Podstawowe zasady strzelania

PODSTAWOWE ZASADY STRZELANIA.

1. POSTAWY STRZELECKIE.

Na podstawie do

wiadcze

wielu pokole

strzelców nale

y stwierdzi

przyj

cie

odpowiedniej

postawy

jest

niezb

dnym

warunkiem

wykonania

prawidłowego strzału. Tak jak fundament, na którym opiera si

budowla jest

warunkiem jej długowieczno

ci tak i postawa strzelecka jest podstawowym

warunkiem prawidłowego strzału.

ród wielu pozycji i jeszcze wi

kszej ilo

ci ich odmian skoncentrowali

my si

na tych, które zarówno umo

liwiaj

strzelanie z pozycji statycznej jak i, w przyszło

ci,

szybkie przechodzenie do innych pozycji takich jak: kl

ca, le

żą

ca, po padach

strzeleckich, itp.

Pogl

dy i tendencje na temat przyjmowania wła

ciwych pozycji strzeleckich

ulegały zmianie na przestrzeni lat. W strzelectwie sportowym lub niegdy

w wojsku

uczono przyjmowania pozycji strzeleckiej z chwytem broni jednor

cz.

Ta postawa (czasami nawet do dzi

zalecana w niektórych jednostkach

Wojska Polskiego i Policji) polegała na ustawianiu si

, prawym bokiem i ramieniem

do przeciwnika ( tarcz).

Stopy ustawione s

w rozkroku nie wi

kszym ni

szeroko

ść

ramion. Ci

ęż

ciała ustawiony głównie jest na nodze zakrocznej. Lewa r

ka opuszczona swobodnie

lub trzymana z tyłu za pasem skórzanym. Przykłady tej postawy widzimy na
rys.poni

ej.

Rys. Postawa strzelecka sportowa do strzelania z pistoletu sportowego w cz

ęś

dokładnej. Do strzelania w cz

ęś

ci szybkiej nale

y nieco bardziej rozstawi

nogi i

odchyli

głow

do tyłu.

ka trzymaj

ca pistolet jest wyprostowana. Pistolet trzymany jest jednor

cz.

Celowanie odbywa si

z jednym okiem. Czy drugie oko powinno by

w tym czasie

zamkni

te czy otwarte – na ten temat spieraj

nie od dzi

teoretycy strzelectwa

sportowego. Ostatnio przewa

a pogl

e drugie oko winno by

otwarte ale

przesłoni

te specjaln

przesłon

. Na szukanie przesłony nie mo

e sobie oczywi

cie

pozwoli

kto

, kto u

ywa broni w sytuacjach zagro

enia.

Przyj

cie takiej postawy motywowano równie

zmniejszeniem powierzchni

ciała nara

onej na strzał przeciwnika i swobodnym napi

ciem mi

ęś

ni ramienia

trzymaj

cego pistolet, co znów miało powodowa

mniejsze zm

czenie tego ramienia

i mo

liwo

ść

utrzymywania go dłu

ej w jednakowym poło

eniu. Po co jednak

sprawdza

umiej

tno

ci strzeleckie przeciwnika nara

c własne

ycie lub zdrowie?

Nie lepiej strzeli

samemu szybko i celnie? Głowa w tej pozycji jest ustawiona

swobodnie, nieco odchylona do tyłu. Zdecydowan

wad

tego układu jest

utrudnione poruszanie si

i mo

liwo

ść

zmiany poło

enia strzelca. Brak drugiej r

jako podpórki utrudniał oddanie strzału.

A przecie

na pierwszym etapie szkolenia co prawda uczymy si

dopiero

strzela

ale tak

e przygotowujemy si

do przyjmowania innych pozycji strzeleckich,

do poruszania si

z broni

, wchodzenia do pomieszcze

i pojazdów. Musimy by

przygotowani nie tylko na poruszanie si

przeciwnika ale tak

e na to,

e to my

dziemy si

porusza

, równie

w trudnych warunkach terenowych, w

pomieszczeniach, w towarzystwie jednego lub dwóch partnerów równie
poruszaj

cych si

w takich warunkach. Musimy by

przygotowani na gwałtowne

zwroty w miejscu, uniki i pady strzeleckie. To wszystko jest nam w stanie zapewni

tylko nowoczesna postawa strzelecka z chwytem broni obur

cz i ustawieniem si

frontalnym lub półfrontalnym do przeciwnika. Istotnym elementem jest równie

wykorzystanie drugiej r

ki jako swoistego rodzaju podpórki, co ułatwia robienie

szybkich post

pów w

ród pocz

tkuj

cych strzelców.

spraw

jest tak

e gdy dla osób prawor

cznych dominuj

cym jest oko

lewe i odwrotnie. Takich osób ujawnia si

w procesie szkolenia coraz wi

cej i autor

równie

do nich nale

y. W tych przypadkach postawa jednor

cz ju

nie wystarcza.

Jak

postaw

nale

y wi

c przyj

ąć

? Niedorzeczno

byłoby sprecyzowanie

schematu przyj

cia postawy z broni

, która odpowiadałaby wszystkim. Mo

na ustali

za to pewne wzory i warunki, których spełnienie rozwi

ąż

e spraw

przyj

cia

odpowiedniej postawy strzeleckiej.

2. NOWOCZESNE POSTAWY STRZELECKIE W STRZELANIU .

Omówione zostan

w tym miejscu pozycje pozwalaj

ce na skuteczne oddanie

strzału z pozycji stoj

cej, podstawowe do nauki strzelania. Nauka strzelania z innych

postaw ( le

żą

ca, sytuacyjne) nie znajduje si

w zakresie niniejszej publikacji.

Aktualnie stosuje si

praktycznie na całym

wiecie dwie postawy (z wieloma

modyfikacjami) stoj

ce:

- Postaw

półfrontalna czyli zmodyfikowan

pozycj

Weaver’a

(Weaver Stand).

- Postaw

frontaln

Postawa półfrontalna czyli zmodyfikowana Weaver’a (Weaver Stand).

Pozycj

widzimy na rys poni

ej. Stopy s

ustawione równolegle a prawa noga

(dla prawor

cznych) ustawiona jest lekko na kł

bie i skr

cona do wewn

trz.

Ustawienie ciała jest prawie frontalne z lekko wysuni

tym do przodu lewym barkiem.

Chwyt broni obur

cz. Dopuszcza si

lekkie ugi

cie w łokciach r

k chwytaj

cych

bro

z minimalnie wi

kszym ugi

ciem r

ki prawej. Ci

ęż

ar ciała rozło

ony jest

równomiernie na obie nogi. Rzut

rodka ci

ęż

ci znajduje si

rodku postawy.

Głowa jest ustawiona swobodnie, bez przesadnego wychylania do przodu lub do tyłu.
Cały czas musimy by

oczywi

cie przygotowani na natychmiastow

zmian

pozycji.

Poruszamy si

w tej pozycji podobnie jak bokserzy na ringu: krokiem odstawno -

dostawnym odstawiaj

c w pierwszej kolejno

ci nog

zewn

trzn

nast

pnie

dostawiaj

c drug

nog

nie zmniejszaj

c pola postawy lub, co gorsza, nie krzy

nóg.

Postaw

frontaln

( fot).

Postawa ta opracowana, wdro

ona i stosowana w izraelskich słu

bach

specjalnych charakteryzuje si

frontalnym ustawieniem do tarczy ( przeciwnika).

Stopy s

ustawione równolegle, na jednej linii. Ci

ęż

ar ciała rozło

ony jest

równomiernie na obie nogi. Tułów lekko pochylony do przodu, a biodra wysuni

te do

tyłu co powoduje,

e rzut

rodka ci

ęż

ci le

y w

rodku pola postawy. Pistolet

trzymany jest oczywi

cie obur

cz dokładnie poło

ony z przodu strzelaj

cego.

Ramiona stanowi

dwa boki trójk

ta równoramiennego (o 2 bokach równych).

Ramiona s

wyprostowane ale bez przesadnego napi

cia mi

ęś

ni. Głowa jest

ustawiona swobodnie, bez przesadnego wychylania do przodu lub do tyłu.

Pozycje te ró

zasadniczo mi

dzy sob

sposobami przeładowania po

wyci

gni

ciu broni z kabury i poruszania. Omawianie tych ró

nic przekracza jednak

łamy tej publikacji.

Fot. Postawa Weaver’a prawidłowa.

Fot. Ustawienie nóg w pozycji Weaver’a

- prawidłowo

Fot. Postawa frontalna. Widok z boku
Ustawienie ciała prawidłowe.

Fot. Prawidłowe ustawienie stóp
w postawie frontalnej.

Fot. Postawa frontalna
Widok z przodu – prawidłowo.

3. CHWYT I TRZYMANIE BRONI.

Tak jak zostało to ju

powiedziane, obowi

zuj

cym chwytem broni jest chwyt

obur

cz. Niech nas nie myli ta nazwa. To prawda,

e widzimy trzymany pistolet w

obu dłoniach ale przede wszystkim trzyma bro

ka praw

a lewa go podtrzymuje

od przodu lub lekko z od dołu.

Trzymamy pistolet w palcem

rodkowym i lekko podtrzymujemy serdecznym.

Z drugiej strony r

koje

ść

pistoletu przytrzymuje mi

kka cz

ęść

podstawy kciuka.

Kciuk przylega całkowicie do r

koje

ci. Jest on wyprostowany, lub prawie

wyprostowany co odgrywa istotn

rol

w skierowaniu broni na cel. Palec mały w

zasadzie nie bierze udziału w trzymaniu pistoletu.

Pistolet musi stanowi

z dłoni

jedn

cało

ść

za wyj

tkiem praktycznie dwóch

pierwszych członów palca wskazuj

cego, których przyleganie do pistoletu jest

niedopuszczalne. Palec ten słu

y tylko do

gania j

zyka spustowego a nie do

podtrzymywania broni.

Pami

nale

e nacisk na j

zyk spustowy winien by

wykonywany

dokładnie prostopadle do linii celowania.

Drugie człony palców

rodkowego serdecznego winny spoczywa

prostopadle do osi lufy. Gdy dło

zbyt szeroko rozewrzemy nie b

dziemy w stanie

zdecydowanie utrzyma

pistoletu. Z kolei zbyt mocne zwini

cie dłoni przesuwa

punkt jej podparcia do tyłu.

ka lewa przytrzymuje r

praw

od przodu, lub i nieco od dołu (

szczególnie w pozycji Weaver ‘a). Najbardziej korzystnym układ r

k jest wtedy, gdy

palce lewej r

ki lekko wciskaj

dzy palce prawej lub j

przechwytuj

przodu. Chwyt broni musi by

zdecydowany ale nie przesadnie mocny.

Uwa

a si

powszechnie,

e bro

winna zachowa

takie poło

enie, aby

przedłu

enie linii celowania przy wyci

gni

tym prawym ramieniu przebiegało przez

nie. Zdaniem autora nie jest to warunek bezwzgl

dny. Co zrobi

bowiem gdy mamy

palec wskazuj

cy za krótki lub za długi? Układ pistoletu w r

ku determinuje wi

c w

ym stopniu uło

enie palca wskazuj

cego na spu

cie. Gdy budowa r

ki wskazuje

na to,

e palec ten b

dzie „wło

ony” za gł

boko lub za płytko nale

y uło

enie

pistoletu w r

ku nieco skorygowa

Pocz

tkuj

cemu strzelcowi wydaje si

, zreszt

poniek

d słusznie,

e bro

palna jest narz

dziem gro

nym i niebezpiecznym. Wyst

puje tu tym samym

tendencja do kurczowego, mocnego u

cisku tego przedmiotu podobnie jak szabli

czy miecza. Poza tym po ka

dym strzale amunicj

bojow

strzelec widzi jak na

skutek podrzutu pistolet podrywa si

w gór

. Faktycznie widok broni podskakuj

cej

po strzale i usiłuj

cej jak gdyby wyrwa

z r

ki sprawia wra

enie naszej słabo

ci i

tendencj

do jak najsilniejszego chwytu pistoletu. Przekonanie takie jest powa

nym

bł

dem.

Odrzut broni pochodz

cy z ci

nienia gazów, wywołanego spalaniem si

prochu, nie powinien powodowa

odst

powania od zasady lekkiego ale pewnego

trzymania pistoletu. Pistolet nale

y trzyma

z wyczuciem siły wystarczaj

cej do tego

tylko aby nie dopu

do gwałtownego ruchu broni w czasie oddawania strzału.

Pami

tajmy: nie ma

adnych mo

liwo

ci przeciwdziałaniu drgania r

ki.

Drgania te mog

mniejsze lub wi

ksze ale zawsze wyst

puj

. Nie ma te

adnych metod treningowych, które drgania te by eliminowały całkowicie.

Jakie rodzaje ruchów broni wyst

puj

podczas naprowadzania jej na cel i

strzelania?

Rozró

niamy 3 rodzaje podstawowych ruchów i drga

pistoletu.

1. Ruchy w stawie barkowym – porusza si

cała ko

czyna górna. S

to zazwyczaj

płynne, wolne wahania. Poniewa

punkt podparcia ko

czyny (staw barkowy)

znajduje si

daleko od pistoletu lufa odchyla si

niewiele od wła

ciwego poło

enia.

Ruchy te wykorzystujemy do naprowadzania pistoletu na cel.

2. Porusza si

przedrami

ki ugi

tej w łokciu. Przypadek ten wyst

puje gdy

ugniemy zbyt mocno r

ce w stawach łokciowych, a ruchy wyst

puj

w płaszczy

nie

pionowej. Wierzchołek k

ta odchylenia znajduje si

bli

ej pistoletu, na wysoko

stawu łokciowego. Ruch ten b

dzie minimalny o ile r

ka nie b

dzie przesadnie

ugi

ta, a swobodnie wyci

gni

ta. S

to ruchy stosunkowo łatwe do wyeliminowania

w procesie szkolenia.

3. Drgania dłoni. Ruchy te s

przewa

nie cz

ste i szybkie. Szybko

ść

ta mo

e by

tak du

e oko strzelca mo

e tych ruchów nie uchwyci

, a strzelaj

cy odnosi

wra

enie

e s

one nieistotne i r

ka jest trzymana nieruchomo. Punkt podparcia

bliski pistoletowi (staw nadgarstkowy) powoduje,

e lufa schodzi ze swojego

wła

ciwego poło

enia pod du

ym k

tem. Jest to najgorszy, najbardziej szkodliwy

rodzaj drga

, którym ulega bro

. Jest to te

rodzaj drga

najtrudniejszy do

wyeliminowania. S

one prawie zawsze wynikiem silnego

ciskania uchwytu

pistoletu. Z do

wiadcze

autora wynika,

e wyeliminowanie ich jest bardzo

czasochłonne i nie zawsze si

udaje do ko

ca. W tym miejscu nale

y wi

przypomnie

jeszcze raz: nie

ciska

zbyt mocno pistoletu!

na zaobserwowa

e to przesadne

ciskanie broni zwi

ksza si

nawet w

niektórych przypadkach w miar

gania j

zyka spustowego. W tym przypadku

amplituda ruchu drgaj

cego zwi

ksza si

staj

c si

maksymalnie du

a w momencie

gdy pada strzał. Jakiej to jest jako

ci strzał mo

emy sobie wyobrazi

Wymienione wy

ej ruchy oczywi

cie mog

czy

a wtedy efekt w postaci

drgania pistoletu jest wypadkow

trzech poł

czonych ruchów. Nie trzeba specjalnie

przypomina

e jest to sytuacja najbardziej niekorzystna i trudna do eliminacji.

4. UŁO

ENIE PALCA WSKAZUJ

CEGO NA SPU

CIE.

Palec wskazuj

cy uło

ony jest na j

zyku spustowym w ten sposób,

e jego

pierwszy człon naciska na ten j

zyk równomiernie w kierunku strzelaj

cego.

Dokładne uło

enie palca na j

zyku spustowym i schemat rozkładania si

sił na

spu

cie przedstawiamy na rysunkach

Rys Rozkład sił na j

zyku spustowym a i b – nieprawidłowy

c – prawidłowy

Rys. Schemat fotografia uło

enia palca na j

zyku spustowym.

Jak ju

powiedzieli

my dwa pierwsze człony palca wskazuj

cego, czyli tego,

którym

gamy j

zyk spustowy, nie przylegaj

do r

koje

ci broni. Opieramy

pierwszy człon tego palca na j

zyku spustowym mniej wi

cej w połowie jego długo

z ewentualnym, minimalnym przesuni

ciem j

zyka ku tyłowi palca. Im bardziej

„twardy” spust i potrzeba wi

kszej siły do pokonania oporów mechanizmów

spustowych tym bardziej j

zyk spustowy winien by

poło

ony dalej ku tyłowi palca. W

strzelectwie sportowym, gdy mamy do czynienia z bardzo „mi

kkimi” spustami lub

przyspiesznikami mo

na przesun

ąć

punkt oparcia j

zyka spustowego o palec

bardziej ku jego koniuszkowi.

Zbyt gł

bokie wsuni

cie palca mo

e spowodowa

lekkie ale uci

ąż

liwe

ganie całego pistoletu w prawo w czasie

gania j

zyka spustowego i

układanie przestrzelin z tej strony tarczy.

Zbyt płytkie wsuni

cie palca mo

e spowodowa

sytuacje odwrotn

– opuszek

palca

lizga si

po spu

cie i powoduje wychylenie pistoletu w momencie strzału w

lewo.

Charakterystyczne jest,

e mo

emy zaobserwowa

dobre skupienia

przestrzelin po jednej lub drugiej stronie tarczy, a strzelaj

cy, analizuj

c wyniki, my

w pierwszej kolejno

ci o wzi

ciu „poprawki” na przyrz

dy celownicze, które jego

zdaniem s

chyba

le wyregulowane.

Z obserwacji autora wynika,

e niewła

ciwy sposób trzymania pistoletu, a przede

wszystkim uło

enie prawej r

ki, prowadzi zazwyczaj do ogromnych bo id

cych w

dziesi

tki punktów, strat punktowych.

Niewła

ciwe uło

enie palca na j

zyku spustowym widoczne jest zarówno u

pocz

tkuj

cych adeptów sztuki strzeleckiej jak i u do

wiadczonych strzelców.

Zauwa

nale

e u tych ostatnich ju

niewielka korekta poło

enia dłoni

dokonana przez do

wiadczonego instruktora mo

e spowodowa

gwałtown

popraw

wyników.

Pami

nale

e z ka

dym dodatkowym punktem uzyskanym w strzelaniu

do tarczy, wzrasta prawdopodobie

stwo ra

enia trudnego celu w sytuacji realnego

zagro

enia.

5. CELOWANIE.

Celowanie pistoletu polega na ustawieniu go w ten sposób, aby przyrz

celownicze były odpowiednio zgrane.

Rys. „Równa muszka” w zale

ci od konstrukcji przyrz

dów celowniczych.

Muszka musi by

uło

ona tak aby jej wierzchołek uło

ony był równo z

wierzchołkiem szczerbinki. Z jednej strony ( od strony muszki) przedłu

eniem linii

celowania jest punkt celowania a z drugiej strony ( od strony szczerbinki) nasze oko.
Podczas czynno

ci celowania zadaniem strzelca jest:

1. Ustawienie tzw. „równej muszki”. „Równa muszka” polega na tym,

e szczyt

muszki musi znajdowa

równo ze szczytem szczerbinki a muszka musi by

ustawiona równo w

rodku – odległo

ść

po jej bokach do boków szczeliny musz

takie same;
2. Zgranie „równej muszki” z punktem celowania lub przy strzelaniu z broni krótkiej
raczej z „rejonem celowania”.

Rozgl

daj

c si

dookoła obserwujemy ró

ne przedmioty, ró

nie oddalone od

naszych oczu. Ale czy wszystkie te przedmioty widzimy jednocze

nie dokładnie?

NIE! Aby widzie

szczegóły musimy ci

gle przenosi

wzrok z jednego miejsca na

drugie. I odwrotnie, dochodzimy do wniosku,

le i nieostro widzimy wszystko to co

znajduje si

poza przedmiotem na którym mamy w danym momencie skierowany

wzrok.

Gdy trzymamy pistolet w prawidłowej pozycji strzeleckiej i patrzymy na

przyrz

dy celownicze, zauwa

emy,

e szczerbinka jest oddalona od osi oczu

o ok. 50 cm., a muszka o ponad 60 cm. Cel za

oddalony jest przewa

nie o

kilkana

cie metrów.

Oko nasze nie jest doskonałym przyrz

dem celowniczym. Nie ma

adnej

liwo

ci aby widzie

zarówno cel jak i przyrz

dy celownicze. Jest to zasada tzw.

pojedynczej akomodacji oka. Co musimy bezwzgl

dnie widzie

ostro podczas

celowania? Otó

tylko i wył

cznie przyrz

dy celownicze!

Strzelaj

cy z broni krótkiej nie maj

zbyt du

ych dylematów, na których z

dwóch przyrz

dów maj

koncentrowa

, aby widzie

szczególnie ostro. Odległo

ść

ok. 10 – 12 cm mi

dzy muszk

a szczerbink

w zupełno

ci wystarcza do tego, aby

widzie

oba te przedmioty dostatecznie dokładnie. Składaj

c si

do strzału nale

„

lizga

” wzrokiem po szczerbinie, po muszce i po celu. Podczas kontynuowania

składania si

, tu

przed samym strzałem ostro widzimy tylko przyrz

dy a cel zupełnie

nieostro. Wszystkie te czynno

ci wykonujemy w ci

głym ruchu.

Tak jak ju

powiedziano ruchom r

ki nie jeste

my w stanie przeciwdziała

Ruchy te mog

minimalne i dla strzelca niewidoczne. Szczególnie dotyczy to

celowania na czarnym tle a takie ma przecie

rodek tarczy.

ym bł

dem, w zasadzie dyskwalifikuj

cym strzał, jest próba trafienia w

rodek tarczy podczas gdy przyrz

dy celownicze drgaj

i przez przypadek przez

moment linia celowania znajduje si

rodku celu. Wyst

puj

ca wówczas

psychologiczna ch

ęć

błyskawicznego oddania strzału (bo drgaj

ca bro

za moment

spowoduje odchylenie si

tej linii od celu) powoduje prawie zawsze omówione nieco

szerzej w rozdz. 4 tzw. zerwanie strzału.

Nast

pna zasada: Nie starajmy si

zbyt dokładnie wycelowa

broni. Przecie

celu i tak dokładnie nie widzimy, gdy widzimy przyrz

dy celownicze. Przypomnijmy

e mówimy raczej nie o punkcie celowania a raczej o rejonie celowania. Aby

razi

cel nie trzeba trafia

w sam jego

rodek. Podobnie, maj

c przed sob

tarcz

nie starajmy si

trafia

w „dziesi

” – „dziewi

tka” to te

dobry rezultat. Je

eli nie

damy si

przekona

to tej zasady nie uzyskamy dobrych rezultatów. Dlaczego tak si

dzieje? Strzelec z pistoletu to nie celowniczy działa, który mo

e je w dowolny sposób

wycelowa

, korzystaj

c z odpowiednich przyrz

dów celowniczych. Najpierw ustawia

kierunek, pó

niej wysoko

ść

lufy i mo

e czeka

spokojnie na komend

do strzału.

Strzelec z pistoletu niestety musi zdecydowa

na jaki

kompromis. Musimy

wybra

to, co dla celno

ci naszego strzału ma wi

ksze znaczenie, rezygnuj

jednocze

nie z reguł i cech drugorz

dnych. Przypominam jeszcze raz podstawow

zasad

celowania: utrzymujemy „równ

muszk

” ale nie wysilamy si

na dokładne

zgranie tej „równej muszki” z punktem celowania a z rejonem celowania.

Jak okre

rejon celowania? Zadaniem niniejszej publikacji nie jest wnikanie

w niuanse balistyki, warunki atmosferyczne, o

wietlenie czy inne parametry maj

wpływ na minimalne odchylenie strzału od celu. W obecnie stosowanych pistoletach
wojskowych przy odległo

ci od celu 25 metrów przewy

szenie nad celem wynosi ok.

3 cm. ( patrz rysunek).

Przy odległo

ci 50 cm przewy

szenia ju

nie ma. W nauce strzelania

stosujemy przewa

nie odległo

ci mniejsze tak,

e przewy

szenie mo

emy pomin

ąć

Dlatego proponuj

: celujmy w

rodek tarczy – czyli „dziesi

” a raczej rejon j

otaczaj

cy. Gdy opanujemy ju

sztuk

strzelania, o czym b

dzie

wiadczy

dobre

skupienie strzałów np. 2 cm pod „ dziesi

” mo

emy wówczas, po uzgodnieniu z

instruktorem, przenie

ść

punkt celowania pod

rodek tarczy.

Jaki ma wpływ na dokładno

ść

strzelania tzw. „równa muszka” i odchylenie od

tego standardu? Wykonywano swojego czasu próby jaki wpływ ma odchylenie od
„równej muszki” na przykład o 1 mm. Otó

załó

my,

e pistolet uchylił si

w dół tak,

e mi

dzy szczytem muszki a dolnym skrajem „10” powstał prze

wit o ok. 1 mm.

„Równa muszka” została utrzymana. Okazało si

e odchylenie od celu b

dzie

wynosiło przy 50 metrowej odległo

ci o ok. 6,5 cm. A wi

c b

dzie co najmniej „8” –

wynik zupełnie zadawalaj

cy. W drugim przypadku pistolet uchylił si

tak,

powstała tzw. „niska muszka”. Odchylenie mi

dzy szczytem muszki a kraw

dzi

szczerbiny wynosi równie

1 mm. Jakie b

dzie uchylenie pocisku? Okazało si

w tym

przypadku,

e wyniesie ono ok. 25 cm a wiec b

dzie to zwyczajne pudło.

Wracamy do poprzedniego przykładu. Gdy odchylenie od celu b

dzie miało

miejsce ale utrzymamy „równ

muszk

” k

t wychylenia pistoletu b

dzie miał miejsce

w stawie barkowym – tego rodzaju odchylenia uznali

my poprzednio jako „dobre” i

łatwe do eliminacji. W przypadku celowania bez uwzgl

dnienia „równej muszki”

wierzchołek k

ta uchylenia znajduje si

na wysoko

ci stawu nadgarstkowego. Takie

uchylenie jest najbardziej szkodliwe i, niestety, najtrudniejsze do wyeliminowania.

Nale

y bezwzgl

dnie stara

przyswaja

sobie umiej

tno

ść

nieprzerwanej

obserwacji obrazu celowania nawet przez błysk wystrzału i okre

lenia

spowodowanych uchyle

. Wła

ciwa ocena uchylenia jest mo

liwa tylko wówczas,

gdy koncentracja strzelca nie ulegnie rozproszeniu przez wystrzał.

emy zada

sobie pytanie: co zrobi

, gdy nale

y szybko przenie

ść

punkt

celowania na cel znajduj

cy si

kilka metrów w bok? Oczywi

cie mo

emy i musimy

to zrobi

ale zawsze z zachowaniem reguły „równej muszki”! Niewielk

zmian

punktu celowania ( np. o 15 – 20 stopni) mo

emy zrobi

bez zmiany poło

enia nóg.

ksze zmiany pozycji wykonujemy w taki sposób,

e najpierw zmieniamy

poło

enie nóg ustawiaj

c si

odpowiednio co celu. Obowi

zuje tu jednak zasada:

strzał musi by

szybki i skuteczny – od tego mo

e zale

nasze

ycie. Wtedy reguły

te, o których mówimy, mo

emy maksymalnie upro

6. KTÓRYM OKIEM CELUJEMY?

Nie ma osoby, która miałaby oba oczy jednakowo silne. Jedno z nich tzw.

dominuj

ce a drugie recesywne. Jak ustali

, które z naszych oczu jest dominuj

ce?

Wykonajmy nast

puj

wiczenie:

Wybieramy sobie jaki

punkt w terenie do

ść

mocno oddalony od nas.

Patrzymy na niego maj

c oba oczy otwarte. Nast

pnie wyci

gamy przed siebie r

tak aby kciukiem zakry

wybrany poprzednio punkt. Nadal oba oczy mamy otwarte.

Nie przejmujmy si

e nie widzimy punktu ostro, bo w tym momencie ostro widzimy

kciuk. Nast

pnie zamykamy raz jedno oko raz drugie. Obserwujemy,

e przy

zamkni

ciu jednego oka kciuk zasłania wybrany przez nas obiekt a przy zamkni

ciu

drugiego jest z boku – a punkt widzimy jak na dłoni.

Oko, którym patrzymy na wybrany przez nas punkt jest on jednocze

nie

przysłoni

ty kciukiem nazywamy dominuj

cym. Drugie oko, gdy nim patrzymy kciuk

widzimy z boku, nazwiemy recesywnym.

Teraz ju

gdy wiemy, które oko mamy dominuj

ce wiemy te

e tym okiem

wła

nie celujemy.

7. O CELOWANIU ZA POMOC

OBU OCZU OTWARTYCH.

Po wyrobieniu nawyku celowania z jednym okiem przymkni

tym proponujemy

rozpocz

ąć

celowanie z obiema oczami otwartymi. Nie jest to absolutnie zaprzeczenie

tego o czym powiedzieli

my sobie wcze

niej. Patrz

c przecie

obuocznie na

przyrz

dy celownicze faktycznie celujemy i tak okiem dominuj

cym.

Jest kilka zalet takiego sposobu celowania:

po pierwsze: zwi

kszone jest znacznie ( bo do ok. 20% ) pole widzenia

strzelaj

cego co ma kapitalne znaczenie w strzelaniu sytuacyjnym, przy poruszaniu

z broni

, wchodzeniu do pomieszcze

itp.

po drugie: odpadaj

nam dylematy typu: jestem lewor

czny i mam prawe oko

dominuj

ce lub odwrotnie. Trzymaj

c bro

wyci

gni

przed siebie na wprost głowy

w zasadzie istotne jest dla nas tylko dla nas, w której r

ce trzymamy bro

, a która j

podtrzymuje i którym palcem wskazuj

cym naciskamy na spust,

po trzecie: zamykanie jednego oka jest dla człowieka nienaturalne, powoduje

czenie mi

ęś

ni gałki ocznej podczas długich serii strzelania.

po czwarte: przy patrzeniu jednym okiem zmienia si

perspektywa patrzenia

na cel i samego celowania. Widoczny obraz jest bardziej płaski i ocena odległo

jest utrudniona.

Dlatego te

uwa

am,

e po opanowaniu podstaw celowania z przymkni

tym

okiem recesywnym nale

y rozpocz

ąć

uczy

celowa

z obu oczu otwartych.

Od razu, zdaniem autora, winni si

uczy

tego sposobu celowania strzelaj

którzy:
- s

prawooczni i lewor

czni oraz maj

dodatkowo trudno

ci z ustawieniem si

celu tak aby przymkn

ąć

oko recesywne,

- nie mog

wyzby

nawyku skr

cania głowy w celu ustawienia si

wła

ciwego do

celu – szczególnie w pozycji Weaver’a.

Celowanie z obu oczu otwartych łatwe jest szczególnie w odległo

ciach

krótszych ni

15 metrów do celu. Przy odległo

ciach wi

kszych nale

y jednak

przymyka

jedno oko co zwi

zane jest z bardziej precyzyjnym widzeniem celu na

tych odległo

ciach. Wyst

puj

przypadki, a autor jest tego najlepszym dowodem,

nawyk celowania z obu oczu otwartych obowi

zuje tak

e na wi

kszych odległo

ciach

bez wi

kszego wpływu na wyniki.

Jak przej

ść

do celowania obuocznego gdy mamy ju

opanowane celowanie z

jednego oka. Proponuj

wykona

nast

puj

wiczenie:

Kierujemy pistolet na cel z jednym okiem przymkni

tym

Otwieramy drugie oko. W tym momencie prawdopodobnie zobaczymy rozdwajaj

cel, a

do takiego stopnia,

e nie wiemy do którego z „dwóch” celów strzela

Przenosimy ostro

ść

wzroku na cel, identyfikujemy go i zgrubnie naprowadzamy na

niego przyrz

dy celownicze

Przenosimy ostro

ść

wzroku stopniowo na przyrz

dy celownicze – najpierw na

muszk

, pó

niej na szczerbink

, pó

niej znów na muszk

, a

ustabilizujemy

wzrok widz

c oba przyrz

dy celownicze dostatecznie ostro.

Wykonuj

c wszystkie te czynno

ci nie mo

emy zapomina

o utrzymaniu „równej

muszki” i skierowaniu jej na cel z ewentualn

liwo

wykonania drobnej

poprawki po wydechu.

Gdy chwilowo zobaczymy cel bardzo nieostro lub „ucieknie” nam on z pola widzenia

w/w czynno

ci musimy wykona

od pocz

tku

Nie zapominajmy o pozostałych zasadach celowania w tym o rozlu

nieniu mi

ęś

ni r

i odpowiednim oddychaniu.

Po ustabilizowaniu ostro

ci wzroku na przyrz

dach celowniczych znów na krótko

przenosimy wzrok na cel pó

niej z powrotem na muszk

i szczerbink

kontroluj

c na chwile ich ustawienie.

Po wielu takich

wiczeniach, gdy nie b

dziemy ju

mieli kłopotów ze zgrywaniem

przyrz

dów celowniczych obuocznie, mo

emy przyst

do strzelania tym

sposobem nie „łapi

c” ostro

ci w tak długotrwały sposób. Pami

tajmy: nie b

dziemy i

nie mo

emy ostro widzie

celu a raczej jego zarys. Gdy b

dzie to tarcza b

dziemy

widzie

tylko zarys centralnych – najcz

ęś

ciej czarnych - pier

cieni.

8. ODDYCHANIE PODCZAS ODDAWANIA STRZAŁU.

Prawidłowe oddychanie jest nieodzownym warunkiem prawidłowego oddania

strzału.

Proces ten powoduje naturalne wzmo

enie ruchów strzelca, dlatego te

winni

my oddawa

strzał w momencie czasowego zatrzymania oddechu. W którym

momencie zatrzymujemy oddychanie? Kiedy strzelamy – na wdechu czy na
wydechu?

Rytm oddychania człowieka wygl

da nast

puj

co:

Wdech 1,5 sek
Wydech 1,0 sek
Przerwa 1,5 sek
Wynika z niego,

e wydech nast

puje po wdechu a po wydechu nast

puje

krótka przerwa, któr

wykorzystujemy na oddanie strzału. Niektórzy fachowcy radz

nawet robi

pełny wydech a niektórzy na ok. np. na 80% do momentu strzału.

Wydaje si

to godne zalecenia, bo pami

tajmy przecie

e po naprowadzeniu na cel

i wydechu, musi nam jeszcze starczy

tchu aby poprawi

ewentualnie poprawienie

naprowadzania przyrz

dów celowniczych na cel i oddanie strzału.

Rys. Rozło

enie normalnego cyklu oddychania

Dlaczego nie strzelamy na wdechu? Dlatego,

e faz

wydechu jeste

my w

stanie odpowiednio dłu

ej wytrzyma

. W przypadku, gdy wstrzymali

my ju

oddech a

nie jeste

my, z ró

nych przyczyn, w stanie wprowadzi

przyrz

dów celowniczych w

rejon celowania, zaprzesta

my dalszego celowania. Pokusa aby strzeli

jak

najszybciej bo brakuje ju

tchu jest jedn

z najgorszych. Nie strzelajmy – szkoda

amunicji! Opu

ść

my bro

, we

my gł

boki wdech albo najlepiej dwa, i rozpocznijmy

naprowadzanie na cel jeszcze raz od pocz

tku.

GANIE J

ZYKA SPUSTOWEGO.

Jest to ko

cowy etap w prawidłowym oddaniu strzału b

cy ukoronowaniem

wszystkich poprzednich czynno

ci. Na tym etapie popełnianych jest najwi

cej

bł

dów. Pami

nale

e nacisk na j

zyk spustowy winien by

wykonywany

dokładnie prostopadle do linii celowania. Nacisk ten musi by

w pełni skoordynowany

z czynno

ciami oka tzn. strzał mo

e nast

wtedy, gdy pojawi si

wyra

ny obraz

przyrz

dów celowniczych i celu. Nacisk ten ponadto nie mo

e powodowa

wytr

cania broni z wła

ciwej płaszczyzny celowania.

Jak prawidłowo wykona

czynno

ść

zyk spustowy ka

dego pistoletu działa na takiej samej zasadzie. Gdyby

cało

ść

ruchu podzielili na etapy to wygl

dałyby one nast

puj

co:

Etap pierwszy – tak zwany „skok jałowy” j

zyka spustowego do chwili oporu

mechanizmu spustowego

Etap drugi - moment zadziałania urz

dzenia spustowego ( moment strzału).

Etap trzeci przewa

nie minimalny - ruch jałowy po strzale a

do oporu j

zyka o

korpus broni.

Oczywi

cie, w zale

ci od typu broni mog

wyst

powa

pewne ró

nice,

szczególnie zmieniaj

ce proporcje długo

ci trwania poszczególnych etapów i

wielko

ść

siły potrzebnej do pokonania oporu mechanizmów broni, ale sama zasada

pozostaje bez zmian.

Sztuka prawidłowego

gania j

zyka spustowego polega na tym, aby

go ruchem, w miar

liwo

ci płynnym, jednostajnym tak, aby moment

strzału był dla strzelca zaskoczeniem przy jednoczesnej pewno

ci,

e muszka równo

ustawiona w szczerbince („równa muszka”) znajduje si

w idealnym poło

eniu w

rejonie celowania.

Nie oznacza to oczywi

cie,

e strzelamy bez kontroli nie wiedz

c kiedy!

Jednostajny ruch uzyskuje si

przykładaj

c nieco wi

ksz

, ale tylko w

granicach rozs

dku, sił

w chwili, gdy wzrasta opór j

zyka spustowego. Naciska

nale

y przez cały czas wolno przez wszystkie trzy etapy mo

liwie nie przykładaj

ej siły ale wystarczaj

cej do tego aby pokona

opór mechanizmów w etapie

drugim, to znaczy podczas samego momentu strzału.

Zbyt szybki ruch palca powoduje,

e nadajemy mu ruch nie jednostajny a

jednostajnie przyspieszony, co powoduje szarpni

cie pistoletem i zerwanie strzału.

Zbyt wolny ruch przy pokonywaniu oporu j

zyka przy tzw. „skoku jałowym”

powoduje konieczno

ść

przyło

enia wi

kszej siły w momencie strzału, gdy natrafimy

na opór mechanizmu zwalniaj

cego spust. Je

eli siła ta jest przykładana w tym

momencie gwałtowniej, co cz

sto zdarza si

u niedo

wiadczonych strzelców,

wyst

puje równie

zjawisko zerwania strzału.

Có

to jest zerwanie strzału? Jest to zmora wielu pocz

tkuj

cych i niestety

wiadczonych strzelców, którzy nie zostali do ko

ca przeszkoleni w pocz

tkowym

etapie kariery. Jak ju

powiedzieli

my palec wskazuj

cy przyło

ony na j

zyk

spustowy winien

go dokładnie w kierunku strzelca. Przyło

enie gwałtownie

zbyt du

ej siły w momencie gdy natrafimy na opór, spowoduje,

e pistolet poruszy si

w stawie nadgarstkowym minimalnie w dół, w gór

, lub na boki.

Najcz

ęś

ciej spotykany bł

d, zwłaszcza u pocz

tkuj

cych strzelców, wynika z

pod

wiadomego oczekiwania na strzał tzn. na huk i szarpni

cie broni. To powoduje,

e ostatnia 1/3 cz

ęść

nacisku wykonywana jest z determinacj

przy czym zamienia

ona zgoła w szarpni

cie.

Jednocze

nie bardzo cz

sto celuj

ce oko bywa przymru

ane lub nawet

zamykane a wtedy nie mo

e by

mowy o kontroli przyrz

dów celowniczych do

momentu strzału.

Pokazali

my ju

e ruch pistoletu w dłoni, a z takim rodzajem ruchu mamy do

czynienia przy zrywaniu strzałów, powoduj

cy odchylenia od tzw. równej muszki

cho

by o 1 milimetr powoduje,

e przy 50 metrach odległo

ci od celu pocisk mija cel

o 25 cm powoduj

c kompletne „pudło”.

Z do

wiadcze

autora wynika,

e zdarzaj

, niestety, przypadki

znaczniejszego ruchu broni przy nieprawidłowym

ganiu j

zyka spustowego.

Nierzadko na pocz

tkowym etapie szkolenia widzimy,

e strzelaj

cy, zrywaj

strzały, trafiaj

w ziemi

lub wysoko w kulochwyt w znacznej odległo

ci od tarcz.

W trzecim, ko

cowym, etapie

gania j

zyka spustowego palec doznaje

znów przyspieszenia poniewa

gwałtownie ust

piła siła oporu mechanizmu

spustowego. Palec zatrzymuje si

w ko

cowej fazie tego etapu na korpusie broni. O

tym etapie

gania j

zyka spustowego jeszcze powiemy w nast

pnym rozdziale.

Jak z tego wida

, prawidłowe

ganie j

zyka spustowego poł

czone z

innymi czynno

ciami, których mnóstwo trzeba wykona

podczas strzału, nie jest

łatwe.

10. O ZALETACH „WYTRZYMANIA” STRZAŁU, ODRZUCIE I PODRZUCIE.

„Wytrzymanie strzału” jest to chwilowe przytrzymanie j

zyka spustowego po

samym zjawisku strzału w trzecim etapie

gania j

zyka spustowego. Jest to

nieodzowny warunek prawidłowego oddania strzału.

Po oddaniu wypracowanego strzału napi

te zespoły mi

ęś

ni powracaj

napi

cia wyj

ciowego (normalnego). Oznacza to,

e objawy wystrzału przekazały

korze mózgowej sygnał do rozlu

nienia mi

ęś

ni, co uwidacznia si

obni

eniem ramion

podtrzymuj

cych bro

. Po dłu

szym, nieprzerwanym strzelaniu mo

e nast

takie

wyczulenie odbioru tego sygnału,

e rozlu

nienie mi

ęś

ni nast

puje ju

wówczas, gdy

pocisk znajduje si

jeszcze w przewodzie lufy. Jest oczywiste,

e obni

enie ramion

spowoduje strzał niski. Tak jak ju

mówili

my odrzutem broni nazywamy

przemieszczenie si

broni lub jej cz

ęś

ci do tyłu, równolegle do osi lufy w czasie

strzału, na skutek działania ci

nienia gazów na dno łuski i zamek. Podrzutem za

nazywamy jednoczesny obrót broni wokół jej

rodka masy lub punktu podparcia.

Zwykle uwa

a si

e podrzut broni wyst

puje po strzale. Nic bardziej

myl

cego. Wyobra

my sobie pistolet (rys w cz

ęś

ci dot. balistyki) i reakcje, które

zachodz

w nim po uderzeniu iglicy w spłonk

. Gwałtowne spalanie si

prochu

powoduje eksplozj

wewn

trz naboju i odł

czenie od niego pocisku. W tym

momencie wyst

puje działanie siły reakcji wzdłu

lufy do tyłu. odrzut pistoletu do tyłu.

Pocisk w

druj

c luf

na skutek działania gazów nabiera pr

dko

ci.

Czy mo

na całkowicie wyeliminowa

podrzut? NIE!

Odpowiedni, zdecydowany (ale nie przesadnie mocny), opisany uprzednio

chwyt broni i wytrzymanie strzału umo

liwia nam jednak znaczne zmniejszenie

podrzutu. Wytrzymanie nacisku na j

zyk spustowy i odpowiedni chwyt broni w

momencie uderzenia iglicy w spłonk

umo

liwi nadanie pociskowi odpowiedniego

toru lotu po opuszczeniu przez niego lufy.

Niestety odrzut i podrzut pistoletu wyst

puj

po sobie prawie jednocze

nie i

nale

y przeciwdziałaj

cy mu zdecydowany chwyt pistoletu, o którym mowa przez

cały czas, utrzyma

od momentu naprowadzania broni na cel a

do ko

„wytrzymania strzału”. Ile winno trwa

takie wytrzymanie? W zale

ci od poziomu

wyszkolenia strzelca mo

e trwa

na pocz

tek około 2 sekund. Nast

pnie mo

e by

skrócone do 1 sekundy. Nale

y d

ąż

do tego aby w procesie w „wytrzymania

strzału” „podrzucony pistolet” ponownie naprowadzi

na cel. Dopiero wówczas

przerwa

proces celowania.

W dalszych etapach szkolenia nale

y d

ąż

do systematycznego skracania

okresu wytrzymania, tym bardziej gdy strzelamy dynamicznie lub na czas.

Maj

c do wyboru szybkie strzelanie i brak lub nadmierne skrócenie czasu

przytrzymania j

zyka spustowego lepiej wybra

strzelanie nieco wolniejsze ale

dłu

ej za to przytrzymywa

zyk spustowy przy r

koje

ci. B

dzie to procentowało

szymi wynikami.

11. SZTUKA PRAWIDŁOWEGO ODDAWANIA STRZAŁU.

Podsumujmy nasze dotychczasowe rozwa

ania.

Sztuka prawidłowego oddawania strzału to poł

czenie wszystkich poprzednio

poznanych elementów, z których najwa

niejszy, b

cy ukoronowaniem wszystkich

poznanych czynno

ci, to prawidłowe

ganie j

zyka spustowego. Przypominamy,

e człowiek, jako istota

ywa, cały czas jest w nieustaj

cym ruchu, którego

opanowanie jest nawet teoretycznie niemo

liwe, a treningiem mo

emy d

ąż

tylko do

jego zmniejszenia. Drgania te przenoszone s

na pistolet, który ł

czy w sobie

dodatkowo trzy rodzaje ruchów ko

czyn górnych omówione wcze

niej. Ci

głe ruchy

wykonuje nasza głowa oraz gałka oczna i

renica oka zmieniaj

c ostro

ść

naszego

widzenia. W momencie utrzymania równej muszki i po prawidłowym wycelowaniu
wolno

gamy j

zyk spustowy oddaj

c strzał.

Jak zatem prawidłowo zło

i odda

strzał? Gdyby

my znali odpowied

na to pytanie i co wa

niejsze umieli zasady te stosowa

w praktyce byliby

mistrzami zarówno w strzelectwie sportowym jak i wojskowym i nie musieliby

my w

zasadzie czyta

podr

czników takich jak te.

Jak wi

c powinien wygl

, zdaniem autora, proces strzału pocz

tkuj

cego

strzelca? Zakładamy na pocz

tek nieograniczony czas trwania strzelania.

1. Przyjmujemy przede wszystkim odpowiednia pozycj

strzelecka pami

taj

c o

ustawieniu nóg i poło

eniu

rodka ci

ęż

ci. Chwytamy pistolet tak aby trzymany

był w prawym r

ku a podtrzymywany lewym (tak jak opisano poprzednio). Palec

układamy prawidłowo na j

zyku spustowym tak jak opisali

my poprzednio.

Przypomnijmy,

e nie mo

e on by

wsuni

ty za gł

boko ani za płytko a dwa

pierwsze człony tego palca nie mog

adnym wypadku przylega

do r

koje

broni.

2. Trzymaj

c pistolet w obu prawie wyprostowanych ramionach opuszczonych pod

tem ok. 45 stopni, zgrywamy muszk

ze szczerbink

tworz

c tzw. „równ

muszk

”.

3. Utrzymuj

c to poło

enie, wolno unosimy pistolet ku górze, ruchem w stawach

barkowych. Jednocze

nie wolno ale zdecydowanie kasujemy skok jałowy j

zyka

spustowego. Oddychamy równomiernie. Niedopuszczalne jest wprowadzanie
muszki w szczerbink

poprzez boczne ruchy nadgarstka lub ruchy w stawie

nadgarstkowym wykonywane w okolicy celu.

4. Mijajmy punkt trafienia unosz

c lini

celowania o około 10 stopni nad cel

wykonuj

c gł

boki wdech na ok. 120 normalnego wdechu. Cały czas „równa

muszka”! Nast

pnie wolno naprowadzamy lini

celowania na cel opuszczaj

lekko pistolet. Wykonujemy jednocze

nie gł

boki wydech na około 70%

liwo

ci pozostawiaj

c tym samym ok. 30% powietrza w płucach. Pami

tajmy

Wykonujemy tylko ruch w stawach barkowych!

5. Poprawiamy jeszcze minimalnie celowanie i wolno kontynuujemy

ganie

zyka spustowego. W tym miejscu powinien pa

ść

strzał.

6. Palec wskazuj

cy wraz z j

zykiem spustowym nie czuj

c oporu winien oprze

na korpusie broni.

7. Utrzymujemy nacisk na j

zyk spustowy trzymaj

c pistolet na celu jeszcze przez

1,5 – 2 sekundy. Nie dajmy si

zwie

ść

tendencjom do rozlu

nienia organizmu i

zrozumiałego odpr

ęż

enia po udanym strzale.

8. Dopiero wówczas zwalniamy nacisk na spust. Rozlu

niamy mi

ęś

nie, robimy

gł

boki wdech i opuszczamy pistolet do poło

enia wyj

ciowego.

I znów cało

ść

rozpoczynamy od pocz

tku.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
(szkolenie podstawowe) T 1 Zasady bezpieczenstwa w uzytkowaniu broni strzeleckiej, amunicji i granat
Podstawowe zasady udzielania pomocy przedlekarskiej rany i krwotoki
7. 6 - PODSTAWOWE ZASADY RUCHU DROGOWEGO, materiały metodyczne
Podstawowe zasady prawa konstytucyjnego, Prace Kontrolne Technik Administracji
Podstawowe zasady diagnozy psychologicznej
Podstawowe zasady grillowania
PODSTAWOWE ZASADY EDYTORSKIE, Materiały Politechnika - Technologie chemiczne, Praca Magisterska
Podstawowe zasady bhp związane z obsługą urz technicznych
Podstawowe zasady prowadzenia badań socjologicznych
Instrukcja Ręczny Granatnik Przeciwpancerny RPG 7 obsługa i zasady strzelania (RUS)
Podstawowe zasady uprawy kaktusów
Podstawowe zasady oceny personelu i podstawowe zasady polity
4 teoria i zasady strzelania
Podstawowe zasady rachunkowości
podstawowe zasady polityki kadrowej w organizacji i rola dzi DLUS3AWEGG4A664RMCYHQ3XFPMMD4OUCADYLXDI

więcej podobnych podstron