Mikroflora jamy ustnej

Wpisany przez Administrator

wtorek, 15 lutego 2011 22:44

Jama ustna jest miejscem zasiedlanym przez około 700 gatunków mikroorganizmów,

które w warunkach równowagi fizjologicznej nie są zagrożeniem dla zdrowia i życia. Do

organizmów zasiedlających jamę ustną zaliczamy  bakterie i grzyby. Naturalna flora jamy

ustnej stabilizuje się w dzieciństwie i stopniowo zmienia się wraz z wiekiem pod

wpływem czynników środowiskowych oraz behawioralnych.

Schorzenia w obrębie jamy ustnej są zwykle powodowane zachwianiem równowagi biologicznej

flory, prowadzi to do nadmiernego namnażania się drobnoustrojów jednego gatunku przy

hamowaniu występowania innych. Zmiana mikroflory może stwarzać korzystne środowisko dla

inwazji organizmów nie występujących fizjologicznie w jamie ustnej. Bakterie mogą się

przemieszczać do innych układów, głównie drogą pokarmową i wziewną i wywoływać objawy

ogólnoustrojowe. Istnieją dowody na zwiększanie ryzyka powstawania miażdżycy i cukrzycy

przez bakterie obecne w jamie ustnej. Antybiotykoterapia może prowadzić do powstawania

infekcji grzybiczych, głównie grzybami z grupy Candida, które stale kolonizują błonę śluzową

jamy ustnej. Flora bakteryjna jest w dużej mierze odpowiedzialna za powstawanie płytki

nazębnej oraz choroby przyzębia, a także za występowanie halitozy (przykrego zapachu z ust).

Bakterie próchnicotwórcze

Bakterie fermentujące cukry są uważane za jeden z najbardziej predysponujących do próchnicy

czynników. Mikroorganizmy te wykorzystują węglowodany obecne w ślinie, a przekształcając je

w kwasy przyczyniają się do obniżania pH w jamie ustnej. Kwaśne środowisko sprzyja

rozpuszczaniu szkliwa. Zwiększoną aktywność bakterii kwasotwórczych stwierdza się u osób

preferujących dietę bogatą w cukry proste. Za najbardziej próchnicotwórcze drobnoustroje

uważa się gatunki Streptococcus mutans, Lactobacillus rhamnosus, Streptococcus gordonii,

Fusobacterium nucleatum, ponieważ są one głównymi organizmami kolonizującymi błonkę

pierwotną zębów. Proces tworzenia się płytki nazębnej jest złożony, w trakcie powstawania

płytki nazębnej kolejne drobnoustroje przyłączają się i tworzą struktury coraz bardziej

kompleksowe. Oprócz wydzielania kwasów większość tych bakterii posiada zdolność

wytwarzania polisacharydów ułatwiających przyleganie do koron zębów, wytwarzają one także

enzymy proteolityczne, dzięki którym możliwa jest ich inwazja w głąb kanalików zębinowych.

Bakterie te mają zdolność rozkładania włókien kolagenowych, co prowadzi do osłabienia

struktury zębiny i ułatwia penetrację do komory zęba. Długotrwała obecność płytki nazębnej

prowadzi do jej utwardzenia w postaci kamienia nazębnego, a jego odkładanie się do chorób

przyzębia, zwykle ma to miejsce przy braku usuwania płytki w wyniku niewystarczającej higieny.

Bakterie odpowiedzialne za powstawanie halitozy

Z przeprowadzonych badań wynika, że przykry zapach z jamy ustnej jest w 90% przypadków

wywoływany przez czynne proteolitycznie beztlenowe bakterie Gram-ujemne. Za organizmy

najbardziej przyczyniające się do powstawania halitozy uważane są gatunki Porphyromonas

1 / 4

Mikroflora jamy ustnej

Wpisany przez Administrator

wtorek, 15 lutego 2011 22:44

gingivalis, Fusobacterium nucleatum i Prevotella intermedius, wpływają one także na

występowanie chorób przyzębia. Aktywność proteolityczna tych drobnoustrojów dotyczy

głównie białek występujących w ślinie oraz składników złuszczonych komórek nabłonka, które

rozkładane są do aminokwasów, a następnie dalej metabolizowane. Przemiana materii tych

bakterii prowadzi do wydzielania lotnych związków siarczkowych o przykrym zapachu, głównie

siarkowodoru i merkaptanu metylu.

Grzyby

W jamie ustnej występują w małej ilości naturalnie różne gatunki drożdżaków, głównie z rodziny

Candida, gatunek Candida albicans jest najbardziej powszechny. Grzyby te przy zachowaniu

równowagi homeostatycznej nie prowadzą do powstania żadnych schorzeń. Jeżeli równowaga

zostanie zachwiana, np. w wyniku antybiotykoterapii lub niedoboru odporności, to może

nastąpić wzmożony wzrost grzybów prowadzący do powstania zakażeń. Infekcje te

charakteryzują się występowaniem białych pleśniawek, które można łatwo usunąć, pozostają po

nich krwawiące rany. Gatunki Candida mogą również powodować leukoplakię włochatą, która

uważana jest za stan przedrakowy i powstaje w wyniku zmian przerostowych komórek

nabłonka, do których wnikają pseudostrzępki grzybów. Leukoplakia włochata widoczna jest jako

spora biała zmiana na błonie śluzowej, która nie daje się łatwo usunąć. U palaczy notuje się

zwiększone ryzyko zakażeń grzybami Candida.

Mikroflora kanałów korzeniowych

Według badań około 150 różnych mikroorganizmów może zasiedlać kanały korzeniowe.

Zasiedlanie kanałów przez bakterie jest utrudnione w zębach zdrowych, ze względu na

odizolowanie ich od pozostałego obszaru jamy ustnej grubymi warstwami twardych tkanek,

takich jak szkliwo i zębina. Kanały oraz komora zębów są w warunkach fizjologicznych

obszarami sterylnymi, infekcja drobnoustrojami następuje zwykle poprzez rozległy proces

próchnicowy, nieszczelne wypełnienia, przez które wnika ślina, czy uraz, które prowadzą do

zapaleń miazgi oraz jej obumarcia. Najłatwiejsza dla bakterii jest inwazja w przypadku urazów z

odsłonięciem miazgi, przy uszkodzeniach bez odsłonięcia miazgi mikroorganizmy mogą wnikać

do komory zęba poprzez kanaliki zębinowe. Zakażenie może także nastąpić przy zniszczeniu

struktur kostnych w obrębie wierzchołka korzenia zęba.

Bakterie zakażające kanały korzeniowe oddziałują na siebie wzajemnie; szansa na przeżycie

pojedynczego gatunku jest niewielka, natomiast przy współistnieniu kilku grup mikroorganizmów

ich ilość znacznie wzrasta. Ma to związek ze składnikami odżywczymi, hamowaniem

fagocytozy, np. w wyniku zapobiegania opsonizacji, czy niszczenia fagocytów, wydzielaniem

czynników wzrostu oraz hormonów, zmniejszaniem miejscowego stężenia tlenu i odczynu pH

oraz potencjału redox. mechanizmy te ułatwiają przeżycie patogenom względnie i bezwzględnie

beztlenowym. Podczas zakażeń zmianie ulega mikroflora – początkowo dominują bakterie

Gram-dodatnie, szacuje się, że po około trzech miesiącach od początku infekcji w kanale

obecne są prawie wyłącznie beztlenowe bakterie Gram-ujemne.

Do bakterii izolowanych najczęściej z zakażonych kanałów korzeniowych oraz ropni

pochodzenia odzębowego należą bakterie wytwarzające czarne barwniki, krętki, enterokoki,

streptokoki, bakterie z rodziny Actinomyces i Lactobacillus oraz grzyby z rodziny Candida.

Bakterie produkujące czarne pigmenty, z rodzin Porphyromonas i Prevotella będące

Gram-ujemnymi beztlenowcami, są w dużej mierze odpowiedzialne za występowanie objawów

bólowych, wrażliwości na opuk oraz opuchlizny. Do gatunków izolowanych z kanałów należą P.

2 / 4

Mikroflora jamy ustnej

Wpisany przez Administrator

wtorek, 15 lutego 2011 22:44

nigrescens, P. intermedia powodujące zapalenia okołowierzchołkowe, P. endodontalis, P.

gingivalis oraz Prevotella tannerae, która występuje w 60% wszystkich ropni pochodzenia

endodontycznego. Mikroorganizmy te posiadają czynniki endotoksyczne, takie jak

lipopolisacharydy, oraz zewnętrzne, stanowiące antygeny, wiele z nich posiada otoczkę, która

zabezpiecza przed fagocytozą.

Krętki są kojarzone z występowaniem ropni; najczęściej izolowanymi gatunkami są Treponema

denticola i T. socranskii, rzadziej obecne są T. lecithinolyticum i T. maltophilum, gatunki T.

amylovorum, T. medium, T. pectinovorum oraz T. vincentii prawie nie występują w zakażeniach

kanałów. Uważa się, że T. denticola być związany z osteoklastogenezą, zapaleniami

endodontium i przyzębia oraz tworzeniem płytki miażdżycowej.

Enterokoki są rzadko spotykane w pierwotnym zakażeniu kanałów, natomiast przy zakażeniach

wtórnych są obecne w 29–77 % przypadków. Według badaczy do inwazji enterokoków w

kanałach dochodzi poprzez mikroprzecieki wypełnień po leczeniu endodontycznym, w wyniku

jatrogennego zanieczyszczenia kanału w trakcie leczenia oraz przy pozostawieniu kanału

otwartego na mikrośrodowisko jamy ustnej. Enterokoki dzięki enzymom proteolitycznym mogą

rozpuszczać kolagen kanalików zębinowych i wnikać do komory zęba.

Streptokoki są charakterystyczne dla pierwotnych zakażeń endodontium; przenikają one

pojedynczo lub w postaci koagregatów do kanalików zębinowych i są często przyczyną

próchnicy, także w wypadku reinfekcji obecność tych bakterii notuje się w co piątym przypadku.

Często izolowane są organizmy z grup S. anginosus  i Streptococcus mitis, najczęściej

występującymi  są S. gordonii, S. anginosus iS. oralis. Grupa Streptococcus anginosus zawiera

gatunki S. intermedius i S. constellatus, które mają największą zdolność penetracji kanalików

zębinowych. Rzadko spotykanymi gatunkami przy infekcjach endodontycznych są S.

salivarius,S. sanguis i S. mutans, które wytwarzają polisacharydy,uważa się jednak, że mogą

się one dostawać do kanałów w trakcie leczenia.

Zakażenia kanałów grzybami z grupy Candida są rzadkie i zwykle towarzyszą uporczywym

zapaleniom okołowierzchołkowym, gatunki drożdżaków izolowanych z kanałów to najczęściej

Candida albicans, następnie C. glabrata, C. krusei, C. tropicalis, C. guilliermondii, C. kefyr i C.

parapsilosis, zdarzają się przypadki występowania C. inconspicua i Geotrichium candidum. C.

albicans posiada zdolność przetrwania w środowisku ubogim w składniki odżywcze ze względu

na wydzielanie proteazy aspartylowej oraz innych enzymów rozkładających kolagen zębiny.

Bakterie z rodziny Actinomyces to Gram-dodatnie mikroorganizmy izolowane głównie z kanałów

po wcześniejszym leczeniu endodontycznym – najczęściej A. israeli, gatunki A. israeli i A.

meyeri występują bardzo często u pacjentów z uporczywymi zmianami okołowierzchołkowymi.

W warunkach niedoboru składników odżywczych mikroorganizmy te wytwarzają enzymy

zewnątrzkomórkowe, które wspomagają metabolizm sacharozy i mocznika. W trakcie leczenia

endodontycznego istnieje ryzyko przepchnięcia kolonii promieniowców poza wierzchołek

korzenia. Promieniowce są także odpowiedzialne za tworzenie się zębopochodnych ropni, które

często umiejscowione są w okolicy kąta żuchwy, zmiany te mogą otwierać się na zewnątrz w

postaci przetok.

Gram-dodatnie bakterie niezarodnikujące z rodziny Lactobacillus także mogą wzrastać w

kanałach korzeniowych, jednak uważane są za organizmy przejściowo występujące we

wcześniej leczonych endodontycznie zębach, najczęściej przy zapaleniach

okołowierzchołkowych wypełnionych kanałów, głównymi spotykanymi mikroorganizmy z tej

rodziny są L. uli i L. paracasei. Uważa się, że Olsenella uli może wpływać na powstawanie

schorzeń w okolicy przywierzchołkowej, ponieważ wytwarza kwasy.

3 / 4

Mikroflora jamy ustnej

Wpisany przez Administrator

wtorek, 15 lutego 2011 22:44

Propionibacterium propionicum to często spotykany względnie beztlenowy drobnoustrój oporny

na leczenie kanałowe. Patogenny charakter tego gatunku nie jest dokładnie poznany, jednak

przypisuje mu się podobne mechanizmy co promieniowcom.

Bibliografia:

1.    Effect of visible light on malodour production by mixed oral microflora, Nir Sterer, Osnat

Feuerstein, Journal of Medical Microbiology (2005), 54, 1225–1229

2.    Oral Microflora and Their Relation to Health and Disease, Susumu Kokeguchi, Hiroshi

Maeda, Foods Food Ingredients J. Jpn., Vol. 210, No.4, 2005

3.    Diversity and site-specificity of the oral microflora in the elderly, D. Preza, I. Olsen, T.

Willumsen, B.Grinde, B. J. Paster

4.    Eur J Clin Microbiol Infect Dis DOI 10.1007/s10096-009-0743-3

5.    Root canal microflora, Marina George, Romana Ivančaková

6.    Oral malodour, ADA Council of Scientific Affairs, JADA Vol. 134, Luty 2003

4 / 4