T. Piechowiak Historia transportu szyn strona
1
/
4
POJAZDY SZYNOWE
Elementy rozwoju historycznego
Tor - specjalna droga, której wytrzymałość i gładkość umożliwia szybki ruch
ciężkich pojazdów, przy relatywnie małym zapotrzebowaniu na moc.
Znany już w starożytności (Asyria, Grecja, Rzym),
XV wiek niemieckie kopalnie wzdłuż belek - szyn drewnianych beleczki prowadzące,
w połowa XV wieku sprowadzone wraz z górnikami do Anglii
1716 przybicie na powierzchni belek płatów żelaza
1767 Reynolds wprowadza 3 cm profilowane płyty
1789 Curr – szyny w kształcie kątownika
1789 - główka szyny podobna do dzisiejszej, szyna odlewana dł. 1 jard, Jessop, Anglik
1820 - szyny walcowane dł. 4,5 m huta w Berkinshaw,
1830-1840 - utworzenie szerokiej stopy, Stevens(USA), a potem Wignoles w Europie
Rozwój w wieku XVIII, głównie w fabrykach i kopalniach - napęd takich „pojazdów
szynowych” tylko siłą żywą.
Po wynalazieniu maszyny parowej - próby zastosowania jej do napędu pojazdów, także
szynowych.
1770 – pierwszy parowóz (nieszynowy) Cugnot
1804 - pierwsza lokomotywa (szynowa), pojazd Invicta, TREVITHICK, Anglik
1812 - lokomotywa, BLENKINSOP i MURRAY,
1813 - HEDLEY, pojazd Puffing Billy,
1814 - STEPHENSON - pierwsza jego lokomotywa
1829 (1 i 8 października) - pierwszy wyścig lokomotyw na torze z szyn stalowych,
zaprojektowanych też przez S., (Rainhil, trasa Stockton - Darlington), wygrywa
STEPHENSON, pojazdem Rocket ,data uważana za początek ery parowej
(parowozów) na szynach, początek kolei
1835 - pierwsza lokomotywa elektryczna akumulatorowa,
Th. DAVENPORT, Amerykanin
1879 - pierwsza lokomotywa elektryczna przewodowa, W. SIEMENS, Niemiec
1881 pierwszy odcinek kolei elektrycznej Berlin-Lichtenfelde
1891 - pierwsza lokomotywa spalinowa 2,5 kW, 1891 G. DAIMLER
1912 - pierwsza lokomotywa spalinowa dużej mocy (735 kW), firma SULZER
1921 - parowóz turbinowy, F. Ljungström
T. Piechowiak Historia transportu szyn strona
2
/
4
Świat pierwszych lokomotyw
Pojazd Cugnota.
Pierwszy pojazd Cugnota 1769: przewóz 4 osób z prędkością ok. 4 km/h, co 12-15 min zatrzymywany w celu
podgrzania kotła.
Lokomotywa Trevithick’a 1803-1804: masa ok. 10 ton
Lokomotywa Blenkinshop’a 1812 pracowała
ciągnąc wagony z węglem przez 5 lat
Lokomotywa PUFFING BILLY skonstruowana
przez Wiliana Hedleya dla kopalni w 1913 r., w
służbie do 1864 r.
T. Piechowiak Historia transportu szyn strona
3
/
4
Rocket z 1829 r.
T. Piechowiak Historia transportu szyn strona
4
/
4
Rozwój dróg szynowych na Ziemi
1850 - 30 000 km
1920 - 1 201 000 km
1936 - 1 345 000 km
Pierwsze koleje na terenach polskich (pod zaborami)
1845-48 Warszawa - Granica, zabór rosyjski ( Kolej Warszawsko-Wiedeńska)
1847-48 Kraków-Trzebinia-Mysłowice-Granica, zabór austriacki
1842-46 Wrocław-Mysłowice, zabór pruski.
Do 1918 roku sieć kolejowa na ziemiach polskich była słabo rozwinięta, po odzyskaniu przez
Polskę niepodległości w jej granicach znalazło się zaledwie 15 947 km linii kolejowych. W wyniku
zniszczeń wojennych ich stan był tragiczny.
W Polsce międzywojennej wybudowano 1250 km nowych linii (uzupełnienie
pozaborowych luk),
Ponownemu zniszczeniu linie kolejowe w Polsce uległy podczas II wojny światowej. Ucierpiało
wiele węzłów i szlaków, część linii przebudowano na potrzeby wojenne. Zniszczeniu uległo między
innymi ponad 60 proc. tuneli kolejowych, blisko 60 proc. mostów o rozpiętości powyżej 20 metrów,
około 30 proc. dworców i tyleż samo lokomotywowni i warsztatów naprawczych.
Do 1949 roku odbudowano 4800 kilometrów torów, a długość linii kolejowych w Polsce wzrosła do
22 248 kilometrów. W następnych latach koncentrowano się na budowie drugich torów na liniach
jednotorowych, modernizowano stare linie, toteż do roku 1980 długość sieci kolejowej w Polsce
wzrosła nieznacznie.
Długość linii:
1979 27 271
1990 24 287
1995 22 599,
natomiast długość torów PKP (rok 1990/1995) to 49210 / 46378 km, w tym 25732 /
26897 km torów zelektryfikowanych.
Pierwsza w Polsce wytwórnia lokomotyw parowych:
Fabryka Lokomotyw w Chrzanowie (Fablok) — powstała w 1920 roku. W marcu 1924
roku wyjechał z niej pierwszy parowóz. Do 1963 roku wyprodukowano w Fabloku 5 000
lokomotyw (w tym także wąskotorowe).
W 1920 roku powstała również Warszawska Spółka Akcyjna Budowy Parowozów. Do
chwili likwidacji, tj. do 1935 roku, w prowadzonych przez spółkę Zakładach Parowozów w
Warszawie wyprodukowano 320 lokomotyw.
W 1926 roku produkcję parowozów rozpoczęły Zakłady Hipolita Cegielskiego w Poznaniu
(HCP). W ciągu 33 łat wyprodukowały one 2628 lokomotyw. Ostatni parowóz wyjechał z
HCP w 1958 roku.