Psychologia sądowa – opis przedmiotu

Autor: Prof. (UŚl) dr hab. Jan. M. Stanik

Koordynator projektu: Prof. (UŚl) dr hab. Jan. M. Stanik

Osoby prowadzące: Prof. (UŚl) dr hab. Jan. M. Stanik, dr hab. Hanna Przybyła Basista, dr Danuta Rode, dr Agnieszka

Roszkowska, dr Joanna Różanska – Kowal, dr Justyna Trepka – Starosta, dr Leszek Woszczek, mgr Magdalena Rode, mgr

Bartosz Wojciechowski

Profil zawodowy I: Psychologia sądowa
Rok
studiów

#azwa ogólna bloku
przedmiotów

Semestr
studiów

Forma
zajęć

#azwa szczegółowa przedmiotu

Treści kształcenia. Efekty kształcenia.

Bazowa literatura

III

Obszar zastosowań
psychologii sądowej

(30W)

Ćw.

Psychologiczne mechanizmy kryminogenezy

1.     Paradygmat T. Tomaszewskiego – „człowiek w sytuacji”. Funkcjonowanie
        mechanizmów osobowościowych, sytuacyjnych i motywacyjnych a rodzaje i typy
        zachowań.
2.     Pojęcie normy prawnej i jej regulacyjne funkcje w państwie.
2.1.   Źródła norm prawnych
2.2.   Regulacyjna funkcja norm prawnych w świadomości społecznej i indywidualnej.
3.     Osobowościowe mechanizmy poznawcze, emocjonalne i motywacyjne w okresie
        adolescencji i ich różnicowe odniesienie do nieletnich.
4.     Pojęcie nieletniego jako sprawcy czynu karalnego i jako adolescenta zagrożonego
       „demoralizacją”
5.    Definicje i operacjonalizacja pojęć: zachowanie zaburzone, „demoralizacja”
       (termin prawny), niedostosowanie społeczne, asocjalność (oprócz literatury
       studenci przygotowują materiał poglądowy na podstawie akt sądowych (opinii
      biegłych) z Sądów Rodzinnych.

6.   Wybrane kierunki teoretyczne kryminologii w aspektach psychologicznych.
7.   Zaburzenia reaktywne osobowości w sterowaniu ludzkim zachowaniem (ICD -10;
      DSM –IV).
8.   Psychologiczne problemy psychopatii a czyny przestępcze.
9.   Biologiczne korelaty osobowości jako czynniki ryzyka przestępczości nieletnich.
10. Kryminologiczno – psychologiczna typologia przestępstw i ich mechanizmy
       motywacyjne.
11. Funkcjonowanie  nieletnich w asocjalnych grupach podkulturowych
       (paraprzestępczych i przestępczych).
11.1.  Struktura i psychologiczne mechanizmy funkcjonowania małych grup (small
          groups)
11.2.  Podkultury dewiacyjne, rodzaje grup podkulturowych.
12.     Kryminologiczne i psychologiczne problemy wiktymologii.

•  Wiedza i rozumienie modelu zachowania „człowiek w sytuacji”
•  Wiedza i rozumienie pojęć dotyczących zachowań paraprzestępczych  i przestępczych
•  Wiedza i rozumienie psychospołecznych mechanizmów kryminogenezy
•  Wiedza i rozumienie problematyki z zakresu wiktymologii

Literatura bazowa:

• T. Tomaszewski (1975), Człowiek w sytuacji, (w:) Psychologia, (red.:) T.

Tomaszewski, Warszawa, PWN

• J. M. Stanik (2007), Diagnozowanie niedostosowania społecznego i asocjalności (w:)

Resocjalizacja T.1. (red.:) B. Urban, J.M. Stanik, Warszawa, PWN

• Psychologia zaburzeń osobowości – DSM – IV, (2004), (red.:) L. Cierpiałkowska,

Poznań, Wyd. Naukowe UAM.

• Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD -10, (2000),

Kraków – Warszawa, Inst. Psychiatrii i Neurologii, „Vesalius”.

• B. Hołyst (2003), Wiktymologia

(15W)

Psychologia sądowa. Psycholog jako biegły sądowy i jego rola w procesie sądowym.

1.     Związki psychologii z prawem
1.1.  Tradycje historyczne w Polsce i na świecie.
1.2.  Ujęcia aktualne
2.     Pojęcie i zadania psychologii sądowej w Polsce.
3.     Status prawny biegłego sądowego psychologa w polskim procesie sądowym.
4.     Pojecie „wiadomości i umiejętności specjalnych” jako kryterium i potrzeba
        powołania biegłego.
5.    Pojęcie i rodzaje diagnozy psychologicznej: opisowo – etiologiczna, kliniczna,
      aktuarialna.
6.    Diagnoza, ekspertyza, opinia sądowa.
7.    Metodologiczny model psychologicznego opiniodawstwa  sądowego.
8.   Typy opinii psychologiczno – sądowych.
9.   Probalistyczny model diagnozowania i formułowania wniosków w opinii biegłego
      sądowego psychologa.
10. Rola diagnostyczno – ekspertalna biegłego sądowego psychologa: konsultant,
       laborant, technik, samodzielny biegły, członek tandemu (RODK) lub zespołu
       biegłych.
11.  Rodzaje współpracy biegłego psychologa z innymi ekspertami: psychiatrą,
       pedagogiem, neurologiem, pediatrą, kryminalistykiem i in.
12. Typy opinii psychologiczno – sądowych.
13. Ocena dowodu z opinii biegłego psychologa przez organ procesowy.
14. Uczestnictwo biegłego sądowego psychologa w rozprawie sądowej: /a/
      uczestnictwo samodzielne, /b/ uczestnictwo z innymi biegłymi.
15. Etyczno – zawodowe problemy biegłego sądowego psychologa.

•  Wiedza i rozumienie związków psychologii z prawem.
•  Wiedza nt. statusu biegłego sądowego psychologa.
•  Wiedza nt.  teoretycznego i metodologicznego modelu psychologicznego

opiniodawstwa sądowego.

• Wiedza i rozumienie ról biegłego psychologa i rodzajów opinii

psychologiczno – sądowych.

• Wiedza i rozumienie etyczno – zawodowe problemów sądowego psychologa.

Literatura bazowa:

• J.M. Stanik, Związki psychologii z prawe, Przegląd Psychologiczny, 1985, nr 4
• L. Tyszkiewicz, Psycholog jako uczestnik procesu stosowania prawa, (w:) M.

J. Lubelski, J.M. Stanik, L. Tyszkiewicz, Wybrane zagadnienia psychologii dla
prawników, Warszawa 1985, Wyd. Prawnicze.

• J. M. Stanik, Teoretyczne i metodologiczne przesłanki opiniodawstwa

psychologicznego w procesie sądowym, Postępy Psychiatrii i Neurologii,
2000, 9, suplement 4.

• Ekspertyza sądowa (red.:) J. Wójcikiewicz, Zakamycze 2002, Wyd. Kantor.
• J. M. Stanik, Współpraca psychiatryczno – psychologiczna w ekspertyzach

sadowych, (w:) Problemy psychologiczno – psychiatryczne w procesie
karnym, Katowice 1985, Wyd. UŚl.

• T. Widła, Ocena dowodu z opinii biegłego, Katowice, 1992, Wyd. UŚl.
• J.M. Stanik, Węzłowe problemy etyczno – zawodowe biegłego sądowego

psychologa, (w:) Etyczno – zawodowe problemy biegłego sądowego
psychologa i psychiatry w praktyce sądowej, (red.:) J.M. Stanik, Z. Majchrzyk,
Katowice 1995, Wyd. Anima.

(15W)

Ćw.

Psychologia sądowa. Psycholog jako biegły sądowy i jego rola w procesie sądowym.
1. Pojecie i aktualne zadania psychologii sądowej w Polsce.
2. Cele i zadania procesu sądowego a zagadnienia „prawdy sądowej”
2.1. „prawda sądowa”

„prawda epistemologiczna”
„prawda biegłego”

3.  Metodologiczno – warsztatowe wymagania wobec biegłego psychologa a pojęcie
       wiadomości i umiejętności specjalnych”
4. Szczególne wymagania warsztatowe wobec biegłego psychologa przy opiniowaniu
    małoletnich w różnych rolach procesowych.
5. Wykorzystanie eksperymentów psychologiczno – klinicznych na użytek ekspertyz
    Sądowych.
6. Błędy warsztatowe i uchybienia etyczne w ekspertyzach i opiniach sądowych –

    biegłych psychologów.
7. Analiza różnego typu opinii psychologiczno – sądowych z materiałów
    przygotowanych przez studentów z akt sądowych:  spraw karnych i spraw nieletnich
    – Sądów Rodzinnych. Analiza dotyczyć będzie wszystkich aspektów oceny opinii
     przedstawionych w ramach wykładu i wcześniejszych ćwiczeń.

• Wiedza nt. zadań psychologii sądowej w Polsce.
• Wiedza i rozumienie pojęć, pojmowanie pojęcia prawdy w epistemologii, pojęcie

„prawdy sądowej” i pojecie „prawdy biegłego”.

• Rozumienie ogólnych i szczegółowych wymagań warsztatowych wobec psychologa

jako biegłego.

• Wiedza i rozumienie zakresu ryzyka uchybień zawodowych i etycznych w pracy

psychologa jako biegłego.

Literatura bazowa

• J. Wróblewski, Z zagadnień „prawdy sądowej”, Studia Kryminologiczne,

Kryminalistyczne i Penitencjarne, 1975, T.2/

• R. Pawłowska, Teoria i praktyka eksperymentu klinicznego w psychologii stosowanej,

(w:) Wybrane techniki diagnostyczne w psychologii klinicznej (red.:) J.M. Stanik,
Katowice, 1980,Wyd. UŚl, wyd. II

• J.M. Stanik, B. Kowalczyk, Etyczne i warsztatowe uchybienia w psychologicznym

opinio dawstwie sądowym, (w:) Psychologia. Badania i Aplikacje, (red.:) Z.
Ratajczak, 1996, T.1. , Katowice, Wyd. UŚl.

(15W)

Lab.

Psychologiczne mechanizmy kryminogenezy nieletnich (zagadnienia szczegółowe)
Uwaga: do odpowiednich ćwiczeń studenci przygotowują materiał laboratoryjny z akt
sadowych – Sądów Rodzinnych.
1. Pojecie „nieletniego” w świetle przepisów Ustawy z 26.X.1982 (w ujęciu prawnym)
a psychologiczne pojęcie okresu adolescencji; różnice w charakterystyce chłopców

      i dziewcząt w okresie adolescencji w ujęciu gender psychology.
2. Realizacja 8 Osobistych Zadań Rozwojowych (OZR) w okresie adolescencji (w
     ujęciu Havighursta).
3. Warunki opiekuńczo – wychowawcze (WOWRN) w rodzinie a ryzyko zachowań
    paraprzestępczych i przestępczych nieletnich.
4. Efekty Edukacyjno Wychowawcze w szkole a ryzyko zachowań paraprzestępczych
     i przestępczych  nieletnich (EEW).
5. Przejawy i formy przemocy uczniowskiej na terenie szkoły i ich uwarunkowania.
6. Funkcjonowanie w asocjalnych grupach podkulturowych (FAGP) a ryzyko
     zachowań para przestępczych i przestępczych:
    a) mechanizmy psychologiczno – kryminologiczne
     b) diagnozowanie FAGP.
7. Wpływ massmediów na przejawy asocjalności adolescentów
8. Asocjalny styl życia nieletnich: pojęcie, operacjonalizacja, diagnozowanie.
9. Mechanizmy synergetyczne (synergizm) w kryminogenezie nieletnich.

• Wiedza nt. rozumienia prawnego pojęcia „nieletni” w Ustawie – u.p.n. z 26.X.1982
• Wiedza nt. pojęcia i operacjonalizacji normatywnych Zadań Rozwojowych w okresie

adolescencji wg Havighursta.

• Wiedza nt. warunków opiekuńczo – wychowawczych w rodzinie, efektów

edukacyjnych w szkole.

• Wiedza nt. przejawów i form przemocy w szkole.
• Wiedza nt. funkcjonowania nieletnich w asocjalnych grupach podkulturowych i

umiejętność diagnozowania.

• Wiedza nt. mechanizmów synergetycznych w kryminogenezie nieletnich.
• Wiedza i rozumienie nt. asocjalnego stylu życia nieletnich.

Literatura bazowa:

• P. Górecki, S. Stachowiak, Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich,

Komentarz, Zakamycze 2005, Wyd. III

• B. Czarnecka - Dzialuk, Nieletni sprawcy czynów karalnych przed sądem rodzinnym,

Warszawa 1993, Wyd. Inst. Nauk Prawnych PAN

• R. Drwal, Percepcja ważności i realizacji zadań rozwojowych przez adolescentów (w:)

Badania nad rozwojem w okresie dorastania, (red:) Z. Smoleńska, Warszawa 1993,

Wyd. Instytut Psychologii PAN.

• A. Piekacz, Styl życia a poziom realizacji normatywnych zadań rozwojowych u

gimnazjalistów, Katowice, 2008 (niepubl. rozprawa doktorska) UŚl.

• I. Pospiszyl, Przemoc w szkole, Warszawa 2005.
• J. M. Stanik, Diagnozowanie niedostosowania społecznego i asocjalności, (w:)

Resocjalizacja T.1. (red.:) B. Urban, J. M. Stanik, Warszawa, 2007, PWN

Diagnoza i interwencja w
psychologii sądowej

(30W)

Ćw

Poradnictwo i interwencje psychologiczne w sprawach sądowych

1. Poradnictwo psychologiczne dla rodziców (w RODK- ach) w sprawach o demoralizację
     ich dzieci (nieletnich).
2. Poradnictwo psychologiczne (w RODK-ach) w sprawach o demoralizację nieletnich – w
     stosunku do nieletnich.
3.  Problemy stylu życia nieletnich i funkcjonowania ich mechanizmów obronnych.
    Zagadnienia diagnostyczne i poradnictwo psychologiczne dla nieletnich (w RODK – ach).
4. Mediacje sądowe w sprawach nieletnich.
5. Mediacje sądowe w sprawach karnych.
6. Mediacje i negocjacje w sprawach rozwodowych.
7. Doradztwo i opinio dawstwo psychologiczne w sprawach o adopcje.

• Wiedza i elementarne umiejętności psychologiczne w zakresie poradnictwa

psychologicznego dla rodziców i nieletnich w sprawach o demoralizację.

• Wiedza i umiejętności diagnozowania stylu życia adolescentów ( i nieletnich) oraz

poradnictwo.

• Wiedza i umiejętności diagnozowania mechanizmów obronnych występujących u

nieletnich oraz elementy poradnictwa psychologicznego.

• Wiedza nt. mediacji i negocjacji w sprawach karnych i w sprawach nieletnich.
• Wiedza i elementarne umiejętności w zakresie opiniodawstwa i mediacji w sprawach

rozwodowych.

• Wiedza i elementarne umiejętności doradcze w sprawach o przysposobienie.

Literatura bazowa:

• B. Czarnecka – Dzialuk, D. Wójcik, Mediacja w sprawach nieletnich w świetle teorii i

badań, Warszawa 2001, Wyd. „Typografia”

• A. Piekacz, Styl życia a poziom realizacji normatywnych zadań rozwojowych u

gimnazjalistów, Katowice, 2008 (niepubl. rozprawa doktorska) UŚl.

• H. Grzegołowska – Klarkowska, Mechanizmy obronne osobowości, Warszawa, 1986,

PWN

• H. Przybyła – Basista, Mediacje rodzinne w konflikcie rozwodowym, Katowice 2006,

Wyd. UŚl.

• J. Trepka – Starosta, Rodzaje motywacji do podjęcia decyzji o adopcji a treści

potrzeby sensu życia, Katowice 2003, (niepubl. rozprawa doktorska) UŚl.

• M. Rode, Instytucja mediacji w sprawach karnych osób dorosłych – charakterystyka i

funkcjonowanie (w:) Psychologiczne i interdyscyplinarne problemy w
opiniodawstwie sądowym w sprawach cywilnych, (red.:) J. M. Stanik, Kraków 2009,
Wyd. Impuls.

(15W)

(2 x

15)

Psychologia zeznań świadków oraz wyjaśnień podejrzanych (oskarżonych)
1 x 15 w
1. Świadek w procesie sądowym – wprowadzenie historyczne.
2. Pojęcie świadka w ujęciu prawnym – procesowym
a) świadek – osoba dorosła, świadek w wieku podeszłym
b) świadek chory psychicznie, świadek upośledzony umysłowo a jego zdolność procesowa)
3. Świadek małoletni (dziecko jako świadek)
4. Kryteria oceny zeznań świadków
4.1. Kryteria badawcze: Dokładność, Kompletność, Ostrożność (D, K, O).
4.2. Kryteria procesowe (wiarygodność)
5. Kryteria oceny zeznań świadka  - dziecka
6. Wiarygodność zeznań świadków (pojęcie prawne a ujecie psychologiczne)
7. Sposoby przesłuchań świadków w ujęciu procesowym.
8. Metody przesłuchań świadków w ujęciu psychologicznym: SR, PU, CE, PKW, PP.
9. Rodzaje pytań w przesłuchaniach świadków a efekty zeznań.
10. Rodzaje i przyczyny błędów w zeznaniach.
11. Przesłuchanie powtórne
12. Osobowościowe i sytuacyjne uwarunkowania postrzegania zdarzeń a
      wiarygodność zeznań świadków. Psychologiczne problemy agrawacji; zemsta,

       przekupstwo, szantaż.
13.  Zeznania niewiarygodne: świadek kłamiący, świadek mylący się, świadek
       stronniczy. Sposoby weryfikacji zeznań niewiarygodnych.
14. Psychologiczny warsztat biegłego psychologa w odniesieniu do badania świadków

15. Rola biegłego psychologa w pozaprocesowym (policyjnym) i procesowym (przesłuchanie
     prokuratorskie i sądowe) przesłuchanie małoletniego świadka.
16. Przesłuchanie podejrzanego i oskarżonego.
17. Psychologiczne podstawy interpretacji danych diagnostycznych poligrafu (wykrywanie
       kłamstwa) w przesłuchaniu podejrzanego.

•  Wiedza nt. prawnego statusu świadka.
•  Wiedza nt. procesowych faz przesłuchań świadka.
•  Wiedza i elementarne umiejętności w zakresie metod przesłuchań świadka.
•  Wiedza nt. statusu świadka małoletniego.
•  Wiedza nt. psychologicznych uwarunkowań wiarygodności zeznań świadków.
•  Wiedza i elementarne umiejętności nt. przesłuchań świadka małoletniego w różnych

rolach procesowych.

• Wiedza nt. metod i taktyki przesłuchania podejrzanego i oskarżonego.

Literatura bazowa:

• J. M. Stanik, Wybrane problemy psychologii zeznań świadków (w:) Wybrane

zagadnienia psychologii dla prawników, warszawa 1986, Wyd. Prawnicze.

• J. M. Stanik, Psychologiczne problemy metod przesłuchań świadków, Przegląd

Psychologiczny, 2004, nr 2.

• V. Kwiatkowska – Dorul, Przesłuchanie dziecka, Zakamycze 2001, Wyd. Kantor.
• J. M. Stanik, Przesłuchanie poznawcze (cognitive interview): założenia, procedura,

wyniki, (w:) Psychologiczne i psychiatryczne opiniodawstwo sądowe w ramach
nowych uregulowań prawnych, (red.:) J. M. Stanik, Z. Majchrzyk, Katowice 2001,
Wyd. Anima.

(15W)

(2 x
15)

• Z. Marten, Wstęp do psychologii (Przesłuchanie podejrzanego i oskarżonego),

Katowice 1990, Wyd. UŚl.

• T. Martyniak, Stres przesłuchania, Warszawa 1983.

1 x 15 W

Psychologiczne opinio dawstwo sądowe w sprawach szczególnych (karnych i cywilnych)

1. Psychologiczne opiniodawstwo sądowe w sprawach karnych – osób dorosłych
    (art. 31,148,§ 3,149,150,151 kk)
2. Psychologiczne opinio dawstwo sądowe w sprawach przeciwko rodzinie (art. 207 kk).
3. Psychologiczne opiniodawstwo sądowe w sprawach przeciwko wolności i obyczajowości
    (art. 197, 198, 199, 200, 201 kk).
4. Psychologiczne opiniodawstwo sądowe w sprawach o ubezwłasnowolnienie
   (art. 13 i 16 kc) i w sprawach o zastosowanie środków zabezpieczających (art. 93 – 96 kk).
5. Psychologiczne opiniodawstwo sądowe w sprawach o nieważność oświadczenia woli ) art.
    82 kc) i w sprawach testamentowych (art. 945 kc).
6. Psychologiczne opiniodawstwo sądowe w sprawach rozwodowych.
7.  Psychologiczne opiniodawstwo sądowe w sprawach rodzinno – opiekuńczych.
8.  Psychologiczne opiniodawstwo sądowe w sprawach dotyczących niezdolności do pracy.
9.  Psychologiczne opiniodawstwo sądowe w sprawach powypadkowych.
10.  Psychologiczne opiniodawstwo sądowe w sprawach z zakresu alkoholizmu i narkomani.
11.  Psychologiczne opiniodawstwo sądowe w sprawach wątpliwości co do zdolności osoby
fizycznej do czynności procesowych.

• Nabycie wiedzy z zakresu psychologicznej problematyki merytorycznej stosowanej w

opiniowaniu szczególnych spraw karnych i cywilnych.

Literatura bazowa:

• Zob. zakres literatury do ćwiczeń.

(15W)

Lab.

(2 x
15)

1 x 15 ćw.
Psychologia zeznań świadków i wyjaśnień podejrzanych (oskarżonych)

UWAGA:  Warunkiem zaliczenia ćwiczeń  jest wykonanie przez studenta lub pary (2)
studentów pracy empirycznej z zakresu eksperymentalnej psychologii zeznań świadków.
Temat pracy (w porozumieniem z prowadzącym ćwiczenia) będzie zaczerpnięty z
podręcznika  - „ psychologia zeznań świadków (w ćwiczeniach), (red.:) J. M. Stanik, A.
Roszkowska, Katowice, 2009, Wyd. UŚl.  Może też dotyczyć innej tematyki  - w
uwzględnieniu z prowadzącym ćwiczenia.

1.  Przesłuchanie świadków wg procedury procesowej.
2. Procedura procesowa a psychologiczne metody przesłuchań świadków.
3. Rodzaje zdawanych pytań a efekty zeznań.
4. Psychologiczna specyfika przesłuchań świadka małoletniego (fazy rozwojowe a sposób
     przesłuchania).
5. Świadek małoletni w roli procesowej wobec innych.
6. Świadek małoletni w roli procesowej w sprawach własnych (art. 200 i art. 201 kk).

• Nabycie wiedzy i umiejętności przeprowadzania badań eksperymentalnych z zakresu

psychologii zeznań świadków.

• Nabycie wiedzy psychologicznej nt. metod przesłuchań świadków.
• Nabycie wiedzy psychologicznej nt. wpływu różnych rodzajów pytań na efekty

zeznań.

• Nabycie wiedzy nt. różnych uwarunkowań błędów w zeznaniach świadków).

Literatura bazowa:

Literatura podstawowa  (i dodatkowe opracowania zalecane przez prowadzącego ćwiczenia
– zob.  Wykład „Psychologia zeznań świadków i wyjaśnień podejrzanego (oskarżonego) a
ponadto –

• B. Hołyst, Psychologia kryminalistyczna (przesłuchanie dziecka, Warszawa 2004,

Wyd. Lexis Nexis.

1 x 15 ćw.

Psychologiczne opinio dawstwo sądowe w sprawach szczególnych (karnych i cywilnych)

1. Opiniodawstwo sądowe (wespół z dwoma psychiatrami) w sprawach o poczytalność
     (art. 31 kk).
2. Opiniodawstwo sądowe w sprawach o zabójstwo z afektu (art. 148 § 3kk).
3. Opiniodawstwo sądowe w sprawach o dzieciobójstwo (art. 149 kk).
4. Opiniodawstwo  sądowe w sprawach przeciwko rodzinie (art. 207 kk).
5. Opiniodawstwo sądowe w sprawach o gwałty (art. 197 kk).
6. Opiniodawstwo sądowe w sprawach o pedofilię i kazirodztwo (art. 200 i 201 kk).
7. Opiniodawstwo sądowe w sprawach o przyczynienie się do cudzej śmierci (art. 151 kk).
8. Opiniodawstwo sądowe (wespół z psychiatrą) w sprawach o zastosowanie środków
    zabezpieczających (art. 93 – 96 kc).
9. Opiniodawstwo sądowe (wespół z psychiatrą) w sprawach o ubezwłasnowolnienie
     (art. 13 i 16 kc).
10. Opiniodawstwo sądowe w sprawach rozwodowych (prawne kategorie orzecznicze a
psychologiczne zadania opiniodawcze).
11. Opiniodawstwo sądowe w sprawach rodzinno – opiekuńczych;
11.1. sprawy o zezwolenie na zawarcie małżeństwa przez kobietę, która ukończyła 16 lat;
11.2. sprawy z zakresu stosunków między rodzicami a dziećmi;
11.3. sprawy o przysposobienie;
11.4. sprawy z zakresu opieki nad małoletnimi;
11.5. sprawy kurateli nad małoletnimi.

• Nabycie wiedzy z zakresu problematyki merytorycznej oraz wymagań (umiejętności)

warsztatowych i etycznych w psychologicznym opiniowaniu szczególnych spraw
sądowych.

Literatura bazowa:

• Postępowanie karne i cywilne wobec osób zaburzonych psychicznie, (red.:) J. K.

Gierowski, A. Szymusik, Kraków 1996, wyd. CM. UJ.

• J.K. Gierowski, T. Jaśkiewicz – Obydzińska, M. Najda, Psychologia w postępowaniu

karnym.

• J. M. Stanik Psychologiczne opiniodawstwo sądowe w sprawach o zabójstwo z afektu,

( w:) Wybrane obszary praktyki biegłego sądowego psychologa, (red.:) J. M. Stanik,
Katowice, 1997, Wyd. UŚl.

• J. M. Stanik, Przestępstwo dzieciobójstwa w świetle psychologiczno –

psychiatrycznego opinio dawstwa sądowego, (w:) Psychologia. Badania i Aplikacje
T.5. (red.:) J. M. Stanik, Katowice 2002, Wyd. UŚl.

• D. Rode, Przemoc w rodzinie, Katowice, Wyd. UŚl (w druku).
• T. Gordon, Udział psychologa w opiniowaniu zastosowania (bądź uchylenia) środków

zabezpieczających (art. 93 – 99 kc).

• L. K. Paprzycki, Psychologiczno – neurologiczno – psychiatryczne aspekty

postępowania cywilnego w sprawach o ubezwłasnowolnienie (art. 13 i 16 kc), (w:)
Psychologiczne i interdyscyplinarne problemy w opiniodawstwie sądowym w
sprawach cywilnych. (red.:) J. M. Stanik, Kraków 2009, Wyd. Impuls.

• Z. Marten, Wstęp do psychologii, Katowice 1990, Wyd. UŚl. (ss. 241 – 264).
• J. M. Stanik, Psychologiczne opinio dawstwo sądowe w sprawach rodzinno –

opiekuńczych (w:) M. J. Lubelski, J. M. Stanik, L. Tyszkiewicz, Wybrane zagadnienia
psychologii dla prawników, Warszawa 1986, Wyd. Prawnicze.

• J. M. Stanik, Prawne i psychologiczne przesłanki opinio dawstwa psychologicznego w

sprawach o nieważność oświadczenia woli (art. 82 kc) i (w:) Psychologiczne i
interdyscyplinarne problemy w opinio dawstwie sadowym w sprawach cywilnych.
(red.:) J. M. Stanik, Kraków 2009, Wyd. Impuls.

• R. Cibor, Motywacja do leczenia odwykowego jako przedmiot opinio dawstwa

psychologicznego, (w:) Psychologiczne i interdyscyplinarne problemy w opinio

dawstwie sadowym w sprawach cywilnych. (red.:) J. M. Stanik, Kraków 2009, Wyd.
Impuls.

• J. M. Stanik, Ekspertyza psychologiczna w sprawach z zakresu ubezpieczeń

społecznych, (w:) M. J. Lubeski, J. M. Stanik, L. Tyszkiewicz, Wybrane zagadnienia
psychologii dla prawników, Warszawa 1986, Wyd. Prawnicze.

• J. M. Stanik, D. Rode, K. Gocman, Opiniodawstwo sądowo – psychologiczne w

sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (w:) Psychologiczne i interdyscyplinarne
problemy w opiniodawstwie sądowym w sprawach cywilnych. (red.:) J. M. Stanik,
Kraków 2009, Wyd. Impuls.

Promocja - profilaktyka -
korekcja

(30W)

Ćw.

Psychologia resocjalizacyjna

1. Pojecie i cele resocjalizacji.
2. Rola i zadania psychologa w zakładzie resocjalizacyjnym.
2.1. Rola diagnosty.
2.2. Rola doradcy.
2.3. Role psychokorekcyjne.
2.4. Rola w ocenianiu efektów resocjalizacyjnych.
3. Zasady organizacyjno- penitencjarne Zakładu Karnego.
4. Deprywacyjny charakter Zakładu Karnego.
5. Socjopsychologiczne zasady organizacji społeczności zamkniętego zakładu
resocjalizacyjnego.
6. Przejawy podkultury przestępczej z zakładzie resocjalizacyjnym.
7. Główne kierunki oddziaływań resocjalizacyjnych a rola i zadania psychologa.

• Uzyskanie wiedzy z zakresu działalności resocjalizacyjnej z zakładach zamkniętych.

Uzyskanie wiedzy nt. roli i zadań psychologa w zakładzie poprawczym i w zakładzie
karnym.

Literatura bazowa:

• J. M. Stanik, Psychologiczne aspekty działalności resocjalizacyjnej (w:) . J. Lubelski,

J. M. Stanik, L. Tyszkiewicz, Wybrane zagadnienia psychologii dla prawników,
Warszawa 1986, Wyd. Prawnicze.

• J. M. Stanik, Wybrane zagadnienia psychologii dla prawników, Warszawa 1986, Wyd.

Prawnicze.

• A. Lewicki, L. Paryzek, B. Waligóra, Podstawy psychologii penitencjarnej (w:)

Psychologia kliniczna, (red.:) A. Lewicki, Warszawa 1978, PAN.

•  M. Ciosek, Psychologia sądowa i penitencjarna, Warszawa 2001, Wyd. Prawnicze.
•  H. Machel, Wprowadzenie do pedagogiki penitencjarnej, Gdańsk 1994, Wyd. UG.
•  B. Urban, J. M. Stanik (red.:) Resocjalizacja T.1, R.6, Warszawa 2007, PWN.
•  J.M. Stanik, Psychologiczne problemy :drugiego życia” w warunkach dyscyplinarnej

izolacji, (w:) Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego, „Prace psychologiczne”, nr 8,
Katowice 1976, Wyd. UŚl.

• M. Szaszkiewicz, Tajemnice grypserki, Kraków 1997, Wyd. Instytut Ekspertyz

Sądowych.

• H. Sęk, A. Brzezińska, Podstawy pomocy psychologicznej (w:) Psychologia, (red.:)
• J. Strelau, D. Doliński, Gdańsk 2008, GWP.

(30W)

Lab.

Psychologiczne problemy profilaktyki społecznej
1. Pojecie i rodzaje profilaktyki społecznej.
2. Wczesna profilaktyka społeczna na terenie szkoły podstawowej i gimnazjum
3. Metody i formy oddziaływań profilaktycznych.
4. Środki probacyjne.
5. Psychologiczne problemy kurateli sądowej.

Zdobycie wiadomości na temat psychologicznej problematyki profilaktyki społecznej

• Typy profilaktyki społecznej 1,2,3,
• Metod oddziaływań profilaktycznych

• Pomiaru rezultatów profilaktyki społecznej
• Roli i form wykonania środków probacyjnych.

Literatura bazowa:

• J. M. Stanik, Psychologiczno – pedagogiczne przesłanki systemu zintegrowanej

profilaktyki społecznej w środowisku lokalnym, Chowanna 1990, nr 3 -4 .

• J. M. Stanik, Proces kryminogrnezy a perspektywy i możliwości profilaktyki

społecznej w środowisku lokalnym(w:) Psychospołeczne uwarunkowania i
mechanizmy kryminogenezy, (red.:) J. M. Stanik, Warszawa 2007, Wyd. WSP. TWP

•  I. Pospiszyl, Patologie społeczne, Warszawa 2008, PWN.
•  M. Szpringer, Profilaktyka społeczna, Kielce 2004, Wyd. Akademii Świętokrzyskiej.
•  A. Bałandynowicz, Profilaktyka i środki probacyjne w praktyce resocjalizacyjnej (w:)

Resocjalizacja T.1. (red.:) B. Urban, J.M. Stanik, Warszawa 2007, PWN.

• J.M. Stanik, Problemy profilaktyki oraz interwencji społecznej i prawnej wobec

zjawisk paraprzestępczych i przestępczych, Warszawa 2007, Wyd. WSP.TWP.