po-
mieszczeniach wyposa¿onych w wentylacjê odci¹gow¹ z wymuszonym nawie-
wem powietrza. Napylanie wyrobami sproszkowanymi powinno byæ wykony-
wane wy³¹cznie w komorach malarskich lub pomieszczeniach z odpowiedni¹
wentylacj¹.

Stanowiska pracy, na których prowadzone jest natryskiwanie lub napylanie

powierzchni, oznacza siê tablicami informacyjno-ostrzegawczymi i zabezpie-
cza siê przed dostêpem osób postronnych.

przeprowadzanie czynnoœci natryskiwania lub napylania instalacji lub
urz¹dzeñ elektrycznych bêd¹cych pod napiêciem;

gromadzenie na stanowisku pracy opró¿nionych naczyñ i pojemników
po materia³ach stosowanych do natryskiwania lub napylania;

u¿ywanie materia³ów bez znajomoœci technologii ich nak³adania oraz
dzia³ania toksycznego;

u¿ywanie grzejników z otwart¹ spiral¹ grzejn¹ lub ognia otwartego;

prowadzenie prac spawalniczych;

stosowanie narzêdzi iskrz¹cych.

Prace spawalnicze

Spawanie wykonywane w ramach robót rozbiórkowych, remontowych

i monta¿owych prowadzonych bez wstrzymania ruchu zak³adu pracy lub jego
czêœci mo¿e byæ prowadzone wy³¹cznie na podstawie pisemnego pozwolenia
wydanego w trybie ustalonym przez pracodawcê zatrudniaj¹cego spawaczy.
Spe³nienie wymagañ bezpieczeñstwa pracy oraz przeciwpo¿arowego i prze-
ciwwybuchowego przygotowania i realizacji prac spawalniczych równie¿ po-
winno byæ udokumentowane na piœmie.

Niedopuszczalne jest:

Prace spawalnicze zaliczane s¹ do prac niebezpiecznych pod wzglêdem

po¿arowym i wybuchowym. Zagro¿enie po¿arowe powodowane jest g³ównie
wytwarzaniem przez urz¹dzenia spawalnicze bardzo wysokich temperatur, po-
wstawaniem odprysków metali i ¿u¿la oraz przewodnictwem cieplnym metali.
Po¿ar mo¿e powstaæ nie tylko w czasie prowadzenia prac spawalniczych, ale
nawet po up³ywie kilkudziesiêciu godzin po ich zakoñczeniu.

VII. WYBRANE PRACE REMONTOWE I ROZBIÓRKOWE

Zasady prowadzenia prac spawalniczych

Przed rozpoczêciem prac:

oceniæ zagro¿enie po¿arowe w miejscu wykonywania prac;

ustaliæ rodzaj przedsiêwziêæ maj¹cych na celu niedopuszczenie

do powstania i rozprzestrzeniania siê po¿aru lub wybuchu;

wskazaæ osoby odpowiedzialne za odpowiednie przygotowanie

miejsca pracy, przebieg pracy oraz zabezpieczenie miejsca pracy po za-
koñczeniu pracy;

zapewniæ wykonywanie prac wy³¹cznie przez osoby do tego upo-

wa¿nione, posiadaj¹ce odpowiednie kwalifikacje;

zaznajomiæ osoby wykonuj¹ce prace z zagro¿eniami po¿arowymi

wystêpuj¹cymi w rejonie wykonywania prac oraz z przedsiêwziêciami ma-
j¹cymi na celu niedopuszczenie do powstania po¿aru lub wybuchu.

Podczas wykonywania prac:

w miejscu wykonywania prac musi znajdowaæ siê sprzêt umo¿li-

wiaj¹cy likwidacjê wszelkich Ÿróde³ po¿aru;

u¿ywaæ wy³¹cznie sprzêtu sprawnego technicznie i zabezpieczone-

go przed mo¿liwoœci¹ wywo³ania po¿aru.

zabezpieczyæ przed zapaleniem materia³y palne wystêpuj¹ce w miej-

scu wykonywania prac oraz w rejonach przyleg³ych, w tym równie¿ elemen-
ty konstrukcji budynku i znajduj¹cych siê w nim instalacji technicznych,
w szczególnoœci:

– wszelkie materia³y palne nale¿y usun¹æ poza zasiêg rozprysków spawalni-

czych. W przypadku, gdy jest to niemo¿liwe, trzeba je dok³adnie os³oniæ
kocami gaœniczymi lub ekranami z materia³ów niepalnych, np. z blachy,

Prace spawalnicze, ciêcie gazowe i elektryczne oraz inne prace wyma-

gaj¹ce pos³ugiwania siê otwartym Ÿród³em ognia w pomieszczeniach za-
mkniêtych albo w pomieszczeniach zagro¿onych po¿arem lub wybuchem
powinny byæ wykonywane przez co najmniej dwie osoby w celu zapewnie-
nia asekuracji.

Roboty rozbiórkowe

z u¿yciem materia³ów wybuchowych

Rozbiórki obiektów budowlanych z u¿yciem materia³ów wybuchowych
(tzw. roboty strza³owe) nale¿y wykonywaæ na podstawie dokumentacji
strza³owej albo, gdy nie jest wymagane pozwolenie na rozbiórkê lub
zg³oszenie – metryki strza³owej. Dokumentacjê strza³ow¹ oraz metrykê
strza³ow¹ sporz¹dza projektant. Treœæ dokumentacji i metryki strza³owej
okreœlaj¹ obowi¹zuj¹ce przepisy (patrz: Wykaz..., poz. 18).

Inwestor obowi¹zany jest zawiadomiæ pisemnie, na siedem dni przed pla-

nowanym rozpoczêciem, o terminie wykonania robót strza³owych: powiatowe-
go inspektora nadzoru budowlanego, komendanta Policji w³aœciwego dla miej-
sca rozbiórki, w³aœcicieli lub zarz¹dców s¹siednich nieruchomoœci, a tak¿e,

Roboty rozbiórkowe z u¿yciem materia³ów wybuchowych

– spawane przewody, czêœci maszyn, elementy konstrukcji budowlanych

stykaj¹ce siê z materia³ami palnymi powinny byæ skutecznie sch³adza-
ne, np. wod¹,

– otwory, szczeliny prowadz¹ce do s¹siednich pomieszczeñ nale¿y

uszczelniæ przy u¿yciu materia³ów niepalnych,

– ze spawanych ruroci¹gów izolowanych nale¿y zdj¹æ izolacjê na odcin-

ku gwarantuj¹cym bezpieczeñstwo, a gdy izolacja jest wykonana z ma-
teria³u palnego, oba brzegi czêœci odizolowanej ch³odziæ np. strumie-
niem wody.

Prace spawalnicze w pomieszczeniach (urz¹dzeniach) zagro¿onych

wybuchem lub w pomieszczeniach, w których wczeœniej wykonywano in-
ne prace zwi¹zane z u¿yciem ³atwo palnych cieczy lub palnych gazów,
mo¿na prowadziæ jedynie wtedy, gdy stê¿enie par cieczy lub gazów
w mieszaninie z powietrzem w miejscu wykonywania prac nie przekra-
cza 10% ich dolnej granicy wybuchowoœci.

Do pomiaru stopnia zagro¿enia wybuchem gazów i par cieczy palnych

s³u¿¹ eksplozymetry. Przyrz¹d mo¿e wykonywaæ pomiary w sposób ci¹g³y
lub „na ¿¹danie”. Wyniki wyœwietlane s¹ cyfrowo w procentach dolnej gra-
nicy wybuchowoœci (% DGW).

Po zakoñczeniu prac:

miejsce, w którym prace by³y wykonywane, i rejony przyleg³e nale-

¿y poddaæ kontroli pod wzglêdem bezpieczeñstwa po¿arowego.

w miarê potrzeby, komendanta Pañstwowej Stra¿y Po¿arnej w³aœciwego dla
miejsca rozbiórki oraz komendanta stra¿y gminnej (miejskiej).

Kierownik robót strza³owych powinien zorganizowaæ roboty strza³owe

i kierowaæ nimi zgodnie z pozwoleniem na rozbiórkê, dokumentacj¹ strza³ow¹
lub metryk¹ strza³ow¹ oraz z przepisami i Polskimi Normami.

W szczególnoœci do obowi¹zków kierownika robót strza³owych nale¿y:

analizowanie dokumentacji strza³owej lub metryki strza³owej oraz po-
twierdzenie jej przyjêcia do wykonania poprzez z³o¿enie podpisu;

zapewnienie wykonania robót strza³owych zgodnie z dokumentacj¹
strza³ow¹ lub metryk¹ strza³ow¹, z zachowaniem warunków bezpie-
czeñstwa w trakcie ich realizacji;

zg³aszanie do inwestora wniosku o wstrzymanie lub zmianê sposobu
rozbiórki;

wspó³praca z kierownikiem budowy (rozbiórki) i inwestorem w zakre-
sie organizacji ochrony terenu rozbiórki przed zagro¿eniami;

wydawanie poleceñ, w okresie od dostarczenia œrodków strza³owych
na teren rozbiórki do chwili zakoñczenia robót strza³owych, wszystkim
pracownikom znajduj¹cym siê na terenie rozbiórki;

sprawdzenie od³¹czenia od obiektu budowlanego, w którym prowa-
dzone s¹ roboty strza³owe, wszelkich instalacji sieci uzbrojenia terenu;

stwierdzenie przed rozpoczêciem strzelania opuszczenia strefy zagro-
¿enia dla ludzi przez osoby trzecie;

bezpoœredni nadzór nad osobami wykonuj¹cymi roboty strza³owe;

wyznaczenie miejsca tymczasowego sk³adowania i sposobu zabezpie-
czenia œrodków strza³owych;

nadzór nad u¿ywaniem œrodków strza³owych;

kontrola poprawnoœci wykonania technicznych œrodków zabezpieczaj¹-
cych oraz sposobu zabezpieczenia dostêpu do strefy zagro¿enia dla ludzi;

zezwalanie na nadanie sygna³ów ostrzegawczych i na dokonanie odpa-
lania ³adunków wybuchowych;

kontrola miejsca robót strza³owych po ich wykonaniu oraz zapewnie-
nie usuniêcia niewypa³ów;

zg³oszenie do odbioru zakoñczenia robót strza³owych;

dokumentowanie, w miarê potrzeby, w dzienniku rozbiórki przebiegu
robót strza³owych;

potwierdzenie wpisem do dziennika rozbiórki, a je¿eli nie jest on wy-
magany – do metryki strza³owej wykonania robót strza³owych i braku
niewypa³ów.

VII. WYBRANE PRACE REMONTOWE I ROZBIÓRKOWE

Roboty rozbiórkowe z u¿yciem materia³ów wybuchowych

Wymagania bezpieczeñstwa przy robotach rozbiórkowych

z u¿yciem materia³ów wybuchowych

Przed przyst¹pieniem do wykonywania robót strza³owych:

nale¿y zapewniæ opuszczenie strefy zagro¿enia dla ludzi przez
osoby trzecie oraz usuniêcie z tej strefy rzeczy ruchomych nara-
¿onych na uszkodzenie lub zniszczenie;

teren rozbiórki, na którym prowadzone s¹ roboty strza³owe, nale-
¿y wydzieliæ i ochraniaæ w sposób umo¿liwiaj¹cy kontrolê poru-
szania siê osób i pojazdów;

przy dojœciach i drogach dojazdowych do terenu robót powinny
byæ umieszczone na wysokoœci nie mniejszej ni¿ 2 m tablice
ostrzegawcze barwy ¿ó³tej z napisami w kolorze czarnym;

urz¹dzenia, instalacje i inne ni¿ konstrukcyjne elementy budowla-
ne, mog¹ce powodowaæ obni¿enie bezpieczeñstwa wykonywania
robót strza³owych, nale¿y usun¹æ z obiektu budowlanego;

na terenie rozbiórki nale¿y wyznaczyæ specjalne miejsce przezna-
czone na tymczasowe sk³adowanie œrodków strza³owych. Miejsce
to powinno byæ zlokalizowane z dala od tras komunikacyjnych te-
renu rozbiórki, w sposób zapewniaj¹cy bezpieczeñstwo ludzi
i ochronê s¹siedniego terenu, zabezpieczone przed wejœciem osób
postronnych.

W czasie wykonywania robót strza³owych:

strefa zagro¿enia dla ludzi powinna byæ zabezpieczona przed dostê-
pem osób trzecich, w szczególnoœci przez posterunki, patrole i blo-
kady;

nale¿y stosowaæ sygna³y ostrzegawcze, których znaczenie okre-
œlaj¹ przepisy prawa geologicznego i górniczego.

Po zakoñczeniu robót strza³owych:

poddaæ kontroli miejsca robót i zapewniæ usuniêcia niewypa³ów;

potwierdziæ wpisem do dziennika rozbiórki, a je¿eli nie jest on
wymagany – do metryki strza³owej, wykonanie robót strza³owych
i brak niewypa³ów.

Prace rozbiórkowe zwi¹zane z usuwaniem azbestu

Pracownicy zatrudnieni przy pracach w kontakcie z azbestem lub wyroba-

mi zawieraj¹cymi azbest oraz pracodawcy i osoby kieruj¹ce takimi pracowni-
kami powinni byæ przeszkoleni w zakresie bezpieczeñstwa i higieny pracy
przy wykonywaniu takich prac, zgodnie z obowi¹zuj¹cymi w tym wzglêdzie
odrêbnymi przepisami

Przed przyst¹pieniem do prac rozbiórkowych lub innych prac zwi¹zanych

z usuwaniem wyrobów i innych materia³ów zawieraj¹cych azbest pracodawca
jest obowi¹zany sporz¹dziæ plan tych prac.

Pracodawca jest obowi¹zany tak organizowaæ stanowiska pracy, na któ-

rych wystêpuje nara¿enie na wdychanie py³u azbestu, aby pracownik nie mu-
sia³ wykonywaæ czynnoœci wymagaj¹cych du¿ego wysi³ku fizycznego oraz nie
by³ nara¿ony na dzia³anie innych czynników o dzia³aniu rakotwórczym lub
o prawdopodobnym dzia³aniu rakotwórczym.

Po zakoñczeniu prac zwi¹zanych z zabezpieczaniem wyrobów albo usu-

waniem wyrobów i innych materia³ów zawieraj¹cych azbest pracodawca jest
obowi¹zany zapewniæ uprz¹tniêcie terenu wykonywania prac z odpadów za-
wieraj¹cych azbest oraz oczyszczenie z py³u azbestu w sposób uniemo¿liwia-
j¹cy ich emisjê do œrodowiska.

VII. WYBRANE PRACE REMONTOWE I ROZBIÓRKOWE

w miejscach wykonywania prac, w których wystêpuje nara¿enie
na dzia³anie py³u azbestu – spo¿ywanie posi³ków, picie napojów, pale-
nie tytoniu, przechowywanie rzeczy osobistych oraz przebywanie bez
wyraŸnej potrzeby.

Niedopuszczalne jest:

PODSUMOWANIE

Na budowach, podobnie jak w ka¿dych innych zak³adach pracy, najsku-

teczniejszym sposobem zapewnienia odpowiednio wysokiego poziomu bez-
pieczeñstwa pracy jest w³aœciwe zarz¹dzanie bezpieczeñstwem pracy
uwzglêdniaj¹ce ocenê, dokumentowanie i informowanie pracowników o ryzy-
ku zawodowym, które wi¹¿e siê z wykonywan¹ prac¹.

Dzia³ania na rzecz bezpieczeñstwa pracy powinny byæ podejmowane

w nastêpuj¹cej hierarchii wa¿noœci:

unikanie ryzyka w miejscu pracy;

likwidowanie Ÿróde³ zagro¿eñ zawodowych;

dostosowanie warunków pracy do psychofizycznych w³aœciwoœci pra-
cownika;

zastêpowanie niebezpiecznych technologii, maszyn, urz¹dzeñ, surow-
ców itp. mniej niebezpiecznymi;

stosowanie przede wszystkim ochron zbiorowych, a dopiero w osta-
tecznoœci œrodków ochrony indywidualnej.

Nale¿y podejmowaæ dzia³ania obejmuj¹ce przede wszystkim:

ocenê ryzyka zawodowego;

stosowanie niezbêdnych œrodków profilaktycznych zmniejszaj¹cych to
ryzyko;

zapewnienie pracownikom niezbêdnych informacji i szkoleñ na temat
zasad ochrony przed zagro¿eniami.

Podstawowe dzia³ania, na poziomie ka¿dego przedsiêbiorstwa budowlane-

go, w celu zapewnienia bezpiecznych warunków pracy to:

okreœlenie ogólnej polityki i celów kierownictwa firmy w zakresie bez-
pieczeñstwa i ochrony zdrowia pracowników;

zapewnienie niezbêdnych informacji umo¿liwiaj¹cych wdro¿enie
ogólnej polityki;

Nale¿y pamiêtaæ, ¿e skuteczne zarz¹dzanie bezpieczeñstwem pracy
polega g³ównie na umiejêtnoœci przewidywania i zapobiegania pojawia-
niu siê problemów, a nie walki z nimi dopiero wówczas, gdy ju¿ wyst¹-
pi³y i spowodowa³y niekorzystne skutki.

PODSUMOWANIE

uwzglêdnienie zagadnieñ bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia pracow-
ników w zarz¹dzaniu i podejmowaniu decyzji, na ka¿dym poziomie
funkcjonowania firmy;

konsultowanie spraw w dziedzinie bezpieczeñstwa pracy z pracow-
nikami;

monitorowanie i przegl¹d efektywnoœci przyjêtej polityki i ca³ego syste-
mu zarz¹dzania firm¹.

Typowy model zarz¹dzania bezpieczeñstwem pracy w przedsiêbiorstwie,

uwzglêdniaj¹cy powy¿sze zasady

Polityka ogólna – jasno okreœliæ zobowi¹zania, cele, odpowiedzialnoœæ

oraz procedury funkcjonowania przedsiêbiorstwa.

Planowanie – zidentyfikowaæ i oceniaæ ryzyko zawodowe, jakie wystê-

puje przy wykonywaniu pracy w przedsiêbiorstwie. Dzia³ania podejmowane
w trakcie procesu planowania powinny obejmowaæ:

– ocenê ryzyka zawodowego i dzia³añ ograniczaj¹cych to ryzyko,
– okreœlenie potrzeb dotycz¹cych dzia³añ kontrolnych w firmie;
– identyfikacja potrzeb firmy w zakresie szkolenia,
– upewnienie siê, ¿e pracownicy posiadaj¹ dostateczn¹ wiedzê i umie-

jêtnoœci w zakresie bezpiecznego wykonywania pracy oraz ¿e s¹ im
dostarczane niezbêdne wskazówki i instrukcje.

Wprowadzanie i dzia³ania – praktyczne wdra¿anie za³o¿eñ przyjêtych

w procesie planowania. Mo¿e to polegaæ np. na:

– wprowadzaniu niezbêdnych zmian organizacji i procedur wykony-

wania pracy, wyposa¿enia, maszyn, urz¹dzeñ, narzêdzi,

– szkoleniach kadry kierowniczej i pracowników,
– doskonaleniu przep³ywu informacji.

Kontrola i korygowanie dzia³añ – stan bezpieczeñstwa pracy w firmie

nale¿y monitorowaæ i w razie potrzeby korygowaæ. W tym celu powinny byæ
stosowane metody proaktywne (np. podejmowanie dzia³añ wynikaj¹cych z do-
konanych kontroli, przegl¹dów, audytów) i reaktywne (np. na podstawie wnio-
sków wynikaj¹cych z okolicznoœci i przyczyn zaistnia³ych wypadków przy pra-
cy). Oczywiœcie zdecydowane pierwszeñstwo nale¿y daæ metodom proaktyw-
nym. Badanie wypadków powinno prowadziæ przede wszystkim do zidentyfi-
kowania wszystkich ich przyczyn, z ewentualnymi wadami systemu zarz¹dza-
nia bezpieczeñstwem pracy w³¹cznie. Zasadniczym celem kontroli powinno
byæ upewnienie siê, ¿e przyjêty system i procedury funkcjonuj¹ nale¿ycie,
a w razie potrzeby podjêcie natychmiastowych dzia³añ koryguj¹cych.

Badanie, szacowanie i wartoœciowanie

ryzyka zawodowego

Ryzyko zawodowe jest to prawdopodobieñstwo wyst¹pienia niepo¿¹da-

nych zdarzeñ zwi¹zanych z wykonywan¹ prac¹, powoduj¹cych straty,
w szczególnoœci wyst¹pienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowot-
nych w wyniku zagro¿eñ zawodowych wystêpuj¹cych w œrodowisku pracy lub
sposobu wykonywania pracy.

Generaln¹ zasad¹ jest unikanie nadmiernego komplikowania podejmowa-

nych dzia³añ, które najczêœciej prowadzi do utraty ich zasadniczego waloru,
jakim jest praktyczna przydatnoœæ.

Piêæ kroków do oceny ryzyka zawodowego

na placu budowy

1. Identyfikacja zagro¿eñ.
Nale¿y spisaæ wszystkie stanowiska pracy, jakie wystêpuj¹ na placu budo-

wy, i dokonaæ ich przegl¹du pod k¹tem ryzyka.

Szczególn¹ uwagê nale¿y poœwiêciæ robotom budowlanym:

stwarzaj¹cym zagro¿enie bezpieczeñstwa i zdrowia ludzi w zwi¹zku
z mo¿liwoœci¹ przysypania ziemi¹ lub upadku z wysokoœci;

prowadzonym w pobli¿u linii wysokiego napiêcia lub czynnych linii
komunikacyjnych;

prowadzonym w studniach, pod ziemi¹ i w tunelach;

z u¿yciem materia³ów wybuchowych;

monta¿owym i demonta¿owym ciê¿kich elementów prefabrykowa-
nych (wielkowymiarowe elementy konstrukcji stalowych lub ¿elbeto-
wych, np. œciany, belki, s³upy).

Trzeba pamiêtaæ równie¿ o nastêpuj¹cych czynnikach zagro¿enia:

ruchomych elementach maszyn i urz¹dzeñ (np. ¿urawie, koparki), po-
wierzchniach, na których istnieje mo¿liwoœæ poœlizgniêcia siê lub upad-
ku (np. drogi komunikacji pieszej, transportowe, podesty),

ostrych krawêdziach, wystaj¹cych elementach (np. rusztowañ, zbrojeñ,
szalowañ),

Piêæ kroków do oceny ryzyka zawodowego na placu budowy

Przewidziany w art. 226 Kodeksu pracy obowi¹zek informowania pra-
cowników o ryzyku zawodowym dotyczy ka¿dego pracownika, nieza-
le¿nie od rodzaju zajmowanego stanowiska.

niedostatkach oœwietlenia (szczególnie miejsca wykonywania prac
od zmroku do œwitu, drogi komunikacyjne),

instalacji i urz¹dzeniach elektrycznych (np. niew³aœciwe po³¹czenia li-
nii napowietrznych i kablowych oraz mo¿liwoœæ ich mechanicznego
uszkodzenia, ochrony przeciwpora¿eniowe),

py³ach (np. przy pracach rozbiórkowych, szczególnie usuwaniu ele-
mentów azbestowych, ale tak¿e cementu, wapna),

ha³asie i drganiach (np. kafary, m³oty spalinowe, urz¹dzenia wibracyjne
do pogr¹¿ania i wyrywania, narzêdzia udarowe rêczne; zespo³y maszyn
do produkcji mieszanek betonowych, zagêszczarki i ubijaki wibracyjne),

u¿ywaniu pojazdów, w tym wózków z napêdem silnikowym (np. trans-
port materia³ów budowlanych, wywóz ziemi),

u¿ywaniu substancji chemicznych (np. farby, lakiery, kleje, rozpusz-
czalniki),

niebezpieczeñstwie po¿arów i wybuchów (np. prace spawalnicze wy-
konywane w pobli¿u elementów palnych).

Do rozpoznania zagro¿eñ mo¿na, jako pomoc, wykorzystaæ równie¿ listy

kontrolne dotycz¹ce budownictwa, opracowane np. przez inspekcjê pracy, któ-
re znajduj¹ siê na stronie internetowej: www.pip.gov.pl

2. Okreœlenie, kto mo¿e byæ zagro¿ony i w jaki sposób.
Uwagê nale¿y zwracaæ na:

– „swoich” pracowników;
– pracowników podwykonawców – zagro¿enia stwierdzone podczas

przegl¹du stanowisk pracy jednego wykonawcy mog¹ odnosiæ siê nie
tylko do jego pracowników, lecz tak¿e do pracowników, których stano-
wiska s¹siaduj¹ ze stanowiskami zagro¿onymi lub znajduj¹ siê w ci¹-
gach komunikacyjnych innych pracowników.

O zagro¿eniach i ryzyku zwi¹zanym z „w³asnymi” pracami nale¿y poinfor-

mowaæ tak¿e cudzych pracowników (inni podwykonawcy), jeœli istniej¹ oko-
licznoœci, które mog¹ stanowiæ dla nich zagro¿enie.

3. Ocena i oszacowanie ryzyka wraz ze stosowanymi na stanowiskach

pracy œrodkami zapobiegawczymi.

Do oceny i szacowania ryzyka zawodowego w miejscu pracy stosuje siê

wiele metod jakoœciowych (proste metody opisowe) i iloœciowych (z zastosowa-
niem matematycznej postaci modelu decyzyjnego) przedstawionych szczegó-
³owo w literaturze (patrz: Literatura, poz. 4 i 5).

Nawet jeœli zastosowane zosta³y wszystkie œrodki zapobiegawcze, na terenie

budowy zawsze pozostaje pewien margines zagro¿eñ (tzw. ryzyko resztkowe).

PODSUMOWANIE

Trzeba wiêc dla ka¿dego ocenianego stanowiska okreœliæ, czy pozostaj¹ce zagro-
¿enie jest du¿e, œrednie czy ma³e. W zale¿noœci od wyniku oceny nale¿y podj¹æ
wszelkie mo¿liwe dzia³ania zaradcze w celu zmniejszenia ryzyka resztkowego.

Przyk³adowe œrodki zaradcze na placu budowy to:

likwidacja „ba³aganu” na okreœlonych stanowiskach pracy;

likwidacja prowizorycznie wykonanych instalacji elektrycznych (szcze-
gólnie zabezpieczenie ich przed uszkodzeniami mechanicznymi);

likwidacja pod³¹czeñ urz¹dzeñ elektrycznych „na krótko”;

spowodowanie bezwzglêdnego stosowania przez pracowników przy-
dzielonych im œrodków ochrony indywidualnej (np. kasków ochron-
nych, sprzêtu chroni¹cego przed upadkiem z wysokoœci).

4. Podsumowanie i zapisanie spostrze¿eñ.
Wszystkie spostrze¿enia trzeba zapisaæ i zachowaæ. Wprawdzie ka¿da bu-

dowa charakteryzuje siê du¿¹ zmiennoœci¹ frontu robót i okreœlonym czasem ist-
nienia, lecz dokumentacja z dokonanej na niej oceny ryzyka mo¿e byæ równie¿
bardzo pomocna, przypominaj¹c, na co nale¿y zwracaæ uwagê w przysz³oœci.

5. Przegl¹d i aktualizacja oceny ryzyka.
Sprawdziæ, czy dzia³ania podjête w celu likwidacji lub ograniczenia ryzy-

ka i zagro¿eñ przynios³y efekty, a zw³aszcza:

wykonaæ pomiary kontrolne skutecznoœci ochron przed pora¿eniem
pr¹dem elektrycznym, np. przy betoniarkach;

skontrolowaæ stan maszyn, urz¹dzeñ i narzêdzi, np. rusztowañ, drabin,
zawiesi;

skontrolowaæ stan oznakowania i zabezpieczenia miejsc niebezpiecz-
nych, np. otwory, wykopy, prace na wysokoœci;

sprawdziæ, czy przydzielono pracownikom odpowiedni¹ odzie¿ oraz
œrodki ochrony indywidualnej, np. he³my ochronne, sprzêt chroni¹cy
przed upadkiem z wysokoœci.

Lista kontrolna funkcjonowania systemu zarz¹dzania

bezpieczeñstwem pracy

Ka¿dy pracodawca powinien upewniæ siê, ¿e w jego zak³adzie system bez-

pieczeñstwa i ochrony zdrowia pracowników pracy funkcjonuje w³aœciwie. Po-
mocna w dokonaniu oceny takiego systemu mo¿e byæ nastêpuj¹ca lista pytañ
kontrolnych:

1. Czy s¹ opracowane jasne procedury postêpowania i odpowiedzialnoœci

w dziedzinie bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia?

Lista kontrolna funkcjonowania systemu zarz¹dzania bezpieczeñstwem pracy

2. Czy ka¿dy pracownik, niezale¿nie od zajmowanego stanowiska i pe³-

nionej funkcji, zna procedury i odpowiedzialnoœæ dotycz¹ce jego bez-
poœrednio?

3. Czy w firmie znane i stosowane s¹ przepisy bezpieczeñstwa i higieny

pracy?

4. Czy zosta³y zidentyfikowane g³ówne zagro¿enia oraz podejmowane s¹

dzia³ania w celu likwidacji lub przynajmniej znacznego ograniczenia
tych zagro¿eñ?

5. Czy pracownikom zapewniono niezbêdne œrodki ochrony indywidualnej

oraz przeszkolenie w zakresie pos³ugiwania siê tymi œrodkami – w sytu-
acji gdy nie ma innych mo¿liwoœci unikniêcia ryzyka zawodowego?

6. Czy pracownicy zostali poinformowani o ryzyku zawodowym wystêpu-

j¹cym na ich stanowisku pracy i sposobach unikania zagro¿eñ?

7. Czy pracownicy uczestnicz¹ w konsultacjach na temat bezpieczeñstwa

i ochrony zdrowia w zak³adzie?

8. Czy pracownicy wiedz¹, kogo i w jaki sposób nale¿y informowaæ o nie-

bezpiecznych warunkach pracy i zaistnia³ych wypadkach?

9. Czy w zak³adzie prowadzone s¹ regularne kontrole miejsc pracy

z uwzglêdnieniem stosowania przez pracowników obowi¹zuj¹cych
procedur bezpieczeñstwa pracy?

10. Czy w zak³adzie funkcjonuje system przegl¹du polityki i procedur bez-

pieczeñstwa pracy?

PODSUMOWANIE

LITERATURA

1. Zygmunt Wieczorek, Bezpieczeñstwo pracy na placu budowy. Poradnik dla

osób sprawuj¹cych nadzór techniczny na placu budowy, PIP, 2002.

2. Zygmunt Wieczorek, Bezpieczeñstwo pracy – roboty budowlane i rozbiórkowe,

PIP, 2003.

3. Wies³aw Wi¹cek, Dostosuj swój zak³ad do przepisów prawa pracy. Budownic-

two, PIP, 2005.

4. Adam S³omka, Ryzyko zawodowe w budownictwie, PIP, 2005.
5. Adam S³omka, Ankieta kontrolna bhp na budowie dla pracodawców. Ryzyko za-

wodowe w budownictwie – przyk³ady, PIP, 2005.

WYKAZ PODSTAWOWYCH PRZEPISÓW

(stan prawny na 31 lipca 2005 r.)

1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r.

nr 21, poz. 94 z póŸniejszymi. zmianami).

2. Rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 wrzeœnia 1997 r. w spra-

wie ogólnych przepisów bezpieczeñstwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169,
poz. 1650 – tekst jednolity).

3. Rozporz¹dzenie Ministra Infrastruktury z 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeñ-

stwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. nr 47, poz. 401).

4. Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spo³ecznej z dnia 30 maja 1996 r.

w sprawie przeprowadzania badañ lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej
opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeñ lekarskich wydawanych do celów
przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. nr 69, poz. 332 z póŸniejszymi zmianami).

5. Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szko-

lenia w dziedzinie bezpieczeñstwa i higieny pracy (Dz.U. nr 180, poz. 1860 z póŸniej-
szymi zmianami).

6. Rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki Spo³ecznej z 14 marca 2000 r. w spra-

wie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy rêcznych pracach transportowych (Dz.U. nr 26,
poz. 313 z póŸniejszymi zmianami).

7. Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki z 30 paŸdziernika 2002 r. w sprawie mini-

malnych wymagañ dotycz¹cych bezpieczeñstwa i higieny pracy w zakresie u¿ytkowania
maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz.U. nr 191, poz. 1596 z póŸniejszymi
zmianami).

8. Rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 2 kwietnia 1998 r. w spra-

wie zasad bezpieczeñstwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów za-
wieraj¹cych azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego u¿ytkowania ta-
kich wyrobów (Dz.U. nr 45, poz. 280).

9. Rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 28 maja 1996 r. w sprawie

rodzajów prac wymagaj¹cych szczególnej sprawnoœci psychofizycznej (Dz.U. nr 62,
poz. 287).

10.

Rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 28 maja 1996 r. w sprawie

rodzajów prac, które powinny byæ wykonywane przez co najmniej dwie osoby (Dz.U.
nr 62, poz. 288).

11. Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki z 20 wrzeœnia 2001 r. w sprawie bezpie-

czeñstwa i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i innych urz¹dzeñ technicznych
do robót ziemnych, budowlanych i drogowych (Dz.U. nr 118, poz. 1263).

12. Ustawa z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U. z 2003 r. nr 207, poz. 2016

z póŸniejszymi zmianami).

13. Rozporz¹dzenie Ministra Infrastruktury z 26 czerwca 2002 r. w sprawie dzienni-

ka budowy, monta¿u i rozbiórki, tablicy informacyjnej oraz og³oszenia zawieraj¹cego
dane dotycz¹ce bezpieczeñstwa pracy i ochrony zdrowia (Dz.U. nr 108, poz. 953 z póŸ-
niejszymi zmianami).

14. Rozporz¹dzenie Ministra Infrastruktury z 23 czerwca 2003 r. w sprawie informa-

cji dotycz¹cej bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeñstwa i ochrony
zdrowia (Dz.U. nr 120, poz. 1126).

15. Ustawa z 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodnoœci (Dz.U. z 2004r. nr 204,

poz. 2087).

16. Ustawa z 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (Dz.U. nr 122, poz. 1321

z póŸniejszymi zmianami).

17. Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spo³ecznej z 28 kwiet-

nia 2003 r. w sprawie szczegó³owych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez
osoby zajmuj¹ce siê eksploatacj¹ urz¹dzeñ, instalacji i sieci.(Dz.U. nr 89, poz. 828
z póŸniejszymi zmianami).

18. Rozporz¹dzenie Ministra Infrastruktury z 3 lipca 2003 r. w sprawie rozbiórek

obiektów budowlanych wykonywanych metod¹ wybuchow¹ (Dz.U. nr 120, poz. 1135).

19. Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spo³ecznej z 10 kwiet-

nia 2003 r. w sprawie zasadniczych wymagañ dla maszyn i elementów bezpieczeñstwa
(Dz.U. nr 91, poz. 858).

20. Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki z 27 kwietnia 2000 r. w sprawie bezpie-

czeñstwa i higieny pracy przy pracach spawalniczych (Dz.U. nr 40, poz. 470).

21. Rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki Spo³ecznej z 29 listopada 2002 r.

w sprawie najwy¿szych dopuszczalnych stê¿eñ i natê¿eñ czynników szkodliwych dla
zdrowia w œrodowisku pracy (Dz.U. nr 217, poz. 1833).

22. Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z 2 wrzeœnia 2003 r. w sprawie oznakowania

opakowañ substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz.U. nr 173,
poz. 1679 z póŸniejszymi zmianami).

23. Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spo³ecznej z 14 stycz-

nia 2004 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy czyszczeniu powierzchni,
malowaniu natryskowym i natryskiwaniu cieplnym (Dz.U. nr 16, poz. 156).

WYKAZ PODSTAWOWYCH PRZEPIISÓW

Document Outline

Wstęp
Prawa i obowiązki w dziedzinie bhp osób prowadzących działalność budowlaną i pracujących w budownictwie
Zagospodarowanie terenu budowy
Składowanie i transport
Instalacje i urządzenia elektroenergetyczne
Maszyny i urządzenia techniczne
Prace na wysokości
Prace ziemne
- Wykopy
- Roboty podziemne
Wybrane prace remontowe i rozbiórkowe
Posumowanie
Literatura
Wykaz podstawowych przepisów

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Budownictwo wymagania bezpieczeństwa
Przestrzeganie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy oraz(1)
wymagania ppoż, BHP, Techniczne bezpieczeństwo pracy
Wymagania dotyczące jadalni i palarni, BHP, Techniczne bezpieczeństwo pracy
Instrukcja BHP drabina- wymagania bezpieczeństwa(1), Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy
Instrukcja BHP Drabina- wymagania bezpieczeństwa, Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy
Stefka - praca zaliczeniowa - budownictwo, politechnika, GiG semestr 1, BEZPIECZEŃSTWO PRACY
WYMAGANIA BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY PRZY. sem 2, OiO - zarz, sem 1, Podstawy Ergonomii i BHP
wymagania do pracy dypl, Budownictwo, Praca Inżynierska
Wymagania dotyczace szkolenia w dziedzinie BHP, BHP, SIKORA - Zarządzanie bezpieczeństwem pracy, Wym
Przestrzeganie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy,ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowis

więcej podobnych podstron

Budownictwo Wymagania bezpieczeństwa pracy

Document Outline