1. Bocheński:
Metody dedukcyjne: są niezawodne, jeżeli A to B, A wiec B. potrzebuje logiki do skonstruowania
pierwszej przesłanki oraz tworzy bazę dla reguł wnioskowania.
Dedukcja progresywna: najpierw ustala się aksjomaty i reguły (zasady), a później wnioskuje, np.
oblicza.
Ded. Regresywna: najpierw formułuje się zdanie, które ma być dowiedzione, potem wyprowadza się
konieczne dla dowodu, uznane wcześniej, prawa.
Met. Redukcyjne: działają w opozycji do met. Dedukcyjnych, B-> A :
a) progresywna (weryfikacja): trawa jest zielona, weryfikacja to sprawdzenie w laboratorium, czy ma
chlorofil, zaczyna się od poprzednika i postępuje się do znanego i dającego się stwierdzić następnika,
etapy postępowania: najpierw ustala się aksjomaty i reguły, później, w oparciu o nie, dokonuje się
wnioskowania, sformułowane zdanie wyjaśniające próbuje się wyjaśnić, lub odrzucić. Przeprowadza
się eksperymenty wymagane, by móc ustalić wartość prawdziwościową wyprowadzonych zdań
(konfirmacja, lub falsyfikacja zdania). Sposób weryfikacji progresywnej (etapy postępowania): ze
zdania sformułowanego na drodze redukcji wyprowadza się w oparciu o system aksjomatyczny, nowe
zadania, które w odpowiedniej dziedzinie są bezpośrednio weryfikowalne, czyli jego prawdziwość da
się stwierdzić. Następnie przeprowadza się operacje (eksperymenty) wymagane, by móc ustalić
prawdziwość wyprowadzonych tez. Jeśli są prawdziwe- uzyskuje się konfirmację zdań, jeśli fałszywe-
następuje falsyfikacja, czyli odrzuca się to zdanie.
b) regresywna (wyjaśnianie): następnik jest prawdziwy, idzie się do nieznanego poprzednika,
najpierw formułuje się zdanie, które ma być dowiedzione, później wprowadza się konieczne dla
dowodu, wcześniej już znane prawa, może odnosić się do wypowiedzi, konkretnego zdania, którego
sens jest znany. Wyjaśniać- tworzyć pewien system aksjomatyczny, w którym zdanie mające być
wyjaśnione zostaje wyprowadzone. możliwe są 2 wypadki: 1. Zdanie „a”, wyjaśniające, znane jest już
jako prawdziwe, 2. Jest ono co do kwestii swojej prawdziwości prawdziwościowej jeszcze nieznane.
Oba: postępują hipotetycznie- formułują hipotezy wyjaśniające i dedukcyjne, gdyż następnie z tych
hipotez wyprowadza się weryfikowalne następniki.
Nauki historyczne opisują własności, zajmują się historią bez formułowania praw. Są to
nieindukcyjne nauki redukcyjne. Trzeba dojść do zdań obserwujących samemu, by proponować
zdania wyjaśniające. Historyk nie ma sformułowanego aksjomatu, jak wybierać fakty. Jego wybór jest
subiektywny.
Etapy postępowania badawczego, met. Historyczna: 1. Interpretacja (krytyka)- chcemy wydobyć
sens tekstu, zbadać go empirycznie. Sprawdzamy, czy tekst jest właściwie transkrybowany, co
pozwoli uzyskać prawdziwe znaczenie słow.
2. Krytyka historyczna-
stworzenie syst. Aksjomatycznego (zdania metajęz. Na temat autora)
stosowanie metody redukcyjnej- sprawdzenie, czy to, co autor pisze nie jest sprzeczne z
językiem przedmiotowym.
3. wyjaśnianie historyczne- stosujemy redukcję regresywną- wyjaśnianie, formułujemy hipotezę i
weryfikujemy ją.
Nauki przyrodnicze- formułują prawa materialne, odwołują się do przeszłości. Przyrodnik wybiera
to, co się poddaje indukcji, uogólnieniu.
n. przyrodnicze najlepiej wykazują prawdziwość/ słuszność zast. N. redukcyjnych. Zdania
obserwacyjne są pktem wyjścia dla n. przyrodn.
Rozwój nauk przyrodniczych:
Zdania obserwacyjne podlegają redukcji stają się uogólnieniem
Hipotezy są wyjaśniane, przekształcając się w prawa (nie lewa hehe)
Prawa są wyjaśniane, tworzymy teorie.
Mechanizm postępu w n. przyrodn.:
Pojawia się więcej zdań obserwacyjnych, potem się je wyjaśnia
Okazuje się, ze teoria nie pokrywa tych zdań i trzeba stworzyć nową
Hipoteza może stać się prawem, jeżeli zdania z niej zostaną wiele razy potwierdzone i
ani razu sfalsyfikowane.
W metodach historycznych nie ma miejsca na eksperymenty, wyjaśnianie hist. Jest genetyczne-
odnosi się do przeszłości, by znaleźć wyjaśnienie kolejnych faktów.
2. POPPER:
3 światy: 1.- przedmiotów fizycznych, 2.- stanów psychicznych (świadomości) 3.- świat obiektywnych
treści myślenia, głównie myśli naukowe/poetyckie/ dzieł sztuki. Pierwszy i drugi oddziaływują na
siebie, trzeci- teoria najbardziej zbliżona do uniwersum obiektywnych treści myślenia Fregego. Trzeci
świat to systemy teoretyczne, problemy i sytuacje problemowe, stany dyskusji/ krytycznej
argumentacji + zawartość czasopism, książek, bibliotek.
Argumenty na istnienie 3. Świata: 1). Zostają zniszczone maszyny i wiedza subiektywna, zostają
biblioteki i umiejętności uczenia się. Po wielu cierpieniach uda się odbudować nasz świat. 2).
Zniszczeniu ulegają również biblioteki, odbudowa naszego świata staje się niemożliwa, GINIEMY.
Wiem vs wiedza: wiedza to stan ycia poinformowanym w ś2. Dziedzina nauki, nauka, sztuka- św. 3.
Analizując wiedzę w sensie obiektywnym otrzymamy wgląd na to, jak myślą ludzie- świat 2.
Dla epistemologa ważny jest efekt badań- to, co w ś.3 na wiedzę w nim można spojrzeć jak na pajęczą
sieć- pająk ją stworzył, ale jest ona niezależna od niego- mógł sobie pójść XD
Obiektywność trzeciego świata:
Wiedza, jeżali nie jest zależna od człowieka, dalej istnieje
Neguje podejścia upodmiatawiające odbiorcę
Autonomiczność 3 swiata: nie jest to świadomy wytwór człowieka, nie mamy wpływu na problemy
naukowe- z wiedzą na obszarze 3 świata jest tak samo. Wiedza- produkt uboczny ludzkiego języka.
Waga języka ludzkiego: język pozwala nam opisać problemy, odróżnia nas od zwierząt, bo ma funkcję
opisową. Dzięki f. opisowej i argumentacyjnej jęz. Ludzkiego pojawia się prawda, bo zaistniało nasze
człowieczeństwo, jako istot rozumnych (ewolucja człowieczeństwa). W tym kontekście:
Wiedza subiektywna to wrodzone dyspozycje do działania i ich modyfikacji,
Wiedza obiektywna- w. naukowa.- wg Poppera ma więcej sensu
Podejście obiektywne, wg Poppera, broni się lepiej, bo wychodzi od skutków, a nie od przyczyn.
Najpierw stawia się problem, potem szuka rozwiązania.
3. LAKATOS:
Wg Lakatosa wzorem nauki jest obowiązujący program badawczy. Wyszedł z koncepcją naukowych
programów badawczych, co oznaczało, że lepsze/ postępujące teorie wypierają te słabsze .
Progresywny program jest lepszy od degeneracji. Teorię tą można zastosować do lepszego
zrozumienia walki o władzę w nauce.
Historia wewnętrzna- pierwotna, dostarcza racjonalnego wyjaśniania
Historia zewnętrzna- wtórna, to to, co naprawdę dzieje się w nauce .
Są 2 rodzaje/ grupy tych metodologii:
Justyfikacjonistyczne: np. indukcjonizm, idzie pod prąd logice, brak zdań obserwacyjnych
Niejustyfikacjonistyczne: np. falsyfikacjonizm, określamy, co nazywamy praktyką naukową.
Indukcjonizm: odkrywanie faktów
Konwencjonalizm – wszelkie teorie to pewne konwencje, które ułatwiają myślenie, a to z kolei
zmienia się wraz z postępem. Ludzie chcą w coraz prostszy sposób myśleć o świecie
Falsyfikacjonizm- stawia śmiałe tezy i poddaje je falsyfikacji, zniekształca historię (hipotezy najlepsze
nie dadzą się obalić)
Nowe metodologie nie pozwalają jednak zrekonstruować historii w świetle nauk historycznyc, są
sprzeczne ze zdaniami obserwacyjnymi. Lakatos sam doszedł do wniosku, że kazda teoria może
zostać sfalsyfikowana. Poddanie indukcjonizmu krytyce i konceptualizmu krytyce historiograficznej
powołując się na innych:
Kuhn+Feyerabend – nie ma czegoś takiego, jak racjonalność naukowa, w metasensie nauka jest
racjonalna, można oceniać tylko racjonalność działań badawczych.
Racjonalna rekonstrukcja historii jest lepsza, jednak Lakatos i jego koncepcja pozwala uznać to, co
jest irracjonalne w innych metodologiach za racjonalne w jego metodologii, gdyż niesie to ze sobą
rozwój wiedzy. Pozwala odkrywać nowe fakty historyczne, zdać sprawę z postępu naukowego,
koncepcja ta zakłada prawo precedensowe.
4. KUHN Różnice pom. Podejściem Kuhna i Poppera:
KUHN:
POPPER:
Podkreśla ważną rolę tradycji inaczej, niż
Popper rozumie falsyfikację, Popper i
Kuhn patrzą na to samo, a widzą 2 różne
rzeczy
Uważa, że stosujemy eksperymenty, by
sprawdzić łamigłówki-> jeżeli łamigłówka
zostanie rozwiązana na niekorzyść teorii,
to trza ja odrzucić. To, co dla Poppera
jest rewolucją jest też codzienną
praktyką naukową. Nauka na tym nie
polega.
Dyskusja krytyczna nie nadaje się do
nauk ścisłych, uważą, że jego kryteria są
lepsze
Astrologia nie sprawdziła się jako nauka,
bo rzadko przynosiła prawdziwe wnioski.
W praktyce naukowej chodzi o
ratowanie teorii, a nie ich falsyfikację
Jeżeli teoria znajdzie błąd na swej
drodze, zostanie odrzucona, bo uległa
falsyfikacji.
Istnieje postęp naukowy
Nowa teoria wypiera starą, gdy jest w
stanie rozwiązać więcej łamigłówek, niż
poprzednia. Te łamigłówki to miara
postępu, teorie naukowe są to pewne
wizje świata, które wyjaśniają wszystko.
Używa metafor, inaczej kładzie akcenty,
inaczej konstruuje uogólnienia, konstr.
Je w celu sprawdzalności teorii.
Astrologia nie jest nauką
Błędy to indywidualne fakty, które
wynikają z nieprzestrzegania reguł.
Miesza naukę normalną z epizodami
rewolucjonistycznymi.
Kryterium falsyfikacji Poppera
utrzymałoby się tylko w świecie badań i
relacji między zdaniami.
To, co proponuje P. to nie logika wiedzy,
ale coś w rodzaju ideologii.
Z góry nakreśla nam, z jakimi zdaniami
mamy do czynienia i w jakich są one
relacjach do teorii.
Koncepja P. na sucho wymaga aby
ustalić strukturę postępowania
naukowego. Jeżeli je przestrzegamy, to
mamy do czynienia z nauką.
Nie bierze pod uwagę, że używamy logiki
już w koncepcji teorii
5. FOUCAULT:
6. BOURDIEU:
Nauka wg Bourdieu to pole walki, system stosunków obiektywnych między pozycjami, jakie zajmują
autorzy walczący o monopol w tym polu.
Wyróżnił 2 aspekty autorytetu naukowego:
1. społeczny- prawo i zdolność mówienia
2. techniczny
Uważał, że należy odrzucić obraz wspólnoty naukowej jako wspólnoty idealistów i że nie należy
oddzielać wiedzy od polityki i aspektu społecznego. Wg niego zainteresowanie naukowe dot. Wiedzy.
To, co naukowe jest jednocześnie strategiczne. Nie da się tego wprowadzić dualistycznie.
Nauka powinna interesować i badacza i innych. Musimy przyglądać się temu, co jest czysto
naukowe i czysto społeczne. Walka o autorytet naukowy to walka o kapitał społeczny, „ sędzią” w tej
grze są inni naukowcy- nasi konkurenci przesiąknięci pewnymi racjami. Stawką jest narzucenie
własnej definicji nauki. Ci, którzy mają autorytet mają władzę definiowania dobrej nauki. Autorytet
naukowy to kapitał społeczny, może być kumulowany i przekazywany dalej, ale również
przekształcany. Ten, kto zebrał kapitał na polu ekonomicznym może go wykorzystać np. na dalszy
rozwój wiedzy. Jak ktoś w młodości zobrazuje sobie ścieżki kariery i wykorzysta to efektywnie, może
zdobyć renomę w przyszłości. Autorytet naukowy pozwala nam realizować tą ścieżkę.
Struktura pola naukowego kształtowana jest poprz. Rozkład sił POM. Graczami(wiadomo, kto jest kim
i co może). Owa struktura wyznacza nam rozsądne ścieżki kariery, sprawdza, czy jesteśmy zdolni do
stosowania strategii. Struktura pola się reprodukuje, tzn., że autorytet ma prawo konstruować swoje
wizje, cokolwiek by nie powiedział będzie wielki, np. Bauman. Walka naukowa, to zazwyczaj walka
POM. Gigantami, walka pomiędzy ludźmi nierówno wyposażonymi w kapitał. Podporządkowani są
zarówno nowicjusze, jak i osoby, które są na tym polu rozeznane. Bourdieu wyróżnił dwa typy
strategii: 1. Burzycielskie 2. Konserwujące (autorytet).
Dziedzina narzuca każdemu z graczy strategię, nowicjusze mogą kierować się strategią sukcesji,
autorytet dysponuje kanałami, by reprodukować wiedzę. Nowicjusze mogą wybrać także drogę
rewolucji, wybór kierowany tym, co mogą osiągnąć . Bourdieu był relatywistą. Podstawą dobrej nauki
była wg niego wiara w swoje założenia. Wyprowadził pojęcie doxy, czyli czegoś, co jest oczywiste, co
nie podlega dyskusji, pewne fundamentalne wartości, które nie sa kwestionowane. To warunkuje
funkcjonowanie nauki. Nauki społeczne na tle tego, co powiedział Bourdieu:
-krytyka programu w socjologii
-nauki społ. Zajmują się analizą nauki- socjologia wiedzy, pokazują mechanizmy funkcjonowania nauk
przyrodniczych (sytuując się jako nieuwikłane w nie), powinny być traktowane w taki sam sposób, w
jaki analizują nauki przyrodnicze. Nauka o nauce będzie dobra, gdy porzuci przeciwstawianie analizy
zewnętrznej analizie wewnętrznej.