1. ROZWÓJ – MODERNIZACJA- GLOBALIZACJA;

2. GLOBALIZACJA;

W szerokiej i różnorodnej literaturze poświęconej globalizacji można znaleźć bardzo wiele

definicji. Brakuje jednakże jednoznacznej definicji tego zjawiska, która nie powodowała by

kontrowersji. Wynika to z faktu, iż globalizacja jest zjawiskiem wielopoziomowym,

wielowymiarowym, dokonującym się w różnych dziedzinach życia.

Najprościej globalizacja określana jest jako proces kompresji świata w jedną przestrzeń,

jako zjawisko ekonomiczne ze skutkami społecznymi i politycznymi . Szerzej, globalizacja jest

to złożony proces dokonujący się w sferze społecznej, ekonomicznej, kulturowej i politycznej,

przejawiający się w wielości powiązań i wzajemnych oddziaływań państw i społeczeństw na

siebie. Antonhy Giddens /angielski kulturoznawca/ definiuje globalizację jako „intensyfikację

stosunków społecznych o światowym zasięgu, która łączy różne lokalności w taki sposób, że

lokalne wydarzenia kształtowane są przez zdarzenia zachodzące w odległości wielu tysięcy mil i

same zwrotnie na nie oddziaływają.

W ujęciu społecznym globalizacja oznacza proces pokonujący bariery czasu i przestrzeni, a

także bariery społeczne. W jego wyniku zachowania ludzi, społeczeństw i władzy z różnych

obszarów oddziaływują na siebie i zmieniają się pod swoim wpływem, tworząc kulturę globalną

—mieszaninę, składającą się z różnych elementów tradycji, kultury i wzorów zachowań.

Według McLuhana w wyniku globalizacji świat zmienił się w „globalną wioskę”. Określenie to

ma uświadomić, iż obywatele świata przeżywają wydarzenia zachodzące na świecie w podobny

sposób jak mieszkańcy tradycyjnej wioski, którzy cały czas mają świadomość istnienia i

konsekwencji działań sąsiadów.

Natomiast Z. Bauman w rozważaniach nad globalizacją akcentuje postępującą hybrydyzację i

fragmentaryzację współczesnego świata. W celu podkreślenia skali negatywnych skutków

globalizacji na świecie używa pojęcia „glokalizacja”.

Globalizacja niezależnie od sfery, w której się dokonuje jest to proces tworzony przez zjawiska

lub działania o wymiarze ogólnoświatowym. Wspólne jest zawsze odniesienie do podobnej skali

występowania, którą określa sam źródłosłów terminu „globalizacja”.

Pomimo wielu wymiarów globalizacji, największe jej zaawansowanie odnotowano w

płaszczyźnie ekonomicznej, z tego względu określa się ją jako etap umiędzynarodowienia

1

gospodarki i wzrostu współzależności ekonomicznych.. Konsekwencją jest tworzenie się

ogólnoświatowej (globalnej) gospodarki. Proces ten polega na niszczeniu barier granicznych,

likwidacji narzędzi i sposobów ochrony przed konkurencją zewnętrzną, uwalnianiu rynku od

ograniczeń dotychczasowego suwerena, jakim było państwo. Można powiedzieć zatem, iż w

sferze ekonomii globalizacja jest procesem ograniczania barier dla rynkowego mechanizmu

alokacji ponad granicami krajów, zaniku granic gospodarczych , jest to jakościowy skok w

mobilność czynników produkcji. Według Międzynarodowego Funduszu Walutowego

„ globalizacja to proces rosnących współzależności między krajami na całym świecie, w związku

ze wzrostem wielkości transakcji obejmujących wymianę towarów i usług oraz przepływy

kapitału, a także szybkie i szerokie rozprzestrzenienie się technologii”. Zdaniem Grzegorza

Kołodki globalizacja to proces tworzenia zliberalizowanego i zintegrowanego rynku towarów i

kapitału oraz kształtowanie się nowego międzynarodowego ładu instytucjonalnego służącego

rozwojowi produkcji , handlu i przepływów finansowych, na skalę całego świata.Natomiast J.

Mittelman podkreśla , iż przejawem globalizacji jest „przestrzenna reorganizacja produkcji i

penetracja przemysłów poprzez granice , powiązania rynków finansowych, dyfuzja technologii i

upodobnianie się norm, standardów wytwarzania oraz stylów konsumpcji na całym świecie.

3. GLOBALIZACJA ZA I PRZECIW

Oficjalnie globalizacja to zjawisko pierwotnie ekonomiczne, łączące się ze zwiększeniem

współdziałania i integracji systemów gospodarczych poszczególnych narodów poprzez wzrost

handlu międzynarodowego, inwestycji i przepływu kapitału. Ostatnio zjawisko to objęło swym

zasięgiem również wymianę kulturową, społeczną i technologiczną, która przekracza

granice państw.

Istnieje wiele argumentów za i przeciw globalizacji. Oto niektóre z nich:

ZA GLOBALIZACJĄ:

•

ludzie w krajach biednych dostają zatrudnienie, mogą pracować i zarabiać pieniądze

dzięki inwestycjom wielonarodowościowych korporacji; zmniejsza się bieda, maleje

bezrobocie,

•

likwiduje się bariery dotyczące handlu, przepływu towarów importowanych i

eksportowanych,

2

•

dzięki globalizacji nastąpił postęp w dziedzinie telekomunikacji, telefonii (szczególnie

komórkowej) i internetu, czyniąc komunikację między ludźmi szybką i sprawną; internet

dał możliwość łatwego dostępu do wiedzy i usług z całego świata,

•

proces globalizacji umożliwia integrację ludzi o różnym podłożu kulturowym, ludzi

wszystkich ras i języków i ma przyczyniać się do osłabienia obcości,

•

produkty amerykańskie podbijają rynki światowe, co dowodzi ich ogromnej popularności

wśród konsumentów

•

może prowadzić do rozwoju nowych form rządów oraz rozszerzenia demokracji na

wszystkie państwa świata, a w rezultacie - do powstania nowego pokojowego systemu

światowego

PRZECIWKO GLOBALIZACJI:

•

powiększa się przepaść pomiędzy bogatymi i biednymi;

•

globalizacja powoduje wyzysk robotników i rolników, zmusza się do pracy nawet

dzieci

w krajach biednych

•

świat staje się „globalną wioską” korzystne bądź niekorzystne zjawiska gospodarcze w

jednym rejonie świata oddziałują na funkcjonowanie państw i przedsiębiorstw na całej

kuli ziemskiej

•

język angielski jest językiem internetu, a zatem „językiem globalizacji” – narody

zmuszone są do wcielania anglojęzycznych terminów do swoich języków narodowych,

•

internet przyczynia się do powiększania przepaści między biednymi i bogatymi ( nie

wszystkich stać na wprowadzenie nowoczesnych technologii komputerowych)

•

globalizacja powoduje amerykanizację kultury światowej, zwaną makdonalizacją kultury;

i to nie tylko za sprawą wszechobecnej szybkiej żywności tzw. fast food, ale poprzez cały

przemysł rozrywkowy: kino, muzykę i telewizję; produkty amerykańskie zdecydowanie

dominują nad innymi.

•

globalizacja zagraża ciągłości i autentyczności państw narodowych, ich niezależności,

niszczy lokalną kulturę i tradycje.

•

wymusza wprowadzenie i życie według standardów Zachodnich

3

4. GLOBALIZACJA A ZMIANA ROLI PAŃSTWA;

•

pojedyncze państwo będzie miało coraz większe trudności z wprowadzeniem

niezbędnych mechanizmów kontrolnych i regulacyjnych nad rynkiem globalnym,

•

pojedyncze państwo będzie za słabe, by przeciwstawić się wyobcowaniu gospodarczemu i

interesowi wielkich przedsiębiorstw globalnych spod kontroli człowieka,

•

zarazem pojedyncze państwo będzie zbyt słabe, by chronić się przed siłą rynku

kapitałowego i przedsiębiorstw globalnych.

•

Kontrola państwa w czasie i przestrzeni ograniczona;



Prześcigają go globalne przepływy:



Kapitału;



Towarów i usług;



Technologii;



Komunikacji;



Informacji;



Działania państwa na rzecz przywrócenia mocnej pozycji:



Rekonstrukcja tożsamości narodowej na historii (autonomiczne podmioty);



Odzyskanie władzy przez wsparcie dla organizacji supranarodowych (suwerenność);



odzyskanie legitymacji – decentralizacja władzy (obywatel bliżej władzy –lokalnej –

dalej od władzy – państwa narodowego);



Eksplozja nacjonalizmów;

4



PAŃSTWO TRACI WŁADZĘ, ALE NIE WPŁYWY



Globalizacja procesów gospodarczych:



Współzależność rynków finansowych i rynków walut;



działają w czasie rzeczywistym;



Łączą narodowe waluty;



Triada: USD – EURO – yen (yuan) – ciągła wymiana + systemowa koordynacja między

walutami – jedyny sposób stabilizacji na rynku walutowym/ globalnych inwestycjach i

handlu;



Wszystkie pozostałe waluty świata zostały powiązane z walutami z trójkąta bogactwa;



Kursy wymiany współzależne => współzależność polityki monetarnej;



Jeśli polityki monetarne supranarodowo harmonizowane => harmonizowane stopy

procentowe oraz polityki budżetowe;



Państwa narodowe tracą kontrole nad głównym elementem polityki gospodarczej;



Dodatkowo, rosnąca transnacjonalizacja produkcji (nie przez TNK ale przez sieci

produkcji i handlu, w które są włączone korporacje);



Spadające możliwości rządów do upewnienia się, że na ich terenie generowane są

przychody (raje podatkowe – jednostki i firmy);



Międzynarodowe produkcja, inwestycje, konsumpcja vs krajowe systemy podatkowe;



Kryzys fiskalny państwa w gospodarce globalnej (trendy):



Wzrost wydatków rządowych (40% PKB i >);

5



Spadek liczby miejsc pracy w sektorze publicznym (rządowym);



Wzrost deficytu i długu publicznego;



Finansowanie deficytu – najczęściej ze źródeł zagranicznych (poza Japonią) - przekracza

poziom rezerw walutowych banków centralnych;



Zwiększenie poziomu kredytów zagranicznych netto;



Zwiększenie zależności rządów od globalnych rynków finansowych;



Globalizacja a model państwa opiekuńczego:



Globalizacja produkcji i inwestycji – zagrożenie dla państwa opiekuńczego;



Problem: firmy działają w globalnych warunkach, ale doświadczają różnic w kosztach

oraz stopnia regulacji gospodarek (protekcjonizm pracowników);



Downsizing państwa opiekuńczego;



Państwo ma problem z kontrolą polityki monetarnej, p. budżetową, organizacją produkcji

i handlu, wypełnianiu zobowiązań zw. z zasiłkami społecznymi;



Media i informacja:



Regulacja i kontrola państwa nad tą sferą ?



Pole konfliktu: globalizacja i własność; elastyczność i powszechność technologii;

autonomia i różnorodność mediów;



Rozrost mediów m.in. lokalnych;



Niezależność internetu;



Brak kontroli rządu;

6



Poddaństwo państwa w stosunku do mediów;

5. CYKLICZNOŚĆ ROZWOJU (CYKLE KONIUNKTURALNE, NIERÓWNOWAGI);

Cykl koniunkturalny oznacza występujące naprzemian okresy przyspieszenia i spowolnienia

tempa wzrostu gospodarczego. Wahania takie są typowe dla gospodarek rynkowych i w praktyce

nie daje się im zapobiec. Celem polityki makroekonomicznej we współczesnych gospodarkach

jest jednak ograniczenie skali tych wahań (czyli spowodowanie, aby w okresach przyspieszenia

wzrost PKB nie był nadmiernie wysoki, a w okresie spowolnienia

dynamika PKB nie ulegała zbytniemu obniżeniu).

Miernikami cyklu koniunkturalnego mogą być wielkości takie jak PKB, nakłady inwestycyjne

czy dochody ludności, ale też, wynikające bezpośrednio z koniunktury zatrudnienie, relacja

eksport-import, czy nawet zyski przedsiębiorstw.

Cykle koniunkturalne, w zależności od ich częstotliwości (okresu od początku do zamknięcia

cyklu) dzieli się na:

•

sezonowe- trwający rok cykl, odzwierciedlający sezonowe wahania aktywności

gospodarczej, w dziedzinach takich jak turystyka i rolnictwo. Można uznać, że te cykle są

najbardziej regularne.

•

krótkie (Kitchina)- cykle trwające dwa cztery lata, obejmujące wahania takich mierników

jak ceny, zapasy w przedsiębiorstwach.

•

średnie- obejmujące trwające 8- 10 lat cykle Juglara, opisujące wahania bezrobocia, PKB,

bezrobocia i inflacji, oraz trwające 15- 25 lat cykle Kuznetsa, które wynikają z akumulacji

czynników wytwórczych (inwestycji, migracji).

•

długie- trwające 40- 60 lat cykle Kondratiewa, będące wynikiem ważnych odkryć i

innowacji (np. maszyna parowa- elektryczność- energia słoneczna).

Łączny, najbardziej typowy cykl koniunkturalny w gospodarce trwa zazwyczaj kilka lat. Na cykl

ten składają się cztery podokresy (w ekonomii używa się różnych klasyfikacji podokresów cyklu,

wyróżniając zazwyczaj od 2 do 4 podokresów):

7

•

Faza ożywienia, kiedy szybko wzrastają inwestycje, spożycie oraz PKB, a jednocześnie

zaczyna spadać bezrobocie. Wzrostowi nie towarzyszy jeszcze narastanie zjawisk

nierównowagi gospodarczej.

•

Faza rozkwitu, kiedy nadal szybko wzrastają inwestycje, spożycie i PKB, a silnie spada

bezrobocie. W okresie rozkwitu zwiększający się popyt prowadzi jednak również do

narastania zjawisk nierównowagi gospodarczej (wzrostu inflacji i deficytu handlowego).

•

Faza spowolnienia, kiedy tempo wzrostu inwestycji, spożycia i PKB obniża się, a

jednocześnie wyhamowaniu ulega spadek bezrobocia. W okresie spowolnienia

wyhamowaniu ulega również narastanie zjawisk nierównowagi gospodarczej.

•

Faza recesji, kiedy spadają inwestycje, spożycie i PKB, a wzrasta bezrobocie.

Jednocześnie spada skala nierównowagi.

Nierównowaga

W literaturze ekonomicznej ostatnich lat większość odniesień do problemu globalnych

nierównowag. Ilekroć będzie mowa o globalnych nierównowagach będzie to oznaczało łączne

występowanie następujących czynników:

1• Wysoki deficyt obrotów bieżących w Stanach Zjednoczonych

2• Ujemne oszczędności gospodarstw domowych w krajach anglosaskich, szczególnie w

Stanach Zjednoczonych

3• Silne wzrosty cen nieruchomości w krajach anglosaskich, w niektórych przypadkach

mające charakter bąbli spekulacyjnych

4• Silna akumulacja rezerw dewizowych przez instytucje sektora publicznego w krajach

azjatyckich i krajach eksportujących ropę naftową

Kombinacja powyższych czynników, która jest nowym, do tej pory nie obserwowanym

zjawiskiem w historii gospodarczej świata sprawiła, że rozpoczęła się głęboka debata

ekonomiczna dotycząca dwóch kwestii. Po pierwsze podejmuje się próby wyjaśnienia, w jaki

sposób globalne nierównowagi się pojawiły. Po drugie, zarówno akademiccy ekonomiści jak i

stratedzy w bankach inwestycyjnych starają się ocenić, jakie są możliwe scenariusze dalszego

rozwoju wydarzeń.

Zacznijmy od przedstawienia głównych hipotez, które tłumaczą zjawisko globalnych

nierównowag. W 2003 roku trzech ekonomistów przedstawiło hipotezę, że nastąpiła reaktywacja

8

nieformalnego reżimu Bretton Woods. Oryginalny system Bretton Woods powstał po drugiej

wojnie światowej i był formalnym zobowiązaniem uczestniczących nim

krajów do utrzymania kursów walutowych, ustalonych według parytetu złota, na określonym

poziomie, zaś dozwolone wahania nie mogły przekraczać 1 procent. System ten przestał istnieć w

1971 roku po decyzji prezydenta Nixona, że Stany Zjednoczone przestają wymieniać dolary na

złoto według ustalonego parytetu. Istotę reaktywowanego Bretton Woods, często nazywany

Bretton Woods 2, oddaje motto użyte przez autorów tej koncepcji:

„(…) jeżeli miałbym umowę z moim krawcem, że jakiekolwiek pieniądze otrzyma ode mnie, tego

samego zostaną mi zwrócone w formie pożyczki, wówczas nie miałbym w ogóle żadnych obiekcji,

żeby zamawiać u tego krawca znacznie więcej garniturów”

Hipoteza o istnieniu nieformalnego Breton Woods 2 mówi, że ukształtował się taki system, w

którym krajom azjatyckim opłaca się finansować deficyt obrotów bieżących Stanów

Zjednoczonych, bo dzięki temu mogą coraz więcej eksportować na ten rynek. Wspiera to zatem

wzrost gospodarczy krajów azjatyckich i pozwala tworzyć nowe miejsca pracy, co jest

szczególnie istotne w Chinach, gdzie według różnych szacunków co roku musi powstać między

10 a 20 milionów miejsc pracy, na skutek migracji ze wsi do miast. W celu utrzymania

konkurencyjności eksportu kraje azjatyckie interweniują na rynku walutowym powstrzymując

aprecjację swoich walut. Skupione dolary inwestują w amerykańskie obligacje, finansując w ten

sposób amerykański deficyt obrotów bieżących

Inna hipoteza wyjaśniająca mechanizm powstania globalnych nierównowag została

sformułowana przez obecnego Prezesa Rezerwy Federalnej, Bena Bernanke. Główna teza jaką

postawił mówi, że nie można dużego deficytu obrotów bieżących w Stanach Zjednoczonych

tłumaczyć wyłącznie czynnikami wewnętrznymi. Zdaniem obecnego Prezesa FED kluczową rolę

odegrały czynniki zewnętrzne, które zdefiniował jako globalną nadwyżkę oszczędności. Hipoteza

ta mówi, że znaczące nadwyżki oszczędności nad inwestycjami w krajach azjatyckich w

połączeniu ze strukturalnie wysokimi oszczędnościami w Niemczech i Japonii spowodowały

globalną nadwyżkę oszczędności, do przyczyniło się do wzrostu na giełdach w Stanach

Zjednoczonych a następnie do wzrostu cen nieruchomości, co z kolei spowodowało obniżenie się

oszczędności gospodarstw domowych w Stanach Zjednoczonych

9

6. GLOBALIZACJA RYNKU PRACY;

Proces globalizacji budzi w ostatnich latach wiele obaw w różnych krajach świata, niezależnie

od ich poziomu rozwoju. Kraje wysoko rozwinięte obawiają się tańszych towarów z państw

uboższych oraz napływu taniej siły roboczej z krajów biednych. Część produkcji jest już

przenoszona do państw o niższych cenach pracy i niższych całkowitych kosztach

wytwarzania wyrobów, a napływ emigrantów z krajów biedniejszych powoduje częściowe

odbieranie pracy lokalnym społecznościom. przewiduje się, że w 2015 roku firmy

amerykańskie zlecą, w krajach o niskich kosztach pracy, prace wymagające zatrudnienia

ponad 3 mln osób. tej formie zatrudniania sprzyja upowszechnianie systemów cyfrowych,

internetu oraz rozwój szybkich sieci do przesyłania danych. Koncerny amerykańskie już

obecnie zatrudniają, w formie prac zleconych, znaczną liczbę pracowników w Azji, Ameryce

Łacińskiej i europie Środkowowschodniej. Na zlecenie zagranicznych firm pracownicy

wykonują prace administracyjne, projekty architektoniczne, prace badawczo-rozwojowe,

usługi informatyczne, księgowe i finansowe oraz z zakresu obsługi klientów linii lotniczych.

ten rodzaj

usług pozwala na znaczne redukcje kosztów stałych firm i kosztów zatrudnienia. Zlecenia

prac do krajów azjatyckich nadal rosną z uwagi na niskie ceny pracy w tych krajach i wręcz

gwałtowny przyrost absolwentów szkół wyższych. Na przykład na Filipinach, liczących 75

mln mieszkańców, co roku opuszcza uczelnie 380 tys. absolwentów. W tym kraju jest także

wiele księgowych, znających doskonale amerykańskie zasady rachunkowości. Z kolei w

indiach jest

520 tys. informatyków. Z prognoz wynika, że liczba osób z wyższym wykształceniem w tych

krajach będzie rosła, co spowoduje dalsze przenoszenie miejsc pracy z USA do krajów

azjatyckich. prace zlecane poza granice macierzystego kraju są nisko opłacane. Wskazują

na to m.in. dane dotyczące wynagrodzeń rosyjskich inżynierów aeronautyków, zatrudnionych

przez boeinga po rozpadzie Związku Radzieckiego do prac nad projektami statków

kosmicznych i samolotów pasażerskich. Mimo że byli oni świetnymi pracownikami zarabiali

tylko 5400 usd rocznie. W roku 1998 koncern otworzył nowy ośrodek projektowy w

Moskwie, co jeszcze

bardziej pozwoliło mu obniżyć wynagrodzenia oraz dokonać w 2001 roku redukcji

10

5000 etatów w seattle. Zlecenia prac umysłowych w różnych regionach świata doprowadzają

też do spadku zatrudnienia i wynagrodzeń w usA i europie Zachodniej. Na przykład

doświadczonym specjalistom informatykom oferowano w 2000 roku przeciętnie 130 tys. usd

rocznie, a obecnie proponuje się najwyżej 100 tys. usd. Początkujący pracownicy działów

obsługi klienta w 2000 roku otrzymywali około 55 tys. usd, a w 2003 roku nie więcej niż 35

tys. usd rocznie. Obecnie coraz więcej zawodów staje się zajęciem dorywczym, a nie stałym.

W pierwszej kolejności tracą pracę rutynowi pracownicy zatrudnieni przy produkcji masowej

i w schyłkowych gałęziach. przekwalifikowanie zwolnionych z tych branż pracowników

okazuje się często zbyt kosztowne i nieopłacalne w warunkach istnienia bezrobocia nawet

wśród osób z wyższym wykształceniem. ponadto wysoko wynagradzany pracownik

niemiecki, francuski czy amerykański jest w pełni świadomy, że może stracić, jeśli nie pracę,

to część wynagrodzenia, na rzecz pracownika tańszego, pochodzącego z kraju średnio i słabo

rozwiniętego. proces globalizacji powoduje, że duże grupy ludzi nie mogą wykonywać pracy,

do której przywykli. praca rutynowa od wielu już lat nie jest w stanie bronić się przed

podwójną konkurencją. Z jednej strony przed coraz tańszymi robotami i automatami, zaś z

drugiej przed coraz tańszymi robotnikami z krajów Azji, Ameryki południowej i europy

Środkowowschodniej4. W warunkach postępującej globalizacji wzrost

zysków firm w coraz większym stopniu przestaje być skutkiem wzrostu wydajności

pracy, a staje się efektem potanienia kosztów pracy.

Analizy pokazują, że w warunkach postępującej globalizacji coraz trudniej utrzymywać

równowagę na poszczególnych krajowych rynkach pracy. Wzrastające bezrobocie wywołuje

potrzebę inwestycji w kapitał ludzki oraz stałego dopływu kapitału finansowego na

inwestycje produkcyjne, zapewniające wzrost produktywności pracy, jakości wytwarzanych

produktów, wdrażanie do produkcji

nowoczesnych technologii i nowych wyrobów.

My już odczuwamy globalizację. Fenomenem ostatnich 5 lat jest stopniowy upadek

przemysłu tekstylnego, gdzie znajdowało pracę multum niewykwalifikowanych kobiet. Poza

niewieloma firmami w Łodzi, większość tych dużych upadła, przede wszystkim w

konfrontacji z importem z Chin. I z tym zjawiskiem będziemy mieli do czynienia także w

przyszłości. Europa zachodnia również, ale z uwagi na inną strukturę produkcji, w pierwszym

rzędzie będzie konfrontowana z konkurencją wysoko przetworzonych dóbr. My natomiast -

ze średnio przetworzonymi, napływającymi np. z Chin. Z drugiej strony, globalizacja jest

szansą dla Polski. Znaczny procent naszych rolników, którzy tak się bali Wspólnoty,

11

wykorzystała przecież nie tylko dotacje, ale – co jest ważniejsze – ułatwienia w eksporcie

swoich towarów do Unii. Globalizacja to w przypadku polskiego rynku pracy możliwość

zatrudnienia w innych krajach zgodnie z prawem. Obserwujemy od jakiegoś czasu masowy

wyjazd do pracy młodych Polaków.

Według badań Banku Światowego w latach 2005-2025 liczba osób aktywnych

zawodowo w

krajach rozwiniętych o wysokim dochodzie spadnie o około 20 milionów, zaś liczba osób

aktywnych zawodowo w krajach rozwijających się wzrośnie o prawie miliard. Jednocześnie

ze względu na starzenie się społeczeństw, szczególnie w Europie nastąpi silny wzrost liczby

osób w podeszłym wieku, z 36 na 100 pracujących do 52 na 100 pracujących. Te tendencje w

połączeniu z około pięciokrotną różnicą w przeciętnej płacy między krajami rozwiniętymi i

rozwijającymi się nieuchronnie będą prowadziły do wzrostu skali migracji zarobkowej.

Oceniając funkcjonowanie rynków pracy i możliwości osiągania równowagi na

poszczególnych krajowych rynkach pracy, a w szczególności na polskim rynku pracy, w

warunkach postępującej globalizacji nasuwają się następujące wnioski:

1. postępujący proces globalizacji rodzi trudne do rozwiązania problemy, w tym trudności na

rynku pracy. sposób, w jaki jest ona dotychczas przeprowadzana, zdaniem wielu czołowych

ekonomistów, nie służy krajom biednym i wymaga zmian. Znamienne jest tu następujące

stwierdzenie J. stiglitza: „widziałem na własne oczy, jak bardzo niszczycielski może być

wpływ globalizacji na kraje rozwijające się, a zwłaszcza na najuboższe spośród nich. Jestem

przekonany,

że globalizacja – zniesienie barier krępujących wolny handel i ściślejsza integracja gospodarki

w skali międzynarodowej – może być siłą służącą dobru i że potencjalnie może poprawić

sytuację wszystkich ludzi na świecie, a w szczególności ubogich. Ale sądzę też, że aby tak się

stało, sposób, w jaki jest ona przeprowadzana, (...) powinno się gruntownie przemyśleć od

nowa”;

2. bierne poddanie się polski w okresie transformacji gospodarki zachodzącym procesom

globalizacji i nieprzywiązywanie wagi do tworzenia kapitału narodowego prowadzi do

wysokiego bezrobocia, obniżki poziomu życia mieszkańców kraju i rozszerzania się sfery

ubóstwa;

3. Aby ograniczyć bezrobocie potrzebne są inwestycje w kapitał ludzki oraz inwestycje

tworzące miejsca pracy w kraju. podstawowe źródło środków na inwestycje powinny

12

stanowić kredyty bankowe oraz nierozdzielone zyski przedsiębiorstw. Aby miało to miejsce

w polsce, niezbędna jest obniżka stóp procentowych do przeciętnego poziomu występującego

w krajach ue,

a mianowicie realne ceny kredytów powinny kształtować się na poziomie ok. 3–4%. Obecne

ceny kredytów w polsce są zbyt wysokie i w związku z tym przydałaby się w polsce, wzorem

stanów Zjednoczonych, ustawa przeciw lichwie, wyznaczająca maksymalne stopy

procentowe, jakimi banki i inni pożyczkodawcy mogą obciążać różnego rodzaju pożyczki;

4. polska, wzorem innych krajów ue, celem zwiększenia inwestycji tworzących nowe miejsca

pracy powinna stosować system zachęt inwestycyjnych oraz obciążenia podatkowe na

równych zasadach dla inwestorów krajowych i zagranicznych;

5. polska powinna przywiązywać dużą wagę do pomnażania kapitału narodowego i jego

lokowania się w polsce, celem tworzenia nowych miejsc pracy;

6. polska, podobnie jak ma to miejsce w krajach gospodarki rynkowej, powinna również

finansować z budżetu państwa pod przyszłe dochody, gdyż obecnie sam proces rynkowy nie

jest w stanie skutecznie rozwiązać problemu bezrobocia. tak dzieje się we wszystkich krajach

gospodarki rynkowej, także i w stanach Zjednoczonych, które są również krajem

socjo-kapitalistycznym, podobnie jak kraje ue

7. ponieważ kraje ue nie posiadają dotychczas jednego programu w zakresie polityki

zatrudnienia i zwalczania bezrobocia, polska ten problem musi również rozwiązywać z

wykorzystaniem własnych, odpowiednich programów, tworzących nowe miejsca pracy.

Opracowując i wdrażając takie programy należy pamiętać, że obecnie w krajach ue problemu

bezrobocia nie pozostawia

się do rozwiązania wyłącznie rynkowi.

7. GLOBALIZACJA PRODUKCJI, USŁUG (MIN. OUTSOURCING, OFFSHORING,
INSHORING)

Globalizacja produkcji – szybki rozwój międzynarodowych korporacji. Często posiadają

one budżet, przewyższający budżet małych państw. Niejednokrotnie kooperacja w jednym

kraju prowadzi badania naukowe, w drugim produkuje podzespoły, w trzecim składa je w

całość, w czwartym sprzedaje gotowe wyroby, a w piątym ma konto bankowe.

Przykłady koncernów międzynarodowych: General Motors, Sony, Shell, Boeing, Ford, Big

Mac Index.

13

Globalizacja usług jest relatywnie nowym zjawiskiem. W ostatnich dwóch dekadach

zainwestowano potężne środki w nowoczesne technologie komunikacyjno-informacyjne.

Miliardy dolarów trafiły do firm internetowych, przedsiębiorstw zajmujących się

telekomunikacją, łączami światłowodowymi, zdalną obsługą klientów i budową

szerokopasmowych łączy przesyłu informacji. Odległość i czas przestały być barierami dla

nowoczesnych usług biznesowych, profesjonalnych, telekomunikacyjnych i finansowych.

OFFSHORING

Zjawisko offshoringu polega na przenoszeniu miejsc pracy oraz produkcji lub zamówień z

kraju, w którym umiejscowiona jest siedziba firmy, za granicę – zazwyczaj do krajów

charakteryzujących się niższymi kosztami zatrudnienia

.Offshoring niekoniecznie musi

odbywać się w ramach jednego przedsiębiorstwa.

Warto jednocześnie dodać, iż wzrost znaczenia offshoringu wpływa na

rozkład wynagrodzeń w krajach które w coraz większym stopniu

uczestniczą w procesie globalizacji. Spadają bowiem płace pracowników

niewykwalifikowanych z krajów rozwiniętych, premiując przede wszystkim

pracowników wyżej wykwalifikowanych z krajów o niższych kosztach

pracy.

Największymi beneficjentami offshoringu są jak na razie: Irlandia (w samym tylko

2001 roku wyeksportowała w ramach offshoringu usługi warte w przybliżeniu 8 miliardów

dolarów), Kanada, Izrael i Indie. Na powyższe cztery kraje przypadało jeszcze przed paroma

laty ponad 70% wartości globalnego rynku usług przeniesionych za granicę.

Outsourcing

zjawisko przenoszenia części usług poza przedsiębiorstwo.

Outsourcing stał się niesłychanie popularny w ostatnich latach ze względu na ewidentne

oszczędności i zwiększenie jakości usług. Outsourcing stał się wyraźnym trendem, gdy

rozwój sieci Internet i komputerów osobistych umożliwił integrowanie systemów

informatycznych przedsiębiorstwa z zewnętrznymi podmiotami. W szczególności branże

takie jak IT (informatyka i telekomunikacja), logistyka, consulting, obsługa prawna i

księgowa, ochrona, sprzątanie są niemal w całości outsourcowane.

Dzięki outsourcingowi firma zyskuje:

14

•

Niższe koszty operacyjne i krótszy czas wykonania - zazwyczaj ceny usług
świadczonych przez podmioty specjalizujące się w jakiejś działalności są tańsze,
ponieważ koszty rozwoju i koszty stałe rozkładane są na wiele podmiotów. Firma
specjalizowana lepiej wykorzystuje kadry i infrastrukturę.

•

Wyższą jakość usług - firma specjalizująca się w jakimś rodzaju działalności może

poświęcać większą część swojego dochodu tylko na rozwój w jednym kierunku. Firma

specjalizowana obsługuje wiele podmiotów, dzięki czemu może poświęcać więcej na

rozwój w danej dziedzinie, przy czym koszt jednostkowy na obsługiwany podmiot jest

niższy.

•

Większą elastyczność i kontrolę kosztów - w przypadku outsourcingu podmioty

łączy umowa zawarta na z góry ustalonych zasadach. Państwa firma w pełni

kontroluje wydatki. W przypadku działań "in house" (w ramach własnej firmy) nikt

nie daje Państwu pewności, że praca wykonywana jest w sposób optymalny i w

ramach założonego budżetu. Poza tym własność zobowiązuje na lata, przy czym nie

jesteście w stanie określić czy to co kupujecie dzisiaj będzie wystarczające za 5 lat

gdy firma będzie 10 razy większa lub czy będziecie w stanie to utrzymać gdy obroty

spadną trzykrotnie.

Insourcing – przekazanie procesów lub działań biznesowych jednostki, realizowanych w

ramach działalności gospodarczej przez zewnętrznych usługodawców/dostawców do

wewnętrznej, wyodrębnionej i wyspecjalizowanej komórki organizacyjnej. Decyzja o

wykorzystaniu insourcingu wynikać może np. z chęci przejęcia kontroli nad krytycznymi

procesami biznesowymi lub włączenia do organizacji kluczowych kompetencji. Jednym z

powodów insourcingu może być też uniknięcie zwolnień w firmie poprzez zatrudnienie

pracowników zagrożonych redukcją, do zadań realizowanych do tej pory w ramach

outsourcingu. Działalność realizowana w ramach insourcingu może być również świadczona

odpłatnie podmiotom zewnętrznym.

Słowo insourcing stosowane jest również w znaczeniu przenoszenia procesów i związanych z

nimi miejsc pracy z zagranicy do kraju podmiotu macierzystego. jego celem może być chęć

przejęcia kontroli nad kluczowym dla danego podmiotu procesem, redukcja podatków,

obniżka kosztów zatrudnienia lub transportu, podniesienie jakości świadczonych usług,

poziomu zadowolenia klientów itp.

15

Insourcing uważany jest za metodę złożoną i kosztowną, po którą winno się sięgać z rozwagą,

a wdrażać ją – w miarę możliwości stopniowo i jedynie wobec braku alternatywy. Insourcing

jest przeciwieństwem outsourcingu.

8. ORGANIZACJE GLOBALNE;

1. Bank Światowy - którego celem jest udzielanie pomocy w odbudowie i rozwoju

krajów członkowskich. Szczególne znaczenie dla Banku ma popieranie

długookresowego wzrostu gospodarczego, m. in. poprzez udzielanie długookresowych

pożyczek o niskim oprocentowaniu. Bank Światowy przyczynił się do zacierania

różnic w poziomie rozwoju poszczególnych państw oraz do mobilizowania kapitału

krajowego do uczestniczenia w działaniach inwestycyjnych.

2. Międzynarodowy Fundusz Walutowy - utworzony w 1944r. ma za zadanie

koordynowanie polityki finansowej państw członkowskich. Fundusz pełni również

rolę ośrodka konsultacyjnego i informacyjnego m. in. w zakresie międzynarodowych

stosunków walutowych. Miedzynarodowy Fundusz Walutowy finansuje swoją

działalność z wpłat państw członkowskich, gdzie beneficjentami pomocy są kraje

biedniejsze lub znajdujące się w kłopotach gospodarczych. Właśnie ta działalność jest

powszechnie znana, ponieważ Fundusz udzielił wielomiliardowych pożyczek

pomocowych m. in. Tajlandii i Korei w czasie kryzysu azjatyckiego oraz Rosji (której

część polityki zagranicznej koncentruje się na zdobywaniu pieniędzy z

Międzynarodowego Funduszu Walutowego),

3. Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) - założona w 1960r. w

Paryżu, jej celem jest promowanie trwałego wzrostu gospodarczego, a także

likwidacja barier protekcyjnych (ochronnych) w handlu. OECD koordynuje także

politykę handlową i gospodarczą wobec państw nie należących do tej organizacji. Jest

ona uważana za klub bogatych, do którego należą najzamożniejsze państwa świata

(ok. 30), w tym również Polska od 1996r.

ONZ

czyli Organizacja Narodów Zjednoczonych, ( oryginalna nazwa brzmi United

Nations, Organisation des Nations Unies). To najbardziej powszechna oraz uniwersalna
organizacja, która już powstała po zakończeniu działań zbrojnych podczas II wojny
światowej. Data 24 X 1945, to wejście w życie tzw. Karty Narodów Zjednoczonych , która
była statutem wymienionej organizacji, a została ona podpisana dnia 26 VI 1945roku w
mieście-San Francisco, przez pięćdziesiąt państw. ONZ to druga po Lidze Narodów tak

16

powszechna organizacja międzynarodowa. To ona jest płaszczyzną spotkań krajów o
zróżnicowanych ustrojach politycznych czy różnym stopniu poziomu gospodarczego. Także
Polska przystąpiła do ONZ dnia 16.X.1945r. do ONZ należy większość krajów świata bo 185
na liczbę 195, a główna siedziba władz ONZ jest w Nowym Yorku (zaś siedziba europejska
to Genewa, oraz Wiedeń). Członkiem ONZ może być każdy kraj który "miłuje pokój" a
wcześniej został zatwierdzony przez jego stałych członków (czyli przez Chiny, dalej Francja,
dalej Rosja, USA, też Wielka Brytania). Ale do organizacji nie należy np. Szwajcaria, dalej
Watykan, kraj Tonga, też Cooka, czy Karibati, Wyspy Marshalla, państwo Niue, czy Andora.

Struktura organizacyjna ONZ:

- Zgromadzenie Ogólne ma swoje posiedzenia raz do roku, tutaj reprezentowane są już
wszystkie kraje, ten organ pracuje nad zadaniami które pochodzą z KNZ.

- Rada Bezpieczeństwa to ona odpowiada za budowanie światowego pokoju, ma pięciu
członków stałych oraz 10 , którzy są wybierani na kadencję 2 lat.

- Rada Gospodarczo-Społeczna : tworzy ją 54 członków, a ich kadencja -każdego państwa to
3 lata, ale co rok jest zmiana 1/3 składu, rada ma swoje komisje regionalne;

- Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości czyli organ sądowniczy( ma swą siedzibą w
Hadze)

- Sekretariat czyli jednostka administracyjna ONZ

Agendy to IFAD czyli Międzynarodowy Fundusz Rozwoju

Rolnictwa

( ma swą siedzibą w

Rzymie), posiada 157 członków, cel to udzielanie pożyczek oraz kredytów aby następował
rozwój rolnictwa zwłaszcza w państwach rozwijających się.

GATT

czyli w oryginale to General Agreement na Tariffa and Trade, polska nazwa

to Układ Ogólny o Taryfach Celnych i Handlu, jest międzynarodowym porozumieniem
handlowym, które zostało podpisane dnia 30 października roku1947 ,w Genewie przez -23
kraje członkowskie ONZ. Już zaczęło obowiązywać od 01. 1948. Stąd też do roku 1994
-GATT była tylko organizacją międzynarodową. A jej podstawowe cele to likwidacja
wszelkich ograniczeń które mogą hamować rozwój wymian handlowej, też obniżenie
maksymalnych -stawek celnych, dalej ocena sytuacji ogólnego handlu, dalej rozstrzyganie
różnych sporów między członkami.

IMF

czyli Międzynarodowy Fundusz Walutowy ( w oryginale to International

Monetary Fund) to instytucja finansowa, założono ją razem z Międzynarodowym Bankiem
Odbudowy i Rozwoju , było to w lipcu roku 1944 , podczas trwania konferencji Narodów
Zjednoczonych( w miejscowości Bretton Woods). Ma swą siedziba w Waszyngtonie, oraz
178 członków.

UNESCO

czyli Organizacja do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury, oryginalna nazwa

to United Nations Educational, albo Scientific and Cultural Organization, powstała w
Londynie , w roku 1945 , założyli ją 44 państwa (również Polska). Opiera swe działania na
Konstytucji, a ta weszła do użytku w roku 1946. Jej podstawowe cele to utrzymanie pokoju
oraz bezpieczeństwa przez działanie na sfery: wychowania, czy nauki i oraz kultury dla jej

17

poszczególnych członków, też wymianę kulturalną czy wzajemne poznawanie różnych kultur.
Ma swą siedzibę w Paryżu, UNESCO współpracuje z około 600 różnymi organizacjami.

WHO

czyli Światowa Organizacja Zdrowia, tutaj podstawowym organem nadającym

kierunki działania oraz dokonującym wszelkie analizy to Światowe Zgromadzenie Zdrowia.
Jego posiedzenia są każdego roku w maju, w Genewie. Potem raz na każde pięć lat wybierany
jest Dyrektor Generalny. Siedziba WHO to Genewa, ma 187 członków.

UNICEF

czyli Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci , został założony

dnia 11 grudnia roku1946 to organizacja mająca tylko wspierać dzieci , zwłaszcza w
państwach zniszczonych w wyniku działań II wojny światowej. To inicjatorem powstania
UNICEF-u, był doktor Ludwik RAJCHMAN, czyli znany polski lekarz -bakteriolog oraz
higienista, a został on pierwszym przewodniczącym wymienionej organizacji. Już w roku
1953 UNICEF dostał status jako stała agenda Narodów Zjednoczonych, jako pomagająca
dzieciom.

UNHCR

, czyli jedna z agend Organizacji Narodów Zjednoczonych , która zajmuje się

uchodźcami, a otrzymała swój mandat ONZ by prowadzić i koordynować międzynarodowe
działania aby chronić uchodźców czy rozwiązywać problemy uchodźców. Jej podstawowym
celem -UNHCR- to zabezpieczenie praw oraz elementarnych potrzeb uchodźców. To
UNHCR dąży by wszyscy potrzebujący mogli wykorzystać przysługujące im prawo , aby
poszukiwać azyl czy znaleźć bezpieczne mieszkanie, czy to w innym kraju albo dobrowolnie
powrócić do stałego miejsca pobytu.

WMO

czyli Światowa Organizacja Meteorologiczna, zaś oryginalna nazwa to World

Meteorological Organization, to organizacja meteorologiczna która wchodzi w skład struktur
ONZ, ma swą siedzibę w Genewie, a powstała w roku 1947, z już istniejącej od roku 1879
-Międzynarodowej Organizacji Meteorologicznej. Jej głównym zadaniem czyli- Światowej
Organizacji Meteorologicznej - to organizowanie i koordynacja wszelkich działań ogółu służb
meteorologicznych dla różnych krajów, także ujednolicanie wszystkich metod stosowanych w
obserwacjach meteorologicznych oraz rozpowszechnianie prognozy pogody na świecie.

FAO

czyli Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa,

oryginalna nazwa to Food and Agriculture Organization of the United Nations, została
założona w roku 1945, ma 171 członków, a pełni funkcje koordynacyjne, jej siedziba jest w
Rzymie. Dlatego też FAO popiera międzynarodowe czynności zmierzające do: lepszego
wytwarzania, też wymiany czy dystrybucji wszystkich produktów rolnictwa, tez leśnictwa,
czy rybołówstwa i zachowania naturalnych elementów, dalej podnoszenia konsumpcji, czy
wreszcie poprawy warunków bytowania na wsi. Inne zadania FAO to też doskonalenie
produkcji, dalej wymiany czy rozprowadzania produktów rolnych, czy leśnictwa oraz
rybołówstwa, ponadto stabilizacja cen dla surowców rolniczych poprzez system tzw.
subsydiów, też udzielanie wszelkiej pomocy technicznej państwom o słabej kulturze rolnej.

IBRD

czyli BANK ŚWIATOWY a więc Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju

(nazwa oryginalna to International Bank for Reconstruction and Development)ta organizacja
umożliwia pobieranie pożyczek, też udziela gwarancji w pożyczkach zagranicznych, dalej
ukierunkowuje pożyczki w określonym celu, dla przykładu w roku 1998 Polska dostała
pomoc dla sektora rolnictwa z przeznaczeniem na utworzenie wielu nowych stanowisk pracy
oraz rozwój infrastruktury, ma swą siedzibę w Waszyngtonie, liczba członków to 178 .

18

ILO

czyli Międzynarodowa Organizacja Pracy, zaś oryginalna nazwa to International Labour

Organization, została założona w roku1919, będąc wówczas jednostką organizacyjną Ligi
Narodów. Natomiast po zakończeniu II wojny światowej , przekształcono ją w organizację
afiliowaną przy ONZ, która zajmuje się różnymi problemami pracowników oraz warunków
pracy. To w swej działalności MOP chce stymulować działania zmierzające do ulepszenia
warunków pracy wszystkich pracowników i na całym globie oraz tworzenia tzw. systemów
zabezpieczeń świadczeń- społecznych. Ma swą siedziba w Genewie, liczba członków to 171.

UNDP

czyli Program Rozwoju ONZ dający pomoc dla państw rozwijających się i biednych

WFP

czyli Światowy Program Żywnościowy

UNEP

czyli Program ONZ do Spraw Ochrony Środowiska

IAEA

czyli Międzynarodowa Agencja do Spraw Energii Atomowej

WTO

czyli Światowa Organizacja Handlu , powstała w roku 1995

UNIDO

czyli Organizacja ONZ do Spraw Rozwoju Przemysłowego , istniej od 1986 roku.

Ogólna charakterystyka organizacji o nazwie

Unia Europejska

( ważne: do maja 2004 roku) a

więc liczba krajów członkowskich tej organizacji wynosi 15a ich łączna powierzchnia to 3,2
mln km2 , liczba obywateli wynosi 317 mln osób . to na skutek postanowień układu z
Schegen zostały zniesione granice wewnętrzne oraz wprowadzono swobodne
przemieszczanie obywateli państw członkowskich. Etapy rozwoju UE: Początki organizacji
sięgają roku 1951, została ona powołana na wniosek ministra Schumana - powstała wówczas
Europejska Wspólnota Węgla i Stali, a jej członkami były: Francja, dawne RFN , Holandia
oraz Luksemburg , Włochy oraz Belgia. W roku 1957 został podpisany przez kraje EWWiS
tzw. traktat rzymski, który oficjalnie powołano EWG . Dopiero w roku 1973 zadeklarowało
chęć przystąpienia do organizacji-EWG państwo -Grecja, kolejne rozszerzenia to lata:
1986rok przystąpiła do organizacji: Hiszpanii oraz Portugalii. Dalej w 1991roku państwa
EWG zgodnie z postanowieniami traktatu w Maastrich, utworzono UE . Oficjalnie w roku
1993 zaczęła już funkcjonować nazwa UE. W roku 1995 przystąpiła do struktur Unii
Europejskiej: Austria, Finlandia oraz Szwecja. Organami organizacji UE to: Rada
Europejska , dalej Rada UE czy Komisja Europejska , dalej Parlament Europejski czy na
przykład tzw. Trybunał Sprawiedliwości. Zakres współpracy pomiędzy krajami
członkowskimi to przede wszystkim: zlikwidowanie barier celnych , dalej wspólna polityka
handlu, dalej technologiczna oraz regionalna , kolejne to wspólna polityka finansów, dalej
wymiar sprawiedliwości, dalej ochrona środowiska, dalej popieranie demokracji, czy
poznawanie najważniejszych praw oraz wolności człowieka, czy polityka obronna oraz
polityka zagraniczna. Główna siedziba UE jest zlokalizowana w Brukseli , czyli stolicy Belgii
, tj. środkowa część kraju. Współpraca naszego kraju z UE przynosi pewne korzyści , na
przykład: to możliwość łatwego uzyskania pożyczek z różnych funduszy unijnych, dalej
możliwość uniknięcia podwójnego stosowania opodatkowania wszystkich towarów na
przejściach granicznych, kolejne to: znacznie łatwiejszy eksport polskich towarów , dalej
dostosowanie ochrony oraz wprowadzenie, np. elementów politycznych czy dalej elementów
prawnych oraz elementów gospodarczych . Charakterystyka organizacji gospodarczych:
OECD czyli Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, kolejne to IMF czyli
Międzynarodowy Fundusz Walutowy , dalej to Bank Światowy oraz EFTA czyli Europejska

19

Strefa Wolnego Handlu oraz CEFTA czyli Środkowoeuropejskie Stowarzyszenie Wolnego
Handlu.

EWG

-charakterystyka.

Członkowie:

-od roku 1957: Francja, dalej Niemcy, dalej Włochy, czy Belgia, dalej Holandia i
Luksemburg

-od roku 1973: Wielka Brytania, też Irlandia, oraz Dania

-od roku 1981: Grecja

EWWiS

czyli Europejska Wspólnota Węgla i Stali, z języka francuskiego to

CommunautEuropeenne du Charbon et de l'Acier. Jest powołana w roku 1951 (a wchodzi w
życie już w roku 1952). Najważniejszy cel EWWiS to zapewnienie na całym wspólnym rynku
krajów członkowskich , jako priorytetu - dla produktów przemysłu hutniczego oraz
węglowego, poprzez jednolitą politykę produkcyjną, także transportową oraz inwestycyjną ,
też politykę cen oraz rynków zbytu.

EWEA

(Europejska Wspólnota Energii Atomowej) z języka francuskiego

Communaute Europeenne de l'Energie Atomique, czyli Euratom albo jeszcze inaczej to
Europejska Wspólnota Atomowa. Jest utworzona zgodnie z postanowieniami traktatu
rzymskiego (1957 rok).

NATO

(oryginalna nazwa to North Atlantic Treaty Organization) zostało założone na

podstawie tzw. Paktu Północnoatlantyckiego, który to stanowi układ wojskowo - polityczny, a
został podpisany dnia 4 IV 1949 roku , w Waszyngtonie, jako tzw. zimnowojenne
stowarzyszenie wojskowe, które zostało skierowane przeciw państwom bloku
socjalistycznego.

Członkowie NATO to:

-od roku 1949: to Belgia, dalej Dania, dalej Francja (to Francja już w roku 1966 wycofała swe
wojska z NATO lecz jest nadal jego członkiem, także bierze udział we wszelkich pracach
tzw. Rady Atlantyckiej), też Holandia, czy Islandia, czy Kanada, dalej Luksemburg, czy
Norwegia, czy Portugalia, też USA, oraz Wielka Brytania, czy Włochy

-od roku 1952: to Grecja i Turcja

-od roku 1955: to RFN (czyli Republika Federalna Niemiec)

- od roku 1982: to Hiszpania

- od roku 1999: to Węgry, dalej Czechy i Polska

Cele NATO to samo powołanie Paktu Północnoatlantyckiego zapoczątkowało budowanie
bloków militarnych dla państw kapitalistycznych , dla przykładu SEATO, czy CENTO, albo
ANZUS. Te bloki już były w praktyce kierowane poprzez duże mocarstwo -czyli Stany

20

Zjednoczone. Zaś stworzone porozumień militarnych zostało wymierzone przeciw dawnemu
ZSRR oraz państwom socjalistycznym. Stąd też celem Paktu Północnoatlantyckiego od chwili
założenia jest zjednoczenie krajów-członków przeciw komunistycznemu frontowi co też
oznacza walkę z całym systemem socjalistycznym.

Organy NATO :

Podstawowe :

- Rada Atlantycka

-Rada Stałych Przedstawicieli

- Sekretariat Międzynarodowy (razem z Sekretarzem Generalnym)

Organizacje Wojskowe:

Komisja Planowania Obrony

(a jej podlegają: Komisja Obrony Jądrowej i Grupa

Planowania Jądrowego)

Komitet Wojskowy

(tutaj podlegają: Międzynarodowy Sztab Wojskowy, oraz trzy

główne dowódca tzw. stref wojennych: czyli dla Europy, dla Atlantyku oraz dla Kanału La
Manche, dalej tzw. Grupa Planowania Obrony Ameryki Północnej)

EFTA

czyli Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (jej siedziba to Genewa). A

państwa członkowskie to: Norwegia, dalej Szwajcaria, dalej Islandia, czy Lichtenstein.
Podstawowy cel: to wzajemne wspieranie państw aby dążyć do stałego i systematycznego
wzrostu gospodarczego oraz pełnego zatrudnienia

Grupa Wyszehradzka

czyli kraje członkowskie to: Polska, dalej Węgry, dalej

Czechy oraz Słowacja. Podstawowy cel: to wspieranie krajów w procesie integracji z
państwami UE

C

EFTA

czyli Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu. Zaś państwa

członkowskie to: Polska, dalej Czechy, dalej Słowacja, czy Rumunia, też Węgry, dalej
Bułgaria, dalej Słowenia, i Litwa i Łotwa, oraz Estonia. A cele to : utworzenie stref wolnego
handlu , też ochrona rolnictwa czy ułatwienie przepływu ruchu turystycznego.

Rada Europy

czyli Parlament Europejski, a jej członkami są 40 państw Europejskich.

Zaś cele to: zacieśnienie współpracy między państwami w dziedzinach: społecznej, też
kulturowej czy prawnej .

IMF

czyli Międzynarodowy Fundusz Walutowy, jego członkowie to 117 państw. A

cele to: stabilizacja w światowym systemie walutowym też udzielanie pożyczek czy kredytów
aby wspierać międzynarodową współpracę finansową.

OBWE

czyli Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie , istnieje od roku

1975 (zaś do roku 1995 funkcjonowało jako Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w
Europie) skupia większość krajów w Europie, ma siedzibę w Genewa, a w Warszawie swe

21

Biuro Instytucji Demokratycznych oraz Praw Człowieka. Jej zadania to bezpieczeństwo
Europy, też pokojowe rozstrzyganie wszelkich sporów, czy ochrona praw ludzi na świecie.

ASEAN

czyli w oryginale to Association of South East Asian Nations więc

Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej, istnieje od 1967roku, cel to
wspieranie rozwoju krajów przez rozwijanie pokojowych stosunków oraz współpracę
ekonomiczną i kulturalną, czy budowanie wspólnego rynku.

NAFTA

inaczej Północno-Amerykański Układ o Wolnym Handlu ( z języka

angielskiego North American Free Trade Agrement ). NAFTA jest paktem gospodarczym
powstałym w roku 1992 (postanowienia weszły w życie od 1 .01. 1994r) zawarte pomiędzy
USA, Meksykiem oraz Kanadą , gdzie uchwalono tzw. strefę w wolnym obrocie towarami
pomiędzy wymienionymi państwami. Podstawowym celem paktu jest totalna likwidacja
obecnych barier zarówno gospodarczych oraz barier inwestycyjnych w okresie 15 lat. W tym
czasie poddano likwidacji cła hamujące przepływ towarów oraz usług. NAFTA to nie
porozumieniem, mające na celu określić wspólną politykę gospodarczą, dodatkowo jednak
pakt wprowadza nowe zasady pertraktacji, politykę ochrony środowiska czy też własności
intelektualnej członków, zapewnia trwały wzrost gospodarczy. W wyniku postanowień paktu
powstał największy na świecie rynek gospodarczy (skupia 375 milionów ludności, a budżet
wynosi 6,5 bilionów dolarów rocznie). Najważniejsza rola w NAFTA przypada na Stany
Zjednoczone (w USA PKB to aż 85% PKB całej organizacji). Podobne dwustronnych pakty z
USA (takie same co Meksyk i Kanad) ustaliło również inne państwa na świecie. I tak na
przykład było z Singapurem i Chile, oraz miedzy Izraelem i Jordanią. Podczas budowania
międzynarodowego paktu gospodarczego tzw. P-5 do rokowań dołączyć miały również
Australia z Nowa Zelandią. Wszystkie kraje kiedyś będą należeć w NAFTA. Głównym celem
założenia NAFTA było odnalezienie szeregu korzyści gospodarczych, które będzie można
uzyskać bez celnych barier.

NAFTA nie posiada specjalnych organów dla urzędników, samo ustawodawstwo

organizacji w żaden sposób nie zmniejsza suwerenności każdego państwa. Każda decyzja jest
podejmowana przez najważniejszy organ organizacji- Komisję Wolnego Handlu (należą do
niej ministrowie handlu wszystkich krajów) i muszą zostać przyjęte przez parlamenty
każdego kraju członkowskiego. Ponadto członkowie NAFTA posiadają całkowitą swobodę w
kontaktach handlowych z innymi państwami.

Dzięki organizacji NAFTA doszło do utworzenia największego rynku światowego ( w

strefie jest 422 miliona mieszkańców oraz 6,5 biliona obrotów handlowych rocznie).
Najwięcej na wprowadzeniu liberalizacji w polityce uzyskał Meksyk, państwo które kilka lat
wstecz było mało znaczącym na świecie .Dzisiaj to piąta z potęg eksportowych na świecie. To
NAFTA dała możliwość szybkiego wzrostu osób związanych z handlem ( 3,5 miliona osób).
Meksyk to wzór państwa, któremu liberalna współpraca zapewniła pozycję uznanego
podmiotu gospodarczego. Liczne korzyści z paktu NAFTA ma również USA i Kanada. I tak
eksport USA do sąsiedniej Kanady oraz Meksyku zwiększył się na przełomie lat 1993-2000
aż o 104% (zaś handel USA z innymi państwami na świecie to wzrost o 50%), natomiast
dochody uzyskiwane w związku z współpracą w NAFTA są większe o 16% .Następnym
krokiem, po utworzeniu paktu NAFTA przez rządy USA ,Meksyku i Kanady to następne
umowy o współpracy dotyczącej przepisów ochrony środowiska oraz rynku pracy.

Północnoamerykańskie Porozumienie o Wolnym Handlu to przykład nowej na owe czasy
organizacji-paktu między państwami , pokazało iż można połączyć współpracą kraje

22

wysokorozwinięte(jak USA czy Kanada) z państwami rozwijającymi się, na przykład
Meksykiem.

OECD

czyli Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju z języka angielskiego

(Organization for Economic Cooperation and Development).

Organizacja OECD istnieje od roku 30 IX 1961 powstała na podstawie tzw. Konwencji
Paryskiej , którą podpisano 14 12 1960 roku. Było to następstwem przekształcenia i
reorganizacji utworzonej z realizacji planu Marshalla organizacji o nazwie: Europejska
Współpraca Gospodarcza (OEEC), założonej już w 1948 roku w celu dawania pomocy w
procesie odbudowy państw europejskich ze zniszczeń powojennych. Była to swoista reakcja
Stanów Zjednoczonych na powołanie organizacji EWG oraz wytyczenie podziału państw
świata we. wspólnocie atlantyckiej. OECD skupia w swych szeregach największe światowe
mocarstwa, w tym państwa Unii Europejskiej(starej). Konwencję założycielską podpisały
następujące państwa: Belgia, Dania i Francja, także Grecja, Szwajcaria, Hiszpania, Irlandia,
Wielka Brytania, Kanada, Norwegia i Portugalia, RFN, Szwecja, Austria Turcja, USA,
Islandia ,Włochy, Luksemburg,. W późniejszym czasie dołączyły także: Australia i Holandia,
także Finlandia, Japonia, czy Nowa Zelandia oraz Polska, co ciekawe również Jugosławia.

To jedna z najważniejszych organizacji gospodarczych na świecie. OECD kieruje polityką
gospodarczą ,prowadzi badania nad procesami ekonomicznymi w gospodarce rynkowej.
Przygotowuje liczne raporty ekonomiczne, bada trendy w gospodarce światowej. Celem tej
organizacji jest również dążenie do równomiernego wzrostu gospodarczego, ograniczaniu
bezrobocia, poprawa stopy życiowej mieszkańców globu, oraz dążenie do stabilności
finansowej, dalej swobody wymiany międzynarodowej także pomocy krajom biednym.
Państwa będące w OECD czy chcące przynależeć do jej struktur, jako wartości nadrzędne
muszą wprowadzić następujące zasady: demokracja, przestrzeganie wszelkich praw
człowieka oraz wolności obywatelskich czy stabilnego wzrostu w gospodarce rynkowej.
OECD jest organizacją koordynacyjną i opiniotwórczej z drugiej strony. To globalne forum
nowych innowacji czy doświadczeń, oraz centrum rozwiązania problemów gospodarczych.

Najważniejszy organ OECD to Rada , tworzą ją stali członkowie, każdego roku jest
posiedzenie Rady na szczeblu ministerialnym. Każdego roku wybiera 10-cio osobowy
Komitet Wykonawczy i sekretarza generalnego na 5 lat, to on jest przewodniczącym tzw.
Sekretariatu.

Polska należy do organizacji OECD od 22 11 1996 roku, jako 28. członek. OECD jako
pierwsza zajęła się procesem integracji gospodarczej .Dla naszego kraju członkostwo w tej
organizacji to duże uznanie i wyróżnienie przemian jakie następowały. Polska uchodzi jako
kraj demokratyczny , stabilny, z gospodarką wolnorynkową. Dzięki OECD możemy łatwiej
dostawać korzystne kredyty od różnych międzynarodowych instytucji finansowych oraz
zachęcać nowych inwestorów. Ale trzeba również pamiętać o szeregu wymogów jakie
musimy spełnić, np wstrzymania duże dotacje dla mało efektywnych dziedzin gospodarki .

OPEC

to w oryginale Organization of the Petroleum Exporting Countries czyli

Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową, istnieje od 1960, należą kraje
eksportujące ropę naftową (czyli to Algieria, dalej Arabia Saudyjska- Indonezja- Irak- Iran-
Katar, dalej Kuwejt, czy Libia, czy Nigeria, czy Wenezuela, oraz Zjednoczone Emiraty
Arabskie).

23

EOG

czyli Europejski Obszar Gospodarczy , jest to ugrupowanie regionalne, które

istnieje od roku 1993 , według porozumień EWG z EFTA , z roku 1991.

APEC

czyli Stowarzyszenie Współpracy Krajów Azji-Pacyfiku. Założone w roku

1989, skupia blisko 17 państw, to: Australia, dalej Chiny, czy Hongkong i Japonia, też
Kanada, też Korea Północna, dalej Meksyk, dalej Nowa Zelandia i Papua Nowa Gwinea, też
Tajwan, dalej Stany Zjednoczone, cel to ułatwienie przepływów kapitału, także rozwój
handlu.

ECOWAS

czyli Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Zachodniej , założona w

1975 , należy tutaj 16 krajów, to : Benin, Burkina Faso, dalej Gambia, dalej Ghana, czy
Gwinea, czy Gwinea Bissau, Liberia, też Mali, Mauretania, też Niger i Nigeria, Republika
Wysp Zielonego Przylądka, też Senegal, Sierpa Leone, czy Togo, Wybrzeże Kości Słoniowej.
Cel to wspólna polityka handlowa i celna .

AMC

czyli Andyjski Wspólny Rynek , istnieje od roku 1969; członkowie to

Wenezuela, dalej Kolumbia, dalej Ekwador, Peru, czy Boliwia, oraz współpraca z USA.

CARICOM

czyli Caribbean Community to inaczej Wspólny Rynek Karaibski ,

należy tutaj: Gujana, dalej Surinam, też Belize, cała Ameryka Środkowa, też M. Antyle.

CEPGL

czyli Wspólnota Gospodarcza Krajów Wielkich Jezior , istnieje od roku

1976, należy Zair, czy Burundi

ALADI

czyli Stowarzyszenie na Rzecz Ameryki Łacińskiej, należy tutaj : Argentyna ,

dalej Boliwia, dalej Brazylia , czy Peru, dalej Urugwaj, oraz Wenezuela. Cel to likwidacja
wszelkich ograniczeń celnych oraz wspólna polityka gospodarcza.

Heksagonale

istnieje od roku 1991, powstało z tzw. Pentagonale po wstąpieniu Polski

, zaś członkowie to: Austria, dalej Czechy, też Słowacja, była Jugosławia, Polska, dalej
Węgry, czy Włochy, cel to współpraca gospodarcza, też polityczna oraz społeczna.

4.

9. GLOBALIZACJA A PREZLUDNIENIE ŚWIATA ( W TYM CHOROBY);

Statystycy od wielu lat straszą eksplozją demograficzną: 150 lat temu żyło na świecie

niewiele ponad miliard ludzi, 50 lat temu – już 2,5 mld, a obecnie – ponad 6 mld. Od szeregu

lat obserwujemy wolniejszy wzrost produkcji żywności niż przyrost ludności w skali

światowej. Czyżby spełniały się ponure przewidywania T. Malthusa (1766 – 1834), że

ludność będzie rosła w postępie geometrycznym, a środki żywności w postępie

arytmetycznym. Problem przeludnienia dotyczy krajów słabo rozwiniętych, gdzie

zamieszkuje przeszło trzy czwarte ludności świata. Tam przyrost naturalny jest najwyższy,

sięga nawet 3 – 4 proc. rocznie. Przeludnienie w tych krajach stanowi główną przeszkodę w

24

rozwoju gospodarczym. Rosnąca liczba ludności świata zwiększa popyt na żywność. Przodują

w tym gęsto zaludnione regiony Trzeciego Świata. Rolnictwo w tych krajach jest zacofane:

zatrudnia 60 – 70 proc. ogółu ludności; praca jest mało wydajna, bowiem stosowane techniki

upraw, narzędzia i środki są prymitywne, nie mówiąc już o suszach, które szczególnie

dotykają te kraje.

W krajach rozwiniętych obserwuje się coraz większe zróżnicowanie ludności według

wieku. Przybywa osób będących w wieku poprodukcyjnym, pobierających emerytury, renty,

mających łatwy dostęp do opieki zdrowotnej, mieszkających w domach opieki społecznej, na

utrzymanie których będzie potrzeba coraz więcej nakładów. Natomiast tempo przyrostu

naturalnego uległo obniżeniu. Rodzi się coraz mniej dzieci, społeczeństwo się starzeje.

Dzięki nadwyżkom produkcyjnym żywności w Ameryce Północnej, Australii i

Europie Zachodniej światowy rynek żywności jest zbliżony do stanu równowagi. Jednak z

przykrością trzeba podkreślić, że mimo nadprodukcji żywności w tych krajach wciąż panuje

głód na obszarze 50 – 70 proc. naszego globu. Pomoc żywnościowa, jaką świadczą kraje

wysoko rozwinięte na rzecz tych najbiedniejszych, jest znacząca, ale o wiele za mała. Z kolei

ograniczone możliwości płatnicze tych krajów – importerów żywności, uniemożliwiają jej

przywóz w wystarczającej ilości. Na ironię zakrawa fakt, że kraje Trzeciego Świata, w

których znaczna część ludności głoduje, eksportują artykuły żywnościowe do krajów

posiadających nadwyżki żywności. Środki pochodzące z eksportu żywności są przeznaczane

nie tylko na potrzeby importu żywności i dóbr inwestycyjnych, ale także na zbrojenia. Z

danych ONZ wynika, że najwyższe tempo wzrostu nakładów na zbrojenia odnotowują kraje

Azji i Afryki, borykające się z ogromnymi problemami gospodarczymi.

Choroby

Wpływ globalizacji na zdrowie:

•

wpływ wymiany międzynarodowej zwiększa ryzyko zachorowania na choroby

zakaźne: HIV, gruźlicę, malarię

•

poprzez marketing wyrobów tytoniowych, fast ford itp. Rozwijają się choroby

chroniczne : choroby układu krążenia, cukrzyca, otyłość. Wzrasta wskaźnik

zachorowań na choroby nowotworowe czy ptasią grypę

Głodowa śmierć jako główna konsekwencja gwałtownego wzrostu
populacji świata

25

Zacznijmy od statystyki. Każdego dnia umiera z głodu 18 tysięcy ludzi. Oto

tło tej tragicznej sytuacji, która nawet gdyby uległa częściowej poprawie i

tak nie− chybnie będzie się nasilała.

Obszar Ziemi niepokryty wodą stanowi 30% powierzchni naszego globu.

Przelicza się to na 13 miliardów hektarów, z których zaledwie 11% to

pola uprawne, 26% zajmują pastwiska, 30% do niedawna stanowiły lasy,

9% to powierzchnia miast i innych osiedli, a 23% nie nadaje się do

żadnego zagospodarowania – są to tereny górzyste, za bardzo kamieniste,

leżące w strefie zbyt mroźnego lub bardzo suchego, gorącego klimatu, co

uniemożliwia wegetację roślin(Pimentel i in., 1999). Ale i owe 11% ziemi

uprawnej kurczy się dosłownie z dnia na dzień, m.in. z powodu urbanizacji

i budowy autostrad. Jak przedstawia się stosunek powierzchni ziemi

uprawnej do liczby ludności? Otóż w roku 1960, gdy populacja świata

wynosiła 3 miliardy ludzi, na jednego mieszkańca przypadało około 0,5

hektara gruntu. Taka powierzchnia – w opinii ekspertów – stanowi standard

pozwalający na wyżywienie się i zachowanie zdrowia. Obecnie (stan z

ostatniego roku ubiegłego milenium) – jak podają cytowani autorzy –

wynosi ona 0,27 hektara, czyli połowę tego standardu, i nadal gwałtownie

maleje. Oczywiście, rozkład ziemi uprawnej w skali świata jest bardzo

nierównomierny; ogromna większość mieszkańców Ziemi żywi swoje

rodziny z zaledwie ułamka tej powierzchni. Stan ziemi uprawnej ma dla

całej ludzkości absolutnie podstawowe znaczenie, ponieważ około 99%

pożywienia człowieka to właśnie płody ziemi. Reszta, czyli 1% – co być

może zaskoczy czytelnika (podobnie jak zaskoczyło mnie)– pochodzi z

mórz i oceanów oraz z akwenów śródlądowych (Pimentel i in.,1999). A stan

ziemi uprawnej jest – jak się okazuje – wręcz krytyczny. Wymienieni

autorzy podają, że w wyniku erozji traci się 10 milionów ha ziemi

uprawnej rocznie. Spowoduje to zmniejszenie produkcji żywności od 15%

do 30% już w roku 2020. Wprawdzie produkcja ta może przebiegać w

sztucznych warunkach.

Globalny problem z wagą– umieranie z głodu i z otyłości

Los głodnych i przejedzonych

26

Na jednym krańcu świata nowe milenium witał przeszło miliard ludzi

permanentnie głodnych, na drugim zaś leżeli na sofach przed telewizorami

syci, wręcz przejedzeni mieszkańcy świata w liczbie dorównującej tym

wycieńczonym z głodu, to jest około 1,2 miliarda (Brown i in., 2000).

Lekarze i pielęgniarki w Sudanie, pracujący pod egidą „Lekarzy bez

granic”jak referują Gardner i Halweil (2000) – podają wysokokaloryczne

herbatniki umierającym z głodu dzieciom, przynoszonym na rękach przez

równie wycieńczone z głodu matki. Herbatniki mają podtrzymać ledwie

tlące się w tych dzieciach życie. Pacjenci ci – o, ironio – mają wydęte

brzuchy wskutek drastycznego braku protein, co zaburza balans wody w

organizmie. W tym czasie, na nowojorskim Manhattanie pacjenci

przywożeni są do szpitala z bólem w klatce piersiowej. Najpierw

pielęgniarki i lekarze przygotowują ich do operacji na otwartym sercu, a

następnie ustalają wizyty u kolegów po fachu, którzy odblokują zatkane

tłuszczem arterie. Podobnie jak sudańskie dzieci, wielu z tych

amerykańskich pacjentów ma wydęte brzuchy – tym razem jednak z

otłuszczenia spowodowanego przejadaniem się. W przeciwieństwie do

dzieci z Sudanu, które umrą z niedożywienia, większość pacjentów

przyjmowanych na Manhattanie przeżyje, by za kilka lat lub wcześniej

powrócić do tego szpitala z identycznymi objawami. W międzyczasie wielu

z nich podda się kosztownej operacji wycinania podskórnych warstw

tłuszczu. Notabene, na przełomie mileniów w USA przeprowadzano rocznie

około 400 tysięcy operacji odsysania warstw tłuszczu. Ale ten tłuszcz

„odrośnie” i znów będzie napędzać jeden z najszybciej rozwijających się

sektorów usług w śmiertelnie obżartej Ameryce – przemysł

kosmetyczno−chirurgiczny. Właściciele ogromnych brzuchów będą także

kupowali książki pod tytułem „Czy jadłby to Jezus?” i chodzili na warsztaty

„Dieta Alleluja” lub na zajęcia gimnastyczne do specjalnych centrów

sportowych, na przykład pod wezwaniem Streaching for Jesus (czyli

napinając/rozciągając mięśnie dla Jezusa), gdzie ćwiczeniom towarzyszy

czytanie wersetów Biblii. Światowa Organizacja Zdrowia ocenia, że około

połowy ludności w każdym kraju – zarówno w hemisferze zachodniej, jak i

w rejonie krajów rozwijających się – cierpi z powodu niewłaściwego

27

odżywiania się (Brown i in., 2000; Gardner, Halweil, 2000). Oprócz

cytowanych wcześniej liczb dotyczących ludzi zawsze sytych i ludzi

permanentnie głodnych (około 1,2 miliarda w każdej z obu grup),

pozostałych kilka miliardów to populacja z tzw. ukrytym głodem. Są to osoby,

które co prawda nie cierpią z braku żywności, lecz ich organizmy nie otrzymują

wystarczającej ilości witamin i minerałów, co sprzyja rozwojowi chorób oraz

przedwczesnej umieralności. W tym segmencie populacji odsetek dzieci z

niedowagą na świecie zmniejszył się w latach 1980–2000 o średnio 10% – z 37%

do 27%. Największą poprawę odnotowano w Azji (dzięki ówczesnemu boomowi

ekonomicznemu). Tu doszło do spadku z aż 44% do 29%, a w Ameryce

Południowej – z 14% do 6%. Niestety, w Afryce odnotowuje się wzrost liczby

wychudzonych dzieci – z 26% do 29%. Jednocześnie na wszystkich kontynentach,

poza Czarnym Lądem, rośnie odsetek osób z nadwagą.

Przyczyny globalnej epidemii otyłości

Problem otyłości zaczyna dziś mieć charakter globalny z kilku powodów. Przede

wszystkim, poprawa warunków ekonomicznych w krajach Trzeciego Świata

sprawiła, że ludzie przerzucili się z tradycyjnej diety złożonej z ziaren i jarzyn na

wysokokaloryczną żywność bogatą w tłuszcze i cukry. Było to możliwe dzięki

spadkowi cen mięsa w ogólnoświatowej gospodarce, czemu towarzyszył wzrost

dochodów ludzi, przede wszystkim żyjących w miastach. Czynnikiem

sprzyjającym jest także zmiana statusu kobiet. Podjęcie przez nie pracy nie

oznacza jedynie ograniczonego czasu na przygotowywanie zdrowszej żywności,

lecz także wpływa na zmianę systemu wartości w ramach nowego stylu życia.

Coraz więcej kobiet znajduje symboliczne wyzwolenie się z jarzma domowych

obowiązków

dzięki dostępowi do gotowych, zamrożonych lub sproszkowanych potraw. Poza

tym coraz mniej ludzi pracuje fizycznie, a przecież to ten rodzaj pracy jest

pomocny w spalaniu zbędnych kalorii. Kolejnym „sojusznikiem” otyłości jest

siedzący tryb życia, prawie „epidemia” spędzania czasu przed telewizorem,

przesiadanie się z rowerów do samochodów i zarzucanie pieszych wędrówek do

pracy

czy do sklepów. Oprócz jednostkowych przyczyn szerzenia się otyłości ważna jest

– jak sugerują Gardner i Halweil (2000) – ideologia przemysłu spożywczego, który

produkuje coraz tańszą żywność, a to oznacza niższe ceny produktów w sklepach,

zachęcające do robienia większych zakupów. Nie trzeba być psychologiem, by

wiedzieć, że zamawiając największe danie, niewiele droższe od średniej porcji, i

28

zostawiając jedną czwartą potrawy na talerzu, i tak zjadło się znacznie więcej niż

w wypadku niedojedzenia jednej czwartej średniej porcji, której się nie zamówiło z

powodu zachłanności – przecież większe danie było tylko nieco droższe!

Kolejnym trikiem komercyjnym, opartym na tym samym mechanizmie

psychologicznym, jest nieustanne emitowanie reklam żywności, zlecane przez jej

producentów i sprzedawców. Dzięki systemom satelitarnym obrazy hamburgerów

ociekających sosem czosnkowym docierają do różnych zakątków świata, a w ślad

za nimi wędrują do sklepów reklamowane towary. A telewidz, kierowany

odruchem Pawłowa, sięga po nie do lodówki lub wymyka się do restauracji czy

sklepu.

Korelacja wzrostu ekonomicznego ze zmianą diety na bardziej kaloryczną jest

dziś wyraźnie widoczna w Chinach, gdzie w ciągu 20 ostatnich lat nastąpił

czterokrotny wzrost dochodów przypadający na jednego obywatela. Doprowadziło

to do zmniejszenia się tradycyjnej konsumpcji ryżu, który został zastąpiony

wyrobami mięsnymi. Spożywanie mięsa jest przy tym istotną z psychologicznego

punktu widzenia oznaką statusu. Podobnie zresztą zaznaczają swoją pozycję

ubodzy emigranci przybywający do USA czy innych krajów zachodnich,

zwiększając konsumpcję produktów atrakcyjniejszych niż ryż, fasola bądź soja. A

takiemu sposobowi podnoszenia swojego statusu towarzyszy wzrost obwodu talii.

Choć w Chinach wciąż nie wszystkich stać na regularne spożywanie mięsa, coraz

większą popularnością cieszą się potrawy smażone na oliwie, które także tuczą

(Gard−

ner, Halweil, 2000). Na nadwagę cierpi dziś w USA 65–70% obywateli, a 1/3

Amerykanów jest

krańcowo otyła, co w wielu przypadkach ma tragiczne konsekwencje, prowadzi

bowiem do śmierci. W odróżnieniu od Schlossera (2005), który podaje liczbę 280

tysięcy zgonów rocznie wywołanych chorobami związanymi z otyłością, inni

specjaliści szacują ten „plon” na poziomie nawet 400 tysięcy. Osoby bardzo otyłe

są przy tym czterokrotnie bardziej narażone na prawdopodobieństwo

przedwczesnej śmierci niż ich szczupli rówieśnicy. Sprawa jest „wielkiej wagi”,

tym bardziej że

do armii skrajnie otyłych dorosłych dołączyły dzieci

Alarm: dzieci otyłe będą żyć krócej niż ich rodzice!

Żywność z fast foodów przeniknęła w wielu krajach także na tereny szkół i tam

przystąpiła do dzieła tuczenia dzieci. Jak podaje Gupta (2005), w 2005 roku aż 9

29

milionów amerykańskich dzieci osiągnęło wagę wskazującą na otyłość. Liczba ta

podwoiła się w ciągu ostatnich 30 lat (czyli w okresie zaledwie jednego pokolenia)

w grupie wiekowej 2–5 lat, a wśród dzieci między 6. a 11. rokiem życia wzrosła

trzykrotnie. Dlatego były prezydent USA powtarza w kółko w swoich odezwach do

narodu – co zaczynają potwierdzać także prognozy naukowców – że dzieci te

mogą stać się pierwszym pokoleniem Amerykanów (ludzkości w istocie), które

będzie żyć krócej niż ich rodzice! To problem niezwykle palący. Zaobserwowano

(Gupta, 2005), że odsetek otyłych dzieci w różnych stanach Ameryki jest wprost

proporcjonalny do liczby junkfoodowych punktów sprzedaży w tych regionach,

obejmujących także umieszczane w szkołach automaty z chipsami oraz z wysoko

kalorycznymi napojami. Amerykańskie organizacje konsumenckie próbują

walczyć o usunięcie przynajmniej ze szkół wysokokalorycznej fastfoodowej

żywności oraz napojów i słodyczy, ale walka jest o tyle trudna, że to same szkoły

są zainteresowane utrzymaniem automatów z coca−colą. Powód? Taki sam jak w

wielu innych krajach współczesnego świata, mianowicie – niedofinansowanie

szkół państwowych. Zgoda na wprowadzenie do placówek oświatowych

fastfoodowej żywności pozwala na podreperowanie szkolnego budżetu! Jest to

zaprzedawanie duszy diabłu; w tym wypadku – diabłu globalnie korporacyjnemu.

Na szczęście, zła passa została przerwana. W połowie 2006 roku – co odnotowała

także dość wyraźnie polska prasa (por. Gadziński, 2006) – zakazano sprzedaży

coca−coli, pepsi i innych słodkich napojów gazowanych w amerykańskich

szkołach. Po tym zwycięstwie nadeszła kolej na chipsy, hot dogi, frytki,

pizzę,hamburgery i inne wysokokaloryczne dziecięce junk foody.

10. GLOBALIZACJA BOGACTWA I BIEDY;

11. GLOBALIZACJA I ŚRODOWISKO NATURALNE;

Wykorzystywanie środowiska naturalnego w procesie gospodarowania prowadzi do napięć

nie tylko z powodu ograniczoności zasobów. Ich eksploatacja i proces produkowania z nich

dóbr wiąże się z niszczeniem i zanieczyszczaniem środowiska. Dlatego wśród globalnych

problemów współczesnego świata problemy ochrony środowiska urosły do rangi takich, które

wywołują kryzys światowy, obejmujący zarówno kraje rozwinięte, jak i rozwijające się. Jest

30

to kryzys dotyczący stosunku człowieka do środowiska. Niemal wszyscy ekonomiści –

ekolodzy wskazują zgodnie, że to działalność gospodarcza człowieka w sposób istotny

przekształciła i zanieczyściła środowisko przyrodnicze. Rozwój gospodarczy, wzrost liczby

ludności, wzrost tempa procesu industrializacji, urbanizacji, motoryzacji oraz chemizacja

rolnictwa w sposób bezpośredni lub pośredni zatruwają środowisko, co zakłóca harmonię

natury i równowagę w przyrodzie. Zagrożeniu podlega każdy fragment środowiska: ziemia,

powietrze i woda w postaci gazów, pyłów, ścieków i pozostałości stałych. Wiele zagrożeń ma

specyficzny “ponadnarodowy” charakter, występuje nie tylko w miejscu skażenia, ale

rozprzestrzenia się daleko poza nim.

Okazuje się, że problemów ekologii i wzrostu gospodarczego nie można traktować jako

alternatywnych. Ich synchronizacja decyduje o zachowaniu środowiska naturalnego, a więc i

o przeżyciu ludzkości. Mimo licznych konferencji, raportów oraz akcji na rzecz ochrony

środowiska na całej Planecie, procesy jego dewastacji postępują nadal.

Warunkiem wstępnym poprawy stanu środowiska jest powszechne zrozumienie faktu, że w

interesie ludzkości leży odejście od rabunkowych metod eksploatacji przyrody. Łamanie

elementarnych praw natury jest dla ludzkości samobójstwem rozciągniętym w czasie.

Najszybciej dostrzeżono degradację środowiska i rozpoczęto przeciwdziałanie w krajach

Zachodu, gdzie szkody były największe, ale też środki na zwalczanie ich – największe.

Obecnie w niektórych krajach Europy Zachodniej i Ameryki Północnej osiągnięto poważne

sukcesy w restauracji i ochronie środowiska. Częściowo jest to “wątpliwą zasługą” tzw.

eksportu przemysłów trujących do słabiej rozwiniętych krajów Azji, Afryki i Ameryki

Łacińskiej. Tutaj przedsiębiorstwa uciekające przed ekologicznymi konsekwencjami w

krajach uprzemysłowionych przenoszą trujące technologie. Zastrzeżenia budzi nie tylko

dotychczasowy sposób gospodarowania środowiskiem naturalnym, ale również realizowane

w różnych częściach świata modele konsumpcji. Nadkonsumpcja i wzrost pseudopotrzeb w

krajach bogatych oraz produkcja dóbr bezużytecznych to marnotrawienie ograniczonych

zasobów i jednocześnie przyczyna rosnącego skażenia środowiska.

Poważnym problemem rozważanym przez ekologów i klimatologów na całym świecie jest

pośredni wpływ produkcyjnej działalności człowieka na klimat Ziemi. Coraz częściej mówi

się o efekcie cieplarnianym, który wynika z gromadzenia się i ulatniania do atmosfery gazów

przemysłowych (dwutlenku węgla, metanu, nadtlenku azotu i freonu). Gazy te, zatrzymując

promienie podczerwone, przyczyniają się do wzrostu temperatury na Ziemi. Szacuje się, że do

31

roku 2020 średnia temperatura powierzchni Ziemi wzrośnie o 1,8 stopnia C w stosunku do

okresu przedindustrialnego. Głównym efektem wzrostu temperatury będzie podniesienie się

poziomu mórz i oceanów (topnienie lodów, np. na Antarktyce), średnio ok. 50 cm do roku

2070. Oznacza to zalanie 500 mln ha lądu, co stanowi aż 30 proc. najbardziej produktywnych

obszarów rolnych. W strefie tej żyje ok. 1 mld ludzi, często są to wielkie aglomeracje

miejskie. Efekt cieplarniany wywoła kolejne skutki, takie jak zmiany warunków wegetacji

roślin, wzrost liczby i gwałtowność naturalnych katastrof (tajfuny, powodzie, pożary itp.),

zmiany stref produkcji żywności, a także przemieszczanie się ludności z obszarów

nadmorskich oraz wysp w głąb lądów. Trzeba podkreślić, że obserwowane w ostatnich latach

anomalie pogodowe wiąże się często z efektem cieplarnianym. Wszystkie te efekty

zewnętrzne procesów uprzemysłowienia rodzą określone, trudne jeszcze do oszacowania,

koszty społeczne w poszczególnych krajach, a także na świecie.

Równie ważnym problemem, rozważanym ostatnio przez specjalistów od ochrony

środowiska, jest zanikanie ozonu w atmosferze. Z analizy danych wynika, że na przełomie

1996/1997 r. ilość ozonu nad półkulą północną była prawie 40 proc. niższa niż 15 lat

wcześniej. Można więc wnioskować, że nastąpiło osłabienie warstwy ozonowej Ziemi. Ozon,

znajdujący się w stratosferze (10 – 50 km nad powierzchnią Ziemi), stanowi jedyny filtr

zatrzymujący szkodliwe dla życia promieniowanie ultrafioletowe. Na podstawie danych,

jakimi dysponują ekolodzy, trudno jeszcze wnioskować o przyczynach tego zjawiska – czy

jest to skutek gromadzenia się w atmosferze gazów przemysłowych, czy też czasowa

fluktuacja niezależna od działalności produkcyjnej człowieka. Należy jednak podkreślić, że

od kilkudziesięciu lat istnieją teorie dotyczące niszczącego oddziaływania tlenków azotu na

ozon w stratosferze.

Podsumowując, należy zaznaczyć, że bez względu na interpretację tych faktów trzeba

pamiętać, że Ziemia jest tylko jedna. Wszelkie zmiany, jakie zachodzą pod wpływem

działalności gospodarczej człowieka, pozostawiają ślady na jej powierzchni i tylko od nas

zależy, czy będą udokumentowaniem naszej mądrości, czy też skrajnej głupoty.

Globalizacja (a właściwie globalne narastanie antropopresji) to także

problem globalnych

zagrożeń środowiskowych, wśród których wymienić można następujące

kategorie

32

- problemy wywołane w skali globalnej, posiadające lokalne i globalne

konsekwencje ekologiczne

dla podstawowego kapitału naturalnego (niszczenie warstwy ozonowej,

globalne zmiany

klimatyczne);

- problemy wywołane w skali lokalnej, posiadające ze względu na

powszechność zjawiska

znaczenie zarówno lokalne, jak i globalne dla podstawowego kapitału

naturalnego

(zanieczyszczanie słodkiej wody, zanieczyszczanie mórz i oceanów,

degradacja powierzchni

ziemi, deforestacja);

- problemy wywołane lokalnie, posiadające znaczenie dla pozostałego

kapitału naturalnego,

ograniczające dostęp do określonych zasobów naturalnych (nadmierna

eksploatacja złóż

surowców);

- problemy wywoływane lokalnie, posiadające skalę oddziaływania lokalną,

ale powszechnie

występujące na całej kuli ziemskiej (np. gromadzenie odpadów, w tym

niebezpiecznych,

ograniczanie bioróżnorodności w skali lokalnej).

Gospodarka światowa rozwijała się kosztem środowiska. Niszczenie środowiska naturalnego

rozpoczyna się od eksploatacji zasobów odnawialnych. Wycinanie i wypalanie lasów,

górnictwo odkrywkowe, połów ryb i polowanie na zwierzynę. To wszystko zakłóca

równowagę środowiska. Następny etap to przetwarzanie zasobów w produkty finalne, czyli

zatruwanie środowiska przez fabryki dymami, wyziewami, ściekami, które odprowadzane są

do rzek i mórz, odpadami poprodukcyjnymi. Przez to następuje skażenie powietrza, wody,

padają kwaśne deszcze (na przykład w Płocku, gdzie znajduje się znany koncern

przetwarzający ropę naftową, swojego czasu z deszczem spadała na ziemię siarka), występuje

efekt dziury ozonowej, cieplarniany, degradacja gleby, wyjałowienie ziem uprawnych.

33

Pogarszają się warunki bytowania człowieka, pogarsza się stan zdrowia ludności

zamieszkującej obszary zanieczyszczone (ma to miejsce np. w Polsce, na obszarze Górnego

Śląska).

Wiele zagrożeń ma charakter ogólnoświatowy, występuje nie tylko w miejscu skażenia.

Przykładem jest zniszczenie reaktora jądrowego w Czarnobylu. Katastrofa ta miała skutki

odczuwalne nie tylko na terytorium, gdzie nastąpiła katastrofa, ale także w Polsce i Europie

Środkowej

i

Północnej.

Na całym święcie zwiększyła się częstotliwość i siła występowania klęsk żywiołowych:

powodzi, huraganów, susz, nieurodzajów. Ma to związek z zanieczyszczaniem środowiska i

jest kolejnym dowodem na to, że świat jest jeden, trzeba o niego dbać, bo nie można po

prostu

go

opuścić

i

przenieść

się

w

inne

miejsce.

Problem ten najszybciej dostrzeżono w krajach rozwiniętych i tam też rozpoczęto akcje na

rzecz ochrony środowiska naturalnego. Podpisano międzynarodowe umowy na rzecz ochrony

przyrody i dokonuje się międzynarodowych kontroli ochrony środowiska. Pierwszy dokument

podpisano niedawno, bo w 1980 roku i była to „Strategia ochrony świata – ochrona zasobów

biologicznych na drodze do Ekorozwoju”. W szczycie Ziemi, w Rio de Janeiro w 1992 roku,

udział wzięło 180 krajów świata, które podpisały deklaracje o ochronie środowiska

naturalnego Ziemi. W Polsce pierwsze ustawy, dotyczące ochrony środowiska, zostały

przyjęte

w

1991

roku.

Poznanie przyczyn i skutków degradacji środowiska pozwala na przeciwdziałanie jego

dewastacji. Postęp technologiczny, jak również wszelkie inne dostępne właściwie

wykorzystane metody, pozwalają na eliminowanie zanieczyszczeń, podejmowanie

skutecznych akcji ochrony środowiska, zminimalizowanie zagrożeń dla ludzkiego życia i

zdrowia. Ważne jest także uświadomienie całej społeczności świata, szczególnie w krajach

ubogich i rozwijających się, że ochrona środowiska nie jest tylko kaprysem krajów bogatych,

ale leży w interesie wszystkich narodów, ponieważ w przeciwnym razie zniszczymy siebie i

nasz własny świat. Ochrona środowiska wymaga dużych nakładów, lecz można je uzyskać od

międzynarodowych organizacji zajmujących się tym problemem

34

35