Allosaurus (Allozaur)

Rząd: gadziomiedniczne

Podrząd: Theropoda

Występowanie: południe USA, Tanzania, Australia

Czas występowania: 156-130 mln lat temu

Rozmiar: długość 11 metrów, ciężar 2 tony

Zanim 50 milionów łat później powstały tyranozaury. najpotężniejsze lądowe drapieżniki w

historii Ziemi - w gronie rozbójniczych dinozaurów allozaur nie miał sobie równych pod

względem rozmiarów, a zapewne i skuteczności polowań. Był nader udanym tworem ewolucji.

Biegał szybko, co przesądzały dobrze umięśnione nogi o palcochodnej stopie pokrytej łuskami.

Gruba "buldoża" szyja podtrzymywała wielką głowę, dość lekką ze względu na ażurową

czaszkę. Zdobiły ją kostne grzebienie nad oczami.

Skuteczne narzędzia mordu allozaura to baterie ostrych jak brzytwa, długich zębów o

piłkowanych krawędziach oraz trójpalczaste dłonie krótkich rąk zbrojne w zakrzywione pazury.

Pastwą aliozaurów padały nawet kilkudziesięciotonowe brachiozaury i opancerzone stegozaury.

Świadczą o tym zęby owych drapieżców znalezione przy szkieletach roślinożernych kokosów,

pasujące do ran na ich kościach, które wyglądały jak cięcia skalpelem Niektóre zęby, ułamane

podczas ataku, tkwiły w kościach ofiary. Dla allozaurów nie była to strata - ich straszliwe

zębiska szybko odrastały dowolną ilość razy.

Niektórzy paleontolodzy uważają, że allozaur prowadził stadny tryb życia i polował w grupach,

podczas gdy inni twierdzą, iż dorosłe osobniki były wobec siebie agresywne, a zgromadzenia

dużej ilości szczątków przedstawicieli tego rodzaju w jednym miejscu dowodzą, że samotne

zwierzęta pożywiały się tą samą zdobyczą.

Budowa:

Allosaurus był zbudowany w sposób typowy dla dużych teropodów – miał masywną czaszkę

1 / 4

Allosaurus (Allozaur)

osadzoną na krótkiej szyi, długi ogon i zredukowane kończyny przednie.

Allosaurus

fragilis

,

najlepiej poznany gatunek, mierzył przeciętnie 8,5 m długości, podczas gdy długość

największego okazu należącego bezdyskusyjnie do rodzaju

Allosaurus

(AMNH 680) szacuje się na 9,7 m, a jego wagę na 2,3 t. W monografii z 1976 James Madsen

wspomina o kościach wskazujących na maksymalną długość dochodzącą do 12–13 metrów.

Jak w przypadku większości dinozaurów oszacowania wagi są niepewne; od 1980 wynoszą od

1000 do 4000 kg, z 1010 kg jako dominantą. John Foster, specjalista od formacji Morrison,

sugeruje, że waga 1000 kg jest prawdopodobna dla dużego dorosłego

Allosaurus fragilis

, jednak 700 kg jest bardziej odpowiednie dla osobnika średniej wielkości, którego kości udowe

mierzył.

Kilka olbrzymich okazów przypisywanych allozaurowi może w rzeczywistości być

przedstawicielami innych rodzajów. Blisko spokrewniony rodzaj Saurophaganax (OMNH 1708)

dorastał prawdopodobnie do 10,9 m długości, a jego jedyny gatunek bywał niekiedy

klasyfikowany jako

Allosaurus maximus

, jednak nowsze badania potwierdzają odrębność

Saurophaganax

od

Allosaurus

. Innym potencjalnym allozaurem jest

Epanterias

(AMNH 5767), mierzący prawdopodobnie 12,1 m długości. Odkryto także niekompletny szkielet

w Peterson Quarry w osadach formacji Morrison w Nowym Meksyku; ten duży allozauryd może

być kolejnym osobnikiem zaurofaganaksa.

Czaszka i zęby allozaura były umiarkowanej wielkości jak na teropoda jego rozmiarów.

Paleontolog Gregory Paul ocenia, że długość czaszki osobnika mierzącego około 7,9 m

długości wynosiła 84,5 cm. W każdej kości przedszczękowej znajdowało się pięć D-kształtnych

w przekroju zębów, zaś w każdej kości szczękowej – od czternastu do siedemnastu; ich liczba

nie odpowiadała dokładnie rozmiarowi kości. Kości zębowe także zawierały 14–17 zębów,

średnio 16. Zęby stawały się krótsze, węższe i bardziej zakrzywione, im bliżej tyłu szczęk się

znajdowały. Wszystkie miały piłkowane krawędzie. Zęby łatwo wypadały, będąc zastępowane

kolejnymi, co czyni z nich pospolite skamieniałości.

Nad i przed oczami znajdowała się para rogów, będących przedłużeniem kości łzowych i

zróżnicowanych pod względem kształtu i rozmiaru. Wzdłuż kości nosowej biegły dwa

2 / 4

Allosaurus (Allozaur)

grzebienie prowadzące do rogów. Różki były prawdopodobnie pokryte keratynową pochwą i

mogły pełnić różne funkcje, takie jak ochrona przed Słońcem, ozdoba lub broń służąca do walk

z innymi przedstawicielami tego samego gatunku (mimo ich kruchości). Garb z tyłu czaszki

służył jako miejsce przyczepu mięśni, podobnie jak u tyranozaurów.

Wewnątrz kości łzowych znajdowały się wgłębienia mogące mieścić gruczoły, takie jak gruczoł

y solne

.

Kości szczękowe miały zatoki szczękowe wykształcone lepiej niż u u bardziej bazalnych

teropodów, takich jak ceratozaur czy marszozaur. Może to mieć związek ze zmysłem węchu;

możliwe, że allozaur był wyposażony w narząd przypominający narząd Jacobsona. Szczyt

czaszki był cienki, prawdopodobnie w celu poprawienia termoregulacji mózgu. Czaszka i

żuchwa miały stawy pozwalające na ruch kości. Kości przedniej i tylnej połowy żuchwy łączyły

się z sobą luźno, umożliwiając szczękom wyginanie się na zewnątrz i zwiększanie kąta ich

rozwarcia. Nie można także wykluczyć obecności stawów w obrębie mózgoczaszki i kości

czołowych.

Szyja allozaura składała się z dziewięciu kręgów, grzbiet z czternastu, a kość krzyżowa,

wspierająca biodra – z pięciu. Liczba kręgów ogonowych jest nieznana i zależna od rozmiarów

osobnika; James Madsen ocenia ich liczbę na około 50, podczas gdy Gregory S. Paul uznaje,

że było ich nie więcej niż 45. W szyi oraz na przedzie kręgów grzbietowych znajdowały się

wydrążone przestrzenie. Uważa się, że przestrzenie te, znajdowane także u innych teropodów

(w tym ptaków), mieściły worki powietrzne służące do oddychania. Klatka piersiowa była

szeroka, bardziej beczkowata niż u mniej zaawansowanych teropodów, takich jak ceratozaur.

Gastralia

(żebra brzuszne) allozaura rzadko zachowują się w zapisie kopalnym, przeważnie w złym

stanie. W jednym znanym przypadku gastralia są dowodem na uraz nabyty za życia

zwierzęcia.

Widełki obojczykowe

również występowały u allozaura, choć rozpoznano je dopiero w 1996 – wcześniej mylone były

z żebrami brzusznymi. Kość biodrowa, będąca główną kością stawu biodrowego, była

masywna, a kość łonowa zakończona stopką, mogącą służyć jako miejsce przyczepu silnych

mięśni lub do podpierania ciała podczas odpoczynku na ziemi. Madsen spostrzegł, że u około

połowy spośród osobników znalezionych w Cleveland-Lloyd Dinosaur Quarry, niezależnie od

rozmiarów, kości łonowe nie były ze sobą połączone od strony stopki. Zasugerował, że jest to

cecha odróżniająca samice od samców. Jego zdaniem kości łonowe samic nie łączyły się ze

sobą, co miało ułatwiać składanie jaj. Teoria ta nie spotkała się jednak z powszechną

akceptacją.

Kończyny przednie allozaura były krótkie w porównaniu do tylnych (35% długości kończyn

tylnych u osobników dorosłych). Miały po trzy palce, zakończone dużymi, silnie zakrzywionymi i

3 / 4

Allosaurus (Allozaur)

ostrymi pazurami. Ramiona były potężne, a przedramiona nieco od nich krótsze (stosunek

długości kości ramiennej do łokciowej wynosił 1:1,2). W nadgarstku znajdowała się odmiana

kości księżycowatej znajdowanej także u bardziej zaawansowanych teropodów, takich jak

maniraptory. Z trzech palców wewnętrzny (kciuk) był największy i odmienny od pozostałych

dwóch. Nogi nie były tak długie i przystosowane do dużych prędkości jak u przedstawicieli

Tyrannosauridae, a pazury nie były tak wykształcone i bardziej przypominały kopyta niż u

wcześniejszych teropodów. Każda stopa miała trzy palce podporowe oraz tylny pazur, nie

pełniący takich funkcji. Według Madsena mógł on być wykorzystywany do chwytania młodych.

Niektórzy sugerują istnienie piątego palca (najbardziej zewnętrznego) pełniącego funkcję

dźwigni pomiędzy ścięgnem Achillesa a stopą.

 

4 / 4