Murarz_ 712[06].Z3.02.ucz.doc

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Składowanie i obróbka drewna

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Deskowania do robót betoniarskich

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Rusztowania

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik, ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy na temat wykonywania robót

ciesielskich, które należą do grupy prac pomocniczych w zawodzie murarza.

W poradniku zamieszczono:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś

posiadać, aby przystąpić do realizacji jednostki modułowej ,,Wykonywanie robót
ciesielskich’’.

2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania

ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną
literaturę oraz inne źródła informacji. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają:

−

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,

−

wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia,

−

sprawdzian postępów umożliwiający sprawdzenie poziomu wiedzy po wykonaniu
ćwiczeń.

4. Sprawdzian osiągnięć, który umożliwi sprawdzenie wiadomości i umiejętności jakie

powinieneś opanować podczas realizacji programu tej jednostki modułowej. Sprawdzian
osiągnięć powinieneś wykonać według instrukcji załączonej w poradniku.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po przyswojeniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp oraz

instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat jednostek modułowych

712[06].Z3

Technologia prac pomocniczych

712[06].Z1.01

Stosowanie przepisów bhp przy wykonywaniu robót murarskich

712[06].Z1.02

Organizacja stanowiska pracy murarza

712[06].Z1.03

Dobieranie materiałów narzędzi i sprzętu do robót budowlanych

712[06].Z1.04

Wykonywanie zapraw budowlanych i betonów

712[06].Z3.01

Wykonywanie robót zbrojarskich i betoniarskich

712[06].Z3.02

Wykonywanie robót ciesielskich

712[06].Z3.03

Wykonywanie izolacji

712[06].Z3.04

Osadzanie stolarki, ślusarki i innych elementów w murze

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu budownictwa,

−

stosować przepisy bhp, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,

−

rozpoznawać podstawowe materiały budowlane,

−

posługiwać się dokumentacją techniczną,

−

magazynować, składować i transportować materiały budowlane,

−

stosować przepisy bhp podczas wykonywania robót budowlanych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

odczytać dokumentację w zakresie niezbędnym do wykonania robót,

−

przenieść wymiary z dokumentacji na miejsce wykonania,

−

dokonać pomiarów, posłużyć się sprzętem pomiarowym,

−

zorganizować stanowisko pracy,

−

przetransportować i dokonać składowania materiałów na stanowisku pracy,

−

zmontować rusztowanie w ramach robót ciesielskich,

−

dobrać i ocenić przydatność materiałów do wykonania zadań,

−

dobrać narzędzia i sprzęt do robót ciesielskich,

−

dokonać cięcia i przycinania materiałów drzewnych do wymaganej długości i kształtu,

−

wykonać elementy deskowania poza miejscem wbudowania,

−

wykonać proste złącza ciesielskie,

−

wykonać proste złącza przy użyciu łączników metalowych,

−

wykonać konstrukcję wsporczą pod deskowanie,

−

wykonać montaż deskowania,

−

wykonać zabezpieczenie przed zmianą kształtu deskowania,

−

wykonać deskowanie belki i słupa,

−

zastosować materiał w sposób racjonalny,

−

określić szacunkowo ilość materiału niezbędnego do wykonania robót,

−

sporządzić zapotrzebowanie materiałowe,

−

porozumieć się z przełożonymi i współpracownikami,

−

wykonać pracę z zachowaniem przepisów bhp, ochrony przeciwpożarowej i ochrony
środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Składowanie i obróbka drewna

4.1.1. Materiał nauczania

Drewno jest materiałem budowlanym, który otrzymuje się ze ściętych pni drzew za

pomocą obróbki ręcznej lub mechanicznej.

Drewno może być stosowane zarówno jako materiał konstrukcyjny, jak i osłonowy, ze

względu na doskonałe właściwości mechaniczne i fizyczne. Drewno jest materiałem lekkim,
ma małą przewodność cieplną i dużą wytrzymałość na zginanie i ściskanie. Jest stosunkowo
łatwe w obróbce nawet dość prostymi narzędziami.

Tarcica powinna być przechowywana na placu budowy w taki sposób, aby nie ulegała

zawilgoceniu przez wodę opadową ani od wilgoci gruntowej. Jednocześnie warunki
składowania powinny zapewnić możliwość odparowywania z drewna wody w nim zawartej.

Teren, na którym składuje się tarcicę, powinien być suchy i mieć zapewnione

odprowadzenie wody opadowej. Tarcicę przechowuje się w stosach opartych na słupkach
betonowych lub ceglanych, które umożliwiają swobodny przepływ powietrza między gruntem
a stosem. Sam stos układa się w taki sposób, aby zapewnić dostęp powietrza i przewietrzanie
każdej warstwy. Osiąga się to, przekładając poszczególne warstwy desek (łat, bali lub
krawędziaków) deskami krótszymi położonymi pod kątem prostym lub stosując przekładki ze
specjalnych listew.

Rys.1. Składowanie tarcicy [5, s. 178]

Jeżeli drewno będzie składowane przez dłuższy czas, to nad stosem należy wykonać

daszek ze spadkiem umożliwiającym odprowadzenie wody deszczowej poza stos.

Podczas przechowywania krótkotrwałego (do 10 dni) drewna o wilgotności nie większej

niż 30% można stos na wierzchu nakryć folią polietylenową lub arkuszami papy. Odstęp
między deskami (łatami, balami) powinien wynosić około 5cm, a grubość przekładek, czyli
odstęp pionowy między warstwami, minimum 2cm.

Uzyskanie gotowego elementu z drewna wiąże się z wykonaniem wielu czynności, które

łącznie nazywa się obróbką. Przed przystąpieniem do właściwej obróbki drewna należy
rozrysować i wymierzyć kształt oraz wielkość elementów na materiale. Czynność ta nazywa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

się trasowaniem. Dopiero po wytrasowaniu następuje obróbka, która obejmuje: przycięcie,
wykonanie połączeń oraz wykończenie powierzchni drewna.

Obróbka skrawaniem polega na nadaniu elementom określonych w projekcie kształtów

i wymiarów, co uzyskuje się przez przycinanie (piłowanie), struganie oraz nawiercanie lub
dłutowanie otworów i gniazd.

Obróbka łącząca polega na wykonaniu między elementami drewnianymi połączeń,

umożliwiających przenoszenie obciążeń z jednych elementów na drugie. Stosunkowo rzadko
w robotach ciesielskich, podczas wykonywania niektórych rodzajów deskowań, stosuje się
obróbkę plastyczną, polegającą na gięciu drewna.

Obróbka wykończeniowa, której celem jest uszlachetnienie powierzchni drewna, dotyczy

przede wszystkim robót stolarskich, przy wykonywaniu deskowań i rusztowań nie jest
stosowana.

Do wykonania poszczególnych czynności w zakresie obróbki drewna używa się różnego

rodzaju narzędzi ręcznych lub o napędzie mechanicznym.

Do odmierzania i trasowania kształtów na materiale drzewnym służą miarki zwijane

i składane,  nazywane  calówkami,  liniały  metalowe  z  nasadkami  do  rysowania  okręgów oraz
kątowniki proste i kątowniki o zmiennym kącie. Narzędzia do obróbki ręcznej wykorzystuje
się  przeważnie  do  skrawania,  czyli  przecinania  lub  rozwarstwiania  włókien  drewna  ostrzem
będącym  krawędzią  narzędzia  skrawającego,  które  pod  określonym  kątem  jest  przesuwane
w kierunku skrawania.

Rys.2. Narzędzia do odmierzania i trasowania [2, s. 179]

a) ołówek ciesielski, b) miarka składana, c) stalowa miarka zwijana, d) płócienna miarka zwijana, e) liniał,

f) cyrkiel nastawny, g) kątownik prostokątny, h) kątownik przylgowy, i) kątownik nastawny

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podstawowymi narzędziami ręcznymi cieśli są topór i siekiera. Służą one do ociosywania

drewna, zaostrzania końców żerdzi, ścinania boków drewna okrągłego w celu ułatwienia
łączenia, rozszczepiania drewna, ścinania klinów z łat i krawędziaków oraz do wbijania
gwoździ i klamer.

Rys3. Siekiera [2, s. 115]

Rys.4. Topór [2, s. 116]

Do cięcia tarcicy na budowie używa się różnego rodzaju pił. Do cięcia wzdłuż włókien

stosuje się piły o kącie skrawania mniejszym niż 90°, do cięcia w poprzek włókien - o kącie
skrawania powyżej 90°. Stosuje się również piły uniwersalne do cięcia drewna zarówno
wzdłuż jak i w poprzek włókien mające krawędź skrawającą ustawioną pod kątem prostym.

Poprzecznica

Grzbietnica

Płatnica

Otwornica

Rys.5. Piły do drewna [2, s. 118]

W robotach ciesielskich rzadko się wymaga wyrównywania powierzchni drewna na

gładko.  Jedynie  deskowania  elementów  betonowych,  których  powierzchnia  nie  będzie  już
tynkowana,  wyrównuje  się  strugając  powierzchnie  desek.  Do  strugania  służy  strug  (zwany
heblem),  którego  działanie  polega  na  zdzieraniu  nierówności  drewna  nożem  stalowym
osadzonym  w  drewnianej  lub  metalowej  skrzynce.  Wysunięcie  noża  ze  skrzynki  ustalane
klinem decyduje o grubości warstwy drewna struganej przez cieślę.

Rys.6. Strug ręczny [2, s. 123]

a) drewniany, b) metalowy, c) i d) noże strugowe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Niektóre rodzaje połączeń ciesielskich wymagają wykonania w drewnie gniazd lub

otworów o różnym kształcie. Do wykonania gniazd używa się dłut różnych wielkości
i różnych kształtach noża. Dłuto wbija się w drewno uderzając w uchwyt pobijakiem
drewnianym. Powoduje to przecinanie włókien i umożliwia drążenie otworu.

Rys.7. Dłuta [5, s. 182]

W każdym warsztacie ciesielskim, nawet na dużej budowie, musi być ręczna piła ramowa

i  płatnica.  Jednak  podstawowe  elementy  konstrukcji  ciesielskich  i  deskowań  przecina  się
najczęściej  za  pomocą  piły  mechanicznej,  zwanej  piłą  (lub  pilarką)  tarczową,  napędzanej
silnikiem elektrycznym. Urządzeniem tnącym w  pile tarczowej, jest tarcza zębata, sprzężona
z wałem silnika umieszczonego pod stołem, po którym przesuwa się przecinany element.

Rys.8. Schemat mechanicznej piły tarczowej [5, s. 183]

Element ten przesuwa się za pośrednictwem prowadnicy, którą nazywa się również

sankami.  Prowadnica  może  być  umocowana  w  sposób  umożliwiający:  cięcie  prostopadłe,
podłużne,  ukośne  względem  trzech  płaszczyzn  tarcicy,  a  także  regulację  głębokości  cięcia.
Tarcza  piły  musi  być  wyposażona  w  osłonę,  która  jest  odsuwana  wyłącznie  na  czas  cięcia
drewna.  Piła  tarczowa  jest,  pomimo  osłon  i  zabezpieczeń,  narzędziem  wymagającym
ostrożności i uwagi podczas obsługi, ponieważ dotknięcie ręką obracającej się tarczy zawsze
kończy się ciężkim okaleczeniem.

Innym rodzajem piły mechanicznej używanej w warsztatach ciesielskich jest piła

taśmowa. Elementem  tnącym  jest taśma zębata stalowa tworząca pierścień nałożony  na dwa
wałki:  napędowy  i  prowadzący.  Wałek  napędowy  jest  zamocowany  bezpośrednio  na  wale
silnika  lub  połączony  z  nim  przekładnią  pasową.  Taśma  porusza  się  w  pionie  przechodząc
przez otwory w stole, po którym przesuwa się cięty materiał. Piła taśmowa, podobnie jak piła
ramowa ręczna, może służyć do wycinania kształtów krzywoliniowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys.9. Piła taśmowa [2, s. 155]

Rys.10. Ręczna pila tarczowa [5, s. 184]

Do mechanicznego cięcia desek, płyt z tworzyw drzewnych i listew w robotach

ciesielskich  poza  warsztatem,  na  przykład.  podczas  montażu  deskowań,  używa  się  ręcznej
piły tarczowej. Zasada skrawania jest taka sama jak przy pracy warsztatową piłą tarczową z tą
różnicą,  że  element  przecinany  musi  być  unieruchomiony,  a  ruch  posuwisty  wykonuje  się
piłą,  która  jest  na  stałe  połączona  z  silnikiem.  Ręczną  piłą  tarczową  można  przecinać  deski
i listwy grubości do 38mm.

Do wygładzania powierzchni drewna służy strugarka mechaniczna, która skrawa

zewnętrzną warstwę materiału za pomocą noży zamocowanych na wale.

Rys.11. Schemat mechanicznej strugarki - grubościówki [5, s. 185]

Frezarki umożliwiają nadawanie obrabianym elementom praktycznie dowolnych

kształtów i wymiarów, przy czym powierzchnia drewna po obróbce jest gładka.

Rys.12. Frezowanie: [2, s. 151]

a) bok bala frezem kotonowym, b) i d) wybieranie wpustu, c) zbieranie krawędzi

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Złącza umożliwiają wykonywanie nawet bardzo złożonych konstrukcji z prostych

elementów  drewnianych.  Zadaniem  złączy  jest  przenoszenie  sił  powstałych  w  wyniku
działania  obciążeń  z  jednego  elementu  na  drugi.  Złącza  elementów  z  drewna  dzieli  się  na
łącznikowe,  klejowe  i  wrębowe.  W  złączach  łącznikowych  elementy  łączy  się  łącznikami
mechanicznymi, w klejowych — na klej, a we wrębowych — dzięki odpowiednio  wykonanym
zaciosom ciesielskim.

Rys.13. Przykłady złączy łącznikowych [2, s. 169]

Rys.14. Przykłady złączy klejonych [2, s. 177]

Złącza łącznikowe elementów konstrukcyjnych powinny być wykonywane według

rysunków, na których jest podane rozmieszczenie sworzni lub wkładek. Często trzeba
wykonać kilkanaście jednakowych złączy, a nie raz kilkaset. W takim wypadku nie trasuje się
każdego złącza, ale wykonuje z blachy lub tektury, wzornik, którego wbija się gwoździe lub
wierci otwory na sworznie lub śruby.

Złącze trzeba najpierw złożyć, dopasować, tymczasowo stężyć ściskiem stolarskim

i dopiero wtedy zbijać lub wiercić w nim otwory.

Złącza na pierścienie mogą wykonywać tylko odpowiednio przeszkoleni robotnicy. Do

wciskania pierścieni są potrzebne specjalne klucze o wahadłowym ruchu dźwigni.

Rys.15. Przykłady złącz wrębowych - styki poziome: a) prosty, b) ukośny, c) z wcięciem pojedynczym,

d) z wcięciem podwójnym, e) z nakładką prostą, f) z nakładką ukośną, g) z łubkami [2, s. 179,]

Złącza wrębowe są najbardziej typowe dla prac ciesielskich (rys. 15,16,17).

Wykonywane są w celu zwiększenia wymiarów elementów lub zespolenia konstrukcji.
Obecnie wykonywane połączenia zazwyczaj wzmacnia się kołkami, a także śrubami,
klamrami, chomątami, strzemionami, opaskami, aby zabezpieczyć je przed rozluźnieniem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys.16. Przykłady złącz wrębowych - zakładki: a) prosty, b) ukośny, c) proste z wcięciem, d) proste

z czopem czołowym, e) proste z czopem czołowym ukrytym, [2, s. 179,]

Wykonywanie złączy wrębowych jest bardzo pracochłonne i wymaga dużej staranności,

aby na stykach elementów nie powstawały szczeliny, w które wnika wilgoć sprzyjająca
korozji biologicznej. Złącza te wykonuje się jeszcze przy rekonstrukcjach i remontach
zabytkowych budowli drewnianych.

Rys.17. Przykłady złącz wrębowych - zamki: a) prosty, b) prosty z klinem, c) ukośny d) ukośny z czopem

wewnętrznym,, e) zasuwny, f) z łubkami drewnianymi, g) z łubkami metalowymi [2, s. 180,]

Najprościej wykonuje się złącza na skowy. (rys. 18) Wytrasowania wymaga tylko miejsce

przymocowania sków. Po ich rozmieszczeniu przybija się je paroma gwoździami, nawierca
elektryczną wiertarką otwory na wkręty, wciska wkręty w otwory i wkręca je sczepiaczem
elektrycznym. Skowy z zębami nie wymagają mocowania gwoździami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys.18. Przykłady złącz na skowy [2, s. 173]

Podczas obróbki ręcznej drewna należy przestrzegać prawidłowego chwytania narzędzi

oraz ostrożnie posługiwać się siekierą i toporem.

Z uwagi na bezpieczeństwo pracy zabroniony jest uchwyt rękoma obrabianego materiału na

linii, po której następuje skrawanie drewna. Przed obróbką drewna rozbiórkowego konieczne jest
wyjęcie pozostałych gwoździ oraz oczyszczenie go z pozostałości betonu lub zaprawy.

Podczas obróbki mechanicznej należy bezwzględnie przestrzegać zasad użytkowania

poszczególnych urządzeń oraz podanych w instrukcjach obsługi sposobów podłączania ich do
sieci elektrycznej i uziemień.

W stolarniach nie wolno wykonywać żadnych podłączeń prowizorycznych ani instalacji

elektrycznych, mogących spowodować zwarcie lub iskrzenie.

Nie wolno użytkować narzędzi skrawających bez przewidzianych przez producenta osłon

chroniących pracowników oraz bez urządzeń blokujących i wyłączników. Wyłączniki te
powinny być łatwo dostępne, a urządzenia blokujące tak położone, aby niemożliwe było
przypadkowe włączenie maszyny.

Praktykanci, uczniowie i pracownicy młodociani mogą obsługiwać mechaniczne

urządzenia skrawające jedynie pod kierunkiem doświadczonych pracowników i po
przeszkoleniu.

W warsztatach ciesielskich, wióry i resztki materiału należy usuwać w miarę ich

nagromadzenia tak, aby nie zalegały i nie utrudniały dostępu do poszczególnych urządzeń.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są warunki składowania materiałów drewnianych na placu budowy?
2.  Jakie znaczenie ma drewno w pracach budowlanych?
3.  Na czym polegają poszczególne rodzaje obróbki drewna?
4.  Jakie znane Ci narzędzia stosujemy do obróbki drewna?
5.  Do czego służą narzędzia stosowane w robotach ciesielskich?
6.  Jakie znane Ci maszyny stosujemy do obróbki drewna?
7.  Jakie stosujemy złącza w pracach ciesielskich?
8.  Gdzie w złączach ciesielskich stosuje się skowy?
9.  Jakie są przepisy bhp podczas obróbki drewna?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj, na podstawie rysunku roboczego, złącze ciesielskie łącznikowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  dobrać sprzęt i narzędzia do wykonania zadania,
2)  wybrać odpowiednie elementy potrzebne do wykonania złącza,
3)  zorganizować stanowisko pracy,
4)  wykonać trasowanie elementów,
5)  wykonać ciecie elementów,
6)  połączyć przygotowane elementy,
7)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8)  dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zestaw narzędzi do trasowania: ołówek ciesielski, miarka składana, stalowa miarka

zwijana, płócienna miarka zwijana, liniał, cyrkiel nastawny, kątownik prostokątny,
kątownik przylgowy, kątownik nastawny,

–  zestaw pił: poprzecznica, grzbietnica, płatnica, otwornica,
–  wiertarka,
–  wkrętarka,
–  młotek, cęgi,
–  kołki, śruby, gwoździe,
–  literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wykonaj, na podstawie rysunku roboczego, złącze ciesielskie wrębowe typu zakładka

prosta.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  dobrać sprzęt i narzędzia do wykonania zadania,
2)  wybrać odpowiednie elementy potrzebne do wykonania złącza,
3)  zorganizować stanowisko pracy,
4)  wykonać trasowanie elementów,
5)  wykonać ciecie elementów,
6)  wykonać zdjęcie odpadu,
7)  wykonać wręby,
8)  wykonać wiercenie otworów,
9)  połączyć elementy w złącze
10) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
11) dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zestaw narzędzi do trasowania: ołówek ciesielski, miarka składana, stalowa miarka

zwijana, płócienna miarka zwijana, liniał, cyrkiel nastawny, kątownik prostokątny,
kątownik przylgowy, kątownik nastawny,

– zestaw pił: poprzecznica, grzbietnica, płatnica, otwornica,
– wiertarka,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–  wkrętarka,
–  młotek, cęgi,
–  kołki, śruby,
–  literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wykonaj, na podstawie rysunku roboczego, złącze ciesielskie wrębowe typu zamek

prosty.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  dobrać sprzęt i narzędzia do wykonania zadania,
2)  wybrać odpowiednie elementy potrzebne do wykonania złącza,
3)  zorganizować stanowisko pracy,
4)  wykonać trasowanie elementów,
5)  wykonać ciecie elementów,
6)  wykonać zdjęcie odpadu,
7)  wykonać wręby,
8)  połączyć elementy w złącze
9)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
10) dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zestaw narzędzi do trasowania: ołówek ciesielski, miarka składana, stalowa miarka

zwijana, płócienna miarka zwijana, liniał, cyrkiel nastawny, kątownik prostokątny,
kątownik przylgowy, kątownik nastawny,

–  zestaw pił: poprzecznica, grzbietnica, płatnica, otwornica,
–  młotek, cęgi,
–  kołki, śruby, gwoździe,
–  kartka, długopis, ołówek,

–

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić zasady dotyczące przygotowania miejsca do składania

drewna?

2) posługiwać się podstawowymi narzędziami do robót ciesielskich?

3) omówić zastosowanie poszczególnych maszyn stosowanych do obróbki

drewna?

4) zachować ostrożność podczas obróbki ręcznej drewna?

5) dobrać narzędzia do obróbki drewna?

6) zorganizować stanowisko pracy do wykonania złącz ciesielskich?

7) wykonać proste złącze łącznikowe?

8) wykonać proste złącze wrębowe?

9) współpracować z innymi w trakcie wykonywania prac ?

10) zastosować przepisy bhp podczas obróbki drewna?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Deskowania do robót betoniarskich

4.2.1. Materiał nauczania

Deskowaniem nazywamy tymczasową konstrukcję z desek, płyt pilśniowych twardych,

sklejki  lub  blachy,  służącą  do  nadania  wymaganego  kształtu  układanej  w  nim  mieszance
betonowej  oraz  do  podtrzymania  zbrojenia  w  czasie  betonowania  i  utrzymania  konstrukcji
w niezmienionej  postaci,  do  czasu  uzyskania  przez  beton  niezbędnej  wytrzymałości.
Deskowanie  z  drewna,  zastosowane  jednorazowo  do  konstrukcji  o  skomplikowanym
kształcie,  nie wykazujące cech powtarzalności,  nazywamy  deskowaniem  indywidualnym  lub
jednorazowym.

Jeżeli deskowanie jest złożone z elementów i przewidziane do wielokrotnego użycia do

różnych części konstrukcji, to mamy do czynienia z deskowaniem powtarzalnym lub
inwentaryzowanym.

Deskowania jednorazowe należy wykonywać w taki sposób, aby po stwardnieniu betonu

można  je  było  łatwo  rozbierać,  nie  niszcząc  desek  i  łat,  dzięki  czemu  możliwe  jest  ich
powtórne użycie  na  inne deskowanie.  Wielokrotność użycia drewna  na  budowie  jest  jednym
z czynników  wpływających  na  zmniejszenie  kosztów  i świadczących  o  racjonalnej
gospodarce materiałami.

Deskowanie ław niskich, do 30cm wysokości, wykonuje się z pojedynczej deski

zamocowanej do kołków wbitych w grunt. Rozstaw kołków, zależnie od rodzaju gruntu
i grubości desek, powinien wynosić 70

100cm, długość kołków powinna być równa co

najmniej dwukrotnej wysokości ławy. Całe deskowanie stabilizuje się, wstawiając rozpórki
między kołki i wiążąc ich końce drutem.

Rys.19. Deskowanie lawy fundamentowej, zależnie od wysokości

[5, s. 214]

Ławy wysokie mają deskowanie z tarcz powtarzalnych, wykonanych z desek, sklejki,

płyt lub blachy, stabilizowanych rozpórkami opierającymi się na kołkach wbitych w grunt.

Stopy fundamentowe schodkowe deskuje się podobnie jak ławy niskie, tworząc skrzynię

drewnianą bez dna stojącą na gruncie. Stopy schodkowe deskuje się dwiema takimi
skrzyniami nałożonymi na siebie i usztywnionymi kołkami wbitymi w grunt lub rozparciem
od skarpy wykopu.

Rys.20. Deskowanie stóp fundamentowych: schodkowej i trapezowej [5, s. 215]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Deskowanie stopy fundamentowej trapezowej wykonuje się z dwóch części: skrzyni

dolnej, jak przy stopach płaskich, oraz górnej, złożonej z dwóch tarcz prostokątnych i dwóch
trapezowych. Ponieważ stopy fundamentowe występują zazwyczaj w większej liczbie sztuk
o jednakowych wymiarach, powinny być deskowane tak, aby umożliwić wielokrotne użycie
materiału.

Rys.21. Tradycyjne deskowanie ścian monolitycznych [5, s. 216]

Drewniane deskowanie ścian monolitycznych wykonuje się stosunkowo rzadko, tylko

w razie betonowania indywidualnych, niepowtarzalnych odcinków ścian. Deskowanie takie
składa się z poziomych desek, pionowych słupków z bali, łączonych ściągami z drutu i jest
rozparte odcinkami łaty o długości odpowiadającej grubości ściany.

Rys..22. Elementy średniowymiarowego deskowania przestawnego [5, s. 216]

Ponieważ ściany wykazują stosunkowo najwięcej cech powtarzalności (stała wysokość

kondygnacji,  modularny  rozstaw  ścian  poprzecznych),  dlatego  łatwo  jest  używać
powtarzalnych  elementów  deskowań,  przeznaczonych  do  wielokrotnego  stosowania.
Elementy  takie  to  płyty  zwane  tarczami,  łączone  różnego  rodzaju  klamrami  i  łącznikami,
umożliwiającymi  szybki  montaż  i  rozbiórkę.  Zależnie  od  sposobu  przenoszenia  tarcz

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z zabetonowanej części ściany na inną, deskowania takie dzielimy na przestawne, tunelowe
i ślizgowe.

Rys..23. Wielkowymiarowe deskowanie przestawne [5, s. 217]

Deskowania przestawne dzieli się na drobnowymiarowe, których tarcze mogą być

przenoszone ręcznie, oraz wielkowymiarowe, wymagające żurawia do zmiany położenia.

Rys.24. Tradycyjne deskowanie słupa o przekroju prostokątnym [2, s. 363]

Deskowania słupów o przekroju prostokątnym są wykonywane jako tarcze z desek

zespalanych obejmami, zwanych też jarzmami, w rozstawie 50

80cm. Jarzma

w deskowaniach indywidualnych wykonuje się z desek, a do deskowań inwentaryzowanych
stosuje się jarzma z płaskowników z otworami umożliwiającymi zamykanie jarzma
trzpieniem stalowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys.25. System deskowy słupa o przekroju prostokątnym [1, s.102]

Rys.26. Tradycyjne deskowanie słupa o przekroju okrągłym, zależnie od średnicy [2, s. 365]

Deskowania indywidualne słupów o przekroju okrągłym są wykonywane z listew

przybijanych do jarzma, które w tym wypadku musi mieć wycięcie w kształcie połowy koła.
Z dwóch połówek jarzma z nabitymi listewkami składa się deskowanie słupa, a jarzma łączy
deskami  -  nakładkami.  Jeżeli  słup  o  przekroju okrągłym  ma  być  wielokrotnie  wykonany,  to
wówczas  deskowanie  powtarzalne  można  wykonywać  z  blachy  stalowej,  wzmocnionej
profilami  walcowanymi,  a  jarzma  drewniane, zastąpić  obejmami z płaskownika,  skręcanymi
na śruby. Obecnie, jako deskowania słupów o przekroju kołowym, stosuje się rury metalowe.

Rys.27. Deskowanie wraz z pomostem roboczym słupa o przekroju okrągłym [1, s. 154]

Stosowane są również deskowania jednorazowego użytku, o przekroju okrągłym,

wykonane z utwardzonej tektury. Element o średnicy od 250 do 500mm ustawiony pionowo,
wypełnia się mieszanką betonową, z jednoczesnym zagęszczaniem co 50cm.

Jeżeli ściany nośne są murowane, wieńce zazwyczaj nie wymagają deskowania,

ponieważ formuje się je w murze. W ścianach cienkich lub w połączeniu wieńca z gzymsem
wykonuje się deskowanie oparte zwykle na wspornikach mocowanych do ściany.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys.28. Deskowanie wieńca zwykłego i z gzymsem[2, s. 367]

Płaskie nadproża ceglane (Kleina), czy też sklepienia płaskie wykonuje się na deskowaniu

z tarczy zbitej z desek grubości 25

38 mm, zależnie od rozpiętości otworu. Szerokość tarczy

równa się grubości muru, a jej długość równa się szerokości otworu, gdy tarczę opiera się na
deskach przybitych do bocznych ścian otworu lub jest o 4

6cm większa, gdy tarczę opiera

się na murze.

Rys.29. Deskowanie nadproża ceglanego opartego na desce wspornikowej lub słupach [2, s. 368]

Ponieważ deski mają grubość większą niż spoina, więc ścina się krawędzie cegieł

stanowiących oparcie tarczy. W otworach o szerokości w świetle powyżej 1,5m, tarcze
podpiera się słupkami.

Deskowanie płaskich nadproży żelbetowych, betonowanych na miejscu, składa się

z tarczy tworzącej dno i dwóch tarcz bocznych. Deski są zbite nakładkami. Całość podpiera
się stemplami z płatewką wzmocnioną zastrzałami. Boczne tarcze ściągane są drutem
i rozpierane deskami. Rozpórki wyjmuje się w czasie betonowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys.30. Deskowanie nadproża

Rys.31. Deskowanie stropu

żelbetowego [2, s. 368]

na belkach stalowych [2, s. 369]

Deskowanie stropów na belkach stalowych podwiesza się do tych belek. Prostopadle do

belek przywiązuje się poprzecznice z łat lub desek.

Deskowanie monolitycznej płyty żelbetowej jest pomostem z desek opartych na ryglach,

które z kolei opierają się na stojakach na stropie niższej kondygnacji lub na gruncie. Gładkie
stropy płytowe monolityczne występują jednak w budownictwie stosunkowo rzadko, dlatego
z deskowaniem płyty stropowej wiąże się zazwyczaj deskowanie żeber, belek lub podciągów,
które mają kształt koryta o dnie obniżonym w stosunku do spodu płyty.

Rys.32. Deskowanie stropów płytowych lub gęstożebrowych [2, s. 370]

Deskowania pod stropy gęstożebrowe wykonuje się podobnie, z tym, że deskowanie

płyty może być ażurowe, ponieważ służy jedynie jako podparcie pustaków, a nie jako forma
do układania mieszanki betonowej. Obecnie deskowania tradycyjne stosuje się na mniejszych
budowach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys.33. Deskowanie systemowe stropu płytowego [4, s. 209 ]

Schody składają się z biegów i spoczników. Deskowanie spoczników nie różni się od

deskowania płyty stropowej płaskiej lub żebrowej, natomiast deskowanie biegu, ze względu
na nachylenie oraz konieczność ukształtowania stopni, jest bardziej skomplikowane.

Rys.34. Deskowanie schodów [1, s.138 ]

Deskowanie biegu musi umożliwić układanie mieszanki betonowej od góry

i jednocześnie nie dopuszczać do jej zsuwania się po pochyłym deskowaniu. Elementami,
które umożliwiają takie wykonanie deskowania są deski policzkowe, złożone z dwóch
nałożonych na siebie równolegle desek; jedna z nich - wewnętrzna - ma wycięcie na stopnie.
Do pionowych ścianek wycięć są przybite deski podstopnic, które kształtują stopnie.

Zbyt duży rozstaw stempli, niewłaściwy przekrój desek, zła jakość wykonania mogą

być powodem zdeformowania się deskowania, a nawet złamania pod ciężarem mieszanki
betonowej.

Przed przystąpieniem do wykonywania deskowania brygada ciesielska powinna

otrzymać od kierownictwa robót instrukcję dotyczącą:

−

wymaganej grubości stempli,

−

rozstawu stempli w kierunku prostopadłym i równoległym do leżni,

−

przekroju leżni (rygli),

−

grubości desek do zasłaniania pomostu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przedłużanie stempli, jeżeli jest konieczne, wykonuje się w odległości około 1/3 od końca

stempla. Sztukowanie stempli w środku długości, czy w strefie największego zginania, jest
niedopuszczalne.

Sztukowanych stempli nie należy ustawiać obok siebie wzdłuż leżni, w rzędach do nich

prostopadłych, ani wzdłuż przekątnej prostokąta siatki ustawionych stempli; należy ustawiać je
mijankowo. Liczba sztukowanych stempli nie powinna przekraczać 15%.

Połączenia leżni (rygli) ze stemplami powinny być trwałe. Jeżeli leżnie przybija się do

stempli bez wyrobienia wrębu, należy przybić pod nie czterema gwoździami podpórki długości
około 30cm. Leżnie nie mogą być łączone między stemplami, lecz na stemplach.

Deskowanie powinno być tak wykonane, aby wszelkie przesunięcia części deskowania lub

jego deformacje były niemożliwe. W związku z tym obowiązuje stężanie stempli pasami
poziomymi, a na wysokości powyżej 3 m — również zastrzałami ukośnymi.

Podczas wykonywania wysokich (ponad 3m) deskowań należy dla pracowników dodatkowe

tymczasowe pomosty zabezpieczające o szerokości 70cm z barierami i krawężnikami.

Deskowania elementów najczęściej wykonywanych w robotach murarskich zostały

przedstawiony w pakietach poprzednich 712(06).Z1.08

Narzędzia ciesielskie, jak siekiery, dłuta, łapy i gwoździe, należy nosić w specjalnie

przygotowanych do tego celu skrzynkach drewnianych.

Ze względu na bezpieczeństwo pracy niedozwolone jest pozostawienie ostrych narzędzi

luzem na deskowaniu. Narzędzia takie, jeżeli trzeba je pozostawić, powinny być wbite ostrzem
w drewno.

Do rozdeskowania konstrukcji żelbetowych można przystąpić po stwierdzeniu dostatecznej

wytrzymałości betonu i uzyskanie zezwolenia upoważnionej do tego osoby.

Materiał drzewny z deskowania układa się w oznaczonym miejscu w taki sposób, aby

wykluczyć możliwość skaleczenia się gwoździami.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co nazywamy deskowaniem?
2.  Kiedy stosujemy deskowania?
3.  Jakie są rodzaje deskowań?
4.  Jaka jest kolejność czynności przy wykonaniu deskowania pod nadproże monolityczne?
5.  Jaka  jest  kolejność  czynności  przy  wykonaniu  deskowania  na  słup  monolityczne

o przekroju prostokątnym?

6.  Jaka jest kolejność czynności przy wykonaniu deskowania pod nadproże typu Kleina?
7.  Jaka jest kolejność czynności przy wykonaniu deskowania wieńca?
8.  Z jakich elementów składa się deskowanie słupów o przekroju okrągłym?
9.  Jak deskujemy stropy na belkach stalowych?
10. Jak deskujemy stropy płytowe?
11. Jak deskujemy stropy gęstożebrowe?
12. Z jakich elementów składa się deskowanie schodów płytowych?
13. Jakie podstawowe przepisy bhp przy montażu i demontażu zbrojenia?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj deskowanie belki nadproża monolitycznego nad otworem drzwiowym

szerokości 1,00m.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  dobrać odpowiedni sprzęt i narzędzia,
2)  zorganizować stanowisko pracy,
3)  wykonać tarcze boczne i tarczę dolną,
4)  zamontować deski wspornikowe,
5)  zmontować ściany deskowania,
6)  sprawdzić  prawidłowość  ułożenia  deskowania  (poziom  deskowania,  prawidłowość

ułożenia tarczy dolnej)

7)  zamontować konstrukcję na deskach wspornikowych,
8)  sprawdzić rozpórki,
9)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
10) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zestaw materiałów tartych: deski, łaty, listwy,
– zestaw narzędzi do trasowania: ołówek ciesielski, miarka składana, stalowa miarka

zwijana, płócienna miarka zwijana, liniał, cyrkiel nastawny, kątownik prostokątny,
kątownik przylgowy, kątownik nastawny,

–  zestaw pił: poprzecznica, grzbietnica, płatnica, otwornica,
–  młotek, cęgi,
–  poziomnica,
–  wiertarka mechaniczna,
–  gwoździe,
–  literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wykonaj deskowanie stupa o przekroju prostokątnym i wymiarach 0,20x0,30cm oraz

wysokości 250cm wraz z zabezpieczeniem i usztywnieniem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  dobrać odpowiedni sprzęt i narzędzia,
2)  zorganizować stanowisko pracy,
3)  dobrać odpowiednią ilość materiału niezbędnego do wykonania deskowania,
4)  wykonać tarcze deskowania,
5)  wykonać ramkę stabilizacyjną,
6)  wykonać jarzma,
7)  wykonać montaż całej konstrukcji,
8)  sprawdzić pion wykonanego deskowania,
9)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
10) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zestaw materiałów tartych: deski, łaty, listwy,
– zestaw narzędzi do trasowania: ołówek ciesielski, miarka składana, stalowa miarka

zwijana, płócienna miarka zwijana, liniał, cyrkiel nastawny, kątownik prostokątny,
kątownik przylgowy, kątownik nastawny,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–  zestaw pił: poprzecznica, grzbietnica, płatnica, otwornica,
–  młotek, cęgi,
–  poziomnica, pion,
–  gwoździe,
–  elementy rusztowania,
–  literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wykonaj deskowania tradycyjne pod nadproże Kleina; szerokość otworu okiennego

150cm, grubość ściany z cegły 38cm.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  dobrać odpowiedni sprzęt i narzędzia,
2)  zorganizować stanowisko pracy,
3)  dobrać odpowiednią ilość materiału niezbędnego do wykonania deskowania,
4)  wykonać tarcze, z desek,
5)  zamontować deski wspornikowe,
6)  zmontować tarcze na deskach wspornikowych,
7)  sprawdzić poziom wyznaczony przez deski wspornikowe, dokonać ewentualnej korekty,
8)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9)  dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zestaw materiałów tartych: tarcica, łaty, listwy,
– zestaw narzędzi do trasowania: ołówek ciesielski, miarka składana, stalowa miarka

zwijana, płócienna miarka zwijana, liniał, cyrkiel nastawny, kątownik prostokątny,
kątownik przylgowy, kątownik nastawny,

–  zestaw pił: poprzecznica, grzbietnica, płatnica, otwornica,
–  młotek, cęgi,
–  poziomnica,
–  wiertarka mechaniczna,
–  gwoździe,
–  literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Wykonaj deskowanie elementu wieńca stropu międzykondygnacyjnego zgodnie

z dokumentacją.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  dobrać odpowiedni sprzęt i narzędzia,
2)  zorganizować stanowisko pracy,
3)  wykonać tarcze, z desek,
4)  osadzić listwy podporowe,
5)  wykonać osadzanie tarczy z jednoczesnym montażem wspornika,
6)  wykonać ściągi,
7)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8)  dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zestaw materiałów tartych: deski, łaty, listwy,
– zestaw narzędzi do trasowania: ołówek ciesielski, miarka składana, stalowa miarka

zwijana, płócienna miarka zwijana, liniał, cyrkiel nastawny, kątownik prostokątny,
kątownik przylgowy, kątownik nastawny,

–  zestaw pił: poprzecznica, grzbietnica, płatnica, otwornica,
–  młotek, cęgi,
–  poziomnica,
–  wiertarka mechaniczna,
–  gwoździe,
–  drut do wykonania ściągów,
–  literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) scharakteryzować deskowania?

2) omówić kolejność czynności podczas wykonania deskowania pod

stropy?

3) zachować ostrożność podczas wykonywania montażu deskowań?

4) zorganizować stanowisko pracy do wykonania prostych tarcz

deskowań?

5) wykonać deskowanie nadproża?

6) wykonać deskowanie słupa prostokątnego?

7) wykonać deskowanie wieńca zwykłego?

8) scharakteryzować deskowania stropów?

9) scharakteryzować deskowania schodów?

10) współpracować z innymi w trakcie wykonywania prac ?

11) zastosować przepisy bhp podczas montażu i demontażu deskowań?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Rusztowania

4.3.1. Materiał nauczania

Obecnie rusztowania z drewna wykonuje się dość rzadko, ponieważ wyparły je

rusztowania  metalowe.  Rusztowania  służą  do  prac  wykończeniowych  (tynkowanie,
malowanie,  spoinowanie)  wewnątrz  i  na  zewnątrz  budynku  oraz  do  wznoszenia  budynków
metodą tradycyjną.  W  związku  z  tym, oprócz  podziału  na  rusztowania  drewniane  i stalowe,
rozróżniamy jeszcze rusztowania zewnętrzne i wewnętrzne.

Rusztowania stojakowe wykonuje się z iglastego drewna okrągłego, o średnicy nie

mniejszej niż 120mm w najwęższym miejscu. Składają się one z elementów konstrukcyjnych,
jednego lub dwu rzędów stojaków, podłużnic, leżni (poprzecznic) i tężników. Poszczególne
elementy konstrukcji łączy się na gwoździe lub klamrami ciesielskimi. Ponadto, rusztowania
są wyposażone w pomosty robocze, poręcze i schodnie

Rusztowania stojakowe można stosować do wysokości 20m. Odległości między osiami

stojaków  wzdłuż  muru  nie  mogą  przekraczać 2,5m,  a odległość  stojaków  od muru nie  może
być więcej niż 1,5m, w odniesieniu do rusztowań jednorzędowych. Rusztowania dwurzędowe
powinny  mieć  pierwszy  rząd  stojaków  w  odległości  35cm  od  ściany,  a  drugi  w  odległości
1,5m  od  pierwszego  rzędu.  Ze  względu  na  stateczność  rusztowania  stojaki  ustawia  się
z nachyleniem  w  do  2%  w  kierunku  ściany.  Całe  rusztowanie  musi  być  mocno  zakotwione
w ścianie:  rusztowania  jednorzędowe  mocuje  się  w  murze,  obmurowując  końce  leżni  na
głębokość 15 cm, a rusztowania dwurzędowe kotwi się w  murze,  łącząc  je  linką stalową  lub
splotem z drutów do kotwi osadzonych w murze. Ze względu na znaczne zużycie drewna oraz
bardzo pracochłonny  montaż  i demontaż, rusztowania z drewna okrągłego stosuje się  bardzo
rzadko.

Rys.35. Rusztowanie stojakowe jednorzędowe a) przekrój, b)widok [2, s. 392]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Innym rodzajem rusztowania drewnianego są rusztowania drabinowe, zwane też

wiedeńskimi.  Drabiny  o  szerokości  ok.  60cm  i  długości  6,0  lub  8,0m  są  elementami
powtarzalnymi  do  wielokrotnego  użycia.  W  pionie  łączy  się  je  jarzmami  i  klinami,  dzięki
czemu  można  z  nich  wykonywać  rusztowania  wysokości  do  25m.  Poszczególne  drabiny
muszą być umocowane do muru co 3,5m. Mocuje się je drutem do haków lub kotwi wbitych
w  ścianę.  Maksymalny  rozstaw  drabin  wynosi  2,5m,  a  całą  konstrukcję  usztywnia  się
tężnikami  z  desek,  które  również  służą  do  wielokrotnego  użycia  i  są  wyposażone  w  otwory
i śruby  do łączenia  ich  z drabinami.  Na szczeblach drabin opiera się  schodnie  i  pomosty. Ze
względu  na  stosunkowo  delikatną  konstrukcję  rusztowań  nie  należy  ich  stosować  do
murowania  ścian  z  cegły  pełnej  oraz  do  licowania  ścian  kamieniem  naturalnym.  Drabiny
wykonuje się z drewna wysokiej klasy; z tego powodu rusztowania wiedeńskie, podobnie jak
i stojakowe, spotyka się obecnie rzadko.

Rys.36. Rusztowanie a) widok, b) przekrój [2, s. 402 ]

Do nadbudowy lub remontów budynków albo gdy nie można rusztowania oprzeć na

gruncie, stosuje się rusztowania na wspornikach wysuniętych z wnętrza budynku, przez
istniejące lub wybite do tego celu otwory.

Rys.37. Rusztowanie na wysuwnicach [2, s. 408]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Najbardziej rozpowszechnione z rusztowań wewnętrznych są rusztowania na kozłach

z uwagi  na  łatwość  ich  montażu  i  demontażu.  Rusztowania  te  są  przeważnie  używane
wewnątrz  wznoszonego  budynku,  bywają  jednak  ustawiane  i  na  zewnątrz  podczas
wznoszenia  budynków parterowych oraz  na pomostach rusztowań stojakowych. Składają  się
z kozłów oraz ułożonego na nich pomostu.

Wysokość kozła nie powinna przekraczać 250 cm, długość wynosi zwykle

1,2 wysokości.  Kozły  powinny  być  rozstawione  w  odległościach  nie  większych  niż  1,5  m.
Kozły wyższe niż 150 cm muszą mieć nogi stężone deskami. Na leżnie kozłów używanych do
robót  murarskich  stosuje  się  krawędziaki  12,5  x  12,5  cm,  do  robót  tynkarskich  —  deski
grubości 3,2 cm i szerokości 17,5 cm. Nogi kozłów wykonuje się w pierwszym wypadku z łat
7,5 x 10 cm, w drugim — z desek takich jak leżnie. Nogi stęża się deskami grubości 3,2 cm
i szerokości  12,5  cm.  Pomosty  i  schodnie  mają  takie  same  wymiary  jak  rusztowanie
stojakowe.

Rys.38. Kozły do robót: a) tynkarskich, b) murarskich

Nogi mocuje się do leżni na wrąb głębokości do 2 cm, najmniej trzema gwoździami

100 mm. Pomosty do robót murarskich układa się z dwu warstw desek, do robót tynkarskich
– z jednej.

Podczas montowania rusztowania w dwu poziomach na pomoście ułożonym na kozłach

dolnych szerszych ustawia się górne kozły węższe i przykrywa pomostem. Otrzymuje się
w ten sposób na poziomie dolnym wolny pas szerokości 100 cm (rys. 15-13), który służy do
podawania materiałów. Wejście na pomosty rusztowa

powinno odbywać się po schodniach.

Rys.39. Rusztowanie z kozłów ustawionych w dwóch poziomach

Nie można zaścielać całego pomieszczenia pomostem rusztowania, lecz wzdłuż jednej ze

ścian, z dogodnym dojściem do otworu drzwiowego, trzeba ułożyć schodnię. Opiera się ją na
koźle, niższym kozłem podpiera w środku rozpiętości i unieruchamia balami u

ożonymi na

podłodze pomieszczenia.

Zgodnie z przepisami bezpieczeństwa zabrania się wykonywania robót na rusztowaniu

z trzech kondygnacji kozłów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wadą rusztowań na kozłach jest trudność przewożenia samych k

złów, które mają

konstrukcję przestrzenną, zajmującą dużo miejsca w skrzyni wozu. Z drugiej strony nie
można kozłów układać w stos, ponieważ połamią się wskutek wstrząsów w czasie przewozu.

Odmianę drewnianych rusztowań kozłowych stanowią wózki rusztowaniowe

o konstrukcji stalowej na kółkach, o regulowanej wysokości pomostu.

Rys.38. Stolik rusztowaniowy [4, s.172 ]

Nieprawidłowe lub niedokładne ustawienie rusztowań może spowodować poważne

zagrożenie  zdrowia  lub  życia  ludzi,  którzy  będą  na  nich  pracować.  Dlatego  muszą  one  być
wykonane z odpowiednich materiałów, zgodnie z projektem lub szkicem przygotowanym lub
potwierdzonym  przez  kierownika  robót  oraz  udostępnione  pracownikom  (oprócz
wykonujących  rusztowania,  którzy  są  odpowiednio  przeszkoleni)  dopiero  po  odbiorze
technicznym.  Pracownicy  wykonujący  i  rozbierający  rusztowania  muszą  być  wyposażeni
w hełmy  i  pasy  ochronne.  Do  robót  tych  nie  wolno  zatrudniać  młodocianych.  Praca  na
wysokości od 1m wymaga zamontowania na rusztowaniach balustrad.

W czasie montażu i rozbiórki rusztowań, teren robót powinien być ogrodzony lub

zabezpieczony w inny sposób przed dostępem ludzi i przed ruchem pojazdów.

Nie wolno prowadzić montażu ani rozbiórki rusztowań w czasie złych warunków

atmosferycznych (mgły, burzy, silnego wiatru, ulewnego deszczu, śnieżycy) ani po zmroku.

Niedopuszczalne jest wykonywanie robót ciesielskich, związanych z budową lub

rozbiórką rusztowań, jednocześnie na kilku poziomach w jednym pionie (jeden nad drugim).
W czasie prowadzenia tych robót, na wznoszonym (lub rozbieranym) rusztowaniu mogą
przebywać tylko pracownicy wykonujący te roboty.

Drogi komunikacyjne i przejścia piesze pod rusztowaniami trzeba osłonić daszkami

ochronnymi o wysięgu co najmniej 220cm mierząc od zewnętrznego rzędu stojaków.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Do czego służy rusztowanie?
2.  Jakie są rodzaje rusztowań?
3.  Z jakich elementów składają się rusztowanie na kozłach?
4.  Jakie są warunki wykonania rusztowania na kozłach?
5.  Jakie podstawowe przepisy bhp obowiązują przy montażu i demontażu rusztowań?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

W zaplanowanym miejscu robót tynkarskich ustaw rusztowanie na kozłach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  przygotować elementy rusztowania,
2)  przygotować miejsce w którym zostanie ustawione rusztowanie,
3)  ustawić kozły i nałożyć podest,
4)  sprawdzić poziom podestu i,
5)  sprawdzić stabilność rusztowania,
6)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7)  dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

elementy rusztowania na kozłach,

−

miarka, poziomnica,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wykonaj elementy rusztowania na kozioł, które będzie przeznaczone do robót

murarskich.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  dobrać odpowiedni sprzęt i narzędzia,
2)  zorganizować stanowisko pracy,
3)  dobrać materiał,
4)  dociąć materiał na elementy kozła,
5)  wykonać kozioł,
6)  dociąć materiał na elementy podestu,
7)  wykonać podest,
8)  posprzątać stanowisko pracy,
9)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
10) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– zestaw materiałów tartych,
– zestaw narzędzi do trasowania: ołówek ciesielski, miarka składana, stalowa miarka

zwijana, płócienna miarka zwijana, liniał, cyrkiel nastawny, kątownik prostokątny,
kątownik przylgowy, kątownik nastawny,

–  zestaw pił: poprzecznica, grzbietnica, płatnica, otwornica,
–  młotek, cęgi,
–  wiertarka mechaniczna,
–  gwoździe,
–  literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) scharakteryzować rusztowania różnego typu?

2) zachować ostrożność podczas wykonywania montażu rusztowań?

3) zorganizować montaż rusztowań wewnętrznych?

4) wykonać montaż rusztowania na kozłach?

5) scharakteryzować rusztowania na wysuwnicach?

6) współpracować z innymi w trakcie wykonywania prac?

7) zastosować przepisy bhp podczas montażu i demontażu rusztowań?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4.  Test zawiera 20 zadań dotyczących wykonywania robót ciesielskich.

W teście znajdują się zadania wielokrotnego wyboru( jedna odpowiedź jest prawidłowa)
oraz zadania z luką. Pytania z luką wymagają uzupełnić luki.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, prawidłową odpowiedź

w pytaniach wielokrotnego wyboru zaznacz X (w przypadku pomyłki należy błędną
odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową),
w zadaniach z luką wpisz brakujący wyraz lub wyrazy.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Tarcica powinna być przechowywana na placu budowy w taki sposób, aby nie ulegała

zawilgoceniu przez wodę

a)  opadową ani od wilgoci gruntowej.
b)  opadową.
c)  wodę gruntową.
d)  deszczową.

2. Składowaną tarcice można nakryć folią lub arkuszami papy, jeżeli czas składowania nie

przekracza:

a)  5 dni a wilgotność desek jest większa niż30.
b)  10 dni a wilgotność desek nie jest większa niż30%.
c)  10 dni a wilgotność desek nie jest większa niż50%.
d)  5 dni a wilgotność desek jest większa niż50%.

3. Trasowanie elementu jest to

a)  wycięcie elementu z materiału z 5 milimetrowym naddatkiem.
b)  rozrysowanie i wymierzenie kształtu oraz wielkości elementu na materiale.
c)  wycięcie elementu z materiału.
d)  wymierzenie kształtu i wielkości elementu na materiale.

4. Do trasowania elementów służą między innymi

a)  liniały, miarki i kątowniki.
b)  przecinaki i piły.
c)  strugi i piły.
d)  kątowniki i przecinaki.

5. Do wykonania w drewnie gniazd i otworów służą

a)  piły tarczowe.
b)  dłuta.
c)  kątowniki.
d)  strugi.

6. Ręczną piłą tarczową można przecinać deski i listwy jeżeli ich grubość nie przekracza

a)  22mm.
b)  25mm.
c)  38mm.
d)  40mm.

7. Najbardziej typowe złącza ciesielskie to

a)  złącza wrębowe.
b)  złącza gwoździowane.
c)  złącza nakładkowe.
d)  złącza na skowy.

8. Jarzmo jest elementem deskowania

a)  belki.
b)  płyty.
c)  słupa.
d)  schodów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Deskowanie ławy fundamentowej można wykonać z pojedynczej deski jeżeli wysokość

ławy nie przekracza
a)  20 cm.
b)  30 cm.
c)  40 cm.
d)  50 cm.

10. Stabilizacja deskowania ławy fundamentowej polega na

a)  wstawieniu rozpórek między kołki i związaniu ich drutem.
b)  wstawieniu rozpórek między kołki.
c)  związaniu kołków drutem.
d)  związaniu rozpórek drutem.

11. Tarcze, deskowania nadproża podpiera się słupkami. jeżeli szerokość otworu w świetle

ścian przekracza

a)  2,0 m.
b)  2,5 m.
c)  1,5 m.
d)  3,0 m.

12. Tradycyjne deskowanie słupa o przekroju okrągłym zastępuje się deskowaniem z :

a)  dwuteowników.
b)  rur stalowych lub utwardzonej tektury.
c)  blach.
d)  okrąglaków.

13. Deskowanie stropu podwiesza się do belek w przypadku wykonywania stropu

a)  na belkach drewnianych.
b)  na belkach żelbetowych.
c)  płytowego.
d)  na belkach stalowych.

14. Rusztowania stojakowe można stosować do wysokości

a)  20 m.
b)  30 m.
c)  40 m.
d)  25 m.

15. Zadaniem złączy jest przenoszenie z jednego elementu na drugi …….. powstałych

w wyniku działania obciążeń

16. Jeżeli deskowanie jest złożone z elementów i przewidziane do wielokrotnego użycia to

mamy do czynienia z deskowaniem powtarzalnym lub .....................………………...

17. Celem obróbki wykończeniowej drewna jest uszlachetnienie ..................................…….

18. Zależnie od sposobu przenoszenia tarcz z zabetonowanej części ściany na inną,

deskowania powtarzalne dzielimy na przestawne, tunelowe i ……………………………

19. Do rozdeskowania konstrukcji żelbetowych można przystąpić po stwierdzeniu dostatecznej

………………………………… i uzyskania zezwolenia upoważnionej do tego osoby.

20. Do prac murarskich, tynkarskich i okładzinowych jest stosowane rusztowane kozłowe,

które najczęściej wykorzystujemy do robót prowadzonych we ..........................................

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Wykonywanie robót ciesielskich

Zakreśl poprawną odpowiedź, uzupełnij brakujące zdanie

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem: