Galera

Dawny okręt wojenny (czasem handlowy),

którego głównym napędem były wiosła, a

pomocniczym - żagle. Używany był przede

wszystkim na Morzu Śródziemnym od

czasów starożytnych aż do XIX wieku. W

starożytności Egipcjanie (około 1500 roku

p.n.e.) stosowali

statki

tego typu w dalekich

wyprawach morskich; około roku 1000 p.n.e.

Fenicjanie wprowadzili galery dwurzędowe

(podobne do egipskich). Grecy stosowali

galery o 1, 2 lub 3 rzędach wioseł, zwane

odpowiednio monerą, dierą (biremą) i trierą,

uzbrojone w taran (ostrogę) oraz

katapulty

i

balisty. Te ostatnie miały długość do 45

metrów, zabierały do 170 wioślarzy, 50

żołnierzy i 20 marynarzy, przy zanurzeniu około 1 metra i prędkości 12 km/h.

Największym okrętem starożytności (mającym wyłącznie reprezentacyjne znaczenie), był

dwudziestorzędowiec "Syrakuzanka", zbudowany w 260 roku p.n.e., o długości 150

metrów, którego konstruktorami byli Archiasz z Koryntu i Archimedes.

Kartagińczycy i Rzymianie budowali galery podobne do greckich, lecz nieco większe, o

wyższych burtach i mocniejszych wiązaniach (galery rzymskie miały pomosty do

abordażu - tzw. kruki, których użyli po raz pierwszy w bitwie koło przylądka Myale w 260

roku p.n.e.). Na okrętach bizantyjskich stosowano od VII wieku także miotacze

mieszaniny zapalającej, tzw.

ognia greckiego

.

W średniowieczu galery pojawiły się około X wieku we flotach wojennych włoskich miast

(Wenecja, Genua), i były wzorowane na galerach starożytnych; początkowo niewielkie

bez nadbudówek, o około 20 wiosłach w 2 rzędach z każdej burty i 1 maszcie z łacińskim

żaglem, uzbrojone w taran dziobowy i katapulty. Później ich długość wzrosła do około 60

metrów, szerokość do 6,5 metra, i zanurzenie - 3 metry, były napędzane 26-34 wiosłami

w 1 rzędzie na każdej burcie z 3-8 wioślarzami (galernikami) przy każdym wiośle, często

skazańcami przykutymi na stałe do wiosła, miały 2-3 maszty i wysokie, bogato zdobione

nadbudówki na rufie i dziobie. były również wyposażone w baterię kilku dział.

Galery stanowiły do końca XVI wieku (aż do bitwy

pod Lepanto, w której użyto sprawniejszych

galeasów) główny trzon flot wojennych Morza

Śródziemnego. Szybkość, zwrotność i

niezależność od wiatru powodowała, że galery

były wykorzystywane jeszcze przez Hiszpanów w

czasie wojen napoleońskich. Tworzyły też w XVII i

XVIII wieku znaczną część wojennej floty Rosji i

Szwecji.

Kres galer nastąpił, kiedy w 1748 roku flotylle włączono do marynarki, a w 1791 roku

zniesiono karę galer, zastępując ją ciężkimi robotami. We Francji wykorzystywano je jako

statki-więzienia jeszcze w 1 połowie XIX wieku.

W XVIII wieku użyto ich również na Bałtyku, ale tylko do działań na wodach

przybrzeżnych.