Hanulanka Danuta, Sklepienia gwiaździste w architekturze późnego gotyku na Śląsku,
BHS, R.XXXI, 1969, nr 1, s.123-127
−
geneza: Clasen wyprowadza je z terenów dawnego państwa krzyżackiego pomimo analogii w układzie żebrowym, zachodzi istotna różnica
→
w konstrukcji przestrzennej sklepień w obu regionach:
−
północ (Niż): sklepienia krzyżowo-żebrowe o lunetach stykających się w kluczu, w wysklepki wpisane są 3-promienne żebra całkowicie
podporządkowane konstrukcji murarskiej, nie wnoszą istotnych zmian w przestrzenny system krzyżowo żebrowy pn.-wsch. Europa
→
przejęła system z Anglii; przekształcenia idące w kierunku mnożenia ilości żeber na bazie krzyżowo-żebrowej
−
Śląsk: forma sklepień gwiaździstych wywodzi się z zasady kopulastego kształtowania podniebienia o lunetach wykrojonych poza obrysem
4-wierzchołkowych gwiazd, rezygnacja z żeber diagonalnych! powiązanie ze sklepieniami domikalnymi wykształconymi w 2 poł. XII w.
→
w dorzeczu górnej Loary
−
formy i warianty:
−
dwie wersje formy podstawowej: sklepienia z żebrami diagonalnymi (forma bardziej archaiczna) oraz bez nich
−
sklepienia o wzbogaconym układzie żeber – funkcje czysto dekoracyjne, ułatwienie sposobu zasklepiania (przenośna krążyna)
−
sklepienia zwichrowane:
−
sklepienie kopulasto (żaglasto) ukształtowane, zasadnicza forma układu żebrowego opiera się na gwieździe 4-
promiennej, z dwóch leżących na przekątni narożników wybiegają żebra, które w partii szczytowej podniebienia
rozwidlają się i dobijają do węzłowych punktów żeber, wyprowadzonych z przeciwnego narożnika nie narusza
→
przestrzennego ukształtowania czaszy sklepiennej, asymetryczny wykres żeber; ograniczony zasięg występowania
(Śląsk, Kraków)
−
element niepokoju, dynamizmu, asymetrii
−
sklepienia z układem gwiaździstym wczepionym w diagonale
−
tendencja iluzjonistyczna – podwyższenie wnętrza
−
z naroży przęsła wybiegają, po jednym tylko, diagonalne żebra, w nie wczepione są żebra 4-wierzchołkowej, bezprzekątniowej gwiaz -
dy z krzyżem środkowym
~ 1 ~