Podstawy ekonomii 1 [tryb zgodności]

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

dr Konstanty Owczarek

Podstawy

Ekonomii

cz. 1

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Treści kształcenia

1. Ekonomia jako nauka społeczna.

2. Popyt i jego determinanty

3. Podaż, krzywa popytu, krzywa podaży.

4. Cena równowagi.

5. Rynek i państwo.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Literatura

1. D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, Ekonomia, tom 1,

Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, 1994

2. D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, Mikroekonomia, Polskie

Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1997, (wydanie II
zmienione)

H. R. Varian, Mikroekonomia. Kurs średni – ujęcie

nowoczesne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2005

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Forma zaliczenia

1. Obecność (30%)
2. Zaliczenie arkusza zadań (70%)

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Komunikacja

ZP1s1

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Cel zajęć

1. Powstanie i rozwój ekonomii.
2. Analiza zjawisk gospodarczych.
3. Podstawowe problemy ekonomii.
4. Alternatywy technologiczne dostępne dla

społeczeństwa.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Powstanie i rozwój

ekonomii

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Co to jest ekonomia?

Ekonomia jest nauką o tym, jak jednostka i

społeczeństwo decydują o wykorzystaniu

zasobów (wszystkich, gdyż wszystkie zasoby

mają alternatywne zastosowanie i z definicji są w

niedoborze) – które mogą mieć także inne,

alternatywne, zastosowania – w celu wytwarzania

różnych dóbr i rozdzielania ich na konsumpcję

obecną lub przyszłą, pomiędzy różne osoby i

różne grupy w społeczeństwie.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Początki

Termin ekonomia pochodzi z greckiego οίκος

(oikos) – dom i νοµος (nomos) – prawo, reguła.

Pierwszy raz pojawia się u Ksenofonta, (taki tytuł

nosi jedno z jego dzieł). Starożytni przez to słowo

rozumieli zasady prowadzenia gospodarstwa

domowego. Inna szkoła mówi, że słowo ekonomia

jest połączeniem słów oikos - dom, gospodarstwo

domowe i nomeus - człowiek, który zarządza,

przydziela. Czasownik oikonomeo oznacza więc

kierowanie domem. Ksenofont rozumiał

oikonomikos jako kierowanie gospodarstwem

domowym.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Ekonomia jako nauka

Narodziny ekonomii wiążą się ściśle z

powstaniem gospodarki kapitalistycznej.

Wcześniej badania zjawisk gospodarczych

były prowadzone na marginesie innych

dziedzin (filozofii, geografii, prawa,

teologii itp.), a stosunkowo prosty

charakter zjawisk gospodarczych oraz

dość powolne tempo ich zmian nie

wymagały obiektywnej, naukowej

interpretacji.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Trochę historii

Prekursorami ekonomii politycznej są

angielscy i francuscy ekonomiści przełomu

XVII i XVIII w.: William Petty (1623 — 1687)

działający w Anglii i Francuz Piotr

Boisquillebert (1646—1711).

Zasługą W. Petty'ego jest przeniesienie na

grunt rodzącej się ekonomii metody badań

zaczerpniętej z nauk przyrodniczych i

wskazanie, że zjawiskami gospodarczymi

rządzą obiektywne prawidłowości.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Trochę historii

Trochę historii (1)

(1)

Jedną z pierwszych prób szerszego

spojrzenia na system gospodarczy jest

praca twórcy kierunku fizjokratycznego w

ekonomii, Francuza Franciszka Quesnaya

(1694 — 1774), w postaci Tablicy

ekonomicznej, w której zostały ukazane

podstawowe powiązania w systemie

ekonomicznym.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Fizjokratyzm

1. Fizjokraci akcentowali znaczenie pracy i rolnictwa jako

jedynych źródeł bogactwa.

2. Podstawowe miejsce w teorii fizjokratów ma koncepcja

pracy produkcyjnej i produktu dodatkowego. Uważali
oni, że produkcyjną pracą (tj. tworzącą nową wartość)
jest jedynie praca w rolnictwie, bo tam powstaje tzw.
produkt dodatkowy, czyli nadwyżka wytworzonej
wartości ponad koszty produkcji.

3. Produkcyjne są jednak tylko gospodarstwa nowoczesne,

typu kapitalistycznego, bo nastawione na rynek -
stosują nowe metody produkcji.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Tablica ekonomiczna Quesnaya

1. Podstawowym dobrem produkcyjnym była ziemia, a

rolnictwo to siła w rozwoju społeczeństwa. Porządkiem
natury była : własność, wolność, poszanowanie pracy.

2. Były trzy grupy:

•

klasa właścicieli ziemskich - świeccy i duchowni -
wydzierżawiają posiadaną ziemię rolnikom
dzierżawcom za co otrzymują czynsz dzierżawny.

•

klasa produkcyjna (rolnictwo)- tylko ona pomnaża
wartość produkcji, tworzy produkt czysty,

•

klasa jałowa (przemysłowcy, rzemieślnicy, kupcy)-
nie wytwarza nowej wartości, przynosi jedynie
równowartość zużytych środków konsumpcji.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Trochę historii

Trochę historii (2)

(2)

Adam Smith (1723-1790) opublikował w

1776r. Badania nad naturą i przyczynami

bogactwa narodów.

1. Bogactwo narodów jest uważane za pierwszą

próbę naukowej analizy zjawisk ekonomicznych, a
data jego wydania jest umownie przyjmowana za datę
narodzin współczesnej ekonomii.

2. Jest też pierwszym uporządkowanym zbiorem

argumentów na rzecz wolnego rynku.

3. Poglądy w niej zaprezentowane stworzyły

fundamenty liberalizmu gospodarczego i stanowią do
dziś ważny punkt odniesienia współczesnych teorii
ekonomicznych.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Wartość użytkowa a wartość wymienna wg A. Smith’a

1. Wartość danego dobra może być rozumiana jako jego

użyteczność dla właściciela (wartość użytkowa) lub
ilość innych dóbr jakie właściciel może za nie nabyć
(wartość wymienna).

2. W swoim dziele przyjmuje trzy główne mierniki

wartości: metale szlachetne złoto i srebro, zboże oraz
ludzką pracę.

3. Metale szlachetne mają być najlepszym miernikiem w

krótkim okresie (do kilku lat), zboże natomiast w
długim okresie (kilkadziesiąt, kilkaset lat).

4. Miernikiem wartości, który najbardziej ceni jest ilość

ludzkiej pracy, którą można nabyć za dane dobro.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Krytykę kapitalizmu w imieniu rosnącego w

siłę proletariatu podjęli myśliciele związani

z ideologią tej klasy - Karol Marks (1818-

1883) oraz Fryderyk Engels (1820 — 1895).

Sformułowali oni doktrynę społeczno-

ekonomiczną, nazwaną później od

nazwiska głównego jej twórcy marksizmem.

Różnicowanie się teorii ekonomicznych

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Marksizm

1. Według Marksa kapitalistyczne stosunki produkcji

rozwinęły się w Europie, gdy praca sama stała się dobrem –
gdy chłopi uzyskali możliwość sprzedaży swojej siły
roboczej i zostali zmuszeni do jej sprzedaży, bo nie
posiadali już własnej ziemi ani narzędzi produkcji.

2. Ludzie sprzedają swoją siłę roboczą, gdy akceptują

wynagrodzenie za to co produkują w danym okresie (czyli –
nie sprzedają wytworów pracy, ale samą pracę). W zamian
za siłę roboczą otrzymują pieniądze, pozwalające im
przeżyć.

3. Tych, którzy są zmuszeni sprzedawać własną siłę roboczą,

by przeżyć Marks nazwał "proletariuszami", a tych, którzy
kupują siłę roboczą – "kapitalistami" lub "burżuazją".

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Marksizm (1)

1. Marks odróżniał kapitalistów od handlarzy.

2. Handlarze kupują dobra na jednym rynku i sprzedają na

innym. Ponieważ prawo popytu i podaży działa tylko w
obrębie jednego rynku, częstokroć występuje różnica
wartości tego samego dobra na różnych rynkach i handlarze
starają się wykorzystywać te różnice.

3. Kapitaliści natomiast wykorzystują różnice między wartością

siły roboczej, a wartościami innych dóbr na jednym rynku.

4. Zdaniem Marksa w każdym przemyśle, który się rozwija,

wartość siły roboczej jest niższa niż wartość
wyprodukowanych przez nią dóbr i nazwał tę
różnicę wartością dodatkową. To właśnie wartość dodatkowa
jest źródłem zysku kapitalisty.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Główne nurty współczesnej ekonomii

Pod wpływem wyzwań, jakie zrodził wielki kryzys

ekonomiczny lat 1929 — 1933, nastąpiło

przywracanie proporcji między badaniami o

charakterze mikro- i makroekonomicznym.

Rozwijająca się szybko od lat siedemdziesiątych

XIX w. mikroekonomia nie była w stanie

odpowiedzieć na szereg pytań i rozwiązać

problemów, które stwarza funkcjonowanie

gospodarki jako całości. Nie mogła ona w sposób

właściwy podjąć zagadnień wahań dochodu

narodowego, bezrobocia i inflacji.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

John Maynard Keynes (1883-1946) w

pracy Ogólna teoria zatrudnienia,

procentu i pieniądza, opublikowanej w

1936 r., zawarł teoretyczne podstawy

interwencjonizmu państwowego oraz

podkreślił rolę i znaczenie analiz

makroekonomicznych. Do dorobku

teoretycznego Keynesa nawiązuje wielu

współczesnych ekonomistów, formułując

ważny nurt współczesnej ekonomii,

zwany keynesizmem.

John Maynard Keynes

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

1. Wpływ Keynesa na współczesny świat jest

wielokrotnie większy niż Adama Smitha.

2. Keynes całkowicie odwrócił myślenie o roli

państwa w gospodarce. Zamiast roli prawodawczej
(jak chciał Smith) widział aktywną rolę państwa,
nie tyko jako regulatora, ale także jako uczestnika
gry rynkowej.

3. Keynes przeciwstawiał się zachwytowi

klasycznych ekonomistów co do nieomylności
wolnego rynku.

John Maynard Keynes (1)

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Pomysły Keynesa na pobudzenie konsumpcji

1. Progresja podatkowa

2. Pozytywna inflacja

3. Szkodliwość oszczędności

4. Życie na kredyt

5. Kreacja pieniądza zamiast standardu złota

6. Deficyt budżetowy jest dobry

7. Roboty publiczne sposobem na bezrobocie

8. Państwowe inwestycje lepsze od prywatnych

9. Termin przydatności pieniądza

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Progresja podatkowa

1. Keynes zauważył, że ludzie bogatsi nie wydają całego

swojego dochodu, a ludzie biedniejsi tak (jeżeli ktoś
zarabia tysiąc złotych, o wiele ciężej jest mu cokolwiek
zaoszczędzić, niż gdyby zarabiał dziesięć tysięcy.

2. Keynesowi chodziło o to, żeby ludzie jak najwięcej

konsumowali, a nie oszczędzali. Środkiem do tego jest
progresja podatkowa oraz podatek spadkowy. Dzięki temu
osoby osiągające wyższy dochód zapłacą większą część
państwu, które od razu wyda pieniądze lub przekaże je dla
biedniejszych, zwiększając konsumpcję.

3. Zdaniem Keynesa gdy konsumpcja się zwiększy to i bogaci

odczują jakiś tego skutek (np. biedni kupią ich produkty).

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Pozytywna inflacja

1. Keynes uważał, że oczekiwany wzrost cen pobudza ludzi

do konsumpcji a przedsiębiorstwa do inwestycji (spadek
bezrobocia). Ludzie po prostu będą chcieli jak
najszybciej wydać swoje pieniądze, bojąc się, że w
późniejszym czasie kupią mniejszą ilość produktów i
usług.

2. Środkiem, dzięki któremu można osiągnąć oczekiwaną

inflację, jest polityka niskich stóp procentowych. Rządy
wielu państw stosowały ją w latach 60. ubiegłego wieku.
Praktyka ukazała, że zamiast malejącego bezrobocia
wystąpiło tzw. zjawisko stagflacji, czyli wysoka
dwucyfrowa inflacja i dwucyfrowy wskaźnik bezrobocia.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Szkodliwość oszczędności

1. Konsumpcja była dla Keynesa czymś najważniejszym a

oszczędności uznał za hamulec wzrostu gospodarczego.
Rozprawił się z poglądem klasycznych ekonomistów, że
suma oszczędności równa się sumie inwestycji w kraju.

2. Uważał, że na zaspokojenie popytu na inwestycje

wystarczą oszczędności przedsiębiorstw i instytucji, a
państwo powinno prowadzić taką politykę fiskalną, by
skłaniać ludzi do konsumpcji i zniechęcać do oszczędzania.

3. Ten pogląd posłużył wielu rządom na świecie do

wprowadzenia podatku karzącego oszczędzających (w
Polsce podatek Belki).

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Życie na kredyt

1. Jeżeli konsumpcja jest czymś najważniejszym, a

oszczędności hamują wzrost gospodarczy to idealną
techniką pobudzającą gospodarkę wydaje się życie
na kredyt. Służyć temu mają niskie stopy
procentowe (kredyt będzie dostępny dla
wszystkich).

2. Ustalanie stóp procentowych trzeba najpierw oddać

pod kontrolę państwa, gdyż na wolnym rynku stopy
procentowe mają tendencję do bycia na wysokim
poziomie zachęcającym do akumulacji kapitału, a
nie kredytowania gospodarki.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Kreacja pieniądza zamiast standardu złota

1. Żeby banki mogły pożyczyć każdą ilość pieniądza, bez

zamartwiania się o poziom oszczędności, musiano najpierw
pozbyć się standardu złota.

2. Keynes poświęcił całe swoje życie i publicystykę na

rozprawienie się ze standardem złota (w 1925 r. Minister
Skarbu, Winston Churchill, doprowadził do pełnej
wymienialności funta na złoto).

3. Keynes był przeciwnikiem poglądu szkoły austriackiej o

tzw. „prawdziwych oszczędnościach”. Kreacja pieniądza
miała być panaceum na: 1. zwiększenie produkcji, 2.
zwiększenia wartości produktów (wzrost cen), 3.
zwiększenie płac (które były odpowiedzią na wzrost cen).

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Deficyt budżetowy jest dobry

1. Rządy mogą żyć na kredyt poprzez wydawanie

większych ilości pieniędzy, niż ściągają z
podatków.

2. Oszczędne budżety (bez deficytu) Keynes

uważał za tłumiące konsumpcję.

3. Państwo dzięki możliwościom kredytowym

może być jednym z czynników pobudzających
gospodarkę (szczególnie w trakcie spowolnienia
gospodarczego, gdy deficyt budżetowy wg
Keynesa powinien rosnąć).

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Roboty publiczne sposobem na bezrobocie

1. Według Keynesa, w trakcie spowolnienia gospodarczego

państwo powinno przejąć kontrolę nad zatrudnianiem
ludzi, skoro prywatne instytucje tego nie robią.

2. Najlepszym rozwiązaniem są tutaj roboty publiczne.

Keynes uważał, że nawet zatrudnienie części ludzi do
kopania dołów – a drugiej części do ich zasypywania –
będzie miało pozytywny skutek dla gospodarki, gdyż ci
ludzie otrzymają płacę, którą wydadzą na konsumpcję,
pobudzając gospodarkę. Gdy ta się ożywi, ludzie ci
znajdą lepszą pracę.

3. Pogląd ten posłużył Rooseveltowi między innymi do

prowadzenia wielu inwestycji państwowych w latach 30.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Państwowe inwestycje lepsze od prywatnych

1. Keynes uważał, że państwowe inwestycje mogą

być znacznie lepsze od prywatnych.

2. Wiele nietrafionych inwestycji było wynikiem

tego, że prywatne jednostki: „nie znają się na
rzeczy lub oddają się spekulacji”.

3. Natomiast państwowe instytucje mogą, nie

kierując się tylko żądzą zysku, dzięki
posiadanym informacjom, skierować strumień
inwestycji w takim kierunku, by zwiększać
zatrudnienie i konsumpcję.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Termin przydatności pieniądza

1. Keynes był tak ogarnięty manią zachęcania ludzi

do konsumpcji, że nawet rozważał wprowadzenie
miesięcznego terminu przydatności pieniądza.

2. Wydrukowana na banknocie data powodowałaby,

że ludzie chcąc zachować nominalną wartość
swoich banknotów, musieliby ich w tym czasie
użyć. Przedłużenie daty ważności o kolejny
miesiąc miałoby kosztować utratę 5% wartości
pieniądza.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Najnowszym i najbardziej popularnym

kierunkiem, alternatywnym do

keynesizmu, jest szkoła monetarystyczna z

Chicago, której głównym przedstawicielem

był Milton Friedman (1912-2008).

Akcentuje ona konieczność odejścia od

zbyt szerokiej ingerencji państwa w życie
gospodarcze i społeczne oraz regulowanie

gospodarki za pomocą „zdrowego"

pieniądza.

Główne nurty współczesnej ekonomii

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Friedman

Milton Friedman laureat nagrody Nobla w

dziedzinie ekonomii w 1976 roku. Zdecydowany

obrońca i propagator wolnego rynku. W

książce Kapitalizm i Wolność proponował

minimalizację roli rządu w gospodarce

wolnorynkowej, w celu zapewnienia politycznej

stabilności i wolności. Jego książka Wolny

wybór odegrała wielką rolę w kształtowaniu

postaw antysocjalistycznych.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Friedman (1)

1. Uznał podaż pieniądza za główny czynnik

wpływający na poziom produktu narodowego
brutto, przypisując inflacji jedynie rolę
zjawiska pieniężnego; zalecał zwiększanie
podaży pieniądza w tempie odpowiadającym
wzrostowi produktu narodowego brutto, co miało
zapewnić stabilizację gospodarczą.

2. Interwencjonizmowi państwa w gospodarkę

przeciwstawiał system gospodarki rynkowej
opartej na własności prywatnej, wolnej
konkurencji i indywidualnej przedsiębiorczości.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Friedman (2)

1. Atakował politykę fiskalną państwa, a szczególnie wysokie

wydatki na cele socjalne, zasiłki dla bezrobotnych i
ubezpieczenia społeczne, które pociągają za sobą wysokie
podatki ograniczające działalność przedsiębiorstw i
hamujące procesy wzrostu gospodarczego.

2. Uznał, że ekonomiczne funkcje państwa powinny być

ograniczone, a jego działalność winna się koncentrować na
zapewnieniu zewnętrznego bezpieczeństwa państwa oraz
na stworzeniu mechanizmu rynkowego.

3. Proponował wprowadzenie zasady wolnego handlu

międzynarodowego oraz odchodzenie od polityki
protekcjonizmu celnego.

4. Był ostrym krytykiem doktryny Keynesa.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Główne nurty ekonomiczne

Współczesne spory teoretyków

ekonomii toczą się wokół

następujących dylematów: w jakim

stopniu państwo, a w jakim

samoczynne mechanizmy rynkowe

regulują gospodarkę, czy instrumenty

regulacji mogą być dobierane

dowolnie, czy też są ściśle określone i

wyselekcjonowane.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Mapa głównych nurtów ekonomicznych

Jeśli na osi poziomej

odłożymy udziały państwa i

rynku w regulacjach

gospodarczych, a na osi

pionowej stosowane środki,

od szerokiego i dowolnego

stosowania do ściśle

wyselekcjonowanych, np.

tylko środki monetarne,

powstanie mapa obrazująca

usytuowanie głównych

nurtów współczesnej teorii

ekonomii.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Ekonomia polska

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 r.

powstają nowe warunki instytucjonalne do jej

rozwoju, szczególnie dzięki powstaniu ośrodków

akademickich, instytutów badawczych oraz możliwości

konfrontowania teorii z praktyką gospodarczą.

Ukształtowały się silne szkoły teoretyczne w

Warszawie, Krakowie i Poznaniu. W 1929 r. został

utworzony przez Edwarda Lipińskiego (1888 — 1986)

Instytut Badania Koniunktur Gospodarczych i Cen.

Pracujący w nim Michał Kalecki (1899 — 1970),

niezależnie od Keynesa, opracował teorię zawierającą

szereg elementów keynesowskich.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

W latach tzw. realnego socjalizmu brak pluralizmu

w ekonomii doprowadził do jednostronności badań

i zahamowania w pewnym stopniu rozwoju

teoretycznego myślenia ekonomicznego w Polsce.

Dominowały problemy bieżącej polityki

ekonomicznej, ale prowadzone prace nad różnymi

wersjami programów reform gospodarczych

sprzyjały konfrontacji różnych poglądów

ekonomicznych, które zaowocowały koncepcjami

programów gospodarczych w latach

dziewięćdziesiątych.

Ekonomia polska

Ekonomia polska (1)

(1)

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Definicje (1)

1. Ekonomia jest to badanie działań człowieka, dotyczących

produkcji oraz wymiany między ludźmi.

2. Ekonomia jest nauką o dokonywaniu wyborów. Bada, w jaki sposób

ludzie dobierają rzadkie albo ograniczone zasoby wytwórcze
(ziemia, praca, wyposażenie, wiedza techniczna), aby produkować
z nich różne dobra (jak na przykład zboże, wołowinę, płaszcze,
koncerty, drogi, rakiety odrzutowe) i jak decydują o rozdziale tych
dóbr między konsumujących je członków społeczeństwa.

3. Ekonomia to nauka o tym, w jaki sposób istoty ludzkie organizują

działania w sferze konsumpcji i produkcji.

4. Ekonomia jest nauką o pieniądzu, stopie procentowej, kapitale i

bogactwie.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Definicje (2)

Ekonomia jest nauką o tym, jak jednostki

i społeczeństwo decydują o

wykorzystaniu rzadkich zasobów - które

mogą mieć także inne, alternatywne,

zastosowania - w celu wytwarzania

różnych dóbr i rozdzielania ich na

konsumpcję, obecną lub przyszłą,

pomiędzy różne osoby i różne grupy w

społeczeństwie.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Definicje (3)

Economics is what economists

do.

(Ekonomia jest tym czym

zajmują się ekonomiści)

Jacob Viner

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Prawa ekonomiczne

•

to wykryte i opisane ogólne prawidłowości
rządzące procesami gospodarczymi;

•

mogą działać tylko w ściśle określonych
warunkach (np. prawo popytu i podaży);

•

mogą mieć charakter uniwersalny (np. prawo
malejących przychodów);

•

mają charakter prawidłowości typu
statystycznego;

•

działają obiektywnie.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Przedmiot ekonomii

•

Przedmiotem zainteresowań ekonomii jest gospodarowanie

– działalność gospodarcza człowieka.

•

Istotnym warunkiem gospodarowania jest ograniczoność

zasobów gospodarczych.

•

Zasoby gospodarcze obejmują:

–

zasoby ludzkie wraz z wiedzą i praktycznymi

umiejętnościami ludzi,

–

zasoby naturalne (ziemia wraz z jej bogactwami, woda,

powietrze),

–

zasoby będące wynikiem wcześniejszej działalności

człowieka (przetworzone półprodukty, narzędzia,

maszyny i urządzenia, budynki i hale fabryczne,

żywność, odzież, mieszkania, środki transportu, środki

finansowe).

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Ekonomia pokazuje:

•

W jaki sposób ludzie korzystają z ograniczonych
zasobów

•

Jak ich używają do prowadzenia działalności
gospodarczej

•

Jak je rozdzielają między różne, konkurencyjne wobec
siebie zastosowania

•

Czym się kierują dokonując wyborów

•

Czy wykorzystanie ograniczonych zasobów jest
efektywne, czy też nie

•

Analizuje czynniki od których zależy efektywność.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

•

wymagają efektywnego gospodarowania ograniczonymi
zasobami

•

Efektywność – to najbardziej skuteczne zastosowania
zasobów społeczeństwa w procesie zaspokajania braków i
potrzeb ludzi.

•

Gospodarka wytwarza efektywnie, gdy nie może
zwiększyć ekonomicznego dobrobytu jednostki, nie
pogarszając sytuacji kogoś innego.

•

Istota ekonomii jako nauki:

•

uznanie realności niedoboru,

•

ocena, jak zorganizować społeczeństwo, aby umożliwić
najefektywniejsze wykorzystanie zasobów.

Nieograniczone potrzeby społeczeństwa

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Funkcje ekonomii

•

Funkcja poznawcza

–

dostarcza wiedzy o zjawisku i procesach
gospodarczych,

–

o rządzących nimi prawidłowościach oraz

–

o ich przyczynach i skutkach,

–

odsłania panujące w danej gospodarce mechanizmy
rozwiązywania podstawowych problemów społeczno
– gospodarczych:

–

co, jak i dla kogo produkować..

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Funkcje ekonomii c.d.

•

Funkcja aplikacyjna – ustalenia i wynikające z
nich wnioski dostarczają wskazówek
przydatnych w działalności:

–

gospodarstw domowych,

–

przedsiębiorstw,

–

państwa (w tym rządu),

–

związków zawodowych.

•

Wskazówki ułatwiają podejmowanie decyzji i
oddziaływanie na przebieg procesów
gospodarczych.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Ekonomia:

•

bada procesy produkcji, podziału
(dystrybucji), wymiany i konsumpcji
zaspokajania ludzkich potrzeb.

•

Potrzeby ludzkie mają charakter
społeczny.

•

Wyróżniamy potrzeby:

–

indywidualne i zbiorowe.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Ograniczoność zasobów a ekonomia.

•

Ekonomia: bada zjawisko ograniczoności zasobów,
analizuje kwestie wyboru.

•

Ograniczoność odnosi się do sytuacji, w której
dostępne środki nie są w danej chwili
wystarczające do zaspokojenia potrzeb.

•

Powoduje to konieczność dokonania wyboru,
które z nich mają być zaspokojone i w jakim
stopniu.

•

Każda społeczna czy indywidualna sytuacja, która
wymaga jakiegoś rodzaju wyboru ma swój
ekonomiczny aspekt.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Społeczeństwo:

•

ma określoną wielkość i posiada pewne
zdolności; dostępny jest też pewien
poziom technologii i wyposażenia
kapitałowego oraz wolna przestrzeń.

•

Jednostka może mieć więcej czegoś, ale
musi mieć czegoś innego mniej, albo ktoś
inny musi być tego pozbawiony.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Dostępne zasoby implikują wybory:

•

Jak należy je wykorzystywać.;

•

Które dobra i w jakich ilościach mają być.
produkowane;

•

Jak rozdzielona będzie wytwarzana produkcja między
poszczególne jednostki danego społeczeństwa.

•

Na tle ograniczoności zasobów powstają zagadnienia
ekonomiczne dotyczące: alokacji zasobów, podziału
dochodów, wzrostu gospodarczego, utrzymania
pełnego zatrudnienia.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Środki zaspokojenia ludzkich potrzeb można podzielić na:

•

Materialne – obejmują naturalne zasoby
przyrody oraz rzeczy będące wynikiem
działalności człowieka.

•

Niematerialne – przekazywanie wiedzy i
informacji, dostarczanie rozrywek oraz
porady lekarskie i prawne (usługi
niematerialne).

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Potrzeby ludzkie są zaspokajane przez:

•

Produkcję – działalność ludzka polegająca na
wytwarzaniu różnych środków niezbędnych do
zaspokojenia potrzeb ludzkich.

•

Produkty – otrzymywane na skutek produkcji
(zalicza się także usługi).

•

Dobra wolne – nie są wynikiem produkcji.
Występują w przyrodzie w postaci nadającej się
do zaspokojenia określonej potrzeby ludzkiej
(np. powietrze). Wymagają racjonalnego ich
wykorzystania.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Czynniki produkcji:

•

Praca – zespół świadomych i celowych czynności
człowieka oddziałujących na otaczającą go
przyrodę i przekształcającego go.

•

Ziemia – obejmuje szeroko rozumiane zasoby
naturalne oraz wszelkie zawarte w niej
bogactwa naturalne, drogi, lasy, wodę.

•

Kapitał – obejmuje potrzebne do prowadzenia
działalności gospodarczej budynki, maszyny,
środki transportu, narzędzia, surowce i zapasy
produktów (kapitał fizyczny) oraz różnego typu
środki finansowe (kapitał finansowy).

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

W procesie gospodarowania podmiotem

działalności są ludzie.

•

Podmiot gospodarczy (gospodarujący) – każdy
aktywny uczestnik procesu gospodarowania.

•

Podstawowymi podmiotami gospodarczymi są
przedsiębiorstwa.

•

Przedsiębiorstwo to ludzie lub grupy ludzi
dysponującymi określonymi środkami
niezbędnymi do regularnego prowadzenia
działalności gospodarczej w sferze produkcji,
obrotu towarowego lub usług.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

•

Gospodarstwo domowe jest również podmiotem
gospodarczym.

•

Pełni jednocześnie funkcje konsumpcyjne oraz
produkcyjne polegające na zdobywaniu dochodu.

•

Państwo również zaliczane jest do podmiotów
gospodarujących.

•

Podmioty gospodarcze podejmują określone
decyzje gospodarcze.

Podmioty gospodarcze

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Działy ekonomii

Tradycyjnie ekonomię dzieli się na

mikroekonomię, która zajmuje się

zachowaniem indywidualnego

konsumenta, przedsiębiorcy, handlowca,

rolnika oraz na makroekonomię, która
skupia swoją uwagę na badaniu takich

wielkości jak całkowity dochód gospodarki,

odsetek osób zatrudnionych, przepływ

kapitału.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Działy ekonomii (1)

Uwzględniając oddziaływanie handlu

zagranicznego i wzajemne powiązania

gospodarcze na świecie, wyróżnia się ż

dodatkowo, jako działy ekonomii,

międzynarodowe stosunki gospodarcze –

zajmujące się uwzględnieniem wpływu

międzynarodowej wymiany handlowej na

gospodarkę państwa oraz gospodarkę światową

– dział ekonomii zajmujący się gospodarką

całego świata jako jednego organizmu.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Pomiar zjawisk

Makroekonomia bada zachowania
gospodarki traktowanej jako całość -
ogólne całościowe ruchy cen, produkcji
czy zatrudnienia.

Mikroekonomia, zaś, w pewnym sensie,
ogląda gospodarkę przez mikroskop,
badając zachowania poszczególnych
molekuł gospodarki - przedsiębiorstw lub
gospodarstw domowych.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Mikroekonomia:

•

Bada poszczególne elementy tworzące
gospodarkę: gospodarstwa domowe, sektory i
gałęzie (branże) gospodarki, rynki określonych
produktów i usług itp.

•

Analizuje sposób działania oraz zachowania się
na rynku poszczególnych producentów i
konsumentów, sprzedawców i nabywców.

•

Bada czynniki wpływające na kształtowanie się
wielkości produkcji oraz podaży poszczególnych
produktów i usług, rozmiaru popytu na nie oraz
wysokości ich cen.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Teoria mikroekonomii analizuje problemy związane z:

•

wyborem przez konsumentów poziomu
konsumpcji, oszczędności i podaży pracy;

•

wyborem przez przedsiębiorstwa
kierujące się motywem maksymalizacji
zysku, poziomu produkcji i popytu na
czynniki produkcji;

•

wykorzystaniem mechanizmu cenowego z
punktu widzenia decentralizacji procesu
alokacji zasobów.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Mikroekonomia

W ramach podejścia mikroekonomicznego można

przykładowo podejmować próbę odpowiedzi na

następujące pytania:

1. Co określa cenę poszczególnych dóbr i usług?

2. Co określa wielkość produkcji — poszczególnych firm i

gałęzi przemysłu?

3. Co określa wysokość płac, które otrzymują pracownicy?

4. Co określa wysokość stopy procentowej otrzymywanej

lub płaconej w systemie bankowym?

5. Co określa wysokość zysków przedsiębiorców?

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Makroekonomia

•

Zajmuje się badaniem wielkości agregatowych
(wielkości dotyczących całej gospodarki).

•

Bada czynniki wpływające na poziom i zmiany
takich wielkości jak: globalna (łączna) produkcja i
konsumpcja, globalna podaż produktów i usług,
globalny popyt na nie, ogólny (średni) poziom ich
cen, globalne zatrudnienie i inwestycje, dochody
i wydatki budżetu państwa.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Makroekonomia

W ramach podejścia makroekonomicznego spotkać można

następujące typowe pytania.

1. Co określa ogólny poziom cen, stopę inflacji?

2. Co określa poziom produkcji krajowej i dochodu

narodowego?

3. Jakie skutki pociąga za sobą polityka pieniężna i

podatkowa rządu w zakresie ukształtowania ogólnego
poziomu cen, dochodów, produkcji, zatrudnienia i
bezrobocia?

4. Jakie kroki może podjąć rząd dla przeciwdziałania

inflacji, bezrobociu i recesji?

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

a) Na początku pierwszej dekady XXI wieku w Wielkiej Brytanii, podobnie jak w wielu

innych krajach zachodnich, nastąpił gwałtowny wzrost stopy bezrobocia.

b) Wyższe opodatkowanie wyrobów tytoniowych ograniczy palenie.

c) Na początku roku 2009 znacząco zwiększyło się bezrobocie wśród pracowników

budowlanych.

d) Wzrost sumy dochodów społeczeństwa spowoduje wzrost wydatków

konsumpcyjnych.

e) Pracownik, który otrzymał podwyżkę wynagrodzenia, prawdopodobnie zwiększy

sumę wydatków przeznaczanych na zakup dóbr i usług luksusowych.

f) Przedsiębiorstwo zainwestuje w zakup maszyn, jeżeli przewidywana stopa zwrotu

jest zadowalająca.

g) Wysoka stopa procentowa w gospodarce może ograniczyć aktywność inwestycyjną.

h) Poziom produktu narodowego brutto w Polsce w 2005 r. był wyższy niż w 1995 r.

Które z poniższych stwierdzeń dotyczą

mikroekonomii, a które makroekonomii?

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

b) Wyższe opodatkowanie wyrobów tytoniowych ograniczy

palenie.

c) Na początku roku 2009 znacząco zwiększyło się bezrobocie

wśród pracowników budowlanych.

e) Pracownik, który otrzymał podwyżkę wynagrodzenia,

prawdopodobnie zwiększy sumę wydatków przeznaczanych
na zakup dóbr i usług luksusowych.

f) Przedsiębiorstwo zainwestuje w zakup maszyn, jeżeli

przewidywana stopa zwrotu jest zadowalająca.

Mikroekonomia

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

a) Na początku pierwszej dekady XXI wieku w Wielkiej

Brytanii, podobnie jak w wielu innych krajach zachodnich,
nastąpił gwałtowny wzrost stopy bezrobocia.

d) Wzrost sumy dochodów społeczeństwa spowoduje wzrost

wydatków konsumpcyjnych.

g) Wysoka stopa procentowa w gospodarce może ograniczyć

aktywność inwestycyjną.

h) Poziom produktu narodowego brutto w Polsce w 2005 r. był

wyższy niż w 1995 r.

Makroekonomia

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Analiza zjawisk

gospodarczych

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Podstawy myślenia ekonomicznego

Gospodarka jest sferą działalności ludzkiej o

dużym stopniu złożoności, obszarem

aktywności milionów ludzi i instytucji w
zmieniających się warunkach. Wykrycie

prawidłowości, w tym na pozór nie

uporządkowanym zbiorze zjawisk

gospodarczych, jest bardzo trudne. Jednym

z głównych źródeł wiedzy ekonomicznej,

która jest podstawą budowy teorii

ekonomicznych, jest obserwacja zjawisk,

zdarzeń i procesów gospodarczych.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Kategorie myślenia ekonomicznego

Myślenie ekonomiczne

dzielone jest zwykle na dwie

kategorie: pozytywne i

normatywne. W ślad za tym

wyróżnia się ekonomię

pozytywną i normatywną.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Ekonomia pozytywna

1. Ekonomia pozytywna zajmuje się światem

zjawisk gospodarczych takim, jakim on jest, a
nie jakim być powinien.

2. Ekonomista preferujący takie podejście

zajmuje się konsekwencjami zmian warunków
ekonomicznych lub też kierunków polityki
gospodarczej.

3. Ekonomista pozytywny powstrzymuje się od

wyrażania sądów wartościujących, np. gdy
przedmiotem jego badań staje się
przestępczość gospodarcza lub płace
minimalne pracowników.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

•

Badacz odwołuje się do faktów, stara się w
sposób bezstronny, przy wykorzystaniu metod
naukowych, wyjaśnić prawidłowości dotyczące
tej rzeczywistości i odpowiada na pytania:

–

jakie zjawiska, procesy i działania mają istotny
wpływ na gospodarkę;

–

jakie są przyczyny, uwarunkowania i następstwa
pewnych zjawisk;

–

do jakich skutków prowadzą określone działania
ludzi.

Ekonomia pozytywna

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Ekonomia pozytywna (1)

Ekonomia pozytywna zajmuje się opisem

faktów, okoliczności i wzajemnych

zależności w gospodarce.

1. Jaka jest dziś stopa bezrobocia?

2. Jaki wzrost poziomu bezrobocia

wpływa na inflację?

3. Jakie będzie oddziaływanie podatku od

benzyny na jej zużycie?

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Ekonomia pozytywna (2)

•

dostarcza metod badawczych opartych na faktach
naukowych i umożliwiających obiektywny opis
prawidłowości i umożliwiających obiektywny opis
prawidłowości rządzących procesami gospodarczymi,

•

zajmuje się opisem gospodarek lub wprowadza
rozwiązania modelowe umożliwiające:

–

przewidywanie zmian w gospodarce,

–

przewidywanie skutków różnych działań państwa;

•

odpowiada na pytania na pytanie „jak jest” – opisuje
funkcjonowaniu gospodarki w określonych warunkach;

•

pozwala określić koszty i korzyści wynikające z różnych
działań podmiotów gospodarczych.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Ekonomia normatywna (1)

Ekonomia normatywna stanowi tę gałąź

badań ekonomicznych, która zajmuje

się formułowaniem sądów

wartościujących w rodzaju: jakie

powinny być ceny,

poziomy produkcji, dochody i kierunki

polityki gospodarczej rządu, by zyskały

one aprobatę społeczną.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Ekonomia normatywna

•

oparta jest na subiektywnym wartościowaniu zjawisk dokonywanym
przez ekspertów;

•

pozwala na ustalanie norm i zasad, którym powinny odpowiadać
zjawiska i procesy ekonomiczne z uwzględnieniem przesłanek
etycznych i sprawiedliwości społecznej;

•

poszukuje metod umożliwiających dokonanie oceny korzyści i
kosztów podejmowanych działań;

•

odpowiada na pytanie „jak powinno być”;

•

zajmuje się wartościującą oceną celowości różnych wariantów
działania, które wynikają z ustaleń ekonomii pozytywnej;

•

koncentruje się na tworzeniu procedur umożliwiających porównanie
kosztów i korzyści;

•

dokonywanie ogólnej oceny celowości podejmowania określonych
działań.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Ekonomia normatywna (

Ekonomia normatywna (2

2))

Ekonomista normatywny, nie cofa się przed

udzieleniem odpowiedzi na pytanie o to, jaka

powinna być wysokość minimalnej stawki płac. W

tym celu waży rezultaty wpływu różnych

poziomów stawek płacy minimalnej na grupy, które

są poddane jej wpływom — bezrobotnych,

pracodawców, podatników itd. Następnie na

podstawie sądów (zdań) wartościujących o

względnych potrzebach lub względnych zasługach

każdej grupy zaleca konkretny poziom minimalnej

stawki płac.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Ekonomia normatywna (

Ekonomia normatywna (3

3))

W ekonomii normatywnej

w grę wchodzą etyka

i sądy wartościujące.

1. Jaką stopę inflacji można jeszcze

tolerować?

2. Czy system podatkowy powinien ściągać

pieniądze z bogatych, aby wspomagać
ubogich?

3. Czy wydatki na obronę powinny rosnąć

rocznie o 3, 5, czy o 10%?

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Ekonomia normatywna (

Ekonomia normatywna (4

4))

Ekonomia normatywna - to ekonomia

dokonująca wartościowań faktów

opisywanych przez ekonomię

pozytywną. Opierając się m.in. na

koncepcjach polityki społecznej,

polityki gospodarczej i historii

gospodarczej formułuje zalecenia co

do świadomego kształtowania

rzeczywistości ekonomicznej.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Ekonomia normatywna (

Ekonomia normatywna (5

5))

W ekonomii normatywnej formułowane są tezy

oparte na własnych systemach wartości

badacza i często przyjmują formy zaleceń czy

przekształcają się w odrębne szkoły

ekonomiczne.

Ekonomia normatywna, zwana też ekonomią

subiektywną, na podstawie obserwacji rynku i
zjawisk w nim zachodzących, wyciąga wnioski

na przyszłość, stara się przewidzieć skutki

obecnych działań gospodarczych.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

a) Ceny ropy naftowej w latach 2000-2007 wzrosły ponad trzykrotnie.

b) W 2006 r. ubogim krajom przypadła mniejsza część dochodu światowego, niżby im się

należała.

c) Podział dochodów na świecie jest niesprawiedliwy: na kraje biedne, obejmujące 61%

ludności świata, przypada zaledwie 6% dochodu globalnego.

d) Na początku roku 2009 w krajach UE gwałtownie wzrosła stopa bezrobocia.

e) Rząd polski powinien prowadzić politykę mającą na celu obniżenie stopy bezrobocia.

f) Palenie tytoniu jest postawą antyspołeczną i powinno być bezwzględnie zwalczane.

g) Podniesienie opodatkowania wyrobów tytoniowych będzie zniechęcać do palenia.

h) Gospodarka Węgier jest bliższa systemowi wolnorynkowemu niż gospodarka Chin.

Które z poniższych twierdzeń mają charakter normatywny, a

które pozytywny?

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

a) Ceny ropy naftowej w latach 2000-2007 wzrosły ponad

trzykrotnie.

d) Na początku roku 2009 w krajach UE gwałtownie wzrosła

stopa bezrobocia.

g) Podniesienie opodatkowania wyrobów tytoniowych będzie

zniechęcać do palenia.

h) Gospodarka Węgier jest bliższa systemowi

wolnorynkowemu niż gospodarka Chin.

Twierdzenia pozytywne zawierają obiektywny opis gospodarki

i jej funkcjonowania

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

b) W 2006 r. ubogim krajom przypadła mniejsza część

dochodu światowego, niżby im się należała.

e) Rząd polski powinien prowadzić politykę mającą na celu

obniżenie stopy bezrobocia.

f) Palenie tytoniu jest postawą antyspołeczną i powinno być

bezwzględnie zwalczane.

Twierdzenia normatywne zawierają subiektywne

sądy wartościujące.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

c. Podział dochodów na świecie jest niesprawiedliwy: na

kraje biedne, obejmujące 61% ludności świata, przypada
zaledwie 6% dochodu globalnego.

C zawiera element pozytywny (konstatacja faktów) i

normatywny (ocena)

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Narzędzia ekonomisty

1. dane statystyczne – gotowych zestawów

danych statystycznych dostarczają
wyspecjalizowane instytucje państwowe
(GUS) lub prywatne.

2. modele ekonomiczne ukazują podstawowe

związki badanych zmiennych w formie np.
rysunku, wykresu, układu równań
różniczkowych itp.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Wielkości realne a nominalne (1)

Wielkości realne to wielkości obliczone

w taki sposób, aby wyeliminować wpływ

zmian cen, czyli wielkości obliczane

przy cenach stałych.

Wielkości nominalne to wielkości

obliczane w cenach bieżących czyli

cenach z kolejnych momentów pewnego

okresu.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Wielkości realne a nominalne (2)

Dochód nominalny to suma

otrzymywanych pieniędzy.

Dochód realny to ilość towarów i

usług, które za te pieniądze

możemy nabyć.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Podstawowe

problemy ekonomii

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Problemy ekonomiczne

1. Co

(jakie dobra) należy produkować i w jakich

ilościach? To znaczy: ile i jakich „alternatywnych" dóbr
i usług należy wytwarzać? I kiedy one mają być
wytwarzane?

2. Jak

się powinno produkować dobra? To znaczy: przez

kogo, z jakich zasobów i za pomocą jakiej metody
technicznej mają one być wytwarzane?

3. Dla kogo

mają być wytwarzane dobra? To znaczy: kto

ma użytkować dobra i usługi wytwarzane w danym
kraju i czerpać z nich korzyści? Albo, żeby wyrazić to
inaczej, w jaki sposób produkt narodowy ma być
dzielony między poszczególne jednostki i rodziny?

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Nakłady i wyniki (1)

1. Nakładem albo czynnikiem produkcji jest

dobro lub usługa użytkowane przez
przedsiębiorstwa w prowadzonych przez nie
procesach wytwórczych.

2. Nakłady są ze sobą kombinowane, by w

rezultacie przynieść wyniki (produkty), owe
wyniki zaś składają się ze zróżnicowanego
zestawu użytecznych dóbr lub usług, które
są albo konsumowane, albo używane do
dalszej produkcji.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Nakłady i wyniki (2)

Na przykład, kiedy smażymy

omlet, nakładami są: jajka, sól,

energia cieplna, patelnia i czas

pracy wykwalifikowanego

kucharza. Naszym produktem jest

puszysty omlet.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Nakłady

Nakłady -- grupy

grupy

1. Ziemia i zasoby naturalne (grunty użytkowane w

rolnictwie lub pod budowę domów, albo dróg, paliwa, jak
węgiel czy ropa, jak i surowce).

2. Praca - składa się z czasu zużywanego przez ludzi na

produkcję - praca w fabryce samochodów, praca rolnika w
gospodarstwie, praca nauczycieli w szkołach.

3. Kapitał składa się z dóbr trwałych wytwarzanych przez

gospodarkę po to, aby wytwarzać jeszcze inne dobra. Do
dóbr tych należą maszyny, drogi, komputery, młotki,
ciężarówki, itp.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Kwestia rzadkości

Co, jak i dla kogo produkować nie

stanowiłoby problemu, gdyby zasoby były

nieograniczone. Gdyby można było

wytworzyć nieskończoną ilość każdego

dobra, albo gdyby potrzeby ludzkie były w

pełni zaspokojone, nie miałoby znaczenia

wytworzenie zbyt dużej ilości jakiegoś

dobra. Nie miałoby też znaczenia

zastosowanie nie dość rozsądnej kombinacji

pracy i materiałów.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Alternatywy

technologiczne

dostępne dla

społeczeństwa

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Krawędź możliwości produkcyjnych

społeczeństwa

Decydując o tym, co ma być produkowane i jak,
gospodarka musi w gruncie rzeczy zadecydować

o tym, jak te zasoby powinny być rozdzielone -

alokowane - między tysiące różnych możliwych

dóbr. Ile gruntów powinno pójść pod uprawę

pszenicy? A pod pastwiska? Ile fabryk ma

produkować noże? Ile wykwalifikowanej siły

roboczej powinno istnieć dla obsługi zakładów

mechanicznych?

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Masło czy armaty (1)

Źródlo:

Samuelson P., Nordhaus W., Ekonomia, PWN, Warszawa 2004

w mln ton

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Masło czy armaty (2)

Źródlo:

Samuelson P., Nordhaus W., Ekonomia, PWN, Warszawa 2004

1. Punkty leżące powyżej

krzywej są nieosiągalne
albo niemożliwe (punkt I).

2. Każdy punkt leżący

poniżej krzywej, jak na
przykład U, oznacza, że
zasoby nie są w pełni
wykorzystane w najlepszy
ze znanych sposobów

w mln ton

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

1. Zwiększając produkcję armat

o jednostkę, osiągamy
określone korzyści (wzrost
bezpieczeństwa kraju).

Osiągnięcie tego celu

okupione jest koniecznością
ograniczenia produkcji masła.

3. Występuje tu tzw. koszt

alternatywny, oznaczający
rezygnację z produkcji dóbr
cywilnych na rzecz
wojskowych.

Masło czy armaty (

Masło czy armaty (3

3))

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Efektywność (1)

Efektywność jest jednym z głównych

przedmiotów, zainteresowania ekonomii.

Efektywność oznacza, że nie ma

marnotrawstwa. W przykładzie armat i masła

gospodarka funkcjonuje efektywnie wtedy,

kiedy nie może zwiększyć produkcji jednego
dobra, nie zmniejszając produkcji drugiego -

kiedy znajduje się na krawędzi możliwości

produkcyjnych.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Efektywność (2)

Źródlo:

Samuelson P., Nordhaus W., Ekonomia, PWN, Warszawa 2004

1. Nie możemy

uzyskać więcej
masła, nie
rezygnując z
pewnej ilości
armat.

2. Wobec tego

punkt D jest
efektywny, zaś
punkt I -
nieosiągalny.

w mln ton

pp (

production possibility)

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Bezrobocie i nieefektywność

Źródlo:

Samuelson P., Nordhaus W., Ekonomia, PWN, Warszawa 2004

Przy niepełnym

wykorzystaniu

zasobów wcale nie

znajdujemy się na

krawędzi

możliwości

produkcyjnych,

znajdujemy się

raczej gdzieś

wewnątrz obszaru

pod nią.

w mln ton

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Przykłady zastosowania krawędzi możliwości produkcyjnych (1)

Źródlo:

Samuelson P., Nordhaus W., Ekonomia, PWN, Warszawa 2004

Zanim się zacznie

rozwój, kraj jest

ubogi. Prawie

wszystkie zasoby

musi poświęcać na

żywność (artykuły

pierwszej potrzeby),

obywając się

niewielkimi ilościami

artykułów

luksusowych.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Przykłady zastosowania krawędzi możliwości produkcyjnych (2)

Źródlo:

Samuelson P., Nordhaus W., Ekonomia, PWN, Warszawa 2004

Rozwój gospodarczy i

wynalazki przesuwają

krawędź p-p dalej na

prawo i w górę. Po

rozwoju kraj przesuwa

się z A do B, zwiększając

swoją konsumpcję

żywności i niewielkim

tylko stopniu w

porównaniu ze wzrostem

konsumpcji artykułów

luksusowych

ły

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Przykłady zastosowania krawędzi możliwości produkcyjnych (3)

Źródlo:

Samuelson P., Nordhaus W., Ekonomia, PWN, Warszawa 2004

1. Gospodarka (a) jest uboga,

jej członkowie żyją w
rozproszeniu, jak na
„dzikim Zachodzie„.

2. Część zasobów

przeznaczona na dobra
publiczne (obrona, drogi,
opieka zdrowotna) jest
znikoma.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Przykłady zastosowania krawędzi możliwości produkcyjnych (4)

Źródlo:

Samuelson P., Nordhaus W., Ekonomia, PWN, Warszawa 2004

Gospodarka (b) jest

zamożniejsza i decyduje

się wydatkować

pokaźniejszą część

swego wyższego

dochodu na usługi

pozostające w gestii

państwa (drogi, obrona,

badania naukowe,

oświata).

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Źródlo:

Samuelson P., Nordhaus W., Ekonomia, PWN, Warszawa 2004

Przykłady zastosowania krawędzi możliwości produkcyjnych (5)

Kraj 1. nie inwestuje na przyszłość i
pozostaje w A1 (poprzestając na
zastępowaniu zużytych maszyn).

Kraj 2. konsumuje wstrzemięźliwie i
inwestuje sporo (w punkcie A2).

Kraj 3. dzięki indywidualnym
poświęceniom lub w wyniku
głosowania, znajduje się w A3, wiele
inwestując i rezygnując ze znacznej
części bieżącej konsumpcji

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Źródlo:

Samuelson P., Nordhaus W., Ekonomia, PWN, Warszawa 2004

Przykłady zastosowania krawędzi możliwości produkcyjnych

1. W następnych latach kraje

więcej inwestujące bardzo
wysuwają się naprzód.

2. Kraj 3. przesunął swą

krawędź znacznie dalej.

3. Krawędź kraju 1 w ogóle się

nie poruszyła.

4. Po okresie wstrzemięźliwości

kraj 3. inwestuje nadal, ale
równocześnie zwiększył
swoją konsumpcję bieżącą.

łu

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Wynalazki a wzrost produkcyjności (1)

Źródlo:

Samuelson P., Nordhaus W., Ekonomia, PWN, Warszawa 2004

Kraj A jest

oszczędny, ale

bez polotu;

postęp odbywa

się tylko w

wyniku

akumulacji dóbr

kapitałowych.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Wynalazki a wzrost produkcyjności (2)

Źródlo:

Samuelson P., Nordhaus W., Ekonomia, PWN, Warszawa 2004

1. Kraj B kładzie szczególny nacisk

na pomysłowość i wynalazczość.

2. W okresie 1985-1995 dokonuje

się w nim jeszcze większy
postęp, inwestuje on bowiem w
oświatę i wykształcenie, naukę,
badania i rozwój.

3. W okresie 1995-2005 wzrost

jest jeszcze szybszy dzięki
posługiwaniu się obiema
metodami: postępem
technicznym oraz dużą
akumulacją kapitału.

ło

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Aby zwiększyć produkcję aparatów fotograficznych o

20 sztuk, trzeba zrezygnować z produkcji 100

zegarków (struktura początkowa: 300 zegarków i

40 aparatów).

ROZWIĄZANIE

Załóżmy, że dane społeczeństwo produkuje

300 zegarków i 40 aparatów, ale chce
wytworzyć dodatkowo 20 aparatów. Z

jakiej liczby zegarków musi zrezygnować,

aby mogło wyprodukować 20 dodatkowych

aparatów?

Rysunek przedstawia krzywą możliwości produkcyjnych pewnego

społeczeństwa w dziedzinie aparatów fotograficznych i zegarków.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Aby zwiększyć produkcję aparatów fotograficznych o następne

20 sztuk, trzeba zrezygnować z 200 zegarków (struktura

początkowa: 200 zegarków i 60 aparatów).

ROZWIĄZANIE

Z jakiej liczby zegarków trzeba by

zrezygnować, aby możliwe było

zwiększenie produkcji aparatów o

następne 20 sztuk, tj. do 80 sztuk?

Rysunek przedstawia krzywą możliwości produkcyjnych pewnego

społeczeństwa w dziedzinie aparatów fotograficznych i zegarków.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

d) A, B i C

ROZWIĄZANIE

a) Tylko A.
b) Tylko B.
c) A i B.
d) A, B i C
e) Tylko D.

Plemię zamieszkałe w dżungli zajmuje się połowem ryb i

zbieraniem mango. Krzywa możliwości produkcyjnych tego

plemienia przedstawiona jest na poniższym rysunku. Która z

kombinacji obu dóbr jest dla plemienia osiągalna przy obecnym

stanie zasobów?

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

ROZWIĄZANIE

Rysunek poniżej przedstawia krzywą możliwości

produkcyjnych pewnej gospodarki.

Jeżeli jest ona w fazie recesji, to którą z czterech

kombinacji dóbr

(A, B, C, D)

wytwarza?

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

ROZWIĄZANIE

a) gospodarka, w której interwencja państwa

ograniczona jest do minimum, a sektor

publiczny świadczy jedynie minimalną

ilość niezbędnych usług,

Rysunek poniżej przedstawia w formie krzywej transformacji

dokonywany przez społeczeństwo wybór między usługami

publicznymi a dobrami prywatnymi. Trzy punkty

A, B, C

przedstawiają różny stopień zaangażowania państwa w procesy

gospodarcze. Dopasuj poszczególne punkty do następujących

hipotetycznych sytuacji:

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

ROZWIĄZANIE

b) gospodarka, w której państwo bierze na

siebie duży zakres odpowiedzialności za

sprawy gospodarcze, realizuje politykę

wysokiego opodatkowania oraz

świadczenia dużego zakresu usług

publicznych,

Rysunek poniżej przedstawia w formie krzywej transformacji

dokonywany przez społeczeństwo wybór między usługami

publicznymi a dobrami prywatnymi. Trzy punkty

A, B, C

przedstawiają różny stopień zaangażowania państwa w procesy

gospodarcze. Dopasuj poszczególne punkty do następujących

hipotetycznych sytuacji:

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

ROZWIĄZANIE

c) gospodarka, w której państwo świadczy

usługi publiczne w zakresie większym niż

niezbędne minimum, ale pozostawia

swobodę sektorowi prywatnemu

Rysunek poniżej przedstawia w formie krzywej transformacji

dokonywany przez społeczeństwo wybór między usługami

publicznymi a dobrami prywatnymi. Trzy punkty

A, B, C

przedstawiają różny stopień zaangażowania państwa w procesy

gospodarcze. Dopasuj poszczególne punkty do następujących

hipotetycznych sytuacji:

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Podsumowanie (1)

1. Co to jest ekonomia? Ekonomia jest badaniem

wyboru, jakiego dokonują społeczeństwa w kwestii
użytkowania rzadkich zasobów mających
alternatywne zastosowania, do wytwarzania
różnych rodzajów towarów i do rozdzielania ich
między różne grupy.

2. Dobra są rzadkie, gdyż ludzie pragną o wiele

więcej, niż gospodarka wytworzyć. Dobra
ekonomiczne są rzadkie, a nie ogólnie dostępne, i
społeczeństwo musi wybierać między limitowanymi
dobrami, które mogą być wytworzone za pomocą
dostępnych zasobów.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Podsumowanie (2)

1. Mikroekonomia zajmuje się

zachowaniem indywidualnych jednostek,
takich jak rynki, firmy i gospodarstwa
domowe.

2. Makroekonomia ujmuje działanie

gospodarki jako całości.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Podsumowanie (3)

Każde społeczeństwo musi odpowiedzieć na

trzy podstawowe pytania: Co Jak i dla

kogo. Co -jakie rodzaje i ilości są

wytwarzane spośród szerokiej gamy

wszystkich możliwych dóbr i usług? Jak

zasoby są użytkowane w produkcji tych

dóbr? I dla kogo są te dobra wytwarzane (to

znaczy, jaki jest podział dochodu i

konsumpcji pomiędzy różne jednostki i

klasy)?

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Podsumowanie (4)

Społeczeństwa rozwiązują te problemy na różne

sposoby. Najważniejszymi formami organizacji

ekonomicznej są dziś gospodarka nakazowa i rynek.

Gospodarką nakazową kieruje się za pomocą

scentralizowanej regulacji rządowej; wskazówki do

działania dla gospodarki rynkowej daje nieformalny

system cen i zysków, a większość decyzji jest

podejmowana przez prywatne firmy i jednostki. We

wszystkich społeczeństwach występują jakieś

kombinacje gospodarki nakazowej i rynku; wszystkie

gospodarki są gospodarkami mieszanymi.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Podsumowanie (5)

Przy danych zasobach i danej technice wybory

produkcyjne między dwoma dobrami, takimi jak

masło i armaty, można podsumować w postaci granicy

możliwości produkcyjnych (PPF – Production

Possibility Frontier). PPF pokazuje, jak produkcję

jednego dobra (takiego jak armaty) można zamienić

na produkcję innego dobra (takiego jak masło). W

świecie niedoboru wybranie jednego dobra oznacza

zrezygnowanie z czegoś innego. Wartość dobra lub

usługi, z których zrezygnowano, to koszt

alternatywny (koszt utraconych korzyści).

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Podsumowanie (6)

Efektywność produkcyjna ma miejsce

wtedy, kiedy produkcji jednego dobra nie

można zwiększyć nie zmniejszając

produkcji innego dobra. I to właśnie

ilustruje PPF (granicy możliwości

produkcyjnych). Gdy gospodarka znajduje

się na swojej PPF, może produkować więcej

jednego dobra tylko wtedy, kiedy produkuje

niniejszą ilość innego dobra.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Podsumowanie (7)

Granica możliwości produkcyjnych ilustruje wiele

podstawowych procesów ekonomicznych: wzrost

gospodarczy przesuwa krzywą możliwości

produkcyjnych na zewnątrz; naród wybiera

relatywnie mniej żywności i artykułów pierwszej

potrzeby, w miarę jak się rozwija; kraj dokonuje

wyboru między dobrami publicznymi i

prywatnymi; społeczeństwa wybierają między

dobrami konsumpcyjnymi a dobrami

kapitałowymi, które zwiększają przyszłą

konsumpcję.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2011-11-18 20:22

Podsumowanie (8)

Społeczeństwa znajdują się nieraz

wewnątrz swego zbioru możliwości

produkcyjnych. Gdy bezrobocie jest

wysokie lub gdy rewolucja czy

nieefektywne regulacje rządu hamują

aktywność gospodarczą, gospodarka jest

nieefektywna i działa poniżej PPF (granicy

możliwości produkcyjnych).