DANE STATYSTYCZNE DOTYCZ

Ą

CE

SAMOBÓJSTW

Samobójstwa usi

łowane i dokonane w populacji ogólnej

w latach 1999 -

2006.

4090

4621

4893

5467

5928

5712

5621

5182

1062

1004

864

833

828

741

674

890

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

dok

o

na

ne

us

iłow

a

n

e

DANE STATYSTYCZNE DOTYCZ

Ą

CE

SAMOBÓJSTW

Samobójstwa usi

łowane i dokonane w wojsku

w latach 1999 -

2006

ogólnie.

17

21

31

20

40

34

52

36

8

15

18

12

4

19

13

7

0

10

20

30

40

50

60

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

dok

ona

ne

us

iłow

a

n

e

Samobójstwa usi

łowane i dokonane

żo

łnierzy s

łu

żby zasadnic

zej

w

latach 1999 –

2006.

10

11

32

11

26

24

33

27

8

15

25

7

3

17

13

7

0

5

10

15

20

25

30

35

40

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

dok

ona

ne

us

iłow

an

e

Samobójstwa usi

łowane i dokonane

żo

łnierzy za

wodowych

w latach 1999 –

2006.

7

10

9

9

14

12

19

9

0

0

6

5

1

0

0

0

0

5

10

15

20

25

30

35

40

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

dok

ona

ne

us

iłow

an

e

Zamachy samobójcze,

których przyczyna zwi

ązana by

ła ze s

łu

żb

ą

wojskow

ą.

0

4

5

3

2

3

0

1

52

45

27

40

20

31

21

17

0

10

20

30

40

50

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

zw

ią

zek z

e s

łu

żb

ą

lic

zba

s

am

obójs

tw

Najcz

ęstsze sposoby i przyczyny pope

łniania

zamachów samobójczych:

Kadra zawodowa

:

–

nieporozum

ienia rodzinne,

–

tr

udno

ści w s

łu

żbi

e

–

zabur

zenia zdrowia psychicznego

–

choroba psychiczna,

–

nieporozum

ienia rodzinne,

–

pr

zewle

kł

a choroba,

–

w

arunki ekonomiczne,

–

zawód mi

łos

ny,

–

nag

ła utrata

źróde

łutr

zymania,

–

śmi

er

ć

bliskiej

osoby.

przyczyny

Ż

o

łni

erz

e zsw

:

–

zawód mi

łos

ny,

–

nieporozum

ienia rodzinne

–l

ęk przed kar

ą,

–

tr

udna sytuacja mater

ialna,

–

tr

udno

ści adaptacyjne.

mi

ejsce

ok

ol

icz

no

ści

sposoby

–

w

czasi

e pe

łnienia war

ty (

sł

uż

by

),

–

na samowolnym

oddaleniu,

–

na pr

zepustce i urlopie,

–

w

czasie wolnym

, na te

renie jednostki wojskowej

–

m

ie

szkani

e,

–

pomieszczenia gospodar

cze,

–

pod wp

ływem

alkoholu

–

postrz

el

eni

e,

–

powieszenie

–

powieszenie,

–

rzucenie si

ę

z wyso

ko

ści,

–z

aż

yci

e

środków nasennych

Wojsko

Populacja ogólna

POJ

Ę

CIE SAMOBÓJSTWA

Samobójstwo

to

proces stanowi

ący

ci

ąg reakcji sk

ładaj

ących si

ę

na

tzw.

zachowanie samobójcze, które istnieje

od

momentu,

gdy

w

świadomo

ści cz

łowieka odebranie sobie

życia pojawia

si

ę

jako cel dzia

łania.

Na samobójstwo sk

ładaj

ą

si

ę:

–m

yś

li,

–

tendencje,

–

decyzja samobójcza,

–k

oń

cowy akt samobójczy.

FAZY PROCESU SAMOBÓJSTWA

mo

żemy wyró

żni

ć:

1.

faz

ę

wyobra

żeniow

ą, w któ

rej dominuj

ą:

–m

yś

li o

śmierci,

–

w

yobra

żanie sobie w

łasnej

śmierci,

–

w

yobra

żanie sobie sytuacji bezpo

średnio lub po

średnio

z

samobójstwem zwi

ązanych

.

Osoba akceptuje wewn

ętrznie

śmier

ć

samobójcz

ą

jako sposób

na rozwi

ązanie swoich p

roblemów,

2.

faz

ę

pragnieniow

ą, w której:

–r

oz

w

aż

ania o samobójstwie staj

ą

si

ę

realne,

–

podejmowane s

ą

ju

ż

próby samobójcze.

ZESPÓ

Ł

PRZEDSAMOBÓJCZY

Zespó

ł

przedsamobójczy

(presuicydalny) to

szczególny

stan emocjonalny polegaj

ący na:

–

skierowaniu my

śli oraz

dąż

eń

do spraw zwi

ązanych ze

śmierci

ą

i samobójstwem,

–

przekonaniu

o

funkcjonowaniu w sytuacji bez wyj

ścia i

braku mo

żliwo

ści uzyskania pomocy.

Elementy sk

ładowe zespo

łu przedsamobójczego:

–z

aw

ęż

enie funkcjonowania i dominacja negatywnych

dozna

ń

emocjonalnych,

–

intensywne rozwa

żania o samobójstwie, fantazje

samobójcze,

–

hamowanie wybuchów agresji (na zewn

ątrz ) i

ukierunkowanie agresji na w

łasn

ą

osob

ę

OBJAWY ZESPO

Ł

U PRESUICYDALNEGO

–

przekonanie,

że jest si

ę

w sytuacji bez wyj

ścia,

–

w

zachowaniu dominuje l

ęk, bezradno

ść

, widzenie

świata

przez „czarne okulary”,

–

poczucie

m

niejszej warto

ści,

–

dominuje sfera emocjonalna, racjonalne my

ślenie spychane

jest na dalszy plan,

–z

aw

ęż

enie stosunków mi

ędzyludzkich,

–

hamowanie wybuchów agresji, tendencja do

kierowania

agresji przeciwko samemu sobie,

–

ucieczka od realnych trudno

ści w

świat fantazji i

rozwa

ża

ń

o

śmierci i samobójstwie

–

w

ypowiadanie my

śli o samobójstwie i swojej

śmierci,

porz

ądkowanie spraw

–

UWAGA !!! nag

ły powrót do dobrego

funkcjonowania

mo

że by

ć

sygna

łem ostrzegawcz

ym

o

podj

ęciu

d

ecyzji o

samobójstwie i

zwi

ązanej z tym ulgi.

G

Ł

ÓWNE CZYNNIKI RYZYKA

ZAMACHU SAMOBÓJCZEGO.

–

czynniki spo

łeczno-demograficzne

wiek, p

łe

ć, sytuacja rodzinna, sytuacja zawodowa, sytuacja

spo

łeczna,

–

usi

łowanie samobójstwa w ostatnim okresie

–

stan somatyczny

przewlek

łe bóle, przewlek

łe choroby, ci

ęż

kie operacje,

zaawansowane stadium choroby o z

łym rokowaniu,

–

stan psychiczny

depresja, uzale

żnienia, choroby psychiczne, stany

napi

ęcia i

rozdra

żnienia, zw

łaszcza u osób z zaburzeniami osobowo

ści.

CZYNNIKI RYZYKA SAMOBÓJSTW

W S

Ł

U

Ż

BIE WOJSKOWEJ.

Zmienne spo

łeczne

–

zmiana rytmu i warunków

życia,

–

zerwanie lub ograniczenie wi

ęzi rodzinnych i kole

że

ńskich,

–

ryzyko rozpadu zwi

ązku z sympati

ą, separacja od rodziny (

żonaci

żo

łnierze),

–

zmiana pozycji spo

łecznej,

–

zmiana zwyczajów i obyczajów –

nowe sposoby zachowania,

–

przeci

ąż

enia s

łu

żb

ą

ip

ra

cą

;

–

ryzyko kontaktu z patolo

gicznym

i zachowaniami;

Zmienne psychologiczne

–

przymus szkolenia i dzia

łania z broni

ą,

–

ograniczenie wolno

ści osobistej,

–

ograniczone mo

żliwo

ści odpoczynku, regeneracji si

łitp.,

–

konieczno

ść

podporz

ądkowania si

ę

rygorom, dzia

łanie na rozkaz,

–

zagro

żenie utraty zdrowia lub

życia w dzia

łaniach wojskowych,

–

ograniczone wsparcie osób bliskich,

–

odpowiedzialno

ść

za wykonanie zadania,

–

br

ak motywacji do s

łu

żby,

–

hierarchi

zacja, czas

ami przedmiot

owe traktowanie

żo

łnierza;

Inne zjawiska

–s

to

pi

eń

skomplikowania zada

ń

i obowi

ązków wynikaj

ących ze specyfiki rodzaju wojsk,

–s

kł

onno

ść

do oceny aktów samobó

jczych, samookalecze

ń

jako metod na uchylanie si

ę

od

obowi

ązku s

łu

żby wojskowej lub unikni

ęcia odpowiedzialno

ści za przewinienia.

ROZPOZNAWANIE SK

Ł

ONNO

Ś

CI DO

AUTOAGRESJI

1. Obserwacja

Obserwacj

ą

nale

ży obj

ąć

szczególnie tych

żo

łnierzy, którzy:

–

podejmowali w przesz

ło

ści próby zachowa

ń

autoagresywnych,

–

bliska im osoba ci

ęż

ko choruje, zmar

ła, zw

łaszcza

śmierci

ą

samobójcz

ą,

–m

aj

ą

kł

opoty w domu (finansowe, socjalne, k

łótnie rodziców, rozwód

rodziców),

–

rozstali si

ę

z dziewczyn

ą,

–d

oś

wiadczali przemocy fizycznej lub psychicznej,

–s

tr

on

ią

od kolegów,

–p

rz

ez

d

ługi czas nie mieli informacji od najbli

ższych,

–

stopniowo pogarszaj

ą

si

ę

ich wyniki szkolenia i dyscypliny.

Sygna

ły ostrzegawcze, dotycz

ą

przede wszystkim zmian dotychczasowego

zachowania. Nale

ży ich szuka

ć

m.in. w:

–

ilo

ści spo

żywanego jedzenia,

–

ilo

ści czasu snu, odpoczynku,

–d

ba

ło

ści o wygl

ąd zewn

ętrzny,

–

intensywno

ści kontaktów kole

że

ńskich,

–a

kt

yw

no

ści i usposobieniu.

ROZPOZNAWANIE SK

Ł

ONNO

Ś

CI DO

AUTOAGRESJI C.D.

2. Wywiad i rozmowa

–

prowadzenie rozmów przy ka

żdej nadarzaj

ącej si

ę

okazji,

–

rozmowy wcze

śniej przygotowane, których celem jest

zebranie interesuj

ących nas informacji.

3. Zbieranie i wymiana informacji o

żo

łnierzu poprzez:

–

kontakty z rodzin

ąż

oł

nierza,

–

zapoznawanie z wpisami zawartymi w

dokumentacji –

np.:

wtórniki ka

rt ewidencyjnych, op

inie s

łu

żbowe,

–

korzystanie z pomocy psychologa, oficera spo

łeczno –

wychowawczego, lekarza, kapelana w jednostce.

PRZECIWDZIA

Ł

ANIE ZACHOWANIOM

AUTODESTRUKCYJNYM

Ż

O

Ł

NIERZY.

1.

Przezwyci

ęż

anie sytuacji kryzysowych

–

mo

żliwe jest w wi

ększo

ści przypadków uchwycenie momentu

pojawienia si

ę

trudno

ści i problemów, np. poprzez

śledzenie

przebiegu adaptacji,

–

nale

ży stworzy

ć

mo

żliwo

ść

kontrolowanego upustu agresji

iodreagowania emocji dzi

ęki np.: zaj

ęciom sportowym,

–

żo

łnierza zagro

żonego autoagresj

ą

nie wolno pozostawi

ć

samego,

–

nie mo

żna dopuszcza

ć

do naruszania godno

ści osobistej

żo

łnierza, poni

żania go lub instrumentalnego traktowania.

2. Wspomaganie procesu adaptacji

–

racjonalne obci

ąż

anie nowymi obowi

ązkami i zadaniami,

–

dostosowywanie wymaga

ń

do mo

żliwo

ści podw

ładnych,

–

dba

ło

ść

o mo

żliwo

ści odpoczynku i regeneracji si

ł,

–

zapewnienie kontaktu z bliskimi.

3.

Doskonalenie stosunków interpersonalnych

–

stanowcze i sprawiedliwe reagowanie na sygna

ły i

przypadki naruszania zasad wspólnego

życia w

pododdziale,

–

skuteczne i

szybkie przeciwdzia

łanie próbom

łamania tych

zasad,

–

nagradzanie za dobre efekty pracy czy ponadprzeci

ętne

wywi

ązywanie si

ę

z

obowi

ązków,

–

sprawiedliwy system przepustek i urlopów.

4. Organizacja pracy i wypoczynku

–w

ła

ściwa i jednocze

śnie atrakcyjna organizacja przebiegu

zaj

ęć

szkoleniowych, przeciwdzia

łanie monotonii, unikanie

bezczynno

ści,

–w

ła

ściwy wypoczynek, odpowiednia ilo

ść

snu,

–

tworzenie mo

żliwo

ści efektywnego zaspokajanie

podstawowych potrzeb biologicznych.

5. Pe

łnienie s

łu

żb

–

sprawiedliwy, dostosowany do indywidualnych obci

ąż

eń

system wyznaczania do pe

łnienia s

łu

żb,

–

zapewnienie czasu na odpoczynek i zapoznanie si

ę

z

obowi

ązkami przed s

łu

żb

ą,

–

konieczna kontrola i nadzorowanie pe

łnienia s

łu

żb,

–

dba

ło

ść

o odpowiednie zabezpieczenie warunków socjalno –

bytowych w

m

iejscach pe

łnienia s

łu

żb,

–

rozpoznawanie stanu psychicznego i fizycznego

żo

łnierzy

wyznaczonych do pe

łnienia s

łu

żby wartowniczej.

ZASADY POST

Ę

POWANIA WOBEC OSOBY

ZAGRO

Ż

ONEJ SAMOBÓJSTWEM

1. Nawi

ązanie kontaktu, s

łuchanie i zrozumienie:

–s

łuchaj,

–

okazuj zrozumienie i zainteresowanie.

–

nie oceniaj.

–b

ąd

ź

spokojny i cierpliwy,

życzliwy, bliski i

wczuwaj

ący si

ę

w

sytuacj

ę

osoby.

2. Ocena rzeczywisto

ści.

–

dokonaj oceny sytuacji, na ile powa

żne s

ą

zamiary

samobójcze,

–

dowiedz si

ę, jak wysokie jest ryzyko podj

ęcia próby

samobójczej, zadbaj o

bezpiecze

ństwo tej osoby –

nie wolno

pozostawia

ć

jej samej

.

ZASADY POST

Ę

POWANIA WOBEC OSOBY

ZAGRO

Ż

ONEJ SAMOBÓJSTWEM C.D.

3. Ocena nat

ęż

enia emocji.

–o

ce

ń

jak silne s

ą

w tej chwili emocje danej osoby, zw

łaszcza l

ęk,

rozpacz, agresja, rozmawiaj

o tych emocjach, aby umo

żliwi

ć

ich

ekspresj

ę,

–

nie pocieszaj w stylu: „we

ź

si

ę

w gar

ść

”, „nie my

śl o tym”, „inni

maj

ą

gorzej”, „wszystko b

ędzie dobrze”, zazwyczaj takie s

łowa

wywo

łuj

ą

przeciwn

ą

reakcj

ę.

4. Traktowanie rozmówcy powa

żnie.

–

nie lekcewa

ż

ani nie umniejszaj znaczenia tego co mówi. Ka

żda

skarga i

ka

żde odczucie wyra

żone przez zagro

żon

ą

osob

ę

jest

dla niej wa

żne.

ZASADY POST

Ę

POWANIA WOBEC OSOBY

ZAGRO

Ż

ONEJ SAMOBÓJSTWEM C.D.

5. Zadawanie w

ła

ściwych pyta

ń

.

Nie nale

ży ba

ć

si

ę

zadawania pyta

ń

wprost osobie maj

ącej

my

śli samobójcze. Badania wykaza

ły,

że bezpo

średnie pytania

o

samobójstwo, zadane w odpowiednim czasie, rzadko

powoduj

ą

szkod

ę.

6. Odnalezienie osobistego systemu wsparcia.

–o

ce

ń, czy rozmówca ma w sobie si

ły, które mog

ą

by

ć

dla niego

oparciem w

pokonywaniu kryzysu, co mu dot

ąd pomaga

ło,

–

pomó

ż

mu odkry

ć

alternatywne rozwi

ązania kryzysu,

–

w

arto aby

ś

dowiedzia

łsi

ę, kto jest wa

żn

ą

osob

ą

w jego

życiu

(maj

ąc

ą

najwi

ększy wp

ływ na jego

życie), o

świadczaj

ąc

jednocze

śnie,

że znajomo

ść

tych osób jest jednym z elementów

pomocy (poprzez pytania typu: Kogo chcia

łby

ś

mie

ć

teraz przy

sobie?, Czy chcesz, abym ci

ę

z kim

ś

skontaktowa

ł?)

ZASADY POST

Ę

POWANIA WOBEC OSOBY

ZAGRO

Ż

ONEJ SAMOBÓJSTWEM C.D.

6. Znalezienie i zmobilizowanie systemów oparcia.

–o

ce

ń,

czy ro

zmó

w

ca ma w sobie si

ły

, które mog

ą

by

ć

dla niego

oparciem w

pokonywaniu kryzysu,

–

pomó

ż

mu odkry

ć

alternatywne rozwi

ązania kryzysu

,

–

w

arto aby

ś

dowiedzia

łsi

ę, kto jes

t na

jw

aż

niejsz

ą

osob

ą

w jego

życiu

(maj

ąc

ą

najwi

ększy wp

ływ na jego

życie), o

świadczaj

ąc

jednocze

śnie,

że znajomo

ść

tych osób jest jednym z elementów

pomocy

(poprzez pytania typu:

K

ogo chcia

łby

ś

mie

ć

te

raz p

rzy sobie?

Czy chcesz, abym ci

ę

z kim

ś

skontaktowa

ł, kto to powinien by

ć?)

–j

eż

eli to potrzebne, pomó

ż

rozmó

w

cy okre

śli

ć, jakic

h

źróde

ł

pomocy

potrzebuje, aby zacz

ąć

poprawia

ć

swoj

ą

sytuacj

ę,

–s

ta

ra

j s

ię

dąż

yć

do u

ści

ślenia –

C

zy

jest

kto

ś, kto móg

łby towarzyszy

ć

tej osobie i pomaga

ć

jej w o

kresie kryzysu.

ZASADY POST

Ę

POWANIA WOBEC OSOBY

ZAGRO

Ż

ONEJ SAMOBÓJSTWEM

C.D.

7. Podj

ęcie dzia

łania

–

staraj si

ę

sk

łoni

ć

(ale nie wymuszaj) rozmówc

ę

do podj

ęcia

decyzji, by zrobi

łco

ś

konstruktywnego w

celu zmiany swojej

sytuacji,

–j

eś

li jest to potrzebne, przejmij inicjatyw

ę

i b

ąd

ź

stanowczym,

–

m

iej na uwadze,

że kryzys niekoniecznie mo

żna uzna

ć

za

miniony tylko dlatego,

że osoba zagro

żona twierdzi,

że tak si

ę

sta

ło.

8. Organizacja wsparcia i pomocy profesjonalnej

–S

ta

ra

j s

ię

zapewni

ć

system wsparcia

dla zagro

żonej osoby, w

tym celu, w

dzia

łanie w

łą

czy

ć

powinno si

ę

jak najwi

ęcej

pozytywnie nastawionych

życzliwych osób,

–

zaproponuj i skontaktuj osob

ę

w kryzysie z lekarzem lub

psychologiem,

–j

eś

li podejrzewasz,

że istnieje realne zagro

żenie

życia

(wypowiadany zamiar pozbawienia si

ęż

ycia) wezwij pomoc

lekarsk

ą.

WSKAZANIA

W

KONTAKCIE Z

O

SOB

Ą

ZAGRO

Ż

ON

Ą

SAMOBÓJSTWEM

–

prowokowa

ć

i zac

hę

ca

ć

do „wygadania si

ę”,

–t

w

or

zy

ć

atmo

sfer

ę

pe

łn

ej akc

eptac

ji (

osoby zagr

oż

onej samobójstwem),

–

otwarcie podejmowa

ć

temat, zadawa

ć

pytania,

–

oceni

ć

zagro

żenie –

m

yś

li, plany,

fantazje,

–

kontrolowa

ć

sytuacj

ę,

–

w

ydobywa

ć, podkre

śla

ć

„m

oc

ne

strony

”

i z

asoby wewn

ętr

zne os

oby,

–

odwo

ływa

ć

si

ę

do wcze

śniej prze

żytych

trudnych sytuacji, z którymi osoba

sobie poradzi

ła skutecznie,

–

zorganizowa

ć

system wsparcia,

–

pok

az

ywa

ć

tymczasowo

ść

sytuac

ji, otwier

ać

perspektywy, mo

żliwo

ści,

–k

ie

ro

w

ać

do specjalisty –

konkretnej os

oby (uprzedzonej o sytuacji),

–w

ez

w

ać

pomoc lekarsk

ą.

PRZECIWWSKAZANIA

W

KONTAKCIE

ZO

S

O

B

Ą

ZAGRO

Ż

ON

Ą

SAMOBÓJSTWEM

–

zbyt szybkie oceniane –

tzw. etykietowanie,

–

powo

ływanie si

ę

na w

łasny system warto

ści,

–l

ek

ce

w

aż

enie problemów osoby zagro

żonej samobójstwem,

–

zbyt szybkie ko

ńczenie kontaktu –

ze wz

gl

ędu na brak czasu,

–

ograniczanie czasu spotkania, rozmowy,

–

zadawanie pyta

ń

w fo

rmie

„prze

sł

uchania”,

–

w

ymuszanie zobowi

ąza

ń, podejmowania decyzji, dokonywania wyborów,

–u

żywanie sloganów w stylu „wszystko

bę

dzie dobrze”, „to nie jest a

ż

tak

i

problem”, „we

ź

si

ę

w gar

ść

”

itp.,

dawa

ć

„dobr

ych rad”,

–

w

zbudzanie poczucia winy,

–

ujawnianie w

łasnych negatywnych stanów emocjonalnych –

np.:

zniecierpliwienia, zniech

ęcenia, z

ło

ści itp.,

–

zostawianie osoby bez opieki, pomocy,

–

obiecywanie podj

ęcia nierealnych dzia

ła

ń

na rzecz osoby zagro

żonej

samobój

st

w

em

.

GDZIE MO

Ż

NA UZYSKA

Ć

POMOC?

–

na terenie jednostki –

np.

gabinet

konsultanta

ds.

profilaktyki psychologicznej, gabinet lekarski,

kancelaria oficera wychowawczego, kapelana itp.

–

Poradnie

Z

drowia Psychicznego.

–

Punkty

Konsultacyjne

dzia

łaj

ące

w

regionie stacjonowania

jednostki wojskowej.

–

Ogólnopolskie i regionalne telefony zaufania.