2009-11-07

1

Koszty, nakłady a
wielkość produkcji

wielkość produkcji

Rachunek kosztów:

Rachunek kosztów jest procesem ustalania kosztów
prowadzenie działalności gospodarczej polegającej na
wytwarzaniu wyrobów, świadczenia usług i wykonywaniu
funkcji.

Przedmiotem rachunku kosztów są zawsze koszty
prowadzenia działalności gospodarczej wymagającej
wykorzystania zasobów majątkowych przedsiębiorstwa.

prowadzenia działalności gospodarczej wymagającej
wykorzystania zasobów majątkowych przedsiębiorstwa.

Podmiotem

rachunku

kosztów

jest

jednostka

gospodarcza prowadząca dana działalność gospodarczą
polegającą na wytwarzaniu wyrobów lub świadczeniu
usług.

Podstawowym

celem

rachunku

kosztów

prowadzonego systematycznie w przedsiębiorstwie jest
dostarczanie decydentom wieloprzekrojowych informacji
ekonomicznych o kosztach działalności.

Informacje generowane przez rachunek
kosztów potrzebne są do:

ustalenia kosztów wytworzenia wyrobów i
świadczenia usług,

obliczania uzyskiwanych wyników,

wartościowej wyceny zasobów,

wartościowej wyceny zasobów,

ustalenia cen sprzedaży produktów,

oceny efektywności gospodarowania,

kontroli działalności,

podejmowania decyzji ekonomicznych.

Rodzaje nakładów:

nakłady pracy żywej (nakłady siły roboczej)
są miarą ilości pracy ludzkiej wydatkowanej w
związku z daną działalnością gospodarczą,

nakłady środków trwałych (nakłady środków
pracy) są częścią tych środków, która została
zużyta w procesie gospodarczym,

zużyta w procesie gospodarczym,

nakłady materiałowe (nakłady przedmiotów
pracy) są ilością materiałów zużytych w danym
okresie do wytworzenia określonej ilości
wyrobów lub świadczenia określonej ilości usług,

nakłady pieniężne są ilością środków
pieniężnych danej jednostki wykorzystywanych z
powodu ponoszenia różnych opłat na istnienie i
funkcjonowania jednostki gospodarczej.

2009-11-07

2

Co to jest strata?

Zużycie czynników produkcji nieekwiwalentne, w
rezultacie którego nie powstają użyteczne efekty jest
stratą z działalności gospodarczej.

Również zmniejszenie zasobów majątkowych

Również zmniejszenie zasobów majątkowych
przedsiębiorstwa spowodowane zdarzeniami o
charakterze losowym (np. pożarem, powodzią,
kradzieżą, postępowaniem układowym lub
naprawczym) nie jest zaliczane do kosztów. Są to
straty nadzwyczajne.

Co to jest wydatek?

Wydatki są ponoszone również w celu
prowadzenie

normalnej

działalności

jednostki gospodarczej. Wydatek oznacza
każdy rozchód środków pieniężnych, z

każdy rozchód środków pieniężnych, z
kasy lub rachunku bankowego jednostki
gospodarczej, w związku z zapłatą za
określone dobra lub usługi oraz w związku
z

regulowaniem

różnych

zobowiązań

jednostki.

Układy kosztów:

układ rodzajowy,

układ kalkulacyjny,

według miejsc powstawania,

według miejsc powstawania,

na stałe i zmienne,

układ funkcyjny.

Koszty w układzie
rodzajowym.

Podział

kosztów

według

rodzajów

służy

do

przybliżonego rozgraniczenia nakładów na pracę żywą
i pracę uprzedmiotowioną (amortyzacja, materiały). W
przemyśle

polskim

obowiązuje

następujący

układ

rodzajowy:

rodzajowy:

płace,

składki z tytułu ubezpieczenia społecznego,

amortyzacja środków trwałych,

koszty materiałowe,

energia,

inne koszty materialne,

inne koszty niematerialne.

2009-11-07

3

Koszty w układzie
rodzajowym.

Koszty w układzie rodzajowym można też podzielić na
tzw. koszty osobowe (płace+ubezpieczenia) i koszty
rzeczowe ( amortyzacja, materiały, energia).

Rodzajowy

układ

kosztów

pozwala

na

badanie

Rodzajowy

układ

kosztów

pozwala

na

badanie

proporcji między poszczególnymi rodzajami kosztów w
określonych okresach. Rodzajowy układ kosztów jest
stosowany

w

planowaniu,

księgowości

i

sprawozdawczości finansowej.

Koszty w układzie kalkulacyjnym.

kalkulacje

wstępne

sporządzane

przed

rozpoczęciem

produkcji.

Zawierają

one

przewidywane zużycie (wraz z jego wyceną)
pracy żywej oraz pracy uprzedmiotowionej w
środkach produkcji, przypadającą na jednostkę

środkach produkcji, przypadającą na jednostkę
wyrobu.

kalkulację wynikową, którą sporządza się po
wyprodukowaniu

kalkulowanych

wyrobów.

Opiera

się

ona

na

danych

faktycznych,

wynikających z ewidencji dokumentów.

Koszty pośrednie i koszty bezpośrednie.

Koszty bezpośrednie są to koszty, które można
bezpośrednio odnieść do poszczególnych wyrobów na
podstawie źródłowych dokumentów.

Koszty pośrednie są to koszty, których nie da się

Koszty pośrednie są to koszty, których nie da się
rozliczyć na produkowane wyroby bezpośrednio, a
jedynie za pomocą „kluczy” podziału. Do kosztów
pośrednich zalicza się : koszty wydziałowe,
ogólnozakładowe itp.

Koszty według miejsc powstawania.

Podział

kosztów

według

miejsc

powstawania

umożliwia

ustalenie

odpowiedzialności

poszczególnych

komórek

(oddziałów)

za

wysokość

komórek

(oddziałów)

za

wysokość

określonych pozycji kosztów.

2009-11-07

4

Koszty w układzie
funkcyjnym.

Układ funkcyjny ma na celu grupowanie kosztów

w

zależności

od

rodzaju

działań

przedsiębiorstwa, np. według podstawowych
funkcji i faz procesu gospodarczego. Badając

funkcji i faz procesu gospodarczego. Badając
koszty w układzie funkcyjnym, można powiązać
je z wielkością i dynamiką uzyskiwanych efektów
procesów gospodarczych.

Koszty stałe i zmienne.

Koszty stałe nie ulegają zmianie przy
zmianie

rozmiaru

działalności

(np.

opłaty czynszowe lub amortyzacja).

Koszty

zmienne

zmieniają

się

proporcjonalnie do zmiany rozmiaru

proporcjonalnie do zmiany rozmiaru
działalności. Zachowują się jak liniowa
funkcja

względem

rozmiaru

(y=ax).

Jednostkowy koszt zmienny kz=a jest
wielkością stałą.

Uproszczony wzór kosztu całkowitego

Kc = Ks + kz Q

gdzie :

Kc- koszt całkowity

Ks- koszt stały

kz- koszt jednostkowy zmienny

Q –wielkość produkcji

Graficzna prezentacja PROGU
RENTOWNOŚCI (BEP)

Zysk operacyjny

Zysk

Przychody

całkowite

Przychody
Koszty

Koszty stałe

Koszty zmienne

Zysk

Koszty

całkowite

BEP

Strata

Produkcja/Sprzedaż

2009-11-07

5

Kontrola kosztów

wzorcowe wartości kosztów - dzielą się na
koszty planowane i koszty normatywne.

pomiar rzeczywisty kosztu wytworzenia
powstaje w rezultacie prowadzenia działań
rachunkowości

powstaje w rezultacie prowadzenia działań
rachunkowości

porównanie kosztu rzeczywistego ze
wzorcem jest to istota kontroli kosztów

analiza przyczyn powstania odchyleń jest
pierwszą zasadniczą czynnością kontroli

Produkcja „nowego” dobra

Czy nas na to stać?

Czy mamy odpowiednie zasoby?

Czy potrafimy to zrobić?

Czy potrafimy to zrobić?

Czy umiemy to zorganizować?

Decyzja o produkcji określonego
dobra wymaga więc rozwiązania
dwóch podstawowych problemów:
technicznego i organizacyjnego.

Funkcja produkcji określa maksymalne rozmiary
produkcji, jakie są możliwe do osiągnięcia przy
różnym poziomie nakładów. Funkcja produkcji jest
zbiorem

technicznie

efektywnych

metod

wytwarzania.

Rozmiary
produkcji

Nakłady kapitału

Nakłady pracy

produkcji

100

4

4

100

2

6

106

2

7

200

4

12

2009-11-07

6

Technika a technologia:

Technologia jest to określona metoda łączenia
czynników produkcji w procesie wytwarzania dóbr.

Technika to zbiór wszystkich znanych technologii.

Funkcja produkcji jest zbiorem wszystkich technicznie

Funkcja produkcji jest zbiorem wszystkich technicznie
efektywnych technologii.

Postęp techniczny to wynalazek lub udoskonalenie
organizacyjne, które pozwalają na wytwarzanie tej samej
wielkości produkcji przy niższym niż poprzednio
poziomie nakładów.

Minimalizacja kosztów a wybór
technologii.

Nakład

kapit.

Nakład pracy

Stawka z a

wynajem

maszyn

Stawka płacy

Koszt

kapitału

Koszt

pracy

Koszty

całkowite

maszyn

Technologia A

4

4

320

300

1280

1200

2480

Technologia B

2

6

320

300

640

1800

2440

Czynnikochłonność produkcji.

Nakład kapit. Nakład pracy Stawka z a

wynajem
maszyn

Stawka płacy Koszt kapitału Koszt pracy Koszty

całkowite

Technologia A

4

4

320

340

1280

1360

2640

Technologia A

4

4

320

340

1280

1360

2640

Technologia B

2

6

320

340

640

2040

2680

Czynnikochłonność produkcji.

Technologię wymagającą zastosowania
małej ilości kapitału i dużej ilości pracy
określamy mianem technologii
pracochłonnej.

pracochłonnej.

Technologię wymagającą zastosowania
dużej ilości kapitału i małej ilości pracy
określamy mianem technologii
kapitałochłonnej.

2009-11-07

7

Koszty całkowite i przeciętne w
długim okresie czasu.

Długi okres to czas niezbędny do dostosowania
do nowych warunków wszystkich rodzajów
czynników produkcji w przedsiębiorstwie.

Krótki okres to czas, w którym przedsiębiorstwo

Krótki okres to czas, w którym przedsiębiorstwo
jest w stanie tylko częściowo dostosować
czynniki wytwórcze do nowych warunków.

Przeciętne koszty produkcji są równe kosztom
całkowitym podzielonym przez wielkość
produkcji.

Krzywa skali produkcji

k

j

Wielkość produkcji

Korzyści
skali

Niekorzyści
skali

Korzyści i niekorzyści ze skali
produkcji.

Korzyści ze skali produkcji (inaczej rosnące przychody
ze skali) występują wtedy, kiedy długookresowe koszty
przeciętne spadają wraz ze wzrostem rozmiarów
produkcji.
Stałe przychody ze skali pojawiają się wówczas, gdy

Stałe przychody ze skali pojawiają się wówczas, gdy
długookresowe koszty przeciętne są stałe przy wzroście
produkcji.

Niekorzyści skali (inaczej malejące przychody ze skali)
występują wtedy, kiedy długookresowe koszty przeciętne
rosną wraz ze wzrostem produkcji.

Źródła korzyści skali:

Niepodzielność procesu produkcji – koszty
stałe.

Specjalizacja.

Specjalizacja.

Zastosowanie lepszych maszyn.

2009-11-07

8

Źródła niekorzyści skali:

Menedżerskie niekorzyści skali.

Czynniki geograficzne

Koszty w przedsiębiorstwie:

Koszt utraconych możliwości;

Koszt odroczonej decyzji.

Dziękuję za uwagę