Mahonia aquifolium - Mahonia pospolita (ościał)
Rodzina: Berberidaceae- berberysowate
Pokrój
Zimozielony krzew o wysokości zwykle do 1(2) m wys., rzadko rozgałęziony, z dość
sztywnymi, wyprostowanymi pędami. Drewno gałęzi i korzeni – żółte.
Liście
Nieparzystopierzastozłożone z 5-9 sztywnych i błyszczących listków z kolczastymi
ząbkami na brzegach. Z wierzchu ciemnozielone, od spodu jasnozielone, za młodu
niekiedy czerwonawe.
Kwiaty
Złotożółte z sześcioma płatkami korony, zebrane w wyprostowane, gęsto skupione
grona, długości 5-8 cm, na szczytach zeszłorocznych pędów. Nitki pręcików są wrażliwe
na dotyk. Poruszone - zginają się szybko w kierunku szyjki, by po krótkim czasie
powrócić do stanu wyjściowego. Kwitnie w kwietniu i maju.
Owoce
Elipsoidalne (około 8 mm dł), początkowo jasnoniebieskie, w końcu granatowe, z
czerwonym sokiem, roznoszone przez ptaki, częsty samosiew.
Występowanie
Zach. rejony Ameryki Pn.
Cechy dekoracyjne
Zimozielone liście, w mniejszym stopniu kwiaty i owoce.
Wymagania i zastosowanie
Obok bluszczu i bukszpanu najczęściej u nas spotykany krzew zimozielony, w
podobnym stopniu wytrzymały na silne nawet zacienienie.
Mahonia, jak wszystkie zimozielone krzewy liściaste (np. Berberis, Rhododendron, Prunus
laurocerasus, Pyrocantha
), jest wrażliwa na silne mrozy; marznąć mogą liście, pączki, pędy,
niekiedy całe rośliny. Zimozielone krzewy należy więc sadzić u nas w możliwie korzystnych
warunkach mikroklimatycznych, głównie na zachodzie kraju, w miejscach półcienistych lub
zacienionych i osłoniętych od wiatrów zimowych.
Gleba powinna być z natury świeża (dostatecznie wilgotna), ewentualnie wskazane jest obfite
podlanie przed nastaniem zimy; ściółkowanie powierzchni ziemi ma widoczny wpływ na rozwój
zimozielonych krzewów. Rośliny sadzone w miejscach nasłonecznionych należy ewentualnie
osłaniać przed słońcem i wiatrami, zwłaszcza na przełomie zimy i wiosny; osłony usuwać w dni
pochmurne.
Mahonia źle znosi przesadzanie, najlepiej więc sadzić młode, szkółkowane rośliny z bryłą
ziemi, na wiosnę. W zimnej porze roku liście mahonii brunatnieją i częściowo czerwienieją, są
to jednak objawy naturalne.
Stosowane są przede wszystkim w runie leśnym i podszyciu parkowym, z bukszpanem,
barwinkiem, runianką, bluszczem i innymi zimozielonymi krzewami i krzewinkami. Dobra na
ż
ywopłoty nieformowane w miejscach silnie zacienionych. Krzew ozdobny, owocowy i
miododajny (nektar, pyłek).
Ciekawostki
o
Mahonia jest kwiatem stanowym Oregonu
o
Roślina barwierska: dawniej używano kwiatów mahonii jako środka w barwiarstwie,
gdyż nadawały tkaninie złotożółtą barwę
o
Surowiec zielarski: dawniej próbowano tą rośliną leczyć choroby skóry.
Morus alba
– morwa biała
Rodzina: Moraceae – morwowate
Pokrój
Drzewo do 15 m wysokości. Pędy nagie.
Liście
Jajowate lub okrągławe (7-15 cm dł., rzadko dłuższe), piłkowane, lub
karbowanopiłkowane, z wyjątkiem zatok, niepodzielone lub bardzo różnie powcinane
(heterofilia – różnolistność), gładkie i błyszczące lub tylko nieco szorstkie, na spodzie z
kępkami białych włosków.
Kwiaty
Rozdzielnopłciowe, rozmieszczone jednopiennie, wiatropylne. Kwiaty męskie zebrane w
kotkowate kwiatostany wyrastające w kątach liści. Kotki jasno(żółto)zielone, podłużne, dość
krótkie - długości 3-7cm, zwisające na szypułkach. Kwiaty żeńskie w krótkich (poniżej 2cm),
główkowatych i pękatych, zwykle wzniesionych kwiatostanach. Pojedyncze kwiaty drobne i
niepozorne, czterokrotne. Okres kwitnienia: V-VI (wraz z rozwojem liści). Obfite kwitnienie
rozpoczyna się w połowie maja.
Owoce
Drobne niełupki („nasiona”), obrośnięte soczystymi osnówkami powstałymi z okwiatu
(rzadki przykład owocu rzekomego), zebrane w gęste, walcowate owocostany (do 2 cm
dł.), podobne do owoców jeżyn, jadalne, słodkie i mdłe, barwa – biała, różowa,
czerwona, fioletowoczarna, dojrzewają i opadają w lecie.
Występowanie
Chiny; od wieków sadzona w Azji ze względu na hodowlę jedwabników (Bombyx mori),
w Europie od XI-XII w.; bardzo zmienny gatunek pod wieloma względami.
Cechy dekoracyjne
Niewielka wartość dekoracyjna; późny rozwój liści na wiosnę i wczesne opadanie w
jesieni (zabarwienie żółte).
Wymagania i zastosowanie
Polecana na gleby lekkie, piaszczyste, dość suche, stanowiska ciepłe i słoneczne; lepiej
drewnieją wtedy pędy i morwa jest mniej narażona na przemarzanie w surowe zimy.
Morwy białe są często sadzone m.in. przy drogach, w parkach.
Ciekawostki
o
Wyciągi z morwy są stosowane w ziołolecznictwie. Korzenie wykorzystywane były
w chińskiej medycynie ludowej do leczenia cukrzycy, gorączki i kaszlu
o
Liście morwy (szczególnie białej) są również ważne ekonomicznie, jako że stanowią
jedyny pokarm jedwabników morwowych, z których kokonów uzyskuje się jedwab
o
Liście wykorzystuje się również do parzenia herbaty, produkcji środków
wspomagających odchudzanie czy preparatów stabilizujących poziom cukru i
cholesterolu we krwi.
Platanus
xacerifolia – platan klonolistny (Platanus x hispanica Mill. ex Münchh. ‘Acerifolia’)
Rodzina: Platanaceae – platanowate
Pokrój
Drzewo dorastające do 35 m wysokości, z szeroką, rozłożystą koroną; różne części
pokryte – przynajmniej za młodu – wielokomórkowymi, rozgałęzionymi włoskami
(alergenne!).
Kora
Charakterystyczna, szarawa, łuszcząca się łaciato cienkimi płatami i odsłaniająca przy
tym wewnętrzne warstwy – kremowe, oliwkowe itp.
Pędy
Pączki okryte 1 kapturkowatą łuską, w czasie wegetacji ukryte w zgrubiałych nasadach
ogonków liściowych.
Liście
Skrętolegle, duże (do 25 cm średnicy), dłoniastoklapowane – podobne do liści klonu
pospolitego, klap (3)5(7), w zarysie trójkątnych, grubo ząbkowanych; klapa środkowa o
długości nieco większej od szerokości; przylistki duże, ząbkowane, zrośnięte – obejmują
pęd i pozostawiają na nim po opadnięciu „obrączkowaty” ślad.
Kwiaty
Niepozorne, z łuskowatym okwiatem, zebrane w rozdzielnopłciowe główki, na
szypułkach na szczycie rozwijających się krótkopędów; wiatropylne. Kwitną w maju.
Owoce
Drobne, wrzecionowate orzeszki, z pęczkiem szczecinek u nasady, w (1)2(3) kulistych
główkach (około 2-3 cm średnicy), zwisających na długiej szypule; główki rozpadają się
pod koniec zimy i na wiosnę, orzeszki roznoszone przez wiatr i wodę (platany to drzewa
nadrzecznych terenów).
Cechy dekoracyjne
Ładne, błyszczące liście (późny rozwój), oryginalna kora; stare, swobodnie rosnące
drzewa osiągają często imponujące rozmiary.
Wymagania i zastosowanie
Gleby głębokie i świeże, możliwie żyzne, również piaszczyste, ale wilgotne; miejsca
ciepłe i nasłonecznione. Doskonale znosi warunki miejskie i rejonów przemysłowych, jest
odporny na suche powietrze i zanieczyszczenia atmosfery; długowieczne drzewo. Cenne drzewo
alejowe, do obsadzania szerokich ulic, promenad i bulwarów, jak również do sadzenia
pojedynczo; wymaga dużo miejsca do rozwoju szerokiej korony. Przesadzanie na wiosnę znosi
dobrze, nawet w starszym wieku, z bryłami ziemi; również dobrze znosi cięcie.