2009-09-24

1

PROCESY POZNAWCZE:

spostrzeganie, uwaga, my

ś

lenie,

rozwi

ą

zywanie problemów,

procesy decyzyjne, pami

ęć

.

Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.

LITERATURA:

Lindsay H., Norman D.A. (1991). Procesy przetwarzania informacji u

człowieka. Warszawa: PWN

Lorayne H. (1995). Sekrety superpamięci. Łódź: Ravi
Nęcka, E. (1994). Inteligencja i procesy poznawcze. Kraków: Impuls
Zimbardo P.H. (1999). Psychologia i życie, Warszawa: PWN

Odbiór
wra

ż

e

ń

RECEPTORY

Wzrok
Słuch
Smak
W

ę

ch

Dotyk

Stymulacja


BOD

Ź

CE

Ś

rodowisko

zewn

ę

trzne

i wewn

ę

trzne

Procesy
umysłowe

UMYSŁ

Przetwarzanie
informacji

Procesy
behawioralne

REAKCJA

Działanie
Plany
Idee
Wyobra

ż

enia

Fantazje

PROCESY UWAGI: Selekcja informacji

PROCESY POZNAWCZE

Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.

PROCESY UWAGI

PROCESY UWAGI

PROCESY UWAGI

PROCESY UWAGI

Definicja:

zdolno

ść

do

wybiórczego skupiania

si

ę

na cz

ęś

ci

wej

ś

ciowego materiału

sensorycznego, by

oddzieli

ć

bod

ź

ce

znacz

ą

ce od

nieistotnych

Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.

Funkcje:

• selekcja informacji

• czujno

ść

• przeszukiwanie

• kontrola czynno

ś

ci

jednoczesnych

2009-09-24

2

PROCESY

MIMOWOLNE

• Automatycznie

przetwarzane s

ą

bod

ź

ce:

• mało istotne dla

jednostki,

• znane i wielokrotnie

ju

ż

przetwarzane.

PROCESY

DOWOLNE

• Uwaga dowolna

kierowana jest na
bodziec ze wzgl

ę

du

na

ś

wiadomy cel.

Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.

PROCESY UWAGI

PROCESY UWAGI

PROCESY UWAGI

PROCESY UWAGI

Poziom

pobierania

informacji

ODBIÓR

WRAśEŃ

Pobudzenie

receptorów

Poziom

przetwarzania

informacji

PERCEPCJA

Organizacja

wrażeń w

sensowne i

spójne

spostrzeżenia

Poziom
rozpoznawania
Informacji

IDENTYFIKACJA I
ROZPOZNAWANIE

Dopasowywanie
spostrzeżeń do
istniejących w
umyśle obrazów
(rozpoznanie i
określenie funkcji)

Poziom
kodowania i
magazynowania
informacji

PAMIĘĆ

Kodowanie
informacji i
włączanie ich
w ukształtowane
struktury wiedzy

PROCESY SPOSTRZEGANIA

Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.

SPOSTRZEGANIE

Cel:
• uzyskiwanie
trafnego i stabilnego
obrazu

ś

wiata

• tworzenie
umysłowych
reprezentacji
rzeczywisto

ś

ci

Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.

Na przebieg procesu
spostrzegania wpływa:

• aktywna rola naszego
umysłu,
• kontekst spostrzegania,
• wiedza, oczekiwania i
własne do

ś

wiadczenia

.

2009-09-24

3

MY

Ś

LENIE

Definicja: zło

ż

ony

proces umysłowy,
polegaj

ą

cy na

tworzeniu nowych
umysłowych
reprezentacji

ś

wiata

za pomoc

ą

przekształcania
dost

ę

pnych

informacji.

Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.

Umysłowe reprezentacje
rzeczywisto

ś

ci – tzw.

schematy poznawcze –
to nasza wiedza o

ś

wiecie

porz

ą

dkowana w kategorie.

Ka

ż

dy schemat ma

struktur

ę

wewn

ę

trzn

ą

-

jednocze

ś

nie sam wchodzi

hierarchicznie w skład
bardziej zło

ż

onych

schematów

SCHEMATY POZNAWCZE

CZYLI

STRUKTURY WIEDZY

•

SCHEMATY POJ

ĘĆ

• SCHEMATY ZDARZE

Ń

(SKRYPTY)

• SCHEMATY OSÓB

• MAPY UMYSŁOWE

• WYOBRA

Ź

NIA WZROKOWA

Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.

ROZWI

Ą

ZYWANIE PROBLEMÓW

my

ś

lenie przechodz

ą

ce od stanu

wyj

ś

ciowego

(niepełne informacje, od których

zaczynamy)

do stanu docelowego (

zbiór informacji lub stan

rzeczy, który mamy nadziej

ę

osi

ą

gn

ąć

)

za po

ś

rednictwem pewnego zbioru operacji

umysłowych

(kroki, jakie musimy podj

ąć

, aby

przej

ść

od stanu wyj

ś

ciowego do docelowego)

(Neweli i Simon, 1972)

Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.

2009-09-24

4

HEURYSTYKI

• wyznaczaj

ą

ogólne zasady

post

ę

powania

• słabo okre

ś

lone

• zawodne

• skuteczne w przypadku

wi

ę

kszo

ś

ci sytuacji

niespecyficznych lub
konkretnej grupy
problemów

ALGORYTMY

• szczegółowe metody

post

ę

powania

• precyzyjne

• niezawodne

• przeznaczone dla

ograniczonej liczby
problemów

STRATEGIE ROZWI

Ą

ZYWANIA PROBLEMÓW:

Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.

PROBLEMY

: dobrze i

ź

le zdefiniowane

otwarte i zamkni

ę

te

FAZY ROZWI

FAZY ROZWI

FAZY ROZWI

FAZY ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW:

ZYWANIA PROBLEMÓW:

ZYWANIA PROBLEMÓW:

ZYWANIA PROBLEMÓW:

1. Dostrze

ż

enie problemu.

2. Analiza sytuacji problemowej.

3. Wytwarzanie pomysłów.

4. Weryfikacja pomysłów.

5. Realizacja rozwi

ą

zania i ocena

jego skuteczno

ś

ci.

Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.

Warunki korzystania ze strategii:

• problem istotny

• du

ż

a ilo

ść

czasu na rozwa

ż

enie problemu

• sam decydujesz o ilo

ś

ci informacji niezb

ę

dnych do

rozwi

ą

zania problemu

UMYS

UMYS

UMYS

UMYS

Ł

OWE PRZESZKODY W

OWE PRZESZKODY W

OWE PRZESZKODY W

OWE PRZESZKODY W

ROZWI

ROZWI

ROZWI

ROZWIĄZYWANIU PROBLEMÓW

ZYWANIU PROBLEMÓW

ZYWANIU PROBLEMÓW

ZYWANIU PROBLEMÓW

• uprzednie do

ś

wiadczenia

• konserwatyzm

• l

ę

k przed ocen

ą

• fiksacja funkcjonalna

• afekt ojcowski

• efekt pierwsze

ń

stwa /

ś

wie

ż

o

ś

ci

Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.

2009-09-24

5

STRATEGIE EKONOMII POZNAWCZEJ

STRATEGIE EKONOMII POZNAWCZEJ

STRATEGIE EKONOMII POZNAWCZEJ

STRATEGIE EKONOMII POZNAWCZEJ

W ROZWI

W ROZWI

W ROZWI

W ROZWIĄZYWANIU PROBLEMÓW

ZYWANIU PROBLEMÓW

ZYWANIU PROBLEMÓW

ZYWANIU PROBLEMÓW

Słu

żą

: minimalizowaniu wysiłku i czasu wkładanego w

analizowanie informacji, maksymalizowaniu zysków i
skutecznemu lokowaniu swoich zasobów,

ALE PROWADZĄ CZĘSTO DO BŁĘDÓW DECYZYJNYCH

Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.

Warunki korzystania ze strategii:

• problem mało istotny

• mała ilo

ść

czasu na rozwa

ż

enie problemu

• przeci

ąż

enie informacyjne lub brak informacji niezb

ę

dnych

do rozwi

ą

zania problemu

zasada dostępności

– zdarzenie jest tym bardziej prawdopodobne im

łatwiej można je przywołać z pamięci

zasada reprezentatywności

– przynależność do pewnej kategorii pociąga

za sobą posiadanie cech typowych dla członków danej kategorii

uleganie obrazowym przykładom

– podejmujemy decyzję chętniej i z

większym przekonaniem gdy możemy sobie konkretną sytuację wyobrazić

zasada zakotwiczania

– kontekst, w którym dana informacja jest

osadzona, dostarcza ram odniesienia dla podejmowanych decyzji.

zasada spostrzegania zdarzeń przypadkowych jak związanych ze
sobą, nieprzypadkowych

zasada selektywności

– zwykle poszukujemy informacji potwierdzających

nasze przekonania nie dostrzegając informacji im zaprzeczających.

Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.

STRATEGIE EKONOMII POZNAWCZEJ

STRATEGIE EKONOMII POZNAWCZEJ

STRATEGIE EKONOMII POZNAWCZEJ

STRATEGIE EKONOMII POZNAWCZEJ::::

MY

MY

MY

MYŚLENIE TWÓRCZE

LENIE TWÓRCZE

LENIE TWÓRCZE

LENIE TWÓRCZE –

–

–

– E. N

E. N

E. N

E. Nęcka

cka

cka

cka

POZIOMY
ROZUMIENIA
TWÓRCZO

Ś

CI:

twórczo

ść

płynna

• twórczo

ść

skrystalizowana

• twórczo

ść

dojrzała

• twórczo

ść

wybitna

Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.

KONCEPCJA INTERAKCJI
TWÓRCZEJ:

• Cel aktywno

ś

ci twórczej

• Struktury próbne (próba
osi

ą

gni

ę

cia celu)

Tworzenie - redukowanie
rozbie

ż

no

ś

ci mi

ę

dzy strukturami

z wykorzystaniem twórczych
operacji poznawczych
(intelektualnych).

UWAGA:

UWAGA:

UWAGA:

UWAGA: Inteligencja i twórczo

Inteligencja i twórczo

Inteligencja i twórczo

Inteligencja i twórczość to

cechy, które s

ą

niezale

ż

ne od siebie (nie koreluj

ą

ze sob

ą

).

2009-09-24

6

BLOKADY TWÓRCZEGO MY

BLOKADY TWÓRCZEGO MY

BLOKADY TWÓRCZEGO MY

BLOKADY TWÓRCZEGO MYŚLENIA

LENIA

LENIA

LENIA

• intelektualne – np. fiksacja funkcjonalna, sztywno

ść

my

ś

lenia

•społeczne – np. autorytety hamuj

ą

ce my

ś

lenie twórcze

•emocjonalne - np. tendencje rywalizacyjne, agresywne,
l

ę

k przed ocen

ą

, perfekcjonizm

Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.

UWARUNKOWANIA TWÓRCZEGO MY

UWARUNKOWANIA TWÓRCZEGO MY

UWARUNKOWANIA TWÓRCZEGO MY

UWARUNKOWANIA TWÓRCZEGO MYŚLENIA

LENIA

LENIA

LENIA

• poznawcze – struktura umysłu; odpowiednie warunki
pracy

•emocjonalne – brak ocen, samoakceptacja, przyjazna
atmosfera, motywacja do pracy

•społeczne – pozytywne relacje interpersonalne, wsparcie
społeczne, atmosfera współpracy

PROCESY PAMI

PROCESY PAMI

PROCESY PAMI

PROCESY PAMIĘCIOWE

CIOWE

CIOWE

CIOWE::::

• Kodowanie

• Przechowywanie

• Wydobywanie (przypominanie i rozpoznawanie) informacji

Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.

• Pami

ęć

sensoryczna

• Pami

ęć

krótkotrwała

• Pami

ęć

długotrwała

TEORIA BLOKÓW PAMI

TEORIA BLOKÓW PAMI

TEORIA BLOKÓW PAMI

TEORIA BLOKÓW PAMIĘCI

CI

CI

CI::::

REJESTR SENSORYCZNY:

REJESTR SENSORYCZNY:

REJESTR SENSORYCZNY:

REJESTR SENSORYCZNY:

•Pojemno

ść

: du

ż

a

•Czas przechowywania: krótki (0,5s - 2s)

•Utrata informacji: upływ czasu, interferencja

Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.

PAMI

PAMI

PAMI

PAMIĘĆ KRÓTKOTRWA

KRÓTKOTRWA

KRÓTKOTRWA

KRÓTKOTRWA

Ł

A (OPERACYJNA):

A (OPERACYJNA):

A (OPERACYJNA):

A (OPERACYJNA):

•Pojemno

ść

: mała (7+/-2 jednostki informacyjne)

•Czas przechowywania: do 20 s bez procedury
powtarzania

•Utrata informacji: upływ czasu, interferencja

2009-09-24

7

PAMI

PAMI

PAMI

PAMIĘĆ D

D

D

D

Ł

UGOTRWA

UGOTRWA

UGOTRWA

UGOTRWA

Ł

A

A

A

A

•Pojemno

ść

: nieograniczona

•Czas przechowywania: bardzo długi

•Utrata informacji spowodowana: niewła

ś

ciwe

zakodowanie, upływ czasu, interferencja, nieskuteczne
wydobywanie

Wykład opracowany przez zespół psychologów CEN UWr.

UWAGA

UWAGA

UWAGA

UWAGA: Informacje w pamięci d

ł

ugotrwa

ł

ej

gromadzone są w sposób uporządkowany –
zasada porz

zasada porz

zasada porz

zasada porządku informacji

dku informacji

dku informacji

dku informacji