EUROPEJSKIE SYSTEMY
EUROPEJSKIE SYSTEMY
PARTYJNE
PARTYJNE
EUROPEJSKIE SYSTEMY
EUROPEJSKIE SYSTEMY
PARTYJNE
PARTYJNE
SYSTEM PARTYJNY
SYSTEM PARTYJNY
-
-
POJ
POJ
Ę
Ę
CIE
CIE
Formy i warunki wsp
Formy i warunki wsp
ó
ó
ł
ł
pracy lub rywalizacji
pracy lub rywalizacji
partii politycznych w walce o zdobycie w
partii politycznych w walce o zdobycie w
ł
ł
adzy
adzy
politycznej albo w jej sprawowaniu
politycznej albo w jej sprawowaniu
W systemie partyjnym zawieraj
W systemie partyjnym zawieraj
ą
ą
si
si
ę
ę
te partie,
te partie,
kt
kt
ó
ó
re dzia
re dzia
ł
ł
aj
aj
ą
ą
legalnie, opieraj
legalnie, opieraj
ą
ą
swoj
swoj
ą
ą
wewn
wewn
ę
ę
trzn
trzn
ą
ą
struktur oraz metody dzia
struktur oraz metody dzia
ł
ł
ania na
ania na
zasadach demokratycznych
zasadach demokratycznych
SYSTEM PARTYJNY
SYSTEM PARTYJNY
-
-
UJ
UJ
Ę
Ę
CIA
CIA
Uj
Uj
ę
ę
cie statyczne
cie statyczne
–
–
system partyjny to prosta
system partyjny to prosta
suma partii politycznych, kt
suma partii politycznych, kt
ó
ó
re funkcjonuj
re funkcjonuj
ą
ą
w
w
ramach przestrzeni politycznej i zachowuj
ramach przestrzeni politycznej i zachowuj
ą
ą
si
si
ę
ę
w okre
w okre
ś
ś
lony spos
lony spos
ó
ó
b
b
Uj
Uj
ę
ę
cie dynamiczne
cie dynamiczne
–
–
system partyjny jako
system partyjny jako
uk
uk
ł
ł
ad wzajemnych powi
ad wzajemnych powi
ą
ą
za
za
ń
ń
mi
mi
ę
ę
dzy partiami
dzy partiami
najpierw w kontek
najpierw w kontek
ś
ś
cie walki o g
cie walki o g
ł
ł
osy elektoratu
osy elektoratu
a nast
a nast
ę
ę
pnie przechwycenie wp
pnie przechwycenie wp
ł
ł
ywu na kszta
ywu na kszta
ł
ł
t
t
polityki poprzez samodzielne rz
polityki poprzez samodzielne rz
ą
ą
dzenie lub
dzenie lub
wsp
wsp
ó
ó
ł
ł
rz
rz
ą
ą
dzenie
dzenie
INSTYTUCJONALIZACJA SYSTEMU
INSTYTUCJONALIZACJA SYSTEMU
PARTYJNEGO
PARTYJNEGO
aspekt wewn
aspekt wewn
ę
ę
trzny
trzny
-
-
okre
okre
ś
ś
lenie i uznanie
lenie i uznanie
przez partie polityczne regu
przez partie polityczne regu
ł
ł
i wzorc
i wzorc
ó
ó
w
w
prowadzenie gry politycznej (
prowadzenie gry politycznej (
np
np
. wzorc
. wzorc
ó
ó
w
w
koalicyjnych czy funkcjonowania opozycji
koalicyjnych czy funkcjonowania opozycji
parlamentarnej)
parlamentarnej)
aspekt kulturowy
aspekt kulturowy
–
–
kszta
kszta
ł
ł
towanie zaufania
towanie zaufania
opinii publicznej wobec partii politycznych i
opinii publicznej wobec partii politycznych i
sposobu kreowania wzajemnych relacji i
sposobu kreowania wzajemnych relacji i
powi
powi
ą
ą
za
za
ń
ń
ANALIZA SYSTEMU PARTYJNEGO
ANALIZA SYSTEMU PARTYJNEGO
Co kszta
Co kszta
ł
ł
tuje dynamik
tuje dynamik
ę
ę
systemu partyjnego:
systemu partyjnego:
liczba i rozmiar partii
liczba i rozmiar partii
relewancja partii (potencja
relewancja partii (potencja
ł
ł
koalicyjny partii)
koalicyjny partii)
•
•
przypadek du
przypadek du
Ŝ
Ŝ
ych partii
ych partii
•
•
przypadek ma
przypadek ma
ł
ł
ych partii
ych partii
poziom polaryzacji systemu partyjnego
poziom polaryzacji systemu partyjnego
(dystans mi
(dystans mi
ę
ę
dzy partiami)
dzy partiami)
wzorce zachowa
wzorce zachowa
ń
ń
koalicyjnych:
koalicyjnych:
•
•
policy
policy
–
–
seeking
seeking
parties
parties
•
•
office
office
–
–
seeking
seeking
parties
parties
ANALIZA SYSTEMU PARTYJNEGO
ANALIZA SYSTEMU PARTYJNEGO
Co kszta
Co kszta
ł
ł
tuje dynamik
tuje dynamik
ę
ę
systemu partyjnego:
systemu partyjnego:
wzorce alternacji w
wzorce alternacji w
ł
ł
adzy (schematy dzia
adzy (schematy dzia
ł
ł
a
a
ń
ń
partii politycznych w procesie ich rywalizacji o
partii politycznych w procesie ich rywalizacji o
sformu
sformu
ł
ł
owanie gabinetu):
owanie gabinetu):
•
•
wymiana jednej ekipy partyjnej na drug
wymiana jednej ekipy partyjnej na drug
ą
ą
(wyst
(wyst
ę
ę
puje
puje
w systemach dwupartyjnych
w systemach dwupartyjnych
np
np
. W. Brytanii)
. W. Brytanii)
•
•
jedna z partii wchodz
jedna z partii wchodz
ą
ą
cych w sk
cych w sk
ł
ł
ad nowego rz
ad nowego rz
ą
ą
du,
du,
znajdowa
znajdowa
ł
ł
a si
a si
ę
ę
w poprzednim (
w poprzednim (
np
np
.. niemiecka FDP)
.. niemiecka FDP)
•
•
brak alternacji
brak alternacji
–
–
ta sama partia lub partie kontroluje
ta sama partia lub partie kontroluje
rz
rz
ą
ą
d przez d
d przez d
ł
ł
u
u
Ŝ
Ŝ
szy czas (
szy czas (
np
np
. brytyjska Partia Pracy)
. brytyjska Partia Pracy)
FUNKCJE SYSTEM
FUNKCJE SYSTEM
Ó
Ó
W
W
PARTYJNYCH
PARTYJNYCH
Funkcje polityczne:
Funkcje polityczne:
•
•
stanowi forum legalnej walki o w
stanowi forum legalnej walki o w
ł
ł
adz
adz
ę
ę
polityczn
polityczn
ą
ą
•
•
Jest mechanizmem umo
Jest mechanizmem umo
Ŝ
Ŝ
liwiaj
liwiaj
ą
ą
cym organizowanie
cym organizowanie
wybor
wybor
ó
ó
w
w
•
•
umo
umo
Ŝ
Ŝ
liwia formowanie o
liwia formowanie o
ś
ś
rodk
rodk
ó
ó
w w
w w
ł
ł
adzy i
adzy i
wy
wy
ł
ł
anianie ekip rz
anianie ekip rz
ą
ą
dz
dz
ą
ą
cych
cych
Funkcje kulturowe:
Funkcje kulturowe:
•
•
jest forum kszta
jest forum kszta
ł
ł
towania opinii publicznej
towania opinii publicznej
•
•
rozwija kultur
rozwija kultur
ę
ę
polityczn
polityczn
ą
ą
spo
spo
ł
ł
ecze
ecze
ń
ń
stwa
stwa
•
•
wp
wp
ł
ł
ywa na kultur
ywa na kultur
ę
ę
polityczn
polityczn
ą
ą
elit politycznych
elit politycznych
TYPOLOGIE I KLASYFIKACJE
TYPOLOGIE I KLASYFIKACJE
Klasyczny podzia
Klasyczny podzia
ł
ł
ilo
ilo
ś
ś
ciowy (ze wzgl
ciowy (ze wzgl
ę
ę
du na liczb
du na liczb
ę
ę
partii czynnie uczestnicz
partii czynnie uczestnicz
ą
ą
cych w
cych w
Ŝ
Ŝ
yciu
yciu
politycznym):
politycznym):
•
•
systemy jednopartyjne
systemy jednopartyjne
•
•
systemy dwupartyjne
systemy dwupartyjne
•
•
systemy wielopartyjne
systemy wielopartyjne
Podzia
Podzia
ł
ł
jako
jako
ś
ś
ciowy ze wzgl
ciowy ze wzgl
ę
ę
du na mo
du na mo
Ŝ
Ŝ
liwo
liwo
ść
ść
tworzenia wi
tworzenia wi
ę
ę
kszo
kszo
ś
ś
ci parlamentarnych:
ci parlamentarnych:
•
•
system rozproszony
system rozproszony
–
–
du
du
Ŝ
Ŝ
a liczba partii
a liczba partii
•
•
system r
system r
ó
ó
wnowagi
wnowagi
–
–
wyra
wyra
ź
ź
na polaryzacja
na polaryzacja
wyst
wyst
ę
ę
puj
puj
ą
ą
ca w systemie dwupartyjnym
ca w systemie dwupartyjnym
•
•
system nier
system nier
ó
ó
wnowagi
wnowagi
–
–
dominacja, ale nie
dominacja, ale nie
wi
wi
ę
ę
kszo
kszo
ś
ś
ciowa jednego ugrupowania
ciowa jednego ugrupowania
TYPOLOGIE I KLASYFIKACJE
TYPOLOGIE I KLASYFIKACJE
Kryterium oparte o liczb
Kryterium oparte o liczb
ę
ę
partii oraz ich rozmiaru w
partii oraz ich rozmiaru w
ramach systemu partyjnego:
ramach systemu partyjnego:
•
•
system dwupartyjny
system dwupartyjny
–
–
wyst
wyst
ę
ę
puj
puj
ą
ą
w nim dwie du
w nim dwie du
Ŝ
Ŝ
e
e
partie maj
partie maj
ą
ą
ce znaczn
ce znaczn
ą
ą
przewag
przewag
ę
ę
nad partiami ma
nad partiami ma
ł
ł
ymi
ymi
•
•
system
system
dwuip
dwuip
ó
ó
ł
ł
partyjny
partyjny
–
–
dwie du
dwie du
Ŝ
Ŝ
e partie oraz
e partie oraz
trzecia ma
trzecia ma
ł
ł
a, ale dysponuj
a, ale dysponuj
ą
ą
ca znacz
ca znacz
ą
ą
cym wp
cym wp
ł
ł
ywem,
ywem,
gdy
gdy
Ŝ
Ŝ
posiada najwi
posiada najwi
ę
ę
kszy potencja
kszy potencja
ł
ł
koalicyjny
koalicyjny
•
•
system wielopartyjny
system wielopartyjny
oparty o dominacj
oparty o dominacj
ę
ę
jednej
jednej
partii
partii
–
–
w
w
ś
ś
r
r
ó
ó
d wielu partii jedna wyr
d wielu partii jedna wyr
ó
ó
Ŝ
Ŝ
nia si
nia si
ę
ę
rozmiarem i dlatego jest niezb
rozmiarem i dlatego jest niezb
ę
ę
dna dla stworzenia
dna dla stworzenia
wi
wi
ę
ę
kszo
kszo
ś
ś
ciowej koalicji gabinetowej
ciowej koalicji gabinetowej
•
•
system wielopartyjny bez partii dominuj
system wielopartyjny bez partii dominuj
ą
ą
cej
cej
–
–
Ŝ
Ŝ
adna z partii nie jest niezb
adna z partii nie jest niezb
ę
ę
dna przy tworzeniu
dna przy tworzeniu
koalicji, kt
koalicji, kt
ó
ó
re mog
re mog
ą
ą
przybiera
przybiera
ć
ć
r
r
ó
ó
Ŝ
Ŝ
ne warianty
ne warianty
SYSTEMY PARTYJNE EUROPY
SYSTEMY PARTYJNE EUROPY
ZACHODNIEJ
ZACHODNIEJ
Ze wzgl
Ze wzgl
ę
ę
du na warto
du na warto
ść
ść
indeksu efektywnej
indeksu efektywnej
liczby partii (na poziomie parlamentarnym)
liczby partii (na poziomie parlamentarnym)
wyr
wyr
ó
ó
Ŝ
Ŝ
niamy:
niamy:
systemy dwupartyjne
systemy dwupartyjne
(W. Brytania, Hiszpania, Portugalia)
(W. Brytania, Hiszpania, Portugalia)
systemy, gdzie wyst
systemy, gdzie wyst
ę
ę
puj
puj
ą
ą
dwie du
dwie du
Ŝ
Ŝ
e partie
e partie
oraz kilka mniejszych relewantnych (RFN,
oraz kilka mniejszych relewantnych (RFN,
Francja, Niemcy)
Francja, Niemcy)
systemy wielopartyjne (W
systemy wielopartyjne (W
ł
ł
ochy, Belgia,
ochy, Belgia,
Holandia)
Holandia)
SYSTEMY PARTYJNE EUROPY
SYSTEMY PARTYJNE EUROPY
ZACHODNIEJ
ZACHODNIEJ
Typy gabinet
Typy gabinet
ó
ó
w:
w:
gabinety wy
gabinety wy
ł
ą
ł
ą
cznie koalicyjne (Szwajcaria,
cznie koalicyjne (Szwajcaria,
Holandia)
Holandia)
gabinety koalicyjne (wi
gabinety koalicyjne (wi
ę
ę
kszo
kszo
ś
ś
ciowe i
ciowe i
mniejszo
mniejszo
ś
ś
ciowe) oraz gabinety jednopartyjne
ciowe) oraz gabinety jednopartyjne
mniejszo
mniejszo
ś
ś
ciowe (W
ciowe (W
ł
ł
ochy, Dania, Finlandia)
ochy, Dania, Finlandia)
gabinety jednopartyjne wi
gabinety jednopartyjne wi
ę
ę
kszo
kszo
ś
ś
ciowe
ciowe
(Norwegia, Szwecja)
(Norwegia, Szwecja)
SYSTEMY PARTYJNE WYBRANYCH
SYSTEMY PARTYJNE WYBRANYCH
PA
PA
Ń
Ń
STW DEMOKRATYZUJ
STW DEMOKRATYZUJ
Ą
Ą
CEJ SI
CEJ SI
Ę
Ę
EUROPY
EUROPY
systemy
systemy
skoncentronowane
skoncentronowane
lub zmierzaj
lub zmierzaj
ą
ą
ce do
ce do
koncentracji, w kt
koncentracji, w kt
ó
ó
rych ujawnia si
rych ujawnia si
ę
ę
mechanizm rywalizacji
mechanizm rywalizacji
dwublokowej
dwublokowej
(Albania, Rumunia, Bu
(Albania, Rumunia, Bu
ł
ł
garia, W
garia, W
ę
ę
gry)
gry)
systemy rozproszone w stopniu umiarkowanym
systemy rozproszone w stopniu umiarkowanym
–
–
istnieje uk
istnieje uk
ł
ł
ad wielopartyjny, jednak
ad wielopartyjny, jednak
Ŝ
Ŝ
e pojawiaj
e pojawiaj
ą
ą
si
si
ę
ę
partie
partie
wi
wi
ę
ę
kszo o sporym potencjale koalicyjnym, kt
kszo o sporym potencjale koalicyjnym, kt
ó
ó
re s
re s
ą
ą
w stanie
w stanie
skoncerowa
skoncerowa
ć
ć
proces przetarg
proces przetarg
ó
ó
w koalicyjnych (Czechy,
w koalicyjnych (Czechy,
Litwa)
Litwa)
systemy wielopartyjne
systemy wielopartyjne
, w kt
, w kt
ó
ó
rych pojawia si
rych pojawia si
ę
ę
do
do
ść
ść
skomplikowany,
skomplikowany,
multipolarny
multipolarny
system przetarg
system przetarg
ó
ó
w
w
koalicyjnych, co jest efektem znacznego rozproszenia
koalicyjnych, co jest efektem znacznego rozproszenia
systemu partyjnego i braku partii o sile wyborczej na tyle
systemu partyjnego i braku partii o sile wyborczej na tyle
du
du
Ŝ
Ŝ
ej,
ej,
Ŝ
Ŝ
e mog
e mog
ł
ł
yby sta
yby sta
ć
ć
si
si
ę
ę
osi
osi
ą
ą
tworzonych koalicji
tworzonych koalicji
gabinetowych (Estonia,
gabinetowych (Estonia,
Ł
Ł
otwa, S
otwa, S
ł
ł
owacja, S
owacja, S
ł
ł
owenia)
owenia)