Grecja archaiczna – alfabet

Uwagi wstępne:

 elementy zmian w VIII w.:

 upowszechnienie alfabetu
 powstanie literatury pisanej (mamy 2 dzieła Homera i 2 Hezjoda, reszta przepadła)
 nowy typ org. polit. (polis)
 początek Wielkiej Kolonizacji

 epoka arch. zaczyna się w połowie VIII w., kończy na końcu lat 60’ V w., jak są zmiany:

 wojny grecko-perskie
 usanowienie ateńskiej hegemonii w świecie egejskim
 ukszt. się demorkacji w Atenach

Powstanie alfabetu greckiego:

 Grecy mieli pismo od Fenicjan, nie wiadomo tylko gdzie doszło do przejęcia pisma (wg Herodota w Beocji)
 o czasie przejęcia mówią nam n. starsze zabytki pisma:

 ułamek naczynia z ok. 750r.
 tzw. „czara Nestora” z Pithekussaj (II poł. VIII w.)
 napis na wazie z cmentarza dipylońskiego w Atenach (II poł. VIII w.)

 ogólnie ustala się, że pod koniec IX/na początku VIII w. mamy początki pisma Greków
 Grecy to lud genialny, bo do pisma semickiego, wsadzili 5 samogłosek (a, o, i, e, u) i zrobili też dwa nowe

znaki (ph, kh)

 na początku były 2 odmiany lokalne:

 wschodnia (Jonia, wyspy M. Egejskiego, Korynt, Megara, Argos)
 zachodnia (reszta Grecji)

Poematy homerowe – Iliada i Odyseja:

 „Iliada” i „Odyseja” były pisane heksametrem, przeznaczone były do śpiewnej recytacji; utwory takie

nazywano „epe” (słowo) stąd dziś epika

 pisane językiem poetyckim (artystycznym, sztucznym), odmiennym do codziennego; to starsza postać j.

jońskiego

 poematy mają podniosły styl, atmosfera heroiczna, mamy porównania homeryckie
 „Iliada” - mity o wojnie troj., ale jest selekcja faktów, wiele wątków pobocznych, mamy tzw. Katalog Statków

(kto ile statków dał na wyprawę), przegląd bohaterów greckich, tzw. Katalog trojańskich sojuszników

 „Odyseja” – w sumie 2 wątki gł. (nowelistyczny i baśniowy), więcej scen codziennych, skupiona uwaga na

człowieku bardziej

 Homer – ozn. „zakładnik”; ok. IX w. był raczej

Spór o Homera:

 ogólnie są 2 postawy w tym sporze:

 unitaryści – obrońcy spójności artyst. poematów, zwolennicy tezy o jednym autorze każdego z obu

dzieł

 pluraliści – przeczący spoistości dzieł

 filolog Milman Parry kombinował z literaturą ustną, że w całej jej w historii są jakieś wspólne cechy:

 ustalone formułki – łatwiej recytować wg tego i ułatwiają odbiór
 stały repertuar opowieści, stałe wątki i środki formalne

 wg ogółu Homer nie należał do świata poezji ustnej, ale był z nim silnie związany stylem i tematyką; na nich

się wzorował pisząc, no i są u niego też interpolacje (dodatki od innych autorów)

Gdzie i kiedy powstały poematy, Homer – jeden czy dwóch poetów:

 powstały na obszarze, gdzie mówiono dialektem jońskim
 stworzono je między datą powstania pisma, a twórczością Archilocha (VII w.); dzis ustala się poł. VIII w. dla

Iliady i koniec VIII (ew. pocz. VII) dla Odysei

 nie wiadomo czy 1 czy 2 autorów, widać w sumie zmiany światopoglądowe, etc. , ale nie wiadomo

Czy istniał „świat homerowy”:

 mamy szczegółowy i barwny obraz świata bohaterów, a Homer miał wiedzę z poezji ustnej, z tradycji, z

ikonograficznych schematów, ale wprowadza też wiele ze świata mu współczesnego i z Wieków Ciemnych i
wiele razy mamy skłamany obraz świata mykeńskiego

 nie było świata homerowego

Poeci i ich słuchacze:

 poematy tworzone były gł. dla aryst., odbijały jej sposób myślenia, sławiły to, co drogie, resztę przemilczały
 ale też aojd tworzył dla ludu (nie wiadomo kiedy wygłąszał, ale potem na świętach, igrzyskach, etc.)
 aojd to depozytariusz tradycji i nauczyciel zachowań, pokazuje bohaterów, gani i chwali ich czyny
 no i tak się zapoznawano z tekstem, bo niewielu umiało czytać