Morfologia

Morfologia
Funkcjonalna
Roślin

Roślina a środowisko

Roślina a środowisko
(wybrane zagadnienia)

Czesław Hołdyński

Czesław Hołdyński

Czynniki środowiskowe

modyfikujące cechy morfologiczne roślin

światło

widmo światła
intensywność promieniowania świetlnego
rozkład czasowy
ciepło

p

woda

czynniki mechaniczne

wiatr

i ń

ogień
ruch podłoża
ruch wody

Czynniki środowiskowe

c.d.

modyfikujące cechy morfologiczne roślin

gleba

skład granulometryczny
zawartość składników pokarmowych

zawartość składników pokarmowych
wilgotność
powietrze w glebie
odczyn

odczyn

czynniki biotyczne - interakcje

b

łó

i

h

b t ó

grzyby, głównie chorobotwórcze
mikroorganizmy
zwierzęta

czynnik środowiska

czynnik środowiska

reakcja

reakcja

odpowiedź

przystosowanie(a)

odpowiedź

przystosowanie(a)

modulacyjne

modyfikacyjne

ewolucyjne

modulacyjne

(powstają pod wpływem
krótkich zmian war.
zewnętrznych)

modyfikacyjne

(

zachodzą w ontogenezie

organizmu), działają długi
czas reakcja ma

ewolucyjne

(powstają z bezkierunkowych
(przypadkowych) mutacji, w
kolejnych pokoleniach) utrwalają

zewnętrznych)
np. nastie
tropizmy
więdnięcia

czas, reakcja ma
charakter trwałych zmian
morfologicznych
Nie dziedziczą się.

się w drodze naturalnej selekcji.
Są dziedziczne.
Np. - współcześnie: uodparnianie
się niektórych osobników w

ę

ę

Nie dziedziczą się.
np. mniszek na ścieżce i
na łące

się niektórych osobników w
populacjach chwastów na
substancje aktywne stosowane w
herbicydach
- wyspecjalizowanie się pod
względem zapylaczy np. Yucca,
wiatropylność traw

Temperatura wartości zasadnicze

Temperatura - wartości zasadnicze

(kardynalne) dla roślin

grupy w/g termiki

kriofity (opt. < 20

0

C)

mezofity (opt. 20

0

C - 40

0

C)

min. dla wzrostu

0

zboża 5

0

C

kukurydza 8

0

C

ogórek 12

0

C

ogórek 12

0

C

tytoń 13

0

C

• termofity ( > 40

0

C)

Przystosowanie roślin do niskich temperatur

(przykłady)

forma wzrostu pędu

krzewinki tundrowe
niskie byliny zielne
formy rozetowe

tworzenie licznych rozległych pędów podziemnych

tworzenie licznych, rozległych pędów podziemnych

gromadzenie tzw. tuniki, tj. zeschniętych pędów, liści chroniących
"życiowe" części

y

ę

martwica korkowa, korek

korzenie kurczliwe

zwijanie blaszek liściowych (r. zimozielone) lub formy iglaste liści

owłosienie liści, pędów

krótki okres wegetacji

Reakcja na nadmierne oświetlenie

(i wysoką temperaturę, obrona przed zbyt intensywną transpiracją także parowaniem)

(przykłady)

uruchomienie "chłodnicy" przez uintensywnienie transpiracji

ustawienie liści

liście sałaty kompasowej, eukaliptusa

więdnięcie liści (okresowe), częściowe zrzucanie (zamieranie) liści

zwijanie blaszki liściowej, np. trawy

odbijanie światła od powierzchni liścia

białe plamy (begonia gajowiec)

białe plamy (begonia, gajowiec)
lśniąca powierzchnia (figa, kolcolist, wierzba pięciopręcikowa)
kutner (także ocienia)

(

)

ustawienie chloroplastów

liście z okienkami

redukcja liści

Wykorzystanie światła w przestrzeni

Wykorzystanie światła w przestrzeni

fototropizmy i fototaksje

fototropizmy i fototaksje

różne typy miękiszu asymilacyjnego liści

liście bifacjalne
liście bifacjalne odwrócone
liście ekwifacjalne

i fili ( óż

li t

ść)

anizofilia (różnolistność)

fyllodia (liściaki) - spłaszczone ogonki liściowe

platykladia (gałęziaki) - spłaszczone łodygi fyllokadia

platykladia (gałęziaki) - spłaszczone łodygi, fyllokadia
(spłaszczone pędy boczne)

wykształcanie pędów typu liany o łodydze zdrewniałej

wykształcanie pędów typu liany o łodydze zdrewniałej

epifityzm - korzenie asymilacyjne

etiolacja lub redukcja liści w warunkach słabego

j

j

g

oświetlenia lub jego braku (pędy podziemne)

Typy ekologiczne roślin w odniesieniu do wody

dotyczą całego kompleksu przystosowań jak:

dotyczą całego kompleksu przystosowań jak:

sposoby pobierania wody (z atmosfery lub gleby)
przewodzenia wody

przewodzenia wody
magazynowania lub oszczędnej gospodarki
wydalania wody

transpiracja
gutacja
parowanie

p

KSEROFITY MEZOFITY HIGROFITY HYDROFITY

KSEROFITY MEZOFITY HIGROFITY HYDROFITY

Typy KSEROFITÓW

Typy KSEROFITÓW

"Unikają okresu kiedy jest sucho (pseudokserofity)

terofity krótkotrwałe (wiosnówka, przetacznik dillena)
geofity (cebulowe, kłączowe)

Kserofity właściwe

Kserofity właściwe

wysoka wartość osmotyczna komórek
system korzeniowy
dobrze rozwinięta tkanka przewodząca
różne sposoby na zmniejszanie transpiracji

sklerofity

sukulenty

malakofity

(2 typy liści)

liściowe (rozchodnik, rojnik, agawa)

łodygowe (kaktusy, wilczomlecze,

ó

ż

ś

)

niektóre złożone i tojeściowate)

HIGROFITY

Zasadniczo rośliny związane z siedliskami stale i dobrze
uwilgotnionymi, jednocześnie przy dużej wilgotności powietrza.
Okresowa susza powoduje śmierć rośliny.

C h

Cechy:

słabo rozwinięty system korzeniowy ("leniwe")
stosunkowo duże, ciemne liście o słabo skutynizowanej

y

j

epidermie
żywe włoski wspomagające parowanie
liczne aparaty szparkowe

liczne aparaty szparkowe
hydatody (gutacja)
siedliska cieniste

szczawik zajęczy

Oxalis acetosella

HYDROFITY

heterofilia
epiderma z chloroplastami

ł b

i i t

t

k

i

i kł d

słabo rozwinięty system korzeniowy i układ
przewodzący
aerenchyma

aerenchyma
tworzenie specjalnych zimujących form
przetrwalnikowych, tzw. turionów
niektóre tworzą formy lądowe

np. rdest ziemnowodny,
przetacznik bobowik

przetacznik bobowik
kropidło wodne
okrężnica bagienna
rzęśl

rzęśl