Leksykon pojęć rowerowych

Grzegorz Radziwonowski / 27 maja 2005

...od 4X i amortyzatora do zatrzasków i zawieszenia...

4X – four cross, 4 zawodników ściga się równocześnie na krótkiej, krętej i pełnej przeszkód trasie.

Amortyzator – przedni lub tylny, ma za zadanie utrzymanie stałego kontaktu koła z podłożem;
zbudowany jest z dwóch wchodzących w siebie rur (goleni) połączonych elementem amortyzującym

(sprężyną, komorą powietrzną, elastomerem).

Amortyzator dwupółkowy – typ amortyzatora przedniego, w którym druga, górna półka łączy
przedłużone golenie z rurą sterową; stosuje się go dla podniesienia sztywności konstrukcji, a tym

samym precyzji prowadzenia roweru.

Chain suck device – element montowany pod środkiem suportu, mający za zadanie zapobiec
wciąganiu łańcucha pomiędzy ramę i zębatki przednie (szczególnie w czasie zmiany przełożeń).

Chwyt kierownicy – zwany też rączką lub gripem, zwykle z materiału miękkiego i o wysokim

współczynniku tarcia, zapewnia wygodne trzymanie kierownicy.

Cieniowane rury – rury mające różne grubości ścianek, zwykle grubsze na końcach, gdzie
występują większe obciążenia, co zmniejsza wagę przy zachowaniu wytrzymałości. Spotykane

oznaczenia: PG – plain gauge (prosta rura), DB – double butted (podwójnie cieniowana), TB –
triple butted (potrójnie cieniowana).

Cleat – po polsku blok, metalowy fragment zakończony hakami, montowany do podeszwy buta,

służący do wpinania się w pedały zatrzaskowe.

CNC – technologia precyzyjnej obróbki materiału za pomocą maszyny sterowanej przez komputer.

Cr-Mo – skrót oznaczający rodzaj stopu stali z dodatkiem chromu i molibdenu, używanego do
konstruowania rowerowych ram; stop ten pozwala wyprodukować rury lekkie i jednocześnie

wytrzymałe.

Cross country – wyścig na rowerze górskim pod górę i w dół; od dyscypliny pochodzi także nazwa
rowerów do jej uprawiania – XC.

Czułość amortyzacji – im mniejsza siła potrzebna do rozpoczęcia pracy amortyzatora, tym

większa jest jego czułość.

Deore – nazwa własna grupy osprzętowej Shimano do rowerów górskich, o najlepszym stosunku
jakości do ceny, klasa średnia, ale z szeregiem bardzo zaawansowanych rozwiązań. Także nazwa

pierwszej seryjnej grupy MTB w historii w ogóle (pochodzi od zniekształconej francuskiej nazwy
złota).

Dirtbike – specjalny rodzaj roweru górskiego o wzmocnionej ramie, z amortyzatorem o dużym

skoku, przeznaczony do ewolucji i ekstremalnego użytkowania.

Downhill – angielska nazwa zjazdu, przeciwieństwo to uphill, czyli podjazd.

Dualslalom – dyscyplina rowerowa, w której dwóch zawodników ściga się równocześnie na
specjalnej, urozmaiconej trasie.

Elastomer – materiał z tworzywa sztucznego o strukturze gąbczastej, o minimalnych własnościach

tłumiących.

Full (XC, tour, freeride, dh) – skrót od „full suspension”, oznacza rower z pełną amortyzacją, w

1

zależności od konstrukcji i zastosowania rozróżniamy różne typy fulli.

Grip Shift – manetka obrotowa, produkt firmy SRAM.

Gusset – wzmocnienie ze stalowej blachy, wspawane w szczególnie obciążone miejscach ramy.

Haki – końcówki widelca przedniego i tylnego w kształcie litery „U”, mocuje się w nich osie kół.

Hamulce cantilever – starszy typ hamulców, skonstruowanych specjalnie do rowerów górskich,
mocowany na kołkach hamulcowych widelca przedniego i widełkach tylnych ramy; po

wprowadzeniu hamulców typu V – w odwrocie.

Hamulce hydrauliczne – zamiast linki zastosowano w nich przewód hydrauliczny – ruch tłoczka w
dźwigniach hamulcowych powoduje ruch tłoków poruszających klocki hamulcowe, zaciskają się na

obręczy; najpopularniejsze to Magura z serii HS.

Hamulce tarczowe – działają na zasadzie identycznej, jak hamulce w samochodach i
motocyklach, gdzie klocki poruszane dźwignią

(pedałem) zaciskają się na tarczach mocowanych na kołach; jedyna różnica to warianty

mechaniczne, w których zamiast układu hydraulicznego znajduje się cięgło.

Hamulce typu V – hamulce z przedłużonymi ramionami, spopularyzowane przez Shimano; w
zestawieniu z odpowiednimi dźwigniami zapewniają wysoką skuteczność i kontrolę.

Hardtail – z ang. „sztywny ogon”, rower górski nieposiadający tylnego zawieszenia.

HG – Hyper Glide, system Shimano, na który składa się specjalny kształt zębów w zębatkach

Shimano i ogniw łańcucha, ułatwiający zmian ę biegów pod obciążeniem.

Komponenty – ogólna nazwa części przykręcanych do roweru, takich jak przerzutki czy hamulce.

Kompozyt – materiał złożony z dwóch lub więcej składników; własności kompozytu są inne niż
materiałów podstawowych.

Korba – urządzenie, dzięki któremu możliwa jest zamiana energii rowerzysty na ruch roweru;

składa się z ramion i krzyżaka (pająka, czasami wymiennego), przykręcane są do niej zębatki
przednie; mocowana jest na środku suportu, do jej produkcji najczęściej stosowane są stopy

aluminium.

Koronka – zwana też trybem lub zębatką tylną, czasami wolnobiegiem (dotyczy starszych typów),
nakręcana lub nakładana na piastę tylną; modele obecnie produkowane mają od pięciu do

dziesięciu zębatek.

Kwadrat – oś suportu zakończona wpustem do mocowania korby o kształcie kwadratu.

Łożyska maszynowe – pobieżne określenie łożysk tocznych na wałkach lub kulkach, zwykle
dodatkowo uszczelnianych, mających przewagę trwałości nad łożyskami ślizgowymi.

Manetki – urządzenia mechaniczne różnego typu i o podobnej zasadzie działania, w czasach

współczesnych zwykle znajdujące się na kierownicy, służące do zmiany przełożeń.

MCU – Micro Cellurar Urethan, specjalny rodzaj elastomerów.

Mostek – wspornik kierownicy, element pomiędzy rurą sterową widelca a kierownicą.

Nyple – nakręcane na szprychę, umożliwiają jej mocowanie do obręczy, mogą być wykonane z
różnych materiałów.

Oversized – z ang. określenie rur o dużym przekroju; zabieg powiększania średnicy stosowany

jest w celu podniesienia sztywności rur.

Pancerze i linki – linki biegną we wnętrzu giętkich pancerzy, łączą manetki z przerzutkami i

2

dźwignie hamulcowe z hamulcami, umożliwiają sterowanie zmianą biegów i hamowanie.

Piasta – część roweru znajdująca się w centralnym punkcie koła, umożliwiająca jego obracanie się,
zbudowana z osi, łożyska i korpusu.

Progresja – utwardzanie się amortyzacji wraz ze wzrostem skoku.

Przerzutka przednia – służy do zmiany przełożeń, ma za zadanie przesuwanie łańcucha na jedną

z zębatek przednich.

Przerzutka tylna – służy do zmiany przełożeń, ma za zadanie przesuwanie łańcucha na jedną z
zębatek tylnych.

Rama – podstawa konstrukcji roweru, do niej przykręcamy cały osprzęt, jej geometria (długość

poszczególnych elementów i kąty, pod jakimi się łączą) decyduje o tym, jak rower będzie jeździł;
klasyczna rama składa się z dwóch trójkątów – przedniego, zwanego też głównym, i tylnego.

RapidFire – manetki skonstruowane przez Shimano; do zmiany przełożeń służą w nich dźwignie,

do zmiany biegów w górę bądź w dół używa się różnych dźwigni.

Rogi – mocowane są na końcach kierownicy, zwykle za pomocą obejm; dzięki nim zwiększa się
ilość możliwych chwytów, co jest szczególnie przydatne na podjazdach.

Semislick – opony ze skąpym bieżnikiem pośrodku i większym na brzegach, pozwalają obniżyć

opory toczenia, a zapewniają wystarczającą przyczepność w terenie.

Shockboots – gumy albo neopreny osłaniające górne golenie amortyzatora przedniego, mające
formę harmonijki, przez co mogą zmieniać swoją długość.

SID – skrót nazwy amortyzatorów powietrznych Rock Shoxa, od Superlight Integrated Design.

Skok negatywny – ugięcie amortyzacji pod wpływem ciężaru kolarza, potrzebne także po to, żeby

koło miało stale kontakt z podłożem.

SPD – Shimano Pedaling Dynamic, system skonstruowany przez Shimano na wzór zapięć
narciarskich, łączący pedały i buty.

Stery – zwykle cały zestaw sterowy; element umożliwiający obracanie się widelca w ramie;

rozróżniamy stery klasyczne, czyli nakręcane (widelec z gwintowaną rurą sterową + tradycyjny
wspornik kierownicy) i a-head (widelec bezgwintowy + wspornik typu a-head mocowany na końcu

rury sterowej widelca); obecnie przewagę zyskał system a-head.

STW – stiffness-to-weight, czyli stosunek sztywności ramy do jej wagi, im rama lżejsza i
sztywniejsza jednocześnie tym lepiej (odpowiedni wskaźnik rośnie).

Szprychy – najczęściej stalowe, ale też aluminiowe, tytanowe, kompozytowe lub z tworzyw

sztucznych czy magnezu; mogą mieć różny przekrój (np. łzy lub owalny), kształt, długość; ich
podstawowe zadanie to łączenie obręczy z piastą.

Sztyca – wspornik podsiodłowy.

Środek suportu – umożliwia zamocowanie korby do ramy; obecnie standardem są środki suportu

typu „cartridge”, czyli fabrycznie, szczelnie zamknięte kartusze, o bardzo wysokiej trwałości; oś
środka suportu może być zakończona kwadratem lub wielowpustem.

Tłumienie – pozwola kontrolować pracę amortyzacji poprzez pochłanianie energii, bez niego

zawieszenie pozostawałoby w niekontrolowanym wahaniu.

Tłumik – amortyzator tylny.

Tubeless – z ang. bezdętkowy, system składający się ze specjalnej opony i obręczy, w którym
wyeliminowano dętkę. W świecie rowerów spopularyzowany przez Mavica.

3

Upside-Down – typ amortyzatora, w którym golenie górne i dolne zamieniono miejscami.

Widelec – sztywny lub amortyzowany, umożliwia kierowanie rowerem, zamocowany do ramy, do
niego mocuje się przednie koło; rura widelca występuje w dwóch wariantach – z gwintem lub bez i

w dwóch podstawowych rozmiarach – 1 i 1 1/8 cala (rzadziej

1 1/2 cala).

Wielowpust – tym mianem najczęściej określa się zakończenie osi środka suportu pasujące do
negatywnego gniazda w korbie; zakończone wielowpustami są także klucze do dokręcania trybów i

wkręcania środków suportowych.

Zacisk – zwany też szybkozamykaczem, używany jest do zapinania kół (mocowania do ramy) lub
zaciskania sztycy podsiodłowej; umożliwia montaż lub demontaż określonych elementów bez użycia

narzędzi.

Zatrzaski – pedały zatrzaskowe, zwane też SPD-ami; system składający się z butów i specjalnych
pedałów, działający na podobnej zasadzie co buty i wiązania narciarskie.

Zawieszenie – cała amortyzacja roweru.

4