Anna Nabiałek
Nauczycielka kształcenia zintegrowanego
Szkoła Podstawowa w Olsztynie
PRACA Z DZIECKIEM NADPOBUDLIWYM PSYCHORUCHOWO
Z roku na rok coraz częściej spotykamy się w praktyce pedagogicznej w problemami
nadpobudliwości psychoruchowej u dzieci. Nie jest tajemnicą, że dzieci nadpobudliwe
wymagają więcej uwagi ze strony nauczyciela, jego odpowiedniego postępowania oraz
odpowiedniej postawy rodziców. Łatwiej jest rozpoznać nadpobudliwość, niż pomóc dziecku
w zniwelowaniu jej, a przede wszystkim uświadomić sobie, że objawy nadpobudliwości są
nie mniej uciążliwe dla dziecka, co dla otoczenia. Dziecko bowiem jest karane przez
dorosłych i odsuwane przez rówieśników. A przecież dziecko nadpobudliwe nie jest
dzieckiem złym, nieznośnym czy nieposłusznym, lecz dzieckiem, które ma duże trudności w
kierowaniu swoim postępowaniem oraz przystosowaniu się do wymagań rodziny i szkoły.
Zrozumienie tego faktu narzuca nam- nauczycielom i rodzicom- konieczność pomocy, nie zaś
karania i ciągłego krytykowania. Dziecko nadpobudliwe to nie dziecko chore lub
upośledzone, wymaga jedynie dostosowania form oddziaływania do jego możliwości
psychoruchowych. Należy jednak pamiętać, że nie każde dziecko z ponadprzeciętną
aktywnością jest dzieckiem nadpobudliwym. Diagnoza musi oparta być na wnikliwej
obserwacji . Zdaniem H. Spionek z zaburzeniami tymi mamy do czynienia wtedy, gdy
dochodzi do przewagi procesów pobudzania nad procesami hamowania. Jako zasadnicze
przyczyny nadpobudliwości dzieci wskazuje się ( H. Nartowska ):
1. typ układu nerwowego
2. zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego
3. czynniki społeczno- wychowawcze
Jak rozpoznać nadpobudliwość psychoruchową?
Bierzemy pod uwagę następujące kryteria:
I zaburzenie utrzymujące się przez minimum 6 miesięcy, podczas których występuje osiem z
podanych typów zachowań:
1. niewmożność usiedzenia na miejscu, częste nerwowe ruchy rąk lub stóp
2. dziecko łatwo rozprasza się pod wpływem bodźców zewnętrznych
3. z trudem pozostaje na miejscu, gdy jest to wymagana
4. z trudnością oczekuje na swoją kolej w grach i zabawach grupowych
5. często wyrywa się z odpowiedzią, zanim pytanie zostanie sformułowane w całości
6. ma trudności z zastosowaniem kolejno instrukcji np. kłopoty z dokończeniem
codziennych zadań
7. ma kłopoty z utrzymaniem uwagi na zadaniach lub grach
8. często przerzuca się z jednej niezakończonej aktywności do drugiej
9. ma trudności ze spokojnym bawieniem się
10. często gubi rzeczy, które są mu potrzebne, np.. ołówki, zabawki, zeszyty
11. zapomina o wyznaczonych zadaniach
12. jest nadmiernie gadatliwy
13. często przerywa lub przeszkadza innym, wtrąca się do zabaw innych dzieci
14. często wydaje się nie słuchać, co do niego mówią
15. nie uwzględnia możliwych konsekwencji, angażując się w aktywności fizycznie
niebezpieczne( skacze z dużych wysokości, wybiega na ulicę bez sprawdzenia, czy
coś nadjeżdża)
II Ujawnienie się zaburzenia przed 7- ym rokiem życia
III Wykluczenia diagnozy głębokich zaburzeń rozwoju
Podstawą pracy z dzieckiem jest wiedza na temat nadpobudliwości psychoruchowej oraz
cierpliwa, spokojna, pełna zrozumienia postawa nauczycieli i rodziców.
Wskazania do pracy z dzieckiem nadpobudliwym w szkole
1. zachować spokój i rozsądek- nie może niepokój i nadruchliwość dziecka udzielać się
dorosłym
2. dziecko powinno siedzieć blisko nauczyciela
3. zwracać uwagę, by w zasięgu działania dziecka panował porządek i ład
4. pilnować, by prace dziecko wykonywało starannie i je kończyło ( zawsze wracamy do
pracy rozpoczętej i niedokończonej)
5. co jakiś czas sprawdzać, co robi, jak sobie radzi? Zapewnić przychylną atmosferę i
akceptację
6. często chwalić, podkreślać co robi dobrze czyli pozytywnie wzmacniać
7. polecenie, które dziecko ma wykonać, lub pytanie kilkakrotnie powtarzać- w innym
przypadku dziecko nie zapamięta, warunkiem uczenia jest powtarzanie
8 trzeba dopilnować, aby dziecko nie miało do wykonania kilku zadań jednocześnie
9. stopniowo wydłużać czas wykonania zadania i nasilać stopień trudności
10. mówić powoli, głosem nieco stłumionym , nie krzykiem
11. polecenia maja być krótkie i jasne
12. nadmierną ruchliwość na lekcji należy pozytywnie ukierunkować np. poprosić o wytarcie
tablicy, zebranie zeszytów, itp.
13. po zajęciach ruchowych zastosować ćwiczenia wyciszające, relaksacyjne ( np. Dennisona)
lub wymagajace skupienia np. wycinanie, kolorowanie
Wskazania do postępowania w domu
1. unikać sytuacji powodujących dodatkowe napięcie u dziecka np. konfliktów, kłótni
-dziecko nie powinno być świadkiem takich sytuacji
2. ujednolicić metody wychowawcze- konsekwencja w ustalaniu reguł i obowiązków
3. zapewnić atmosferę akceptacji i spokoju
4. osoba dorosła powinna kontrolować swoje emocje w kontakcie z dzieckiem, nie
wolno jej reagować wybuchowo i gwałtownie
5. dać dziecku do zrozumienia, że się je kocha ,ale jest się konsekwentnym i
wymagającym
6. wymagania stawiać sposób jasny i zrozumiały
7. podczas odrabiania lekcji eliminować dodatkowe bodźce, które mogą rozpraszać (
wyłączyć telewizor, zabrać z biurka zabawki)
8. wydzielić miejsce do nauki – nad biurkiem powinna znajdować się czysta, niczym
niezapełniona ściana
9. sprawdzać pracę domową w obecności dziecka, aby przyzwyczajać je do
porządkowania własnej pracy
10. ustalić stały rozkład zajęć dziecka- tę samą porę wstawania, zabawy, kolacji, snu
11. ograniczyc oglądanie telewizji, wyeliminować programy o treści agresywnej, z dużym
ładunkiem emocji i szybką akcją ( dotyczy to także gier komputerowych)
12. w wolnych chwilach proponować zabawy takie jak lepienie, malowanie, układanie
klocków
13. jako miejsce zabaw proponować dom, bo można stale obserwować dziecko i szybko
reagować
14. liczbę dzieci biorących w zabawie ograniczyć do jednego, dwóch
15. w sytuacjach konfliktowych natychmiast je rozwiązywać- nie zostawiać dziecka zbyt
długo w napięciu emocjonalnym takim jak odraczanie kary, odsyłanie do swojego
pokoju
16. codziennie poświęcać czas na wspólną rozmowę i zabawę z dzieckiem
17. podkreślać u dziecka dobre strony, nagradzać nawet za drobne sukcesy- uśmiechem,
głaskaniem, przytuleniem, co daje znacznie lepsze efekty, niż koncentrowanie się na
tym , co dziecko robi źle.
Agresja i zdenerwowanie rodziców wzmagają i tak dużą aktywność dziecka.
Nauczyciele i rodzice mogą pomóc dziecku nadpobudliwemu psychoruchowo
zaakceptować siebie i osiągać sukcesy życiowe przez odpowiednie działania i wsparcie.
Nie wszyscy wiedzą, że do nadpobudliwych osób zaliczali się Leonardo da Vinci i Albert
Einstein.
BIBLIOGRAFIA:
H. Nartowska, Wychowanie dziecka nadpobudliwego Warszawa 1972 „ Nasza
księgarnia”
G. Serfontein Twoje nadpobudliwe dziecko Warszawa 1999 Prószyński i S-ka