1, 2. „Pigu∏ka” – wschodnia cz´Êç budynku
3. Widok od strony wschodniej
4. Widok ogólny od strony zachodniej

Pomimo prac planistów, realizowanych

z dyscyplinà i dok∏adnoÊcià, majàcych

na celu przestrzenne zjednoczenie Ber-

lina, wcià˝ jeszcze w miejscach, takich

jak po∏udniowa cz´Êç Friedrichstadt, re-

prezentacyjna zabudowa Êródmiejska

miesza si´ ze swojskimi formami archi-

tektury peryferyjnej. Friedrichstrasse jest

dziÊ g∏ównà ulicà handlowà stolicy Nie-

miec, lecz jeszcze w latach osiemdzie-

siàtych, przeci´ta berliƒskim murem,

znajdowa∏a si´ na obrze˝ach obydwu

miast, w okolicy, w której wznoszono co

najwy˝ej zespo∏y socjalnej zabudowy

mieszkaniowej. Niedaleko od muru sta-

∏a te˝ zbiurokratyzowana centrala ber-

liƒskich domów komunalnych (Gemein-

nützige Siedlungs- und Wohnungsbau-

gesellschaft).

Konkurs na rozbudow´ siedziby tej

instytucji przeprowadzono na poczàtku

lat dziewi´çdziesiàtych, zanim ostatecz-

nie ustalono sztywne wytyczne dla no-

wych obiektów wzd∏u˝ barokowej osi

miejskiej Friedrichstrasse. W jego wyniku

powsta∏ zespó∏ biurowy, z∏o˝ony z kilku

osobnych „klocków”, stojàcych jeden na

drugim. Oto na dwóch trzykondygnacyj-

nych bry∏ach, sprawiajàcych wra˝enie

wielkiej masy poprzez swà ciemnà, cera-

micznà ok∏adzin´, ustawiono dwie formy

optycznie niezwykle lekkie – wie˝owiec

ze szklanymi fasadami i bardzo p∏ytkim

traktem oraz wysuni´tà znad budynku co-

ko∏owego trzypi´trowà rotund´ – „pigu∏-

k´”, ob∏o˝onà pasami szk∏a i kolorowej

blachy. Wszystkie u˝yte bry∏y zosta∏y

geometrycznie zniekszta∏cone. To, co

zazwyczaj jest prostopad∏oÊcianem, ar-

chitekci zaprojektowali na planie wycin-

ka banana, zaÊ podstawie cz´Êci okràg∏ej

nadali zarys owalny.

Nowy zespó∏ to rozbudowa dwudzie-

stokondygnacyjnego biurowca z koƒca

lat pi´çdziesiàtych. W owych czasach

wielka tablica, zamontowana na dachu

budynku wyÊwietla∏a na wschodnià stro-

n´ teksty wiadomoÊci. DziÊ zmieniono

1, 2. ”The Pill” – east part of the building
3. View from the east
4. General view from the west

Siedziba GSW

Berlin, Niemcy

Autorzy: sauerbruch hut-

ton architects, architekci

Matthias Sauerbruch, Louisa

Hutton, Juan Lucas Young

– g∏ówny projektant, Jens

Ludloff, Brian Lilley, Philip

Engelbrecht, Anna Bader-

-Hardt, Govert Gerritsen,
Moritz Theden, Giovanna

Albretti, Michail Blösser,

Anne-Fran˜oise Chollet,

Denise Dih, Christian

Galvao, Iman Ghazali,

Christopher Hagmann, Felix

Held, Susanne Hofmann,

Karl-Friedrich Hörnlein,

Heinz Jirout, Fredrik

Källström, Jeff Kirby, Harvey

Langston-Jones, Matthias

Matschewski, Roger Mullin,

Wolfgang Thiessen, Andreas

Weber, Stefan Wirth

Architektura

krajobrazu:

ST raum a

Konstrukcja: projekt

konkursowy – Dewhurst

MacFarlane and Partners,

Londyn; projekt wykonawczy

– Arup Gmbh, Berlin, Nils

Clemmetsen; nadzór

– ARGE Arup GmbH, Berlin

wraz z IGH mbH, Berlin

In˝ynieria Êrodowiska:

projekt konkursowy (koncep-

cja budynku energooszcz´d-

nego) – Ove Arup + Part-

ners, Londyn; projekt

wykonawczy – Arup Gmbh,

Berlin, Chris Trott; projekt
szczegó∏owy – ARGE IGH

mbH, Berlin wraz z Arup

GmbH, Berlin

Inwestor: Gemeinnützige

Siedlungs- und Wohnungs-

baugesellschaft Berlin mbH

Powierzchnia

terenu:

8382 m

2

Powierzchnia u˝ytkowa:

25 523 m

2

Kubatura: 181 912 m

3

Projekt: konkursowy
– 1990, wykonawczy

– 1991-1994

Realizacja: 1995-1999

Koszt inwestycji:

160 000 000 marek

Piramida

Kolorowa fasada
prezentuje si´
niczym ∏atwo rozpoznawalny
sztandar

42

N A Â W I E C I E

1

2

3

4

N A Â W I E C I E

orientacj´ obiektu. Wielkà, atakujàcà

odcieniami czerwieni i oran˝u zachod-

nià fasad´ architekci utworzyli z piono-

wych, przesuwanych i obracanych ˝alu-

zji, ustawionych bezpoÊrednio za ze-

wn´trznym szkleniem. Ka˝de z jego

pól stanowi jednobarwnie wype∏niony

element. Powsta∏a w ten sposób tchnàca

optymizmem, abstrakcyjna mozaika

o ponad siedmiuset polach. Dzi´ki za-

chodniej, dwuwarstwowej, szklanej fa-

sadzie, przyciàgajàcej uwag´ swà in-

tensywnà, niezwyk∏à dla Berlina kolo-

rystykà i zaskakujàcà zmiennoÊcià

uk∏adu ˝aluzji, biurowiec wydaje si´

trudnym do prze∏kni´cia kawa∏kiem ar-

chitektury dla lokalnych projektantów

i urbanistów – wyznawców obowiàzu-

jàcej w tym mieÊcie metody krytycznej

rekonstrukcji. Barwna elewacja prezen-

tuje si´ niczym ∏atwo rozpoznawalny

sztandar, który zdaje si´ staç na czele ca-

∏ej armii ciàgnàcych za nim ze wschod-

nich dzielnic, nieweso∏ych struktur o po-

dobnych proporcjach, lecz du˝o ubo˝-

szej kolorystyce i mniej wyszukanych

kszta∏tach.

Wie˝owiec doÊç ryzykownie wkompo-

nowano w otoczenie. Stara cz´Êç zespo-

∏u ignorowa∏a – w zgodzie z ówczesnà

teorià urbanistycznà – kwarta∏owy uk∏ad

zabudowy.

Architektura nowo wzniesionej partii

mo˝e byç odczytywana jako s∏u˝àca bar-

dziej reklamie instytucji ni˝ tak mocno

promowanej przez berliƒskich planistów

zasadzie dobrego sàsiedztwa. Ta zasada

stawia na pierwszym miejscu dobre po-

wiàzanie z kontekstem przestrzennym.

Tymczasem u˝yte tu formy i rozwiàzania

technologiczne zdajà si´ s∏u˝yç li tylko

podtrzymaniu artystycznej wizji – luênej,

abstrakcyjnej kompozycji, zdolnej „roz-

paliç” krótkotrwa∏à, wizualnà sensacj´.

Stanowisko brytyjsko-niemieckiej pary

projektantów jest jednak inne. Uwa˝ajà

oni, ˝e ich budynek niczym kola˝ wpisu-

je si´ w struktur´ miasta, bowiem zosta∏

z∏o˝ony z form „znalezionych”, istniejà-

cych i akceptowanych w Berlinie, tyle ˝e

5. Rzut parteru. Oznaczenia: 1 – hol; 2 – bistro;

3 – taras; 4 – dziedziniec; 5 – pomieszczenia
banku; 6 – cz´Êç us∏ugowa

6. Rzut pierwszego pi´tra. Oznaczenia: 1 – sala

konferencyjna; 2 – pomieszczenia biurowe
(istniejàce); 3 – atrium; 4 – pomieszczenia
biurowe

5. Ground floor plan. Key: 1 – lobby; 2 – bistro;

3 – terrace; 4 – plaza; 5 – bank office; 6 – retail

6. First floor plan. Key: 1 – conference room;

2 – office (existing); 3 – atrium; 4 – office

GSW Headquarters

Berlin, Germany

Architects: sauerbruch

hutton architects, Matthias
Sauerbruch, Louisa Hutton,

Juan Lucas Young – project

architect, Jens Ludloff, Brian

Lilley, Philip Engelbrecht,

Anna Bader-Hardt, Govert

Gerritsen, Moritz Theden,

Giovanna Albretti, Michail

Blösser, Anne-Fran˜oise

Chollet, Denise Dih,

Christian Galvao, Iman

Ghazali, Christopher

Hagmann, Felix Held,

Susanne Hofmann, Karl-

-Friedrich Hörnlein, Heinz

Jirout, Fredrik Källström, Jeff

Kirby, Harvey Langston-

Jones, Matthias

Matschewski, Roger Mullin,

Wolfgang Thiessen, Andreas

Weber, Stefan Wirth

Landscape architect:

ST raum a

Structural engineering:

competition – Dewhurst

MacFarlane and Partners,

London; design development

– Arup Gmbh, Berlin,

Nils Clemmetsen; site

supervision – ARGE Arup

GmbH Berlin with

IGH mbH, Berlin

Environmental engi-

neering:

competition

(low energy concept) – Ove

Arup + Partners, London;

design development – Arup

Gmbh, Berlin, Chris Trott;

detail design

– ARGE IGH mbH, Berlin

with Arup GmbH, Berlin
Client: Gemeinnützige

Siedlungs- und

Wohnunsbaugesellschaft

Berlin mbH

Site area: 8,382m

2

Usable floor area:

25,523m

2

Volume: 181,912 m

3

Design:

competition – 1990,

design development

– 1991-1994

Construction: 1995-1999

Cost of investment:

160,000,000

German marks

44

N A Â W I E C I E

9

8

5

6

7

N A Â W I E C I E

A

A

A

A

A

A

1

4

3

1

2

6

6

6

5

1

2

3

4

1:1250

1:1250

1:1250

zestawionych ze sobà w zupe∏nie nowy

sposób. Biurowiec przeciwstawia si´

wyidealizowanej wizji ciàg∏oÊci prze-

strzeni urbanistycznej i jej stabilnego

rozwoju. Powsta∏ej kompozycji nie mo˝-

na ju˝ zarzucaç – tak jak jej starej cz´Êci

– ignorowania barokowego uk∏adu ulic

Friedrichstadt czy opozycji wobec idei

dziewi´tnastowiecznej, obrze˝nej zabu-

dowy kwarta∏owej. JednoczeÊnie obiekt

tchnie t´sknotà za naiwnymi wizjami lat

pi´çdziesiàtych, jest echem pojedynku

budowlanego mi´dzy cz´Êciami Berlina,

odbywajàcego si´ niegdyÊ wzd∏u˝ roz-

dzielajàcego miasto muru. Stanowi tak˝e

ciekawà alternatyw´ dla pomys∏ów Renza

Piano, Helmuta Jahna i Hansa Kollhoffa

na budownictwo wysokie w Êródmiejskiej

zabudowie, choç znajduje si´ w sporej

odleg∏oÊci od sztandarowych, berliƒskich

realizacji przy Potsdamer Platz.

Grzegorz Stiasny

Zdj´cia: ©Bitter+Bredt,

z wyjàtkiem fot. 4 – ©Annette Kisling

The southern part of Friedrichstadt in Berlin

is a curious mixture of grand downtown

houses and homely suburban architecture.

Friedrichstrasse is now the main commer-

cial street of the city, but in the 1980s, split

by The Wall, was just a forgotten road on

the periphery of the East German capital.

Close to it, bureaucratic headquarters of the

Berlin communal housing were located.

At the beginning of the 1990s a competition

was announced for an extension to the

building housing this institution. The winning

design was constructed; the new office

complex is composed of several superim-

posed ”blocks”. Two three-storied volumes

with ceramic facing were topped by two,

seemingly very light forms – a highrise with

glass facades and shallow bays, and a three-

-storied rotunda with elevations made of

colored belt glass and colored metal sheets,

protruding over the plinth building. All the

volumes were geometrically deformed. The

mass which seems to be a parallelepiped

has a plan in the form of a piece of a

banana, and the base of the rotunda is

oval. The new building is an extension to a

twenty-storied building of the 1950s. The

large west facade in aggressive reds and

oranges is constructed of vertical movable

louvers, positioned directly behind the

external glazing.

The composition of the building with its sur-

roundings is rather risky. According to the

urban planning theories of the fifties, the

old part of the complex ignored the block

division of frontages. The architecture of

the new part may be considered to be

rather an advertisement of the institution

than a fulfillment of the good neighborhood

principle promoted by Berlin planners.

However, its British/German architects are

of a different opinion. They believe their

building is inscribed in the city structure like

a collage, because it was composed of the

”found” forms, existing and accepted in

Berlin. The building opposes the idealized

vision of the urban space continuity and its

stable development.

7. Nineteenth floor plan. Key: 1 – office
8. Site plan
9. East elevation detail
10, 14. Roofing details
11. Elevator hall
12. Entrance lobby
13. Passage interior
15. A-A section
16. View of the entrance lobby

47

N A Â W I E C I E

N A Â W I E C I E

10

11

15

14

12

13

46

Dalsze informacje w dziale
Technika (str. 113)

Further information in:
Technika (page 113)

1:100

1:1250

7. Rzut dziewi´tnastego pi´tra. Oznaczenia:

1 – pomieszczenia biurowe

8. Sytuacja
9. Detal elewacji wschodniej
10, 14. Detale zadaszenia
11. Hol windowy
12. Hol wejÊciowy
13. Wn´trze pasa˝u
15. Przekrój A-A
16. Widok na hol wejÊciowy

48

N A Â W I E C I E

16