EUROPEJSKIE SYSTEMY

EUROPEJSKIE SYSTEMY

PARTYJNE

PARTYJNE

SYSTEM PARTYJNY

SYSTEM PARTYJNY

-

-

POJ

POJ

Ę

Ę

CIE

CIE

Formy i warunki wsp

Formy i warunki wsp

ó

ó

ł

ł

pracy lub rywalizacji

pracy lub rywalizacji

partii politycznych w walce o zdobycie w

partii politycznych w walce o zdobycie w

ł

ł

adzy

adzy

politycznej albo w jej sprawowaniu

politycznej albo w jej sprawowaniu

W systemie partyjnym zawieraj

W systemie partyjnym zawieraj

ą

ą

si

si

ę

ę

te partie,

te partie,

kt

kt

ó

ó

re dzia

re dzia

ł

ł

aj

aj

ą

ą

legalnie, opieraj

legalnie, opieraj

ą

ą

swoj

swoj

ą

ą

wewn

wewn

ę

ę

trzn

trzn

ą

ą

struktur oraz metody dzia

struktur oraz metody dzia

ł

ł

ania na

ania na

zasadach demokratycznych

zasadach demokratycznych

SYSTEM PARTYJNY

SYSTEM PARTYJNY

-

-

UJ

UJ

Ę

Ę

CIA

CIA

Uj

Uj

ę

ę

cie statyczne

cie statyczne

–

–

system partyjny to prosta

system partyjny to prosta

suma partii politycznych, kt

suma partii politycznych, kt

ó

ó

re funkcjonuj

re funkcjonuj

ą

ą

w

w

ramach przestrzeni politycznej i zachowuj

ramach przestrzeni politycznej i zachowuj

ą

ą

si

si

ę

ę

w okre

w okre

ś

ś

lony spos

lony spos

ó

ó

b

b

Uj

Uj

ę

ę

cie dynamiczne

cie dynamiczne

–

–

system partyjny jako

system partyjny jako

uk

uk

ł

ł

ad wzajemnych powi

ad wzajemnych powi

ą

ą

za

za

ń

ń

mi

mi

ę

ę

dzy partiami

dzy partiami

najpierw w kontek

najpierw w kontek

ś

ś

cie walki o g

cie walki o g

ł

ł

osy elektoratu

osy elektoratu

a nast

a nast

ę

ę

pnie przechwycenie wp

pnie przechwycenie wp

ł

ł

ywu na kszta

ywu na kszta

ł

ł

t

t

polityki poprzez samodzielne rz

polityki poprzez samodzielne rz

ą

ą

dzenie lub

dzenie lub

wsp

wsp

ó

ó

ł

ł

rz

rz

ą

ą

dzenie

dzenie

INSTYTUCJONALIZACJA SYSTEMU

INSTYTUCJONALIZACJA SYSTEMU

PARTYJNEGO

PARTYJNEGO

aspekt wewn

aspekt wewn

ę

ę

trzny

trzny

-

-

okre

okre

ś

ś

lenie i uznanie

lenie i uznanie

przez partie polityczne regu

przez partie polityczne regu

ł

ł

i wzorc

i wzorc

ó

ó

w

w

prowadzenie gry politycznej (

prowadzenie gry politycznej (

np

np

. wzorc

. wzorc

ó

ó

w

w

koalicyjnych czy funkcjonowania opozycji

koalicyjnych czy funkcjonowania opozycji

parlamentarnej)

parlamentarnej)

aspekt kulturowy

aspekt kulturowy

–

–

kszta

kszta

ł

ł

towanie zaufania

towanie zaufania

opinii publicznej wobec partii politycznych i

opinii publicznej wobec partii politycznych i

sposobu kreowania wzajemnych relacji i

sposobu kreowania wzajemnych relacji i

powi

powi

ą

ą

za

za

ń

ń

ANALIZA SYSTEMU PARTYJNEGO

ANALIZA SYSTEMU PARTYJNEGO

Co kszta

Co kszta

ł

ł

tuje dynamik

tuje dynamik

ę

ę

systemu partyjnego:

systemu partyjnego:

liczba i rozmiar partii

liczba i rozmiar partii

relewancja partii (potencja

relewancja partii (potencja

ł

ł

koalicyjny partii)

koalicyjny partii)

•

•

przypadek du

przypadek du

ż

ż

ych partii

ych partii

•

•

przypadek ma

przypadek ma

ł

ł

ych partii

ych partii

poziom polaryzacji systemu partyjnego

poziom polaryzacji systemu partyjnego

(dystans mi

(dystans mi

ę

ę

dzy partiami)

dzy partiami)

wzorce zachowa

wzorce zachowa

ń

ń

koalicyjnych:

koalicyjnych:

•

•

policy

policy

–

–

seeking

seeking

parties

parties

•

•

office

office

–

–

seeking

seeking

parties

parties

ANALIZA SYSTEMU PARTYJNEGO

ANALIZA SYSTEMU PARTYJNEGO

Co kszta

Co kszta

ł

ł

tuje dynamik

tuje dynamik

ę

ę

systemu partyjnego:

systemu partyjnego:

wzorce alternacji w

wzorce alternacji w

ł

ł

adzy (schematy dzia

adzy (schematy dzia

ł

ł

a

a

ń

ń

partii politycznych w procesie ich rywalizacji o

partii politycznych w procesie ich rywalizacji o

sformu

sformu

ł

ł

owanie gabinetu):

owanie gabinetu):

•

•

wymiana jednej ekipy partyjnej na drug

wymiana jednej ekipy partyjnej na drug

ą

ą

(wyst

(wyst

ę

ę

puje

puje

w systemach dwupartyjnych

w systemach dwupartyjnych

np

np

. W. Brytanii)

. W. Brytanii)

•

•

jedna z partii wchodz

jedna z partii wchodz

ą

ą

cych w sk

cych w sk

ł

ł

ad nowego rz

ad nowego rz

ą

ą

du,

du,

znajdowa

znajdowa

ł

ł

a si

a si

ę

ę

w poprzednim (

w poprzednim (

np

np

.. niemiecka FDP)

.. niemiecka FDP)

•

•

brak alternacji

brak alternacji

–

–

ta sama partia lub partie kontroluje

ta sama partia lub partie kontroluje

rz

rz

ą

ą

d przez d

d przez d

ł

ł

u

u

ż

ż

szy czas (

szy czas (

np

np

. brytyjska Partia Pracy)

. brytyjska Partia Pracy)

FUNKCJE SYSTEM

FUNKCJE SYSTEM

Ó

Ó

W

W

PARTYJNYCH

PARTYJNYCH

Funkcje polityczne:

Funkcje polityczne:

•

•

stanowi forum legalnej walki o w

stanowi forum legalnej walki o w

ł

ł

adz

adz

ę

ę

polityczn

polityczn

ą

ą

•

•

Jest mechanizmem umo

Jest mechanizmem umo

ż

ż

liwiaj

liwiaj

ą

ą

cym organizowanie

cym organizowanie

wybor

wybor

ó

ó

w

w

•

•

umo

umo

ż

ż

liwia formowanie o

liwia formowanie o

ś

ś

rodk

rodk

ó

ó

w w

w w

ł

ł

adzy i

adzy i

wy

wy

ł

ł

anianie ekip rz

anianie ekip rz

ą

ą

dz

dz

ą

ą

cych

cych

Funkcje kulturowe:

Funkcje kulturowe:

•

•

jest forum kszta

jest forum kszta

ł

ł

towania opinii publicznej

towania opinii publicznej

•

•

rozwija kultur

rozwija kultur

ę

ę

polityczn

polityczn

ą

ą

spo

spo

ł

ł

ecze

ecze

ń

ń

stwa

stwa

•

•

wp

wp

ł

ł

ywa na kultur

ywa na kultur

ę

ę

polityczn

polityczn

ą

ą

elit politycznych

elit politycznych

TYPOLOGIE I KLASYFIKACJE

TYPOLOGIE I KLASYFIKACJE

Klasyczny podzia

Klasyczny podzia

ł

ł

ilo

ilo

ś

ś

ciowy (ze wzgl

ciowy (ze wzgl

ę

ę

du na liczb

du na liczb

ę

ę

partii czynnie uczestnicz

partii czynnie uczestnicz

ą

ą

cych w

cych w

ż

ż

yciu

yciu

politycznym):

politycznym):

•

•

systemy jednopartyjne

systemy jednopartyjne

•

•

systemy dwupartyjne

systemy dwupartyjne

•

•

systemy wielopartyjne

systemy wielopartyjne

Podzia

Podzia

ł

ł

jako

jako

ś

ś

ciowy ze wzgl

ciowy ze wzgl

ę

ę

du na mo

du na mo

ż

ż

liwo

liwo

ść

ść

tworzenia wi

tworzenia wi

ę

ę

kszo

kszo

ś

ś

ci parlamentarnych:

ci parlamentarnych:

•

•

system rozproszony

system rozproszony

–

–

du

du

ż

ż

a liczba partii

a liczba partii

•

•

system r

system r

ó

ó

wnowagi

wnowagi

–

–

wyra

wyra

ź

ź

na polaryzacja

na polaryzacja

wyst

wyst

ę

ę

puj

puj

ą

ą

ca w systemie dwupartyjnym

ca w systemie dwupartyjnym

•

•

system nier

system nier

ó

ó

wnowagi

wnowagi

–

–

dominacja, ale nie

dominacja, ale nie

wi

wi

ę

ę

kszo

kszo

ś

ś

ciowa jednego ugrupowania

ciowa jednego ugrupowania

TYPOLOGIE I KLASYFIKACJE

TYPOLOGIE I KLASYFIKACJE

Kryterium oparte o liczb

Kryterium oparte o liczb

ę

ę

partii oraz ich rozmiaru w

partii oraz ich rozmiaru w

ramach systemu partyjnego:

ramach systemu partyjnego:

•

•

system dwupartyjny

system dwupartyjny

–

–

wyst

wyst

ę

ę

puj

puj

ą

ą

w nim dwie du

w nim dwie du

ż

ż

e

e

partie maj

partie maj

ą

ą

ce znaczn

ce znaczn

ą

ą

przewag

przewag

ę

ę

nad partiami ma

nad partiami ma

ł

ł

ymi

ymi

•

•

system

system

dwuip

dwuip

ó

ó

ł

ł

partyjny

partyjny

–

–

dwie du

dwie du

ż

ż

e partie oraz

e partie oraz

trzecia ma

trzecia ma

ł

ł

a, ale dysponuj

a, ale dysponuj

ą

ą

ca znacz

ca znacz

ą

ą

cym wp

cym wp

ł

ł

ywem,

ywem,

gdy

gdy

ż

ż

posiada najwi

posiada najwi

ę

ę

kszy potencja

kszy potencja

ł

ł

koalicyjny

koalicyjny

•

•

system wielopartyjny

system wielopartyjny

oparty o dominacj

oparty o dominacj

ę

ę

jednej

jednej

partii

partii

–

–

w

w

ś

ś

r

r

ó

ó

d wielu partii jedna wyr

d wielu partii jedna wyr

ó

ó

ż

ż

nia si

nia si

ę

ę

rozmiarem i dlatego jest niezb

rozmiarem i dlatego jest niezb

ę

ę

dna dla stworzenia

dna dla stworzenia

wi

wi

ę

ę

kszo

kszo

ś

ś

ciowej koalicji gabinetowej

ciowej koalicji gabinetowej

•

•

system wielopartyjny bez partii dominuj

system wielopartyjny bez partii dominuj

ą

ą

cej

cej

–

–

ż

ż

adna z partii nie jest niezb

adna z partii nie jest niezb

ę

ę

dna przy tworzeniu

dna przy tworzeniu

koalicji, kt

koalicji, kt

ó

ó

re mog

re mog

ą

ą

przybiera

przybiera

ć

ć

r

r

ó

ó

ż

ż

ne warianty

ne warianty

SYSTEMY PARTYJNE EUROPY

SYSTEMY PARTYJNE EUROPY

ZACHODNIEJ

ZACHODNIEJ

Ze wzgl

Ze wzgl

ę

ę

du na warto

du na warto

ść

ść

indeksu efektywnej

indeksu efektywnej

liczby partii (na poziomie parlamentarnym)

liczby partii (na poziomie parlamentarnym)

wyr

wyr

ó

ó

ż

ż

niamy:

niamy:

systemy dwupartyjne

systemy dwupartyjne

(W. Brytania, Hiszpania, Portugalia)

(W. Brytania, Hiszpania, Portugalia)

systemy, gdzie wyst

systemy, gdzie wyst

ę

ę

puj

puj

ą

ą

dwie du

dwie du

ż

ż

e partie

e partie

oraz kilka mniejszych relewantnych (RFN,

oraz kilka mniejszych relewantnych (RFN,

Francja, Niemcy)

Francja, Niemcy)

systemy wielopartyjne (W

systemy wielopartyjne (W

ł

ł

ochy, Belgia,

ochy, Belgia,

Holandia)

Holandia)

SYSTEMY PARTYJNE EUROPY

SYSTEMY PARTYJNE EUROPY

ZACHODNIEJ

ZACHODNIEJ

Typy gabinet

Typy gabinet

ó

ó

w:

w:

gabinety wy

gabinety wy

ł

ą

ł

ą

cznie koalicyjne (Szwajcaria,

cznie koalicyjne (Szwajcaria,

Holandia)

Holandia)

gabinety koalicyjne (wi

gabinety koalicyjne (wi

ę

ę

kszo

kszo

ś

ś

ciowe i

ciowe i

mniejszo

mniejszo

ś

ś

ciowe) oraz gabinety jednopartyjne

ciowe) oraz gabinety jednopartyjne

mniejszo

mniejszo

ś

ś

ciowe (W

ciowe (W

ł

ł

ochy, Dania, Finlandia)

ochy, Dania, Finlandia)

gabinety jednopartyjne wi

gabinety jednopartyjne wi

ę

ę

kszo

kszo

ś

ś

ciowe

ciowe

(Norwegia, Szwecja)

(Norwegia, Szwecja)

SYSTEMY PARTYJNE WYBRANYCH

SYSTEMY PARTYJNE WYBRANYCH

PA

PA

Ń

Ń

STW DEMOKRATYZUJ

STW DEMOKRATYZUJ

Ą

Ą

CEJ SI

CEJ SI

Ę

Ę

EUROPY

EUROPY

systemy

systemy

skoncentronowane

skoncentronowane

lub zmierzaj

lub zmierzaj

ą

ą

ce do

ce do

koncentracji, w kt

koncentracji, w kt

ó

ó

rych ujawnia si

rych ujawnia si

ę

ę

mechanizm rywalizacji

mechanizm rywalizacji

dwublokowej

dwublokowej

(Albania, Rumunia, Bu

(Albania, Rumunia, Bu

ł

ł

garia, W

garia, W

ę

ę

gry)

gry)

systemy rozproszone w stopniu umiarkowanym

systemy rozproszone w stopniu umiarkowanym

–

–

istnieje uk

istnieje uk

ł

ł

ad wielopartyjny, jednak

ad wielopartyjny, jednak

ż

ż

e pojawiaj

e pojawiaj

ą

ą

si

si

ę

ę

partie

partie

wi

wi

ę

ę

kszo o sporym potencjale koalicyjnym, kt

kszo o sporym potencjale koalicyjnym, kt

ó

ó

re s

re s

ą

ą

w stanie

w stanie

skoncerowa

skoncerowa

ć

ć

proces przetarg

proces przetarg

ó

ó

w koalicyjnych (Czechy,

w koalicyjnych (Czechy,

Litwa)

Litwa)

systemy wielopartyjne

systemy wielopartyjne

, w kt

, w kt

ó

ó

rych pojawia si

rych pojawia si

ę

ę

do

do

ść

ść

skomplikowany,

skomplikowany,

multipolarny

multipolarny

system przetarg

system przetarg

ó

ó

w

w

koalicyjnych, co jest efektem znacznego rozproszenia

koalicyjnych, co jest efektem znacznego rozproszenia

systemu partyjnego i braku partii o sile wyborczej na tyle

systemu partyjnego i braku partii o sile wyborczej na tyle

du

du

ż

ż

ej,

ej,

ż

ż

e mog

e mog

ł

ł

yby sta

yby sta

ć

ć

si

si

ę

ę

osi

osi

ą

ą

tworzonych koalicji

tworzonych koalicji

gabinetowych (Estonia,

gabinetowych (Estonia,

Ł

Ł

otwa, S

otwa, S

ł

ł

owacja, S

owacja, S

ł

ł

owenia)

owenia)