plik

Scenariusz

lekcji

C 2.11

U111108

Dziedzictwo kulturowe

Spo∏eczeƒstwo na tle dziejów

Bo˝e Narodzenie na Êwiecie

Joanna Bienia-Fijas, Danuta Pyrdo∏

Pomys∏ na ciekawà lekcj´

Cele

Uczeƒ:

●

wymienia tradycje i zwyczaje zwiàzane ze Êwi´tami Bo˝ego
Narodzenia, piel´gnowane w wybranych paƒstwach

●

wyjaÊnia, dlaczego trudno by∏o ustaliç prawid∏owà dat´
obchodzenia Bo˝ego Narodzenia

●

okazuje szacunek dla obcych tradycji i zwyczajów

Kszta∏cone umiej´tnoÊci

●

wyszukiwanie informacji w tekÊcie

●

praca w zespole

●

odpowiedzialnoÊç za swojà cz´Êç grupowego zadania

●

argumentowanie i wnioskowanie

Metody/techniki

●

pogadanka

●

praca z tekstem êród∏owym

●

praca w grupach

Ârodki dydaktyczne

●

kserokopie kart pracy (M1–M2)

●

kserokopie tekstów êród∏owych (T1–T8)

●

kartki do losowania grup (Za∏àcznik 1)

●

6 arkuszy brystolu albo kart z bloku flipchart, flamastry, kredki,
kolorowe kartki A4, klej, masa mocujàca albo taÊma klejàca,
no˝yczki, pude∏ko

Czas trwania zaj´ç

1 godzina lekcyjna

Historia i spo∏eczeƒstwo. Efektywne lekcje – kszta∏cenie umiej´tnoÊci

s. 1

C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 1 (Black plate)

Scenariusz

lekcji

C 2.11

Spo∏eczeƒstwo na tle dziejów

Dziedzictwo kulturowe

Przebieg zaj´ç

s. 2

Historia i spo∏eczeƒstwo. Efektywne lekcje – kszta∏cenie umiej´tnoÊci

U111108

Przygotowania

Przed lekcjà poproÊ kilku uczniów, aby zestawili po dwie ∏awki,
a wokó∏ nich ustawili krzese∏ka. Liczba zespo∏ów zale˝y od liczeb-
noÊci klasy. Najlepiej jest utworzyç 5-osobowe grupy. PoproÊ
uczniów, ˝eby oznaczyli sto∏y niedu˝ymi kartkami z cyfrà od 1 do 6.
Niech ka˝dy uczeƒ wylosuje jednà karteczk´ z nazwà paƒstwa
(Za∏àcznik 1, s. 16). Cyfra oznacza grup´ i stolik, przy którym majà
pracowaç uczniowie. PoproÊ uczniów, aby zaj´li miejsca zgodnie
z wylosowanymi karteczkami.

Wprowadzenie

Opowiedz, ˝e dzisiejsza lekcja odbywa si´ w specyficznym czasie
przygotowaƒ do Êwiàt Bo˝ego Narodzenia. W szkole troch´ mniej
myÊlimy o nauce, ocenach, dekorujemy sal´, ubieramy choink´.
W tym czasie dobrze b´dzie przyjrzeç si´, jakie tradycje Êwià-
teczne piel´gnowane sà w innych krajach.

K∏opoty z datami

WyjaÊnij  uczniom,  ˝e  zanim  dowiedzà  si´,  jak  obchodzone  sà
najwa˝niejsze,  obok  Wielkanocy,  chrzeÊcijaƒskie  Êwi´ta,  zasta-
nowicie si´ wspólnie nad tym, kiedy majà one miejsce, czy zawsze
by∏y  obchodzone  w  tym  samym  czasie.  Rozdaj  uczniom  tekst
êród∏owy  (T1,  s.  6)  i  poproÊ  kolejno  kilkoro  uczniów  o  jego
g∏oÊne  odczytanie.  Nast´pnie  niech  ka˝dy  uczeƒ  samodzielnie
wykona  zadanie  1.  Po  okreÊlonym  czasie  poproÊ  uczniów,  aby
w swoich grupach sprawdzili jego poprawnoÊç. G∏oÊno odczy-
tajcie prawid∏owe odpowiedzi. Nast´pnie wspólnie odpowiedzcie
na pytania (zadanie 2).

Jak to jest w innych

Powiedz uczniom, ˝e za chwil´ b´dà pracowaç w grupach. Rozdaj

krajach?

ka˝demu  zespo∏owi  tekst  (T3–T8,  s.  10–12)  oraz  po  jednym
arkuszu  brystolu,  flamastry,  klej,  kolorowe  kartki.  WyjaÊnij,
˝e zadaniem ka˝dej z grup jest wybranie z tekstu najciekawszych
–  ich  zdaniem  –  zwyczajów  zwiàzanych  ze  Êwi´tami  Bo˝ego
Narodzenia, a nast´pnie zapisanie ich w formie równowa˝ników
zdaƒ na kolorowych paskach. Tak przygotowane informacje na-
le˝y nakleiç na wyci´ty z arkusza papieru du˝y kszta∏t prezentu,
choinki  lub  bombki.  Nast´pnie  poproÊ  uczniów  o  wykonanie
zadania. W trakcie pracy grup sprawdzaj poprawnoÊç informacji
zapisywanych przez uczniów.

C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 2 (Black plate)

Scenariusz

lekcji

C 2.11

Spo∏eczeƒstwo na tle dziejów

Dziedzictwo kulturowe

Historia i spo∏eczeƒstwo. Efektywne lekcje – kszta∏cenie umiej´tnoÊci

s. 3

U111108

Bo˝e Narodzenie

Rozdaj grupom mas´ mocujàcà i poproÊ, aby przedstawiciele

w skrócie

zespo∏ów przyczepili wykonane prace do Êciany. Ca∏oÊç prac
mo˝ecie ozdobiç podczas nast´pnej lekcji, doczepiajàc ∏aƒcuchy
i wykonane samodzielnie ozdoby choinkowe. PoproÊ uczniów,
którzy przyczepiali prace, o odczytanie zapisów. Zapowiedz, ˝e
prace b´dà wisieç przez kilka dni, aby wszyscy uczniowie, rów-
nie˝ z innych klas, mogli si´ z nimi zapoznaç. Podsumowujàc t´
cz´Êç lekcji, poproÊ uczniów o zapoznanie si´ z wypowiedziami
dzieci pochodzàcych z ró˝nych paƒstw. Zadaniem uczniów jest
odgadni´cie, skàd ka˝de dziecko pochodzi (M1, s. 4).

Na co najbardziej

JeÊli na lekcj´ przeznaczysz wi´cej czasu, zapytaj uczniów, na co

czekajà dzieci?

najbardziej czekajà dzieci, kiedy zbli˝ajà si´ Êwi´ta Bo˝ego Naro-
dzenia.  Zaproponuj  zapoznanie  si´  z  tekstem,  który  pomo˝e
rozwiaç  wàtpliwoÊci  dotyczàce  postaci  przynoszàcej  dzieciom
prezenty.  Rozdaj  uczniom  tekst  êród∏owy  (T2,  s.  8)  i  poproÊ
o uwa˝ne zapoznanie si´ z nim. Niech uczniowie w parach wyko-
najà znajdujàce si´ pod nim polecenia. Na zakoƒczenie poproÊ
kilku  uczniów  o  odczytanie  odpowiedzi.  Zadanie  to  mo˝e  byç
równie˝ pracà domowà.

Ciekawostki
Kol´da to pieÊƒ religijna o tematyce zwiàzanej z Bo˝ym Narodzeniem.
Wed∏ug tradycji pierwszà kol´d´ stworzy∏ Êw. Franciszek z Asy˝u.
Poczàtkowo pieÊƒ ta by∏a Êpiewana tylko w koÊciele, jednak szybko zacz´to
Êpiewaç kol´dy tak˝e w domach.

Âwi´ty Franciszek z Asy˝u jest równie˝ twórcà pierwszej szopki bo˝onaro-
dzeniowej. Nast´pnie tradycja ustawiania szopek pow´drowa∏a z francisz-
kaƒskich klasztorów do w∏oskich miast, a póêniej wraz z franciszkanami
rozprzestrzeni∏a si´ na inne kraje europejskie.

Podsumowanie

Zach´ç uczniów do zbierania informacji, zdj´ç na temat tradycji
bo˝onarodzeniowych w ró˝nych, nawet bardzo od nas oddalo-
nych krajach. WyjaÊnij, ˝e cenne informacje mo˝na uzyskaç od
osób, które sp´dzi∏y Êwi´ta poza granicami Polski albo w towa-
rzystwie kogoÊ, kto przyby∏ z innego kraju. PoproÊ uczniów, aby
w ramach pracy domowej porozmawiali z najbli˝szymi osobami
na ten temat (M2, s. 5).
Na nast´pnej lekcji mo˝esz przeprowadziç krótki sprawdzian
(s. 13–14), aby skontrolowaç poziom opanowania podstawo-
wych wiadomoÊci przez uczniów.

C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 3 (Black plate)

Materia∏y

dydaktyczne

C 2.11

Spo∏eczeƒstwo na tle dziejów

Dziedzictwo kulturowe

PomyÊl i wykonaj

M1.

Przeczytaj, jak najbli˝sze Êwi´ta sp´dzà dzieci przedstawione na ilustra-
cjach. Wpisz nazw´ paƒstwa, z którego pochodzi ka˝de dziecko.

s. 4

Historia i spo∏eczeƒstwo. Efektywne lekcje – kszta∏cenie umiej´tnoÊci

U111108

Mój  ma∏y  braciszek  dobrze  si´  sprawi∏  jako  Dzieciàtko
w  przygotowanej  przez  nas  szopce  bo˝onarodzeniowej.
Teraz  mama  piecze  chleb,  którym  b´dziemy  si´  dzieliç.
Ciekawe,  kto  w  tym  roku  znajdzie  figurk´  Pana  Jezusa.
Felices Navidades.

Od wielu dni rano m´˝czyêni z naszej miejscowoÊci dmà
w du˝e drewniane rogi. To znak, ˝e ju˝ nied∏ugo Êwi´ta.
Zalig Kerstefest.

DziÊ o pó∏nocy pójdziemy na msz´ Êw., a po powrocie
b´dziemy ucztowaç. Mama ju˝ upiek∏a pyszny mi´sny
placek, a tata – czekoladowe ciasto. Joyeux Noe

Czas nakrywaç do sto∏u. Jak zwykle znajdà si´ na nim
m.in. fasola z boczkiem oraz kasza ry˝owa z mlekiem,
migda∏ami i cynamonem. A wieczorem prezenty! God Jul.

Po pasterce pójdziemy na festyn odbywajàcy si´ na deptaku
naszego miasteczka. Zosta∏ on ozdobiony choinkami.
B´dà taƒce i wspólne Êpiewanie kol´d. Feliz Navidad.

Lato w tym roku jest pi´kne. Przyjemnie b´dzie na pla˝y
przy wspólnym grillu. Ciekawe, czy Êw. Miko∏aj znowu
b´dzie mia∏ swojà desk´ windsurfingowà. Marry Christmas.

Sanne –

...........................

Xavier –

...........................

Benjamin –

...........................

Rosita –

...........................

Sarah –

...........................

Jose –

...........................

C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 4 (Black plate)

M2.

WÊród bliskich i znajomych znajdê osob´, która sp´dzi∏a Êwi´ta Bo˝ego
Narodzenia poza granicami Polski albo w towarzystwie kogoÊ, kto przy-
by∏ z innego kraju. Porozmawiaj z nià na temat zwyczajów i tradycji
zwiàzanych ze Êwi´tami. Mo˝esz wykorzystaç poni˝sze pytania.

Spo∏eczeƒstwo na tle dziejów

Dziedzictwo kulturowe

Historia i spo∏eczeƒstwo. Efektywne lekcje – kszta∏cenie umiej´tnoÊci

s. 5

U111108

C 2.11

Materia∏y

dydaktyczne

Bo˝e Narodzenie w …………………………

1. Kiedy rozpoczynajà si´ Êwi´ta w tym paƒstwie?

.................................................................................................

2. Jak wyglàdajà przygotowania?

.................................................................................................

3. Czy ludzie otrzymujà prezenty? JeÊli tak, to kiedy i gdzie je

znajdujà?

.................................................................................................

4. Jakie sà tradycyjne potrawy Êwiàteczne?

.................................................................................................

5. Jak ludzie w tym paƒstwie sp´dzajà Êwi´ta?

.................................................................................................

C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 5 (Black plate)

Co mówià êród∏a?

T1.

Przeczytaj uwa˝nie poni˝szy tekst i wykonaj zadania znajdujàce si´
pod nim.

Dlaczego Bo˝e Narodzenie obchodzimy 25 grudnia?

Pierwsi chrzeÊcijanie nie interesowali si´ chronologià ˝ycia Jezusa Chrys-

tusa. Nie przekazali wi´c informacji, w którym roku si´ urodzi∏, ile lat ˝y∏ ani
jak datowaç jego Êmierç. Mo˝na okreÊliç jedynie rok, w którym zaczà∏ swà
kaznodziejskà dzia∏alnoÊç po przyj´ciu chrztu z ràk Jana Chrzciciela – nastà-
pi∏o to w 15. roku panowania cesarza Tyberiusza, czyli mi´dzy 1 wrzeÊnia 27 r.
a 1 paêdziernika 28 r. n.e. Znamy dat´ chrztu, poniewa˝ Chrzciciel by∏
postacià uwik∏anà w wydarzenia polityczne Palestyny i pisano o nim w teks-
tach niechrzeÊcijaƒskich.

Na prze∏omie II i III wieku zacz´to ustalaç kalendarz Êwiàt chrzeÊcijaƒskich.

Trzeba  by∏o  ustaliç,  kiedy  obchodziç  narodziny  Jezusa  Chrystusa.  Poczàt-
kowo  proponowano  kilka  dat.  Zwyczaj  uroczystego  Êwi´cenia  25  grudnia
jako dnia narodzin Jezusa powsta∏ w Rzymie u schy∏ku III lub na poczàtku
IV  wieku.  W  IV  wieku  Bo˝e  Narodzenie  obchodzono  w  zale˝noÊci  od
regionu 25 grudnia lub 6 stycznia. Jednak ju˝ w V wieku Bo˝e Narodzenie,
obchodzone  25  grudnia,  sta∏o  si´  jednym  z  najwa˝niejszych  Êwiàt  chrzeÊ-
cijaƒskich.

E. Wipszycka, Bo˝e Narodzenie. Dlaczego Êwi´cimy je 25 grudnia,

„Mówià Wieki” nr 12, 2001.

1. Na podstawie tekstu oraz posiadanej wiedzy zapisz:

a) wiek, w którym Jezus Chrystus zosta∏ ochrzczony – ..............................

b) dwie proponowane daty obchodzenia Bo˝ego Narodzenia –

................................. lub .................................

c) ostatni rok III wieku – ................................

d) pierwszy rok IV wieku – ..............................

e) dat´ rocznà V wieku – .................................

s. 6

Historia i spo∏eczeƒstwo. Efektywne lekcje – kszta∏cenie umiej´tnoÊci

Spo∏eczeƒstwo na tle dziejów

Dziedzictwo kulturowe

U111108

C 2.11

ksty

êród∏owe

C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 6 (Black plate)

T2.

Przeczytajcie uwa˝nie tekst. Na jego podstawie wykonajcie zadania
z nim zwiàzane.

Âwi´ty Miko∏aj jest patronem m.in. ˝eglarzy, rybaków,

wi´êniów, piekarzy, krawców, z∏odziei, dziewczàt pragnà-
cych wyjÊç za mà˝. W religii prawos∏awnej jest wielkim
Êwi´tym.

Âwi´ty Miko∏aj ˝y∏ w IV wieku. By∏ biskupem Miry

w Azji Mniejszej. Zmar∏ oko∏o 350 r. Kiedy w XI wieku
Mira zosta∏a zaj´ta przez muzu∏manów, relikwie Êwi´tego
przeniesiono do Bari we W∏oszech. Mia∏o to miejsce
9 maja 1087 roku. Na pamiàtk´ tego wydarzenia w KoÊ-

ciele wschodnim obchodzi si´ Êwi´ta ku czci Miko∏aja cudotwórcy 6 grud-
nia i w∏aÊnie 9 maja. Stàd Miko∏aj zimowy i wiosenny.

Od czasu przeniesienia relikwii do W∏och kult Êwi´tego zaczà∏ si´ szybko

szerzyç po Europie. Obecne wyobra˝enie Êwi´tego Miko∏aja jest mieszankà
elementów ró˝nych kultur ludowych.

Wizerunek Miko∏aja – grubego, pyzatego, z d∏ugà brodà, w z∏otych

okularach pochodzi ze Stanów Zjednoczonych. Obdarowuje on prezentami
nie tylko 6 grudnia, ale tak˝e 24 lub 25 grudnia, w Wigili´ lub Bo˝e Naro-
dzenie. Wtedy k∏adzie je pod choink´.

Gdzieniegdzie jeszcze próbuje si´ rozró˝niç „Miko∏ajów” przynoszàcych

prezenty. W niektórych regionach Polski, np. w Wielkopolsce i na Kaszu-
bach, 24 grudnia prezenty przynosi Gwiazdor lub Gwiazdka. Holendrzy przy-
noszàcego prezenty w Bo˝e Narodzenie nazywajà Kerstmann (Kerst – Bo˝e
Narodzenie, mann – m´˝czyzna).

T. Lewiƒska, Tajemnice Âwi´tego Miko∏aja, „Wiedza i ˚ycie” nr 12, 1999.

1. Pe∏nym zdaniem odpowiedzcie na pytania.

a) Dlaczego relikwie Êw. Miko∏aja zosta∏y przeniesione do W∏och?

........................................................................................................

s. 8

Historia i spo∏eczeƒstwo. Efektywne lekcje – kszta∏cenie umiej´tnoÊci

Spo∏eczeƒstwo na tle dziejów

Dziedzictwo kulturowe

U111108

C 2.11

ksty

êród∏owe

C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 8 (Black plate)

b) W jakie dni w ró˝nych cz´Êciach Êwiata Êw. Miko∏aj obdarowuje ludzi

prezentami?

........................................................................................................

c) Jak inaczej w Polsce nazywa si´ m´˝czyzn´ przynoszàcego prezenty

w Wigili´?

........................................................................................................

2. Âwi´ty Miko∏aj pomiesza∏ prezenty, które mia∏ dostarczyç dzieciom 6 grud-

nia, z prezentami przygotowanymi na 24 grudnia przez Gwiazdora.
Pokolorujcie te prezenty, które zawierajà prawdziwe informacje o Êwi´-
tym Miko∏aju. Dzi´ki temu wska˝ecie mu paczki, które musi zabraç.

Spo∏eczeƒstwo na tle dziejów

Dziedzictwo kulturowe

Historia i spo∏eczeƒstwo. Efektywne lekcje – kszta∏cenie umiej´tnoÊci

s. 9

U111108

C 2.11

ksty

êród∏owe

biskup

Bari we

W∏oszech

biskup

Miry w Azji

Mniejszej

patron

Gwiazdora
i Gwiazdki

˝y∏ w XI w.

˝y∏ w IV w.

zmar∏

oko∏o 350 r.

zmar∏

9.05.1807 r.

patron

np. piekarzy,

krawców, z∏o-
dziei, ˝eglarzy

C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 9 (Black plate)

T3.

Przeczytajcie uwa˝nie tekst. Wybierzcie z niego najciekawsze – waszym
zdaniem – zwyczaje Êwiàteczne. Zapiszcie je w formie równowa˝ników
zdaƒ na kolorowych paskach. Nast´pnie z arkusza papieru wytnijcie
du˝y kszta∏t prezentu. Na tak przygotowane t∏o przyklejcie wasze kartki.
Pami´tajcie, aby prezent ozdobiç.

Bo˝e Narodzenie w Meksyku

Na dwa tygodnie przed Êwi´tami rozpoczynajà si´ przygotowania. Tradycjà jest

w Meksyku „˝ywa” szopka bo˝onarodzeniowa. Osoby przebrane za Matk´
Boskà, Êw. Józefa i Dzieciàtko pukajà do drzwi i proszà o schronienie. Na
12 dni przed Êwi´tami odbywajà si´ uroczyste procesje do koÊcio∏ów, gdzie
odprawiana jest msza Êwi´ta, a nast´pnie odbywa si´ uroczysta uczta. W nocy
23 grudnia Meksykanie wychodzà na rynek, kupujà bo˝onarodzeniowe
ozdoby rzeêbione z ogromnych rzodkwi. Nast´pnie odbywa si´ pokaz sztucz-
nych ogni. 25 grudnia rodzina dzieli si´ specjalnie upieczonym chlebem,
w Êrodku którego ukryta jest laleczka – symbol narodzonego Jezusa. Kto znaj-
dzie figurk´, urzàdza 2 lutego przyj´cie dla wszystkich.

Oprac. na podst.: „èród∏o” nr 51 (312).

T4.

Przeczytajcie uwa˝nie tekst. Wybierzcie z niego najciekawsze – waszym
zdaniem – zwyczaje Êwiàteczne. Zapiszcie je w formie równowa˝ników
zdaƒ na kolorowych paskach. Nast´pnie z arkusza papieru wytnijcie
du˝y kszta∏t choinki. Na tak przygotowane t∏o przyklejcie wasze kartki.
Pami´tajcie, aby choink´ ozdobiç.

Bo˝e Narodzenie w Szwecji

Pod koniec paêdziernika na ulicach i w sklepach pojawiajà si´ udeko-

rowane choinki. Âwi´ta obchodzone sà w gronie rodzinnym, zaczynajà si´
obiadem w wigilijne po∏udnie. Tradycyjne potrawy to mi´dzy innymi: chleb
moczony w wodzie, w której uprzednio gotowa∏o si´ mi´so, szynka pieczona
z musztardà, fasola z boczkiem, chleby, pierniki, kasza ry˝owa z mlekiem,
migda∏ami i cynamonem, grzane wino. Prezenty zostawiane sà pod choinkà,
ka˝dy opatrzony jest specjalnà dedykacjà. Dwa dni Êwiàt obchodzone sà
w gronie rodzinnym, czas sp´dza si´ na jedzeniu i odwiedzinach. Nie brakuje
równie˝ wyjazdów i zabaw na Êwie˝ym powietrzu.

Oprac. na podst.: „èród∏o” nr 51 (312).

s. 10

Historia i spo∏eczeƒstwo. Efektywne lekcje – kszta∏cenie umiej´tnoÊci

Spo∏eczeƒstwo na tle dziejów

Dziedzictwo kulturowe

U111108

C 2.11

ksty

êród∏owe

✄

C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 10 (Black plate)

T5.

Przeczytajcie uwa˝nie tekst. Wybierzcie z niego najciekawsze – waszym
zdaniem – zwyczaje Êwiàteczne. Zapiszcie je w formie równowa˝ników
zdaƒ na kolorowych paskach. Nast´pnie z arkusza papieru wytnijcie
du˝y kszta∏t bombki. Na tak przygotowane t∏o przyklejcie wasze kartki.
Pami´tajcie, aby bombk´ ozdobiç.

Bo˝e Narodzenie w Hiszpanii

Specjalnie na t´ okazj´ przygotowywany jest turron. To rodzaj cha∏wy,

którym – jak w Polsce op∏atkiem – dzielà si´ Hiszpanie. Tradycyjnà wigilijnà
potrawà jest pieczona morska ryba. W koÊcio∏ach odbywajà si´ pasterki, po
których ludzie spotykajà si´ na ulicznych festynach, Êpiewajà kol´dy i taƒczà.
Mo˝na powiedzieç, ˝e Êwi´ta sp´dzane sà na ulicach i placach. Wokó∏ usta-
wionych tam choinek ozdobionych mnóstwem Êwiate∏ek ludzie taƒczà,
bawià si´ i Êpiewajà. Szczególnie uroczyÊcie w Hiszpanii obchodzone jest Êwi´to
Trzech Króli. Odbywa si´ wówczas pochód magów, którzy rozdajà s∏odkoÊci.

Oprac. na podst.: „èród∏o” nr 51 (312).

T6.

Przeczytajcie uwa˝nie tekst. Wybierzcie z niego najciekawsze – waszym
zdaniem – zwyczaje Êwiàteczne. Zapiszcie je w formie równowa˝ników
zdaƒ na kolorowych paskach. Nast´pnie z arkusza papieru wytnijcie
du˝y kszta∏t choinki. Na tak przygotowane t∏o przyklejcie wasze kartki.
Pami´tajcie, aby choink´ ozdobiç.

Bo˝e Narodzenie w Kanadzie

Kraj ten jest wielonarodowoÊciowy. Najbardziej widoczny jest podzia∏ na

cz´Êç francuskà i angielskà. W cz´Êci francuskiej najuroczyÊciej obchodzona
jest Wigilia. Pod choinkà ustawiany jest ˝∏óbek, o pó∏nocy odbywa si´
uroczysta msza Êw., a po niej w domu rozpoczyna si´ uczta, na którà sk∏adajà
si´ mi´dzy innymi mi´sny placek i czekoladowe ciasto. Prezenty umieszcza
Êw. Miko∏aj w specjalnie przygotowanych, Êwiàtecznych skarpetach.

W cz´Êci angielskiej obchody Êwiàt zaczynajà si´ rano, 25 grudnia, od roz-

pakowywania prezentów. Nast´pnie po uroczystoÊciach w koÊciele rozpo-
czyna si´ równie uroczysty obiad. Musi si´ na nim znaleêç pieczony indyk
albo wo∏owina i oczywiÊcie pudding. Zawieszone w domu ga∏àzki jemio∏y
z przyczepionymi do niej dzwoneczkami sà oznakà pomyÊlnoÊci.

Oprac. na podst.: „èród∏o” nr 51 (312).

Spo∏eczeƒstwo na tle dziejów

Dziedzictwo kulturowe

Historia i spo∏eczeƒstwo. Efektywne lekcje – kszta∏cenie umiej´tnoÊci

s. 11

U111108

C 2.11

ksty

êród∏owe

✄

C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 11 (Black plate)

T7.

Bo˝e Narodzenie w Australii

Âwi´ta przypadajà latem. Tam, gdzie to mo˝liwe, obchodzone sà na pla˝y

przy wspólnym  grillu.  Spo˝ywa  si´  owoce  morza  i  delikatne  przekàski
z  szynki  i  mi´sa  indyka.  Dla  dzieci  Êwi´ta  sà  poczàtkiem  letnich  wakacji.
Prezenty  przynosi  Êw.  Miko∏aj,  który  pojawia  si´  w  stroju  p∏etwonurka,
niekiedy  nawet  wyposa˝ony  w  desk´  windsurfingowà.  Choinkà  jest  tam
australijski  krzaczek,  roÊlina  specjalnie  na  t´  okazj´  ubierana  girlandami.
Specyficznà  tradycjà  Australijczyków  jest  wychodzenie  w  wigilijny  wieczór
przed dom i wspólne Êpiewanie kol´d.

Oprac. na podst.: „èród∏o” nr 51 (312).

T8.

Przeczytajcie uwa˝nie tekst. Wybierzcie z niego najciekawsze – waszym
zdaniem – zwyczaje Êwiàteczne. Zapiszcie je w formie równowa˝ników
zdaƒ na kolorowych paskach. Nast´pnie z arkusza papieru wytnijcie
du˝y kszta∏t bombki. Na tak przygotowane t∏o przyklejcie wasze kartki.
Pami´tajcie, aby bombk´ ozdobiç.

Bo˝e Narodzenie w Holandii

Przygotowania rozpoczynajà si´ 6 grudnia. Wówczas to Êw. Miko∏aj przy-

nosi dzieciom prezenty i wk∏ada je do butów. Dopiero od niedawna dzieci
dostajà podarunki równie˝ pod choink´. Adwent to czas zdobienia domów
i oczekiwania. Codziennie rano, stojàc nad studnià, farmerzy dmà w du˝e
drewniane rogi. Wydobywajàcy si´ groêny dêwi´k zwiastuje nadejÊcie Zba-
wiciela. Holenderskie Êwi´ta trwajà dwa dni. Pierwszego dnia rodzina zapala
Êwiate∏ka na choince, idzie do koÊcio∏a, a nast´pnie zasiada do sto∏u przy-
branego w ozdoby w kolorach zielonym, czerwonym i bia∏ym. Tradycyjne
potrawy to: mi´so z zajàca, indyka, g´si, specjalny Êwiàteczny chleb, puddingi.
Po kolacji Êpiewane sà kol´dy i czytane przypowieÊci.

Oprac. na podst.: „èród∏o” nr 51 (312).

s. 12

Historia i spo∏eczeƒstwo. Efektywne lekcje – kszta∏cenie umiej´tnoÊci

Spo∏eczeƒstwo na tle dziejów

Dziedzictwo kulturowe

U111108

C 2.11

ksty

êród∏owe

✄

C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 12 (Black plate)

.........................................................................

Wersja A

imi´ i nazwisko

Sprawdê, jak sobie poradzisz

W poni˝szej rozsypance wyrazowej odszukaj i zakreÊl ukr yte s∏owa
(w pionie, w poziomie i na skos). U∏ó˝ z nich has∏o. Dla u∏atwienia podano
niektóre litery poszczególnych s∏ów has∏a.

has∏o:

Spo∏eczeƒstwo na tle dziejów

Dziedzictwo kulturowe

Historia i spo∏eczeƒstwo. Efektywne lekcje – kszta∏cenie umiej´tnoÊci

s. 13

U111108

C 2.11

Sprawdzian

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22

23 24

25 26 27 28 29

30 31 32 33 34 35 36

37 38 39 40 41

45 46 47 48

50 51 52 53 54 55 56 57 58

61 62 63 64 65 66

C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 13 (Black plate)

.........................................................................

Wersja B

imi´ i nazwisko

Sprawdê, jak sobie poradzisz

has∏o:

s. 14

Historia i spo∏eczeƒstwo. Efektywne lekcje – kszta∏cenie umiej´tnoÊci

Spo∏eczeƒstwo na tle dziejów

Dziedzictwo kulturowe

U111108

C 2.11

Sprawdzian

19 20

22 23 24 25 26 27 28 29 30

32 33

34 35 36 37 38

39 40 41 42 43 44 45

47 48 49 50 51 52 53

54 55 56 57

58 59 60 61 62 63

64 65 66 67

10 11

12 13 14 15 16 17 18

C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 14 (Black plate)

Klucze do çwiczeƒ i zadaƒ

R1. Rozwiàzania do materia∏ów dydaktycznych

M1.

Jose – Hiszpania; Sarah – Australia; Rosita – Meksyk; Benjamin – Szwecja; Xavier – Kanada;
Sanne – Holandia

R2. Rozwiàzania zadaƒ do tekstów êród∏owych

T1.

1. a) I w. n.e.; b) 25 XII, 6 I; c) 300 r.; d) 301 r.; e) np. 456 r.
2. a) Pierwsi chrzeÊcijanie nie przekazali informacji, w którym roku urodzi∏ si´ Jezus Chrystus,
ile lat ˝y∏ ani kiedy zmar∏.
b) Na prze∏omie II i III wieku chciano ustaliç dok∏adnà dat´ narodzin Jezusa Chrystusa,
poniewa˝ zacz´to wówczas ustalaç kalendarz Êwiàt chrzeÊcijaƒskich.

T2.

1. a) Relikwie Êw. Miko∏aja zosta∏y przeniesione do W∏och, poniewa˝ miasto Mira, w którym by∏
pochowany, zosta∏o zaj´te przez muzu∏manów.
b) Âwi´ty Miko∏aj obdarowuje ludzi prezentami np. 6 i 25 grudnia oraz 9 maja.
c) W ró˝nych regionach Polski m´˝czyzn´ przynoszàcego prezenty w Wigili´ nazywa si´ Gwiaz-
dorem, Gwiazdkà lub Miko∏ajem.
2. powinny byç pokolorowane: biskup Miry w Azji Mniejszej; ˝y∏ w IV wieku; patron np. piekarzy, kraw-
ców, z∏odziei, ˝eglarzy; zmar∏ oko∏o 350 roku

R3. Rozwiàzania sprawdzianu

Wersja A

1. has∏o: Wi´kszoÊç chrzeÊcijan na ca∏ym Êwiecie obchodzi Bo˝e Narodzenie 25 grudnia

Wersja B

1. has∏o: 25 grudnia wi´kszoÊç chrzeÊcijan na ca∏ym Êwiecie obchodzi Bo˝e Narodzenie

Punktacja

Uczeƒ mo˝e uzyskaç maksymalnie 3 punkty.

Spo∏eczeƒstwo na tle dziejów

Dziedzictwo kulturowe

Historia i spo∏eczeƒstwo. Efektywne lekcje – kszta∏cenie umiej´tnoÊci

s. 15

U111108

C 2.11

Rozwiàzania

Numer

zadania

Liczba

punktów

Kryteria oceniania

za odnalezienie wszystkich s∏ów – 2 pkt

0–3

za odnalezienie ponad 6 s∏ów – 1 pkt
za poprawnie wpisane has∏o – 1 pkt

C.2.11.qxd 10/30/08 11:43 AM Page 15 (Black plate)