background image

STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE I ROK NIESTACJONARNE 

Złote akcje – Unia 

Europejska a Polska 

      

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Paweł Kordek

 

2012-05-22 

 

 

 

 

 

      

background image

 

Spis treści 

Wstęp ...................................................................................................................................................... 3 

Pojęcie złotej akcji ................................................................................................................................... 4 

Mechanizm „złotej akcji” (blokowania decyzji) ....................................................................................... 5 

Złote akcje w UE i w Polsce ..................................................................................................................... 7 

Nacisk Komisji Europejskiej ..................................................................................................................... 9 

Kazus Volkswagena a polska „złota akcja” ............................................................................................ 10 

Zakończenie ........................................................................................................................................... 11 

Bibliografia ............................................................................................................................................. 12 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

background image

 

Wstęp 

Komisja 

Europejska 

rozpoczęła 

swoje 

zdecydowane 

działania 

przeciwko 

uregulowaniom tzw. złotej akcji w ustawodawstwie Państw Członkowskich u schyłku lat 90-

tych, wszczynając szereg postępowań przed Trybunałem Sprawiedliwości. Na dzień dzisiejszy 

dorobek ETS w zakresie badania dopuszczalności złotej akcji, w świetle swobody przepływu 

kapitału,  wynosi  10  wyroków  trybunału  z  lat  2002-2008,  wyznaczających  obowiązujący 

obecnie  standard  zgodności  tego  typu  uregulowań  z  normami  Traktatów  (Mataczyński, 

2007)

1

Złota  akcja  to  w  słownikowej  definicji  akcja  dająca  wpływ  na  strategiczne  decyzje 

spółki.  W  większości  przypadków  dotyczy  to  blokowania  niekorzystnych  dla  jej  posiadacza 

postanowień.  W  dobie  prywatyzacji  państwo  często  zatrzymuje  złotą  akcję  w 

najważniejszych  spółkach.  Złota  akcja  ma  najczęściej  ograniczony  czasowo  okres  ważności 

(nie działa bezterminowo). 

W  polskim  systemie  prawnym  wprowadzono  ustawą  z  3  czerwca  2005  r.  o 

szczególnych uprawnieniach Skarbu Państwa oraz ich wykonywaniu w spółkach kapitałowych 

o istotnym znaczeniu dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego

2

.  instytucję 

zbliżoną  merytorycznie  do  złotej  akcji,  nazywaną  też  "złotym  wetem".  Jest  to  uprawnienie 

osobiste Skarbu Państwa do wetowania niektórych uchwał, a nawet czynności w spółkach o 

znaczeniu strategicznym. Uprawnienie to jest, w przeciwieństwie do prawa weta związanego 

z dokumentem uprzywilejowanej akcji, niezbywalne. 

Zgodnie  z  brzmieniem  ustawy  Minister  właściwy  ds.  Skarbu  Państwa  może  wyrazić 

sprzeciw wobec uchwały lub innej czynności prawnej dokonanej przez zarząd spółki gdy: 

• 

przedmiotem  uchwały  lub  innej  czynności  prawnej  zarządu  jest  składnik  mienia 

spółki, podstawowy z punktu widzenia prowadzonej przez nią działalności 

• 

uchwała  lub  inna  czynność  prawna  ma  istotne  znaczenie  dla  porządku  publicznego 

lub bezpieczeństwa publicznego, jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie, że czynność 

taka narusza porządek publiczny lub bezpieczeństwo publiczne 

                                                            

1

 M. Mataczyński, Swoboda przepływu kapitału a złota akcja Skarbu Państwa, Warszawa 2007, s. 155. 

2

 Dz. U. z 2005 r. Nr 132, poz. 1108. 

background image

 

• 

Skarb  Państwa  pozostaje  pośrednio  lub  bezpośrednio  akcjonariuszem  lub 

wspólnikiem w tej spółce 

• 

spółka ma siedzibę na terytorium RP 

• 

spółka działa w branżach wyczerpująco wymienionych w art. 8 ust. 1 ustawy 

W każdym innym przypadku ustanowienie złotej akcji jest niedopuszczalne jako sprzeczne z 

zasadą jednakowego traktowania. Również sama ustawa z 3 czerwca 2005 r. o szczególnych 

uprawnieniach  Skarbu  Państwa  oraz  ich  wykonywaniu  w  spółkach  kapitałowych  o  istotnym 

znaczeniu  dla  porządku  publicznego  lub  bezpieczeństwa  publicznego

3

.  budzi  wyjątkowo 

poważne zastrzeżenia co do jej zgodności z Konstytucją i prawem wspólnotowym. 

 

Pojęcie złotej akcji 

Pod  pojęciem  „złote  akcje”  w  polskiej  rzeczywistości  prawniczej  należy  rozumieć, 

zgodnie  z  dominującym  poglądem,  „szczególne  uprzywilejowanie  akcji  w  sposób,  który 

umożliwia  akcjonariuszowi  pełną  kontrolę  nad  podejmowaniem  strategicznych  decyzji”

4

przy czym uprzywilejowanie to odnoszone jest głównie do Skarbu Państwa.  

W  dniu  29  października  2009  roku  Komisja  Europejska  wniosła  do  Europejskiego 

Trybunału Sprawiedliwości skargę przeciwko Polsce, dotyczącą ustawy z 3 czerwca 2005 roku 

o  szczególnych  uprawnieniach  Skarbu  Państwa  oraz  ich  wykonywaniu  w  spółkach 

kapitałowych  o  istotnym  znaczeniu  dla  porządku  publicznego  lub  bezpieczeństwa 

publicznego  (dalej  jako „Ustawa”)  (Kiełbasa, 2010)

5

.  Komisja  Europejska  uznała,  iż  Ustawa i 

wykonywanie nadanych przez nią uprawnień w mających kluczowe znaczenie spółkach, wraz 

                                                            

3

 Dz. U. z 2005 r. Nr 132, poz. 1108. 

4

 Wyrok SN z dnia 30 września 2004 r., IV CK 713/03, OSP 2005, nr 9, poz. 112, s. 500 – 504. 

5

 

Dotychczas wydano ich trzy: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2005 r. w sprawie listy spółek 

o istotnym znaczeniu dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego (Dz. U. z 2005 r., Nr 260, poz. 
2174,  dalej  jako  „Rozporządzenie  z  2005  r.”);  Rozporządzenie  Rady  Ministrów  z  dnia  4  września  2007  r.  w 
sprawie listy  spółek o istotnym znaczeniu dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa publicznego (Dz.  U. z 
2007  r.,  Nr  178,  poz.  1251,  dalej  jako  „Rozporządzenie  z  2007  r.”);  Rozporządzenie  Rady  Ministrów  z  dnia  30 
września  2008  r.  w  sprawie  listy  spółek  o  istotnym  znaczeniu  dla  porządku  publicznego  lub  bezpieczeństwa 
publicznego (Dz. U. z 2008 r., Nr 192, poz. 1184, dalej jako „Rozporządzenie z 2008 r.”). 

background image

 

z rozporządzeniami wykonawczymi nadającymi władzom polskim szczególne uprawnienia

6

 – 

naruszają  regulowane  przez  Traktat  Rzymski  zasady  swobodnego  przepływu  kapitału  oraz 

swobody przedsiębiorczości

7

. Polska znalazła się w ten sposób wśród państw członkowskich 

UE, przeciw którym Komisja wszczęła postępowanie w sprawie tzw. „złotych akcji”. 

Mechanizm „złotej akcji” (blokowania decyzji)  

 

W  prawie  anglosaskim  wykorzystano  w  Wielkiej  Brytanii  w  latach  80-tych    dla 

zachowania  wpływu  państwa  na  prywatyzowane  wówczas  przedsiębiorstwa  strategiczne. 

Podobne  działania  mające  zabezpieczyć  interesy    państwa  przewidywały  później  również 

ustawy  (ale  nie  kodeksy  handlowe)  innych  państw:  Hiszpanii,  Francji,  Austrii,  Portugalii, 

Belgii.  W  Polsce  wpływ  państwa  na  działania  prywatyzowanych  spółek  strategicznych  

odbywał  się  przez  uprzywilejowanie  Skarbu  Państwa  w  statutach  takich    spółek,  w  których 

państwo  było  akcjonariuszem.  Statutowe  uprzywilejowanie  Skarbu  Państwa  mające 

umożliwić  mu  decydujący  wpływ  na  spółkę,  niezależnie  od  wielkości  zaangażowania 

majątkowego, jako nieprzewidziane przez kodeks spółek handlowych uznano powszechnie w 

literaturze,  a  niedawno  także  w  orzecznictwie

8

  ,  za  naruszenie  natury  spółki  i  zasad  prawa 

spółek,  a  szczególnie  zasady  równouprawnienia  akcjonariuszy  i  uzależnienia  siły  głosu  od 

wielkości wkładu.  

Na  przełomie  lat  1999/2000  Europejski  Trybunał  Sprawiedliwości  (dalej:  ETS)  badał 

ustawy  chroniące  strategiczne  interesy  państw    UE  wskutek  skarg  na  naruszenie  przez  nie 

unijnej  swobody  przepływu  kapitału,  które  jest  przez  art.  56  ust.  1  Traktatu  o  utworzeniu 

Wspólnot  Europejskich  (dalej:  TWE)

9

  co  do  zasady  zakazane.  Wyjątki  od  tego  zakazu 

                                                            

6

 Obejmują one w szczególności prawo sprzeciwu w stosunku do pewnych kluczowych decyzji organów spółki 

oraz prawo do ustanawiania obserwatorów w spółkach.

 

7

 Odpowiednio art. 63 i art. 49 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana), dalej jako 

TFUE (odpowiednio – dawne art. 56 i 43 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską – TWE). W niniejszym 
artykule posługiwać się będę  oznaczeniami z Traktatu z Lizbony z dodatkowym wskazaniem odpowiadających 
im artykułów TWE, tam gdzie to konieczne, M. Kiełbasa Problemy Współczesnego prawa Międzynarodowego, 
Europejskiego i Porównawczego, Warszawa 2010, s. 180.

 

 

8

  Krystyna  Pawłowicz  Złota  akcja  Skarbu  Państwa  jako  instytucja  prawa  publicznego,  Państwo  i  Prawo,  nr 

2/2007, Wyrok SN z 30 IX 2004, IV CK 713/03, dot. postanowień statutu spółki CUKROWNIA MEŁNO S.A. (nie 
publ.). 
 

9

 

Według  art.  56  ust.  1  TWE:  „W  ramach  przepisów  niniejszego  rozdziału  wszelkie  ograniczenia  w  przepływie 

kapitałów  między  państwami  członkowskimi  oraz  między  państwami  członkowskimi  a  krajami  trzecimi  są 

zakazane”.  

background image

 

sformułowano hasłowo w art. 58 ust. 1 TWE. Dopuszcza on ograniczenia cytowanej swobody 

m.in.  „dla  (...)  podejmowania  środków  uzasadnionych  powodami  związanymi  z  porządkiem 

publicznym  lub  bezpieczeństwem  publicznym”  (Wojtaszek-Mik,  2000)

10

.  Osią  więc,  wokół 

której  budowane  mogą  być  w  regulacjach  państw-członków  UE  konstrukcje  „złotej  akcji”, 

czyli  „szczególnych  uprawnień”  dla  ograniczania  wspomnianej  swobody,  są  traktatowe 

kategorie  „bezpieczeństwa  publicznego”  i  „porządku  publicznego”,  a  więc  pojęcia  prawa 

publicznego, a nie prywatnego.  

 

ETS w kolejnych wyrokach

11

 zawężał stopniowo kryteria dopuszczalności ograniczania 

swobody  przepływu  kapitału  przez  państwa  członkowskie  w  porównaniu  z  brzmieniem  art. 

58  ust.  1  TWE,  nadając  mu  z  czasem  sens  i  zakres  istotnie  ograniczający  państwa 

członkowskie  w  ochronie  ich  narodowych  interesów  (bezpieczeństwa  i  porządku 

publicznego) w strategicznych obszarach gospodarki

12

.  Regulacje wspólnotowe (w tym TWE) 

nie  definiują  kryteriów,  o  których  mowa  w  art.  58  ust.1  TWE.  ETS  w  uzasadnieniach  swych 

wyroków  sam  więc  precyzował  szczegółowe  warunki  ograniczania  swobody  przepływu 

kapitału  ze  względu  na  „porządek  publiczny  lub  bezpieczeństwo  publiczne”.  Wśród  tych 

warunków  wykształcił  okoliczności  formalne  (proceduralne)  i  materialne.  Wszystkie  one 

mają charakter publiczno prawny i dotyczą określenia działań państwa wobec spółek, a nie 

relacji prawnych między podmiotami prywatnymi.  Za dopuszczalne uznał więc ETS tylko te 

działania  (środki)  państw  członkowskich,  które:  mają  charakter  ex  post  wobec  działań 

przedsiębiorcy;  są  ograniczane  terminami;  dotyczą  precyzyjnie  określonych    czynności 

przedsiębiorcy;  dotyczą  czynności  i  spółek  strategicznych.  Mogą  to  być  działania 

                                                                                                                                                                                         

 

10

 

Według tłumaczenia: E. Wojtaszek-Mik, Traktaty europejskie, Zakamycze 2000, s. 103. 

 

11

 Krystyna Pawłowicz, Op Cit., Złota akcja Skarbu Państwa… … …., W sprawach Komisji Europejskiej przeciwko: 

Włochom , wyrok z 23 V 2000, C-58/99,  ECR (2000), s. I-3811; Francji , wyrok z 4 VI 2004, C-483/99, ECR (2002), 
s. I-4781; Hiszpanii , wyrok z 13 V 2003, C-463/00, ECR (2003), s. I-4581; Wielkiej Brytanii , wyrok z 13 V 2003, C-
98/01, ECR (2003), s. I-4641; Belgii , wyrok z 4 VI 2002, C-503/99, ECR (2002), s. I-4809; Portugalii , wyrok z 4 VI 
2003, C-367/98, ECR (2000), s. I-4731. 
 

12

  Ibidem,  s.  32,  Można  mieć  zresztą  wątpliwości,  czy  ochrona  strategicznych  interesów  państwa  

członkowskiego  przez  ingerencje  w  niektóre  istotne  decyzje  spółki  naruszające  np.  bezpieczeństwo 
energetyczne  państwa  można  w  ogóle  klasyfikować  jako  ograniczenie  swobody  przepływu  kapitału,  o  której 
mowa w art. 56 TWE. 

 

 

background image

 

podejmowane przez państwo tylko w sytuacjach nadzwyczajnych w państwie (np. kryzysów, 

poważnego  zagrożenia  bezpieczeństwa  państwa  lub  życia  ludzkiego)  oraz  gdy  chodzi  o 

„rzeczywiste  i  wystarczająco  poważne  zagrożenie  podstawowego  interesu  społecznego”. 

Podjęte  przez  państwo  środki  mają  umożliwić  osiągnięcie  „tylko    pewnego  minimalnego 

celu”;  muszą  być  one  „uzasadnione”  i  „proporcjonalne  do  celu”.  Na  decyzje  (ingerencje) 

państwa  przedsiębiorcy  powinna  służyć  droga  kontroli  sądowej.  Uprawnienia  na podstawie 

art.  58  ust.  1  TWE  można  też,  według  ETS,  wykonywać  tylko  wobec  spółek  o  „kluczowym 

znaczeniu dla infrastruktury kraju, w strategicznych sektorach gospodarki, np. zbrojeniowym, 

naftowym,  energetycznym,  gazowym,  transporcie”.  ETS  uznał  za  niedopuszczalne,  by 

państwa  członkowskie  na  podstawie  art.  58  TWE  stosowały  środki  mające  chronić  „ogólne 

interesy  ekonomiczne  państwa”  czy  „interesy  finansowe  państwa”  lub  „cele  polityki 

ekonomicznej państwa”

13

 

Złote akcje w UE i w Polsce 

Zagadnienie  „złotej  akcji”  jest  przedmiotem  zainteresowania    prawa  prywatnego,  a 

zwłaszcza prawa spółek (S. Sołtysiński, 2003) (A. Frankowska, 2003) (Szydło, 2006)

14

 . Jednak 

przyjmowane    w  latach  dziewięćdziesiątych  regulacje  prawne  dotyczące  strategicznych 

przedsiębiorstw państwowych w niektórych krajach europejskich oraz wynikłe  po 2000 r. na 

ich  tle  orzecznictwo  ETS

15

  przeniosło  problematykę  „złotej  akcji”  także,  a  może  przede 

wszystkim,  na  grunt  prawa  publicznego.    Orzecznictwo  to  wpłynęło też na    kształt  regulacji 

prawnych prawa publicznego w omawianym zakresie w państwach UE a przede wszystkim w 

Polsce,  które  prywatyzując  wspomniane  przedsiębiorstwa  chciały  zachować  na  nie 

decydujący wpływ.  

                                                            

13

 Ibidem, s. 33. 

14

 

S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja: Kodeks spółek handlowych, Komentarz do artykułów, s. 

301-458 , Warszawa 2003.

 

 

15

 

A. Frankowska, A. Bodnar: Nie każda „złota akcja” jest złota , PPH nr 3/2003; M. Mataczyński: „Złote akcje” w 

orzecznictwie ETS , PPH nr 4/2004; K. Osajda: „Złota” akcja w orzecznictwie ETS i w prawie polskim , PPH nr 8/ 

2004;  M.  Szydło:  Złote  akcje  posiadane  przez  państwo  w  prywatyzowanych  przedsiębiorstwach  a  swoboda 

przepływu kapitału w Unii Europejskiej , „Prawo Spółek” nr 3/2006. 

 

background image

 

W  Polsce  środki  prawne  składające  się  na  tzw.  „złotą  akcję”,  mimo    iż  związane  są 

obecnie  głównie  z  pozakodeksowymi  działaniami  państwa    (Skarbu  Państwa)  wobec 

niektórych spółek, nie były dotychczas przedmiotem badania przez prawo publiczne, chociaż 

jako  instrumenty  władzy

 

czego  działania  organu  administracji  publicznej  takiej  analizy 

wymagają.  Tym  bardziej  że  od  ponad  roku  ingerencje  Skarbu  Państwa  wobec  spółek  

(strategicznych) reguluje ustawa z 3 VI 2005 o szczególnych uprawnieniach Skarbu Państwa 

oraz  ich  wykonywaniu  w  spółkach  kapitałowych    o  istotnym  znaczeniu  dla  porządku 

publicznego lub bezpieczeństwa publicznego , zwana potocznie ustawą o „złotej akcji”.  

Zwrot  „złota  akcja”  nie  jest  w  Polsce  pojęciem  prawnym.  Jest  wytworem  praktyki  i 

literatury prawa spółek. Nie oznacza żadnego jednego,  jednorodnego rozwiązania. Używany 

jest  na  zbiorcze  określenie  różnych    wariantów  uprzywilejowania  akcji,  zapewniających 

istotny  wpływ  jej  posiadaczowi  (obecnie  głównie  Skarbowi  Państwa)  na  decyzje  spółki. 

Najdalej  idącym  środkiem  tego  mechanizmu  jest  prawo  veta  wobec  uchwał  i    czynności 

organów spółki lub inne sytuacje skutkujące blokowaniem niektórych jej działań.  Charakter i 

skutki  prawne  działań  składających  się  na  umowną  „złotą  akcję”  radykalnie  zmieniają  się  z 

prywatnoprawnych  na  publicznoprawne,  gdy  korzystającym  z  nich  jest  państwo  (Skarb 

Państwa  lub  jego  organy).  Przypisane  przez  ustawę  o  szczególnych  uprawnieniach 

możliwości  stosowania  środków  prawnych  tzw.  „złotej  akcji”  organowi  administracji 

publicznej  reprezentującemu  Skarb  Państwa,  tj.  ministrowi  Skarbu  Państwa  realizującemu 

interes  publiczny  w  trybie  postępowania  administracyjnego  (szczególnego),  nadaje  tym 

działaniom cechy typowych ingerencji nadzorczych. Warto zwrócić uwagę, że ustawa z 2005 

r. kompetencje Skarbu Państwa w niej przewidziane nazywa „szczególnymi uprawnieniami”, 

nie posługując się pojęciami prawa handlowego (Pawłowicz, 2007)

16

Ustawie z 2005 r. nie można było odmówić zalet. Jak wskazywał jej główny orędownik 

S.  Sołtysiński  (Sołtysiński,  2005)

17

,  w  założeniu  stanowiła  ona  zarówno  uwzględnienie 

dotychczasowego  orzecznictwa  ETS,  jak  i  odzwierciedlenie  uregulowania  belgijskiego  – 

                                                            

16

  Krystyna  Pawłowicz,  Złota  akcja  Skarbu  Państwa  jako  instytucja  prawa  publicznego,  Państwo  i  Prawo,  nr 

2/2007. 

17

 „Złota akcja” Skarbu Państwa w świetle prawa unijnego i polskiego [w:] Współczesne wyzwania europejskiej 

przestrzeni prawnej. Księga pamiątkowa dla uczczenia 70. urodzin Profesora Eugeniusza Piontka, Kraków 2005. 

background image

 

jedynego,  którego  zgodność  ze  swobodą  przepływu  kapitału  usankcjonował  wyrokiem 

Trybunał (Komisja Europejska v. Belgia [2002] ECR, 1999)

18

Należy  zatem  stwierdzić,  nie  poddając  wnikliwej  analizie  całokształtu  ustawy  z  2005  r.,  że 

miała  ona  inkorporować  następujący  wzorzec  autorstwa  ETS:  złote  akcje  dotyczą 

konkretnych  spółek  o  strategicznym  znaczeniu  dla  bezpieczeństwa  i  porządku  publicznego,  

wynikające  ze  złotej  akcji  prawo  sprzeciwu  ministra  dotyczy  jedynie  wąsko  zakreślonych 

kwestii, oparcie decyzji ministra o obiektywne i usprawiedliwione kryteria znane 

Publicznie, 

następcza 

kontrola 

czynności, 

poszanowanie 

autonomii 

decyzyjnej 

przedsiębiorców, zakreślenie terminu dla wykonania uprawnień, uzasadnianie wykonywania 

uprawnień, kontrola sądowa decyzji ministra (Grycewicz, 2010)

19

Wspomniane  naśladownictwo  europejskiego  standardu  okazało  się  w  ogólnym  efekcie  z 

jednej  strony  trafną  reakcją  na  rozwój  linii  orzeczniczej  ETS,  z  drugiej  jednak,  mając  na 

względzie także późniejszą praktykę, w szczegółach rozczarowywało niedoskonałą imitacją. 

O  ile  bowiem  przyjemnym  dla  oka  wydawały  się  zawarte  w  tekście  ustawy  postanowienia 

expressis verbis odnoszące się do wypracowanego przez Trybunał standardu (np. wyłączenie 

w art. 4 ust. 2 podejmowania decyzji na podstawie interesu ekonomicznego państwa), o tyle 

poddane głębszej analizie rozwiązania normatywne budziły uzasadnione wątpliwości, w tym 

także  Komisji  (uzasadnienie  projektu  ustawy  z  dnia  18  marca  2010  r.  o  szczególnych 

uprawnieniach  ministra  właściwego  do  spraw  Skarbu  Państwa  oraz  ich  wykonywaniu  w 

niektórych  spółkach  kapitałowych  lub  grupach  kapitałowych  prowadzących  działalność  w 

sektorach energii elektrycznej, ropy naftowej oraz paliw gazowych

20

Nacisk Komisji Europejskiej  

Pod naciskiem Komisji doprowadzono do uchwalenia nowej ustawy z dnia 18 marca 2010 r. o 

szczególnych  uprawnieniach  ministra  właściwego  do  spraw  Skarbu  Państwa  oraz  ich 

wykonywaniu w niektórych spółkach kapitałowych lub grupach kapitałowych prowadzących 

                                                            

18

 C-503/99 Komisja Europejska v. Belgia [2002] ECR, s. I-4809. 

19

  Filip  Grycewicz,  Ocena  funkcjonowania  'złotych  akcji'  w  Polsce  w  świetle  orzecznictwa  ETS,  Ogólnopolski 

Konkurs Prawa Europejskiego – esej zwycięzcy, maj 2010. 

20

  Filip  Grycewicz,  Op.  Cit.,  Ocena  funkcjonowania  …  …  …,  Ogólnopolski  Konkurs  Prawa  Europejskiego  –  esej 

zwycięzcy, maj 2010. 

background image

10 

 

działalność  w  sektorach energii  elektrycznej,  ropy  naftowej  oraz  paliw  gazowych  (Dz.  U.  Nr 

65,  poz.  404),  wobec  czego  ocena  funkcjonowania  złotych  akcji  wymaga  uzupełnienia. 

Ustawodawca  zdaje  się  w  znacznym  stopniu  „uciekać”  się  od  problemu.  Nowa  ustawa  nie 

uzależnia  bowiem  szczególnych  uprawnień  ministra  od  kapitałowego  uczestnictwa  Skarbu 

Państwa w spółkach (stąd bardziej adekwatne będzie określenie „złote weto”, a nie „akcja”). 

Podstawą dla ingerencji jest tu jedynie przynależność mienia spółki do mienia ujawnionego 

w  jednolitym  wykazie  obiektów,  instalacji,  urządzeń  i  usług  wchodzących  w  skład 

infrastruktury krytycznej. 

Ocena  tej  regulacji  również  będzie  dwojaka,  gdyż  pomimo  częściowego  usunięcia  stanu 

niepewności,  w  szczególności  co  do  określenia  składników  mienia,  którymi  rozporządzenie 

podlega  kontroli  ex  post,  a  także  pomimo  wyczerpującego  informowania  spółki  o 

umieszczeniu  jej  mienia  w  wykazie,  nie  ulega  wątpliwości,  że  i  tej  regulacji  brak 

przejrzystości,  chociażby  w  postaci  dopiero  umieszczania  mienia  spółki  w  wykazie,  w 

przeciwieństwie  do  elementu  stałości  przy  określaniu  z  góry,  które  spółki  podlegają 

uprawnieniom ministra. 

Kazus Volkswagena a polska „złota akcja” 

Na podstawie źródła z  Gazety Podatnika można doszukać się informacji z 2007 roku 

ukazującego  kazus  dotyczący  złotej  akcji.  Wyrok  Trybunału  Sprawiedliwości  UE  w  sprawie 

uprzywilejowanej  pozycji  landu  Dolna  Saksonia  w  akcjonariacie  Volkswagena  miał  istotne 

znaczenie dla stosowania przez polskie władze tzw. zasady „złotej akcji” w firmach uznanych 

za  strategiczne  dla  interesów  kraju —  tak  uważała  Konfederacja  Pracodawców  Polskich. 

Trybunał  Sprawiedliwości  Unii  Europejskiej  orzekł,  że  niemieckie  przepisy,  które  przyznają 

państwu  szczególną  pozycję  w  akcjonariacie  Volkswagena,  naruszają  zasadę  swobody 

przepływu kapitału. Land Dolna Saksonia od lat 60. był uprzywilejowanym udziałowcem VW, 

posiadając tylko 20,1 proc. akcji. 

Zdaniem  KPP,  werdykt  TS  miał  istotne  znaczenie  dla  Polski.  We  wrześniu  rząd  przyjął 

rozporządzenie rozszerzające listę spółek, w których Skarb Państwa ma prawo do tzw. „złotej 

akcji".  Są  wśród  nich  m.in.  Polkomtel,  PKN  Orlen,   BOT,  TP  SA  i  KGHM.  Według  Komisji 

Europejskiej,  lista  ta  jest  niezgodna  z  prawem  unijnym.  Z  tego  powodu  KE  prowadziła 

background image

11 

 

postępowanie  dyscyplinujące  w  stosunku  do  Polski.  Praktyka  stosowania  „złotej  akcji” 

została  zakwestionowana  przez  Unię  Europejską  w  wielu  państwach  członkowskich  (np.  w 

Francji,  Portugalii,  Hiszpanii  i  Wielkiej  Brytanii).  Sprawy  te  zakończyły  się  wyrokami 

Trybunału  Sprawiedliwości,  który  uznał  taką  praktykę  za  niedopuszczalną —  przypomina 

Konfederacja.  Rozwiązania  te  są  sprzeczne  z  zasadą  swobodnego  przepływu  towarów, 

wynikającą  z  art.  56  Traktatu  WE,  zasadą  konkurencji  oraz  utrwaloną  w  tym  zakresie  linią 

orzecznictwa TS (Podatnika, 2007)

21

 

Zakończenie 

W  polskim  systemie  prawnym  „bezpieczeństwo  państwa”  jest  elementem 

konstytucyjnego  kryterium  „ważnego  interesu  publicznego”  uprawniającego  organy  władzy 

do  ograniczenia wolności gospodarczej

22

Podsumowując,  należy  mimo  wszystko  zastrzec,  że  ustawa  z  2010  r.  stanowi 

zdecydowany  krok  naprzód  w  realizowaniu  swoistej  europeizacji  prawa  spółek  dokonanej 

przez  Trybunał  Sprawiedliwości  w  przywoływanych  orzeczeniach.  Zarówno  jednak  w  tym 

akcie  normatywnym,  jak  i  w  ustawie  z  2005  r.  widoczny  jest  brak  przejrzystości  w 

uregulowaniu szczególnych uprawnień korporacyjnych Skarbu Państwa. Oznacza to, że o ile 

Komisja  została  pozbawiona  szeregu  zasadniczych  argumentów,  o  tyle  wciąż  aktualna  i 

niebezpieczna w perspektywie potencjalnego sporu przed ETS pozostaje konkluzja zawarta w 

wyroku Trybunału w sprawie Komisja v. Francja (C-483/99, [2002] ECR, s. I-4781, § 41). ETS 

wskazał  bowiem,  że  dany  przepis  prawa  krajowego  stanowi  ograniczenie  swobody 

przepływu  kapitału,  jeżeli  utrudnia  wykonywanie  tej  swobody,  a  przez  to  zniechęca 

(dissuade) inwestorów z innych Państw Członkowskich do dokonywania inwestycji, w efekcie 

czyniąc swobodę przepływu kapitału iluzoryczną. Taki stan utrzymuje się, niestety, nadal

23

                                                            

21

 Gazeta Podatnika, Nr. 71/2012 (1291). 

22

 

K.  Wojtyczek:  Granice  ingerencji  ustawowej  w  sferę  praw  człowieka  w  Konstytucji  RP  ,  Zakamycze  1999,  s. 

181-190.

 

 

23

 Ibidem,  Ogólnopolski Konkurs Prawa Europejskiego – esej zwycięzcy, maj 2010. 

 

background image

12 

 

Bibliografia 

A. Frankowska, A. B. (2003, marzec). Nie każda „złota akcja” jest złota. PPH (3). 

Grycewicz, F. (2010, listopad 23). Kariera Prawnika.pl. Pobrano maj 21, 2012 z lokalizacji 

Ogólnopolski Konkurs Prawa Europejskiego – esej zwycięzcy: 

http://karieraprawnika.pl/index.php/ogolnopolski-konkurs-prawa-europejskiego-esej-

zwyciezcy/menu-id-259.html 

Kiełbasa, M. (2010). Problemy Współczesnego prawa Międzynarodowego, Europejskiego i 

Porównawczego .  

Komisja Europejska v. Belgia [2002] ECR, C-503/99 , s. I-4809. (Komisja Europejska 1999). 

Mataczyński, M. (2007). Swoboda przepływu kapitału a złota akcja Skarbu Państwa. Warszawa. 

Pawłowicz, K. (2007, luty). Złota akcja Skarbu Państwa jako instytucja prawa publicznego. Państwo i 

Prawo (2). 

Podatnika, G. (2007, październik 25). Kazus Volkswagena a polska „złota akcja”. 

S. Sołtysiński, A. S. (2003). Kodeks spółek handlowych. Warszawa. 

Sołtysiński, S. (2005). „Złota akcja” Skarbu Państwa w świetle prawa unijnego i polskiego . W 

Współczesne wyzwania europejskiej przestrzeni prawnej. Księga pamiątkowa dla uczczenia 70. 

urodzin Profesora Eugeniusza Piontka. Kraków. 

Szydło, M. (2006). Złote akcje posiadane przez państwo w prywatyzowanych przedsiębiorstwach a 

swoboda przepływu kapitału w Unii Europejskiej. „Prawo Spółek” (3). 

Wojtaszek-Mik, E. (2000). Traktaty europejskie. Zakamycze.