10 Â

WIAT

N

AUKI

Styczeƒ 1998

W SKRÓCIE

Ciàg dalszy na stronie 12

Wirus kontra wirus

John K. Rose i jego koledzy z Yale
University przekszta∏cili powszechny
u byd∏a wirus pryszczycy (p´cherzykowatego
zapalenia jamy g´bowej – VSV) tak,
by móg∏ on atakowaç komórki zaka˝one
wirusem HIV. Naukowcy zastàpili pewien
gen VSV genami dwóch ludzkich bia∏ek,
które wyst´pujà na powierzchni limfocytu T.
Do nich w∏aÊnie wià˝e si´ wirus HIV
swojà powierzchniowà glikoproteinà gp120.
Pozwala to wirusowi HIV wniknàç
do limfocytu i sk∏oniç go do produkcji
nowych wirionów. Jednak˝e wirus VSV
uzbrojony w gp120 przerywa ten cykl,
przechwytujàc czàstki HIV, zanim zdà˝à
one wypàczkowaç z zaka˝onych
limfocytów T. Przekszta∏cony VSV jest
bardzo wybiórczy i obni˝a liczb´
czàstek HIV do poziomu niewykrywalnego
w testach laboratoryjnych.

Nowy gatunek zwierz´cy

W przypominajàcych kszta∏tem grzyby
kopcach z klatratów metanu i wody,
powstajàcych w miejscach wycieku
tego gazu przez szczeliny w dnie Zatoki

Meksykaƒskiej, geochemicy z Texas A&M
University znaleêli prawdopodobnie nieznany
dotàd gatunek pierÊcienic (powy˝ej).
To sp∏aszczone, ró˝owawe, przypominajàce
wija stworzenie z gromady wieloszczetów
ma 2 do 5 cm d∏ugoÊci i ˝yje w g´stych
koloniach 250 km na po∏udnie od Nowego
Orleanu. Naukowcy podejrzewajà,
˝e nowy gatunek wp∏ywa na aktywnoÊç
w obr´bie tych bogatych w energi´
pok∏adów „metanowego lodu”.

Egzotyczne mezony

Model Standardowy doczeka∏ si´ minionego
lata dobrych wieÊci z Brookhaven National
Laboratory. Fizycy wytropili wreszcie
nieuchwytny dotàd egzotyczny mezon.
Zespó∏ 51 badaczy z oÊmiu laboratoriów
przez pi´ç lat przesiewa∏ Êlady przejÊcia
wiàzki mezonów pi o energii 18 mld
elektronowoltów przez komor´ z ciek∏ym
wodorem. Stwierdzono, ˝e w 500 przypadkach
na 40 tys. zbadanych produkt zderzenia
nie przypomina zwyk∏ego mezonu, z∏o˝onego
z kwarka i antykwarka zwiàzanych ze sobà
za poÊrednictwem gluonu. Te nowe przypadki
wyglàdajà jak pary kwarków po∏àczone
drgajàcà strunà gluonowà lub wiàzane
gluonami czwórki kwarków.

Prawdziwe nurkowanie

Eksperymentalna jednostka

nurków U.S. NAVY to zarazem

niebo i piek∏o

D

ziÊ nurkuje dziesi´ciu ludzi –
mówi komandor porucznik Ro-
bert Mazzone, wskazujàc wy-

ciàgni´tà r´kà b∏´kit Zatoki Meksykaƒ-
skiej rozciàgajàcej si´ za oknem jego
biura. – Woda ma 30°C. Dysponujà naj-
nowoczeÊniejszym sprz´tem i dostajà
za to pieniàdze” – dodaje, jakby sam so-
bie nie dowierzajàc.

Na tym polega praca w U.S. Navy’s

Experimental Diving Unit (NEDU –
Jednostce Eksperymentalnej Nurków
Marynarki Wojennej USA) mieszczà-
cej si´ w Panama City na Florydzie.
G∏ównym zadaniem NEDU jest spraw-
dzenie, czy sprz´t, a szczególnie u˝y-
wane przez nurków z U.S. Navy cz´sto
bardzo skomplikowane aparaty od-
dechowe – w tym unikatowe i horren-
dalnie drogie (45 tys. dolarów) apara-
ty o obiegu zamkni´tym b´dàce w
wyposa˝eniu elitarnych jednostek sa-
perskich – nie zawiodà.

Oficjalnie dzia∏alnoÊç NEDU dotyczy

tylko si∏ zbrojnych USA. Jednak lista
„Dopuszczone do U˝ycia w U.S. Navy”
(http://www.navsea.navy.mil/sea00c/
pdf/anu.pdf), stworzona na podstawie
wyników badaƒ tej jednostki, sta∏a si´
swoistym przewodnikiem wszystkich
p∏etwonurków w Ameryce Pó∏nocnej
i Europie. Ponadto zgodnie z ostatnio
wprowadzonymi przepisami jest pra-
wie niemo˝liwe wprowadzenie na ry-
nek Unii Europejskiej jakiegokolwiek
sprz´tu do nurkowania, który nie prze-
szed∏by bardzo rygorystycznych testów
U.S. Navy. „NEDU jest prawdopodob-
nie jedynà organizacjà opracowujàcà Êci-
s∏e, oparte na procedurach matematycz-
nych, testy sprz´tu podwodnego” –
podkreÊla John R. Clarke, dyrektor na-
ukowy jednostki.

Oprócz sprawdzania sprz´tu NEDU

zajmuje si´ czasem tak˝e fizjologiczny-
mi aspektami nurkowania. Podczas
mojej wizyty w sierpniu ub. r. Marie E.
Knafelc, pracownik naukowy, bada∏a
funkcjonowanie pod wodà ludzkiego
ucha. Testy majà pomóc w opracowa-
niu lepszych przepisów dotyczàcych
ochrony s∏uchu nurków u˝ywajàcych
specjalistycznych narz´dzi. „Utrata s∏u-
chu zdarza si´ nurkom cz´Êciej ni˝ lu-
dziom nie nurkujàcym” – wyjaÊnia
Knafelc i zaprzecza, jakoby mia∏o to

zwiàzek ze zmianà ciÊnienia. W czasie,
gdy mówi, para nurków U.S. Navy za-
nurza si´ w zlokalizowanym na zewnàtrz
budynku du˝ym basenie testowym,
gdzie zostaje wystawiona na dzia∏anie
ha∏asu pracujàcych tam narz´dzi.

Aby wykonaç swoje g∏ówne zadanie,

NEDU poddaje sprz´t wielu testom, po-
czynajàc od tych, w których ryzyko
nara˝enia ludzkiego ˝ycia jest mini-
malne. JeÊli wyniki pierwszych prób
oka˝à si´ pozytywne, sprz´t testuje si´
w „olbrzymie” – najwi´kszej w USA ko-
morze dekompresyjnej, w której mo˝na
wytworzyç ciÊnienie, jakie panuje na du-
˝ych g∏´bokoÊciach, i która jest central-
nym obiektem laboratoriów NEDU. Za-
mkni´ci w komorze nurkowie poddajà
sprz´t dzia∏aniu wysokiego ciÊnienia
w ka˝dym z pi´ciu przedzia∏ów wype∏-
nionych mieszankami oddechowymi
oraz w przedziale wodnym.

W „olbrzymie” mo˝na wytworzyç ci-

Ênienie odpowiadajàce ciÊnieniu wyst´-
pujàcemu na g∏´bokoÊci 610 m. Jednak
tylko kilka z 600 przeprowadzanych
w roku „nurkowaƒ” odbywa si´ na sy-
mulowanej g∏´bokoÊci 300 m lub wi´k-
szej. Tzw. g∏´bokie nurkowania trwajà
30 dni. Z przyczyn fizjologicznych, aby
uchroniç nurków przed toksycznym
dzia∏aniem tlenu lub narkotycznym

TECHNIKA PODWODNA

NUREK David Junkers

w „mokrej” cz´Êci komory.

GLENN ZORPETTE

ROSEMARY WALSH Penn State Electron Microscope Facility