1 

 

STERYLIZACJA = WYJAŁAWIANIE  



 

proces zabijania i usunięcia wszystkich drobnoustrojów, zarówno form wegetatywnych, jak i przetrwanych 



 

wszystkie badania mikrobiologiczne są wykonywane w warunkach jałowych, stąd sterylizacji podaje się: szkło 
laboratoryjne, pożywki, a także pomieszczenia badawcze 
 

TERMICZNA 

 

a)  sterylizacja na sucho (suchym gorącem): 



 

wyżarzanie = wyjaławianie ezy w płomieniu palnika (przed i po posiewie drobnoustrojów) 



 

opalanie = wyjaławianie głaszczek, bagietek, moździerzy przez zanurzenie w alkoholu i opalanie  
w płomieniu palnika 



 

wyjaławianie w suszarce = sterylizacja szkła laboratoryjnego suchym gorącym powietrzem  
 

w temperaturze 150°C – 2h lub 170°C – 1h  i swobodnym obiegu powietrza 

 

suszarka – szafka metalowa zaopatrzona w termometr i termoregulator 

 

aby zabezpieczyć przed utratą sterylności, naczynia szczelnie zawija się w papier lub zamyka  
w metalowym tubusie 

 

b)  sterylizacja na mokro (mokrym gorącem): 



 

gotowanie (dekoktacja) = wyjaławianie w temp. 100°C nie zabijające form przetrwanych 
 

dodatek 2% węglanu sodu i gotowanie przez 10 minut na ogół niszczy większość przetrwalników 

 



 

tyndalizacja (frakcjonowanie) = sterylizacja pożywek w aparacie Kocha 
 

zachodzi poprzez trzykrotne ogrzewanie w odstępach 24h w parze bieżącej w temp. 100°C przez okres ok. 
30 minut 

 

jednokrotne zastosowanie nie prowadzi do sterylności, gdyż zabiciu ulegają jedynie formy wegetatywne 

 

proces powtarzany trzy razy pozwala na zabicie wszystkich form i uzyskanie sterylności 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 



 

autoklawowanie = sterylizacja pożywek w autoklawie 
 

dotyczy pożywek, które mogą być sterylizowane w temp. powyżej 100°C 

 

polega na 15-40 minutowej sterylizacji parą wodną  w temperaturze 121-123°C 
oraz pod zwiększonym ciśnieniem (1 atm) 

 

naprzemienne parowanie i skraplanie → podczas skraplania para wodna oddaje temp. do otoczenia 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

RADIACYJNA 



 

promieniowanie: UV, jonizujące, Roentgena 



 

stosowana głównie do sterylizacji pomieszczeń (0,5 - 2,5 h) 

 

CHEMICZNA 



 

aldehyd glutarowy, chlor, alkohol 70%, lizol, mydło, woda utleniona, preparat Aldesan 

 

APARAT KOCHA 



 

służy do sterylizacji pożywek, które nie mogą być sterylizowane w wyższych 
temperaturach 



 

czynnik jałowiący: bieżąca para wodna 
temperatura: 100°C 
czas sterylizacji: 15-60 minut 



 

do całkowitej sterylizacji stosuje się trzykrotną tyndalizację 

AUTOKLAW 



 

służy do sterylizacji sprzętu laboratoryjnego i pożywek, które mogą być 
sterylizowane w wysokich temperaturach 



 

metalowy kocioł o podwójnych ścianach i dnie oraz bardzo szczelną pokrywą 
z dociskiem, posiadający system grzewczy oraz przyrządy kontrolne 



 

czynnik jałowiący: przegrzana nasycona para wodna pod zwiększonym 
ciśnieniem 
temperatura: 110-121°C 
czas sterylizacji: 15-60 minut 



 

etapy sterylizacji:   nagrzewanie 

sterylizacja właściwa 
chłodzenie 

2 

 

 

MECHANICZNA (FILTROWANIE) 

 



 

metoda stosowana do sterylizacji pożywek płynnych, które nie mogą być poddane wysokim temperaturom ze 
względu na skład chemiczny 



 

zestaw do filtrowania składa się z: kolby próżniowej z bocznym tubusem, pompy próżniowej i filtru 

 



 

rodzaje filtrów mikrobiologicznych: 
a)  Chamberlanda → nieglazurowana porcelana 
b)  Berkefelda → ziemia okrzemkowa 
c)  Seitza → mieszanina azbestu i celulozy 
d)  Schotta → sproszkowane szkło 
e)  membranowe → estry celulozy 

 

    

 

 

 
 

DEZYNFEKCJA = ODKAŻANIE 



 

proces zabijania form wegetatywnych mikroorganizmów poprzez odkażające środki chemiczne, działające na ich 
strukturę oraz przemianę materii 



 

dezynfekcję stosuje się tam, gdzie niemożliwe jest zastosowanie wyjaławiania lub jest ono niepotrzebne 

 



 

środki odkażające mają działanie: 



 

bakterio- i grzybobójczo (zabicie) 



 

bakterio- i mykostatycznie (powstrzymanie dalszego rozwoju lub przerwanie czynności życiowych) 

 



 

do najczęściej stosowanych środków odkażających należą: 
kwasy, zasady, sole metali ciężkich, aldehydy, preparaty chlorowe i inne związki utleniające, alkohole, związki 
fenolowe, formalina 

 
 

PASTERYZACJA 



 

proces jednorazowego podgrzania płynów do temp. 60-90°C i natychmiastowego ich ochłodzenia do temp. 10-20°C 



 

celem pasteryzacji jest zniszczenie form wegetatywnych 

 



 

rodzaje pasteryzacji: 



 

niska  65°C; 25-30 min. 



 

wysoka  80-90°C; 2-3 min. 



 

krótkotrwała  75°C; kilka sek. 



 

długotrwała  75°C; 30 min. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

3 

 

HODOWLA DROBNOUSTROJÓW – urządzenia: 

 

CIEPLARKA (TERMOSTAT) 



 

urządzenie do hodowli drobnoustrojów na pożywkach 



 

utrzymuje stałą, określoną temperaturę wewnątrz komór 



 

temperatura optymalna:   32°C → bakterie i promieniowce 

 28°C → drożdże i grzyby 

 
 

WYTRZĄSARKI 



 

urządzenia do dynamicznej hodowli wgłębnej drobnoustrojów w warunkach tlenowych 



 

posiadają regulowane drgania i mogą być dodatkowo połączone z łaźnią wodną 



 

do pojedynczych prób: vortexy 

 
 

ŁAŹNIE WODNE 



 

urządzenia do krótkotrwałej hodowli w próbówkach lub kolbach 



 

umożliwiają łatwe osiągnięcie wymaganej temperatury 

 
 
 
 

ANAEROSTATY 



 

urządzenia do hodowli w warunkach beztlenowych 



 

warunki beztlenowe zachowane przez zastosowanie:  
substancji pochłaniające tlen, próżni lub atmosfery  
gazów obojętnych (N

2

, CO

2

) 

 
 
 
 

WIRÓWKI 



 

urządzenia służące do oddzielania komórek mikroorganizmów od pożywki płynnej 



 

różne typy i wielkość, praca okresowa lub ciągła 



 

regulacja obrotów: 3000 – 4000 tys. obrotów 

 
 

SZAFY CHŁODNICZE I ZAMRAŻARKI 



 

urządzenia służące do przechowywania w warunkach chłodniczych m.in.: kultur komórkowych, jałowych podłoży, 
roztworów witamin 

 
 

SZAFY LAMINARNE 



 

urządzenia umożliwiające zachowanie sterylności  



 

służą do przeprowadzania prac mikrobiologicznych bez użycia palnika 



 

są wyposażone w filtr bakteriologiczny i nawiew powietrza 

 
 

URZĄDZENIA ROZDRABNIAJĄCE 



 

służą do rozdrabniania prób 



 

homogenizator, młynki, rozdrabniacze, stomacher 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

ANAEROSTAT 
1.  śruba mocująca 
2.  pokrywa 
3.  saszetka z substancją pochłaniającą 
4.  szalki Petriego 
5.  saszetka ze wskaźnikiem warunków 

beztlenowych 

http://notatek.pl/mikrobiologia-zywnosci-podstawy-pracy-w-laboratorium?notatka