Ć

wiczenie 15. Czynniki cyrkulacyjne kształtujące klimat Polski.

 

KALENDARZE CYRKULACYJNE - kalendarz w sposób możliwie prosty i jednoznaczny powinien określać 
warunki cyrkulacyjne.

 

1)  H. BREZOWSKY, P. HESS

 

Kalendarz  cyrkulacyjny  dla  Europy  przygotowany  przez  Brezowkiego  i  Hessa  rozpoczyna  się  od  1881 
roku.  Autorzy,  biorąc  pod  uwagę  kierunek  ruchu  mas  powietrznych,  wyróżnili  trzy  typy  cyrkulacji  - 
strefową, południkową i mieszaną. W obrębie tych typów, w zależności od położenia ośrodków wyżowych, 
niżowych oraz strefy frontowej, wydzielili osiemnaście sytuacji pogodowych. Każdą sytuację rozdzielili na 
pogodę  o  charakterze  cyklonalnym  i  antycyklonalnym,  biorąc  pod  uwagę  wygięcie  izobar  nad  Europą 
Ś

rodkową.

 

2) J. LITYŃSKI

 

W  klasyfikacji  Lityńskiego  charakter  cyrkulacji  (antycyklonalny,  cyklonalny  i  tzw.  nieokreślony) 
wyznaczany  jest  przez  porównanie  wielkości  ciśnienia  atmosferycznego  w  Polsce  w  danym  dniu  w 
stosunku  do  wieloletniego  średniego  ciśnienia  w  odpowiednim  miesiącu.  Z  kolei  kierunek  cyrkulacji 
wyznaczony jest na podstawie wskaźnika cyrkulacji strefowej i południkowej dla obszaru ograniczonego 
przez równoleżniki 40° N i 65° N oraz południki 0° i 35° E (pośrodku tego obszaru znajduje się Polska). 
Wskaźnik cyrkulacji Lityńskiego  ma ostatecznie postać określonego kierunku napływu masy powietrza z 
indeksem oznaczającym charakter cyrkulacji (sytuację baryczną) np. NE

A

 oznacza cyrkulację z północnego-

wschodu antycyklonalną a O

0

 cyrkulację zerową nieokreśloną.

 

3) D. KUZIEMSKIEJ (OSUCHOWSKA-KLEIN)

 

Kalendarz  cyrkulacyjny  nawiązuje  do  związku  pomiędzy  typami  cyrkulacji  a  typami  pogody  w  Polsce. 
Zimą,  dodatnia

 

anomalia  temperatury  występuje  przy  sterowaniu  zachodnim  (typ  -  A),  a  poniżej  normy 

przy  sterowaniu  południowo-

 

zachodnim  (E

1

)  i  północno-wschodnim  (E).  W  lecie  temperatury  powyżej 

normy występują przy cyrkulacji zachodniej

 

antycyklonalnej C

2

D) itd.

 

3) T. NIEDŹWIEDŹ 

Dane  określające  typ  sytuacji  synoptycznej  dla  każdego  dnia  zapisano  w  kodzie  liczbowym. 
Wyróżniono  20  typów

 

cyrkulacji  sytuacji  synoptycznych.  Zastosowano  powszechnie  stosowane 

oznaczenia kierunku adwekcji z indeksem "a"

 

dla układów antycyklonalnych i "c" dla cyklonalnych. Stąd 

16  typów  charakteryzuje  wyraźny  kierunek  adwekcji  mas

 

powietrznych  (np.  N

a

,  N

c

,  SW

a

,  SW

c

  itd.). 

Następne 4 sytuacje cechuje bądź brak adwekcji lub jej zmienny kierunek

 

napływu:

 

C

a

- sytuacja, centralna antycyklonalną, centrum wyżu nad Polską południową;

 

K

a

- klin antycyklonaklny, oś wału lub rozmyty obszar wysokiego ciśnienia;

 

C

c

- sytuacja centralna cyklonalna, centrum niżu nad Polską;

 

B

c

 - bruzda cyklonalna lub rozmyty obszar obniżonego ciśnienia;

 

X - sytuacje nie dające się zaklasyfikować.

 

Częstość występowania poszczególnych typów sytuacji synoptycznych zestawiono w tabeli.

 

•

 

Najczęściej  pojawiającym  się  typem  cyrkulacji  jest  sytuacja  zachodnia  cyklonalna,  która 

występuje w 11% dni w roku. Jej częstość zmienia się od 9,1% w maju aż do 31,9% w grudniu. 
Jest to odzwierciedleniem rocznej zmienności aktywności niżów atlantyckich przemieszczających 
się nad Europą. 
•

 

Największa częstość wyżów przynoszących powietrze polarno-kontynentalne zaznacza się w 

okresie od stycznia do marca oraz w październiku. 
•

 

W  okresie  wiosennym  i  letnim  przypada  maksimum  częstości  adwekcji  powietrza  z 

północnego-wschodu  i  pomocy.  W  kwietniu  i  maju  przyczyniają  się  do  nawrotów  chłodu  i 
pojawienia się przymrozków - "zimni ogrodnicy" lub "zimna Zośka". 

Zadanie:

 

Pracujemy w grupach 2-osobowych. Każda grupa dysponuje zestawem 8 mapek synoptycznych dla 
Europy. Są to np. mapy z 1 stycznia i 1 lipca z kolejno czterech następujących po sobie lat (2000-
2003).  Zadanie  polega  na  wyznaczeniu  dla  tych  dni  typu  cyrkulacji  atmosferycznej  wg 
klasyfikacji prof. Niedźwiedzia, określeniu rodzaju napływającej masy powietrznej oraz kierunku 
wiatru geostroficznego we Wrocławiu i Białymstoku. 
 
 

 

 

 

Przebieg   roczny   częstotliwości   występowania   poszczególnych    

sytuacji   barycznych  w  Polsce południowej w okresie  1956- 1965 

 

Częstość występowania (w %) poszczególnych typów cyrkulacji w dorzeczu górnej Wisły w okresie 1951—1980 

 

nr 

Typ 

I 

II 

III 

IV 

V 

VI 

VII 

VIII 

IX 

X 

XI 

XII 

Rok 

01 
02 
03 
04 
05 
06 
07 
08 
09 
10 

N

a

 

NE

a

 

E

a

 

SE

a

 

S

a 

SW

a

 

W

a

 

NW

a

 

C

a

 

K

a

 

1,5 
2,3 
6,3 
6,3 
5,3 
4,9 
8,3 
4,3 
3,8 
5,9 

2,1 
1,9 
6,4 
6,0 
6,4 
2,7 
5,2 
3,7 
2,5 
5,3 

2,0 
1,9 
6,1 
8,2 
6,9 
2,8 
4,9 
4,4 
2,9 
5,7 

3,4 
4,1 
5,3 
2,3 
6,2 
2,0 
3,1 
2,0 
2,7 
8,1 

4,6 
5,9 
8,3 
3,8 
3,2 
1,1 
3,2 
2,9 
3,1 
9,4 

5,2 
3,6 
5,8 
3,4 
3,0 
2,2 
4,2 
3,4 
4,7 
9,8 

6,9 
3,9 
5,3 
1,6 
2,5 
1,4 
9,6 
5,8 
3,9 

10,1 

4,6 
4,7 
6,5 
2,3 
5,0 
2,3 
8,3 
5,8 
6,7 

11,5 

4,2 
1,7 
3,3 
3,4 
7,1 
4,0 
6,2 
5,7 
8,0 
9,2 

2,5 
0,8 
6,6 
4,9 
8,6 
4,5 
9,7 
4,3 
6,8 
8,1 

1,8 
1,0 
3,8 
3,3 
7,3 
4,2 
9,7 
2,9 
4,2 
6,1 

2,3 
1,2 
4,0 
3,8 
4,9 
3,3 

10,9 

4,3 
4,3 
6,1 

3,4 
2,8 
5,6 
4,1 
5,5 
3,0 
6,9 
4,1 
4,5 
7,9 

11 
12 
13 
14 
15 
16 
17 
18 
19 
20 

N

c 

NE

c

 

E

c 

SE

c 

S

c 

SW

c

 

W

c

 

NW

c

 

C

c

 

B

c 

2,9 
1,6 
2,8 
2,8 
4,9 
5,4 

15,5 

7,3 
1,2 
3,4 

4,0 
2,0 
4,1 
3,9 
7,4 
7,0 

12,9 

7,0 
2,6 
4,2 

 

3,7 
1,9 
5,7 
4,0 
5,2 
6,2 

12,5 

6,1 
1,4 
5,1 

 

5,1 
5,4 
5,7 
3,4 
5,9 
5,6 
9,7 
5,3 
3,7 
8,3 

5,8 
3,4 
5,2 
3,0 
4,3 
3,9 
5,9 
5,8 
3,2 

12,0 

6,3 
4,0 
4,0 
1,7 
2,6 
2,3 
6,6 
6,8 
4,2 

14,1 

5,9 
3,5 
1,7 
1,2 
2,6 
2,2 

11,3 

7,0 
1,9 

10,2 

3,1 
3,0 
1,2 
1,8 
2,9 
2,2 
7,7 
5,8 
2,5 

10,3 

3,6 
1,0 
2,9 
1,9 
3,4 
3,7 

12,1 

7,6 
0,9 
7,0 

2,6 
1,5 
1,9 
2,0 
4,3 
5,6 

11,0 

5,3 
1,6 
5,8 

2,1 
1,8 
3,8 
4,7 
8,2 
5,7 

14,0 

6,2 
1,9 
5,3 

2,2 
2,4 
3,0 
2,0 
5,5 
5,3 

21,0 

6,7 
1,3 
3,3 

3,9 
2,6 
3,5 
2,7 
4,8 
4,6 

11,7 

6,4 
2,2 
7,4 

21 

X 

3,3 

2,7 

2,4 

2,7 

2,0 

2,1 

1,5 

1,8 

3,1 

1,6 

2,0 

2,2 

2,4 

01-10A 
11-20C 

48,9 
47,8 

42,2 
55,1 

45,8 
51,8 

39,2 
58,1 

45,5 
52,5 

45,3 
52,6 

51,0 
47,5 

57,7 
40,5 

52,8 
44,1 

56,8 
41,6 

44,3 
53,7 

45,1 
52,7 

47,8 
49,8 

 

 

 

 

    I     II    III    IV      V   VI    VII    VIII    IX    X    XI    XII