HISTORIA PRASY:

USTAWA „PRAWA KARDYNALNE NIEWZRUSZONE” z 8 stycznia 1791 r.

→ uchwalona w czasie obrad Sejmu Wielkiego w 11 art.
→ kardynalne czyli najważniejsze dla prawa Rzeczpospolitej, miały przesądzić treść przyszłej
konstytucji
→ art. 11 to „libertas sentiendi” - gwarantował wolność wypowiedzi szlachcie i innym obywatelom,
na sejmikach, zjazdach publicznych oraz w pismach i drukach, pod odpowiedzialnością sądową

USTAWA KONSTYTUCYJNA KRÓLESTWA POLSKIEGO z 27 listopada 1815 r.

→ w 16. art. stanowiła o ukróceniu nadużycia wolności druku
→ na mocy dekretu Rady Stanu z 15 marca 1816 r. o realizacji art. 16. zniesiono obowiązek cenzury
prewencyjnej
→ dekret zapewniał prawo do publikacji wszystkich utworów z wyjątkiem dzieł: 1. przeciwnych
religii chrześcijańskiej, 2. znieważających króla lub władzę państwową, 3. pobudzającą do
występku, 4. naruszającą moralność, 5. uwłaczających cudzej sprawie.
→ autor publikacji był zwolniony z odpowiedzialności za słowo na rzecz urzędu cenzorskiego

DEKRET W PRZEDMIOCIE TYMCZASOWYCH PRZEPISÓW PRAWNYCH z 7 lutego 1919 r.

→ Naczelnik Państwa Józef Piłsudski wydał dekret w przedmiocie tymczasowych przepisów
prasowych
→ art. 1. głosił, że wolność prasy podlega tylko tym ograniczeniom, które są określone w ustawach
lub Kodeksie Karnym

KONSTYTUCJA MARCOWA – USTAWA z 17 marca 1921 r.

→ w art. 104. wyrażała ideę wolności prasy, stwierdzając, że każdy obywatel ma prawo do
swobodnego wyrażania myśli i przekonań, o ile nie narusza przez to przepisów prawa

ROZPORZĄDZENIE PREZYDENTA RZECZPOSPOLITEJ O PRAWIE PRASOWYM z 10 maja 1927 r.

→ odchodziło od prawnej gwarancji wolności prasy i przyjęło zasadę ograniczenia

USTAWA KONSTYTUCYJNA z 23 kwietnia 1935 r.

→ wolność prasy straciła charakter normy konstytucyjnej, nie zawierała żadnych sformułowań o
wolności prasy

DEKRET PREZYDENTA PRZECZPOSPOLITEJ – PRAWO PRASOWE z 21 listopada 1938 r.

→ określał ogólne ramy wolności prasy

DEKRET O UTWORZENIU GŁÓWNEGO URZĘDU KONTROLI PRASY, PUBLIKACJI I WIDOWISK
z 5 lipca 1946 roku.

→ od początku utworzenia niepodległego państwa został przyjęty system cenzorski – kontrola
poprzedzająca druk
→ celem było zapobieganie ukazywaniu się w prasie publikacji: 1. godzących w ustrój państwa, 2.
naruszających prawo lub dobre obyczaje, 3. wprowadzaniu w błąd opinii publicznej przez
publikowanie faktów niezgodnych z rzeczywistością

KONSTYTUCJA RZECZPOSPOLITEJ LUDOWEJ z 22 lipca 1952 r.

→ deklarowała wolność słowa i druku
→ zasada ta ulegała zawieszeniu w przypadku: 1. krytyki aspektów i zdarzeń z historycznych
etapów systemu, 2. krytyki niewydolności organizacyjnej i gospodarczej państwa 3. oraz represji
publicznych, 4. krytyka filozoficznych i ideologicznych podstaw systemu

USTAWA – PRAWO PRASOWE z 26 stycznia 1984 r.

→ kompleksowo unormowała najważniejsze zagadnienia związane z funkcjonowaniem prasy

KONSTYTUCJA PRZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ z 2 kwietnia 1997 r.

→ posiada wiele postanowień o szeroko pojmowanej wolności prasy

→ najważniejsze to art. 14 (zasada wolności prasy i innych środków masowego przekazu) oraz art.
54 (gwarancja wolności wypowiedzi)

POJĘCIE PRASY

→ Ustawa – Prawo prasowe reguluje działalność wydawniczą (prowadzi do ogłoszenia drukiem materiałów
prasowych i ich publikacji) oraz działalność dziennikarską (redagowanie, tworzenie lub przygotowywanie
materiałów prasowych).

CO TO JEST PRASA?
→ Prasa:
1. w znaczeniu przedmiotowym – przekaz periodyczny, otwarty i różnorodny, ukazujący się nie rzadziej niż
raz do roku, oznaczony tym samym tytułem albo nazwą, numerem bieżącym i datą
2. w znaczeniu podmiotowym – zespoły ludzi i poszczególne osoby zajmujące się działalnością
dziennikarską (dziennikarze, redaktorzy, redaktor naczelny, kolegium redakcyjne, rada redakcyjna)
3. w znaczeniu instytucjonalnym – środki masowego przekazu

NIEZBĘDNE ELEMENTY WOLNOŚCI PRASY: 1. periodyczność, 2. niejednorodność i otwartość, 4.
ukazywanie się co najmniej raz w roku, 5. oznaczenie stałym tytułem albo nazwą, bieżącym numerem i datą.

DZIENNIKI I CZASOPISMA

CO TO JEST DZIENNIK?
→ Dziennik – ogólnoinformacyjny druk periodyczny lub przekaz za pomocą dźwięku oraz obrazu i dźwięku,
ukazujący się częściej niż raz w tygodniu.
→ Telegazeta nie jest dziennikiem lecz przekazem tekstowym.

CO TO JEST CZASOPISMO?
→ Czasopismo – jest to druk periodyczny ukazujący się nie częściej niż raz w tygodniu, a nie rzadziej niż
raz w roku. Przepis stosuje się do przekazu za pomocą druku, dźwięku (radiowe programy informacyjne)
oraz dźwięku i obrazu (telewizyjne programy informacyjne).

MATERIAŁ PRASOWY

CO TO JEST MATERIAŁ PRASOWY?
→ Materiał prasowy – każdy opublikowany lub przekazany do opublikowania w prasie tekst albo obraz o
charakterze informacyjnym, publicystycznym, dokumentalnym lub innym, niezależnie od środków przekazu,
rodzaju, formy, przeznaczenia czy autorstwa.
→ Materiałem prasowym jest: artykuł, notka informacyjna, felieton, fotografia, nagranie magnetofonowe i
magnetowidowe, dyskietka, esej, wiersz, list do redakcji przesłany w celu opublikowania, powieść
odcinkowa.
→ Materiałem prasowym nie są: wpisy, posty i komentarze na internetowym forum dyskusyjnym.
→ Materiałem prasowym jest materiał, który: 1. został już opublikowany, 2. nie został opublikowany, ale
który zakwalifikowano do druku, 3. nie został zakwalifikowany do publikacji, ale który był przeznaczony
przez autora do druku.

OZNACZANIE MATERIAŁÓW PRASOWYCH
→ Na każdym egzemplarzu druków periodycznych, serwisów agencyjnych oraz innych podobnych druków
należy w widocznym i zwyczajowo przyjętym miejscu podać tzw. impressum.
→ Impressum to:

1. nazwa i adres wydawcy lub innego właściwego organu
2. adres redakcji oraz imię i nazwisko redaktora naczelnego
3. miejsce i data wydarzenia
4. nazwa zakładu wykonującego dany druk prasowy
5. międzynarodowy znak informacyjny
6. bieżącą numerację

DZIENNIKARZ, REDAKTOR, REDAKTOR NACZELNY, WYDAWCA

KTO TO JEST DZIENNIKARZ?
→ Dziennikarz – osoba zająca się redagowaniem, tworzeniem lub przygotowywaniem materiałów
prasowych, pozostająca w stosunku pracy z redakcją albo zajmująca się taką działalnością na rzecz i z
upoważnienia redakcji.

TRZY KONCEPCJE POJĘCIA DZIENNIKARZ:

1. osoba pozostająca z redakcją w stosunku pracy
2. osoba przynależąca do stowarzyszenia dziennikarzy (nie zawarta w ustawie Prawo Pracy)
3. osoba publikująca w środkach masowego przekazu

KTO TO JEST REDAKTOR?
→ Redaktor – dziennikarz decydujący lub współdecydujący o publikacji materiałów prasowych.

KTO TO JEST REDAKTOR NACZELNY?
→ Redaktor naczelny – osoba posiadająca uprawnienia do decydowania o całokształcie działalności
redakcji, kierująca redakcją, odpowiedzialna za treść przygotowywanych przez redakcję materiałów
prasowych oraz za sprawy redakcyjne i finansowanie redakcji, zobowiązana do dbania o poprawność
językową materiałów prasowych oraz przeciwdziałania jego wulgaryzacji.

WYMOGI DOTYCZĄCE REDAKTORA NACZELNEGO:
→ Wymagania pozytywne:

•

pełna zdolność do czynności prawnych (pełną zdolność czynności prawnych posiada osoba, która
jest pełnoletnia i nie została ubezwłasnowolniona całkowicie lub częściowo)

•

obywatelstwo polskie (od wymogu może zwolnić organ rejestracyjny w uzgodnieniu z Ministrem
Spraw Zagranicznych)

→ Wymagania negatywne:

•

osoba nie może być pozbawiona praw publicznych (pozbawienie praw publicznych obejmuje utrat
czynnego i biernego prawa wyborczego do organu władzy publicznej)

•

nie może być skazana za zbrodnie przeciwko podstawowym interesom politycznym i gospodarczym
Rzeczpospolitej Polskiej – o ile nie upłynął okres 10 lat od zakończenia odbywania kary

•

nie może być skazana za występki przeciwko podstawowym interesom politycznym i gospodarczym
RP – o ile nie upłynął okres 3 lat od zakończenia odbywania kary

•

nie może być skazana za przestępstwo popełnione z niskich pobudek

•

nie może być co najmniej trzykrotnie katana za przestępstwa określone w ustawie – Prawo prasowe

CO TO JEST REDAKCJA?
→ Redakcja – zespół ludzi organizujący proces przygotowywania materiałów do publikacji w prasie
(zbieranie, ocenianie i opracowywanie).

ORGANY WSPIERAJĄCE REDAKCJĘ:

1. kolegium redakcyjne, jeżeli statut redakcji lub właściwe przepisy tak stanowią
2. rada redakcyjna (programowa, naukowa), jako organ opiniodawczo-doradczy redaktora naczelnego

KTO TO JEST WYDAWCA?
→ Wydawca – krąg podmiotów uprawnionych do prowadzenia działalności wydawniczej: osoba prawna,
fizyczna lub jednostka organizacyjna (nie musi posiadać osobowości prawnej). W szczególności: 1. organy
państwowe i przedsiębiorstwa państwowe, 2. organizacje polityczne, 3. związek zawodowy, 4. organizacja
spółdzielcza, samorządowa i inna organizacja społeczna, 5. kościół i inny związek wyznaniowy (mogą one
realizować uprawnienia wydawnicze bezpośrednio lub za pośrednictwem wydawnictw własnych, jak
również wydawnictw działających jako nakładca).
→ Ponosi odpowiedzialność cywilną za naruszenie prawa spowodowane opublikowaniem materiału
prasowego lub ujawnieniem materiału przed jego publikacją.

INTERNET A PRASA

→ Internet ≠ prasa (nie służy wyłącznie upowszechnianiu publikacji periodycznych), ale może być w nim
publikowana prasa. O tym czy publikacja ma charakter prasowy powinien decydować cel, jakiemu ma
służyć. Rolą i zadaniem prasy jest rozpowszechnianie informacji.
→ Internet = środek przekazu (podobnie jak papier w odniesieniu do prasy drukowanej)
→ Internet jest środkiem masowego komunikowania (pod warunkiem, że jednocześnie stanowi prasę lub
rozpowszechnia się za jego pośrednictwem programy telewizyjne lub radiowe), za pomocą którego może
być popełnione przestępstwo zniesławienie i znieważenia.

ZASADY DOTYCZĄCE REJESTRACJI DZIENNIKA LUB CZASOPISMA

→ Wydawanie dziennika lub czasopisma wymaga rejestracji w sądzie wojewódzkim („organ rejestracyjny”)
właściwym miejscowo dla siedziby wydawcy.
→ Rejestry prowadzone przez sądy można podzielić na:

1. rejestr podmiotowy – dla którego podstawową jednostką ewidencyjną są osoby prawne i fizyczne

(np. rejestr przedsiębiorców, rejestr fundacji)

2. rejestr przedmiotowy – dla którego podstawową jednostką ewidencją są rzeczy (np. rejestr

dzienników i czasopism, rejestr ksiąg wieczystych)

→ Cele prowadzenia rejestru dzienników i czasopism:

•

ochrona nazwy

•

zapobieganie istnieniu na rynku prasowym pism o identycznych tytułach

•

niedopuszczenie na rynek tytułów, które stanowiłyby naruszenie praw do ochrony nazw tytułów już
istniejących

POSTĘPOWANIE W CZASIE REJESTRACJI DZIENNIKA LUB CZASOPISMA
→ Wniosek o rejestrację składa się do wydziału rejestrowego sądu okręgowego właściwego dla siedziby
wydawcy.
→ Rola sądu sprowadza się jedynie do badania wniosku pod względem formalny.
→ W postępowaniu stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego dotyczące postępowanie
nieprocesowego.

CZYNNOŚCI WSTĘPNE ORGANU REJESTRACYJNEGO:

1. rejestracja wniosku
2. sprawdzenie, czy wniosek został opłacony (za wszczęcie postępowania w trybie postępowania

nieprocesowego – 40 zł)

→ Przed wydaniem postanowienia organ rejestracyjny zasięga informacji, czy nazwa nie jest zbieżna z
istniejącym już tytułem prasowym, w Sądzie Okręgowym w Warszawie, gdzie jest prowadzony centralny
rejestr tytułów dzienników i czasopism.

WNIOSEK O REJESTRACJĘ MUSI ZAWIERAĆ:

•

tytuł dziennika lub czasopisma oraz siedzibę i dokładny adres redakcji

•

dane osobowe redaktora naczelnego

•

określenie wydawcy, jego siedzibę i dokładny adres

•

częstotliwość ukazywania się dziennika lub czasopisma

ROZSTRZYGNIĘCIA ORGANU REJESTRACYJNEGO

→ W wyniku złożonego wniosku sąd okręgowy wydaje:

•

postanowienie o wpisie do rejestru (wydawane na posiedzeniu niejawnym w trybie postępowania
nieprocesowego)

•

postanowienie o odmowie wpisu do rejestru (gdy wniosek nie spełnia wymagań formalnych oraz
gdy tytuł dziennika lub czasopisma jest zbieżny z już istniejącym zarejestrowanym tytułem)

→ Dla każdego dziennika i czasopisma sąd prowadzi osobne akta rejestrowe.
→ Czasem w sądownictwie wskazuje się na trzecią przesłankę do odmowy rejestracji dziennika lub
czasopisma (granicą wolności prasy oraz prawa do swobodnego wyrażania opinii i poglądów są prawa

innych osób, więc nie można skutecznie domagać się zarejestrowania tytułu, który wypełnia znamiona
przestępstwa, narusza cudze dobra lub osobiste lub zawiera treści obelżywe), która jest jednak
nieprawidłowa, ponieważ odmowa jest pozbawiona kryterium zawartego w ustawie. W przypadku odmowy
rejestracyjnej należy wskazać konkretny przepis prawny, który uprawnia do tego organ rejestracyjny.

KSIĘGA REJESTROWA SKŁADA SIĘ Z DZIEWIĘCIU RUBRYK:

1. liczba porządkowa wpisu
2. data wpisu
3. tytuł dziennika lub czasopisma oraz siedziba i adres redakcji
4. dane osobowe redaktora naczelnego, w tym wzmianka o zwolnieniu go od wymogu posiadania

obywatelstwa polskiego oraz wskazanie redaktora ponoszącego odpowiedzialność

5. określenie wydawcy, jego siedziba i adres
6. częstotliwość ukazywania się dziennika lub czasopisma
7. wzmianka o czasowym zawieszeniu wydawania dziennika lub czasopisma oraz o czasie zawieszenia
8. wzmianka o utracie ważności rejestracji dziennika lub czasopisma
9. uwagi, np. wzmianki o wyrokach skazujących za przestępstwa określone w prawie prasowym

→ Wydawanie dziennika lub czasopisma może się rozpocząć, jeśli organ rejestracyjny nie rozstrzygnął
wniosku o rejestrację w ciągu 30 dni od jego zgłoszenia.
PRAWO DO TYTUŁU PRASOWEGO

→ Tytuł prasowy należy odnosić wyłącznie do tzw. prasy drukowanej podlegającej rejestracji, tj. dzienników
i czasopism.
→ Ustawodawca wyłączył z obowiązku rejestracji działalności prasowej: 1. działalność dostawców usług
medialnych, 2. działalność Polskiej Agencji Prasowej.
→ Tytuł pisma – jako jego oznacznik – odróżnia je od innych pism za pomocą słowa zbioru słów bądź
odpowiednich opracowań graficznych, odpowiadających określonym standardom i wymaganiom rynku.

ZAKRES POJĘCIA „TYTUŁ PRASOWY” OBEJMUJE:

1. określenie dziennika lub czasopisma jako jednostki wydawniczej, np. AGORA S.A.
2. Nazwę własną dziennika lub czasopisma, którego jest oznacznikiem, np. Gazeta Wyborcza

→ Tytuł prasowy ≠ firma.
→ Tytuł prasowy = produkt firmy.

TYTUŁ PRASOWY MOŻE PEŁNIĆ W OBROCIE GOSPODARCZYM FUNKCJE:

•

odróżniającą – czyni utwór rozróżnialnym wśród innych

•

komunikacyjną – jako składnik szaty graficznej gazety, stanowi wraz z gazetą czynnik
wyodrębniający pismo wśród innych

•

komercyjną – wykorzystywany w procesie pozyskiwania nabywców

•

jakościową – określa pozycję produktu

OCHRONA PRAWNA TYTUŁU PRASOWEGO
→ Prawo prasowe nie zajmuje się problematyką ochrony tytułu prasowego. Nie ma takich przepisów w
prawie prasowym.
→ Sam fakt rejestracji nie rozstrzyga o braku kolizji z innymi prawami osób trzecich. W sytuacji, gdy tytuł
czasopisma wkracza w sferę dóbr osobistych innej osoby, pokrzywdzony może realizować swoje
uprawnienia cywilnoprawne.

→ Tytuł prasowy podlega ochronie na podstawie ustaw szczególnych:

•

jako dobro osobiste (na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego)

•

jako utwór (na podstawie przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych)

•

jako znak towarowy (na podstawie przepisów ustawy – Prawo własności przemysłowej)

•

na podstawie przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji

TYTUŁ PRASOWY JAKO UTWÓR

→ Chroniony na mocy ustawie o prawie autorskim.
→ Dla ochrony tytułu prasowego nie ma znaczenia fakt, czy treść wypełniająca tytuł zawiera oryginalny
pomysł ani okoliczności, że treść tytułu zawarto w wyrażeniu pospolitym, służącym do codziennego użytku.
Twórca tytułu ma do niego wszelkie prawa.
→ Dwa rodzaje tzw. tytułów:

1. mocne – terminy oryginalne, które nie kojarzą się w sposób oczywisty z zawartością pisma, np.

„Przekrój”, „Uważam Rze” (podlegają pełnej ochronie prawnoautorskiej)

2. słabe – najczęściej jednowyrazowych o treści powszechnie używanej, np. „Dziennik” (podlega

warunkowej ochronie prawnoautorskiej)

TYTUŁ PRASOWY JAKO ZNAK TOWAROWY
→ Znak towarowy – każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie
nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od drugiego.
→ Bardzo wiele tytułów prasowych jest jednoczenie zarejestrowane jako znaki towarowe w Urzędzie
Patentowym RP i korzysta z prawa do ochrony, np. „Gazeta Wyborcza”, „Rzeczpospolita”.

OCHRONA TYTUŁU PRASOWEGO NA PODSAWIE PRZEPISÓW USTAWY O ZWALCZANIU
NIEUCZCIWEJ KONKURENCJI
→ Czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczanie towarów lub usług alb jego brak, które może
wprowadzić klientów w błąd (co do pochodzenia, ilości, jakości, składników, sposobu wykonywania,
przydatności, możliwości zastosowania, naprawy, konserwacji lub innych istotnych cech towarów i usług, a
także zatajenie ryzyk, jakie wiąże się z korzystaniem z nich).

ZAWIESZENIE WYDAWANIE DZIENNIKA LUB CZASOPISMA

→ Organ rejestracyjny może zawiesić wydawanie dziennika lub czasopisma na czas określony, nie dłuższy
niż rok, jeżeli w ciągu roku co najmniej trzykrotnie w tym dzienniku lub czasopiśmie zostało popełnione
przestępstwo (co uznaje się za nieprawdopodobne).

UTRATA WAŻNOŚCI REJESTRACJI DZIENNIKA LUB CZASOPISMA
→ Rejestracja dziennika lub czasopisma traci ważność w razie niewydanie dziennika lub czasopisma przez
okres roku:

1. od dnia nabycia uprawnień do wydawania na czas nieoznaczony/upłynięcia 30 dni od złożenia

wniosku, gdyby organ rejestracyjny nie wydał postanowienia w tym czasie

2. przerwy w wydawaniu przez okres roku, jeżeli redakcja nie wystąpiła o zachowanie rejestracji w

tym czasie.

PRAWO PRASY DO INFORMACJI PUBLICZNEJ

PRAWO DO INFORMACJI PUBLICZNEJ W KONSTYTUCJI RP:

•

prawo do pozyskiwania i rozpowszechniania informacji

•

prawo do informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących
funkcje publiczne

•

prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska

PRAWO DO INFORMACJI PUBLICZNEJ OBEJMUJE INFORMACJE:

•

o działalności organów władzy publicznej

•

o działalności osób pełnionych funkcje publiczne

•

o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób
oraz jednostek organizacyjnych (w zakresie w jakim organy wykonują zadania władzy
publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa)

POJĘCIE INFORMACJI PUBLICZNEJ

CO TO JEST INFORMACJA PUBLICZNA?

→ Informacja publiczna – każda informacja o sprawach publicznych, która podlega udostępnieniu
na zasadach i w trybie określonych w ustawie.

PIĘĆ NAJWAŻNIEJSZYCH OBSZARÓW, W KTÓRE WYMAGAJĄ DALEKO IDĄCEJ
JAWNOŚCI:

1. inf. odnoszące się do polityki wewnętrznej i zagranicznej

(w szczególności: o zamierzonych

działaniach władzy ustawodawczej i wykonawczej, o projektach aktów normatywnych, o
programach w zakresie realizacji zadań publicznych, sposobie ich realizacji, wykonywaniu
u skutkach realizacji tych zadań)

2. inf. o podmiotach wykonujących zadania publiczne

(organy władzy publicznej, organy

samorządów gospodarczych i zawodowych, podmioty reprezentujące zgodnie z odrębnymi
przepisami Skarb Państwa, podmioty reprezentujące państwowe osoby prawne albo osoby
prawne samorządy terytorialnego oraz podmioty reprezentujące inne państwowe jednostki
organizacyjne samorządy terytorialnego, podmioty reprezentujące inne osoby lub jednostki
organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym,
oraz osoby prawne, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub
samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą w rozumieniu
przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów)

3. inf. o zasadach funkcjonowania podmiotów wykonujących zadania publiczne

(inf. o trybie

działania władz publicznych i ich jednostek organizacyjnych, trybie działania państwowych
osób prawnych i osób prawnych samorządu terytorialnego w zakresie wykonywania zadań
publicznych i ich działalności w ramach gospodarki budżetowej i pozabudżetowej,
sposobach stanowienia aktów publicznoprawnych, sposobach przyjmowania i załatwienia
spraw, stanie ich przyjmowania i załatwiania, prowadzonych rejestrach, ewidencjach i
archiwach oraz sposobach i zasadach udostępniania danych w nich zawartych, naborze
kandydatów do zatrudnienia na wolne stanowiska, w zakresie określonym w przepisach
odrębnych, konkursie na najwyższe stanowisko w służbie cywilnej, w zakresie określonym
w przepisach odrębnych)

4. dane publiczne

(za dane publiczne uznaje się: treść i postać dokumentów urzędowych,

stanowiska w sprawach publicznych zajęte przez organy władzy publicznej i przez
funkcjonariuszy publicznych, treść innych wystąpień i ocen dokonywanych przez organy
władzy publicznej, informacje o stanie państwa, samorządów, i ich jednostek
organizacyjnych)

5. inf. o majątku publicznym

(Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych, innych prawach

majątkowych przysługujących państwu i jego długach, podmiotów reprezentujących inne
osoby i jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują
majątkiem publicznym, osób prawnych, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu
terytorialnego, gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą, dochodach i
stratach spółek handlowych, w których Skarb Państwa ma pozycję dominującą, oraz
dysponowaniu tymi dochodami i sposobie pokrywania strat, długu publicznym, pomocy
publicznej, ciężarach publicznych)

INFORMACJE O PODMIOTACH WYKONUJĄCYCH ZADANIA PUBLICZNE
PODLEGAJĄCE UDOSTĘPNIENIU:

•

status prawny lub forma prawna

•

organizacja

•

przedmiot działalności i kompetencje

•

organy i osoby sprawujące w nich funkcje i ich kompetencje

•

struktura własnościowa podmiotów

•

majątek, którym dysponują

ZAKRES PODMIOTOWY PRAWA DO INFORMACJI PUBLICZNEJ

→ wąski (na gruncie art. 61 ust 1 Konstytucji RP): obywatele (z wykluczeniem bezpaństwowców,
cudzoziemców i osób prawnych)
→ szeroki (na gruncie art. 2 ust 1 u.d.i.p.) - każdemu przysługuje dostęp do informacji publicznej
→ Podmiot ubiegający się o uzyskanie informacji publicznej nie musi wykazywać interesu
prawnego czy faktycznego.

ZAKRES PRAWA DO INFORMACJI PUBLICZNEJ

ZAKRES PRAWA DO INFORMACJI PUBLICZNEJ OBEJMUJE TRZY UPRAWNIENIA:

1. prawo do uzyskania informacji publicznej, w tym informacji przetworzonej,
2. prawo do wglądu do dokumentów urzędowych
3. prawo dostępu do posiedzeń organu władzy publicznej (możliwość zapoznawania się z

przebiegiem posiedzeń za pomocą radia i telewizji oraz prawo do osobistego wstępu na
posiedzenia i możliwość rejestracji dźwięku i obrazu

PODMIOTY ZOBOWIĄZANE DO UDOSTĘPNIANIA INFORMACJI PUBLICZNEJ

1. organy władzy publicznej, no. Sejm i Senta
2. inne podmioty wykonujące zadania publiczne, np. spółdzielnie mieszkaniowe, fundacje
3. związki zawodowe i partie polityczne

TYPY UDOSTĘPNIANIA:

•

udostępnianie bierne – na wniosek uprawnionego

•

udostępnianie czynne – z inicjatywy podmiotu zobowiązanego

SPOSOBY UDOSTĘPNIANIA INFORMACJI PUBLICZEJ:
→ obligatoryjne:

•

ogłoszenia w BIP (Biuletynie Informacji Publicznej)

•

wstęp na posiedzeniach organów

•

na wniosek osoby zainteresowanej (w formie ustnej lub pisemnej)

•

umieszczenie informacji publicznych w centralnym repozytorium informacji publicznych

→ fakultatywne:

•

wyłożenie lub wywieszanie informacji w miejscach ogólnie dostępnych

•

zainstalowanie w miejscach ogólnie dostępnych urządzeń umożliwiających zapoznanie się z
informacją

UDOSTĘPNIANIANIE INFORMACJI PUBLICZNEJ NA WNIOSEK

...NASTĘPUJE W SPOSÓB I W FORMIE ZGODNYCH Z WNIOSKIEM
→ jeżeli środki techniczne, którymi dysponuje podmiot obowiązany do udostępnienia, nie
umożliwiają udostępnienia w sposób i w formie określonych we wniosku...
→ podmiot powiadamia o tym pisemnie wnioskodawcę i wskazuje, w jaki sposób lub w jakiej
formie informacja może być udostępniona niezwłocznie...
→ wnioskodawca w terminie 14 dni od otrzymania powiadomienia powinien ponownie złożyć
wniosek o udostępnienie informacji w sposób lub w formie wskazanych w zawiadomieniu...
→ w przypadku złożenia wniosku – udostępnia się informację, w przypadku niezłożenia wniosku –
postępowanie umarza się

ŚRODKI PRAWNE PRZYSŁUGUJĄCE W RAZIE ODMOWY UDOSTĘPNIANIA
INFORMACJI PUBLICZNEJ:

→ Do skarg rozpatrywanych w postępowaniach o udostępnienie informacji publicznej stosuje się

przepisy ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, z tym że:

•

przekazanie akt i odpowiedzi na skargę następnie w terminie 15 dni od dnia otrzymania
skargi

•

skargę rozpatruje się w terminie 30 dni

OBOWIĄZEK ZACHOWANIA TAJEMNICY DZIENNIKARSKIEJ

→ Tajemnica dziennikarska jest jedną z materialnych gwarancji wolności prasy oraz prawną
gwarancją zaufania i intymności w stosunkach prasowych między dziennikarzem a autorem
materiału prasowego.
→ Tajemnica dziennikarska ma na celu zapewnienie anonimowości, ochronę źródeł informacji oraz
zapobieganie naruszeniom prawem chronionych interesów.
→ Dziennikarska tajemnica zawodowa to:

1. prawo do anonimatu (autor materiału może zachować w tajemnicy swoje nazwisko)
2. obowiązek zachowania przez dziennikarza w tajemnicy:

•

danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu redakcji lub
innego materiału o tym charakterze, jak również innych osób udzielających
informacji opublikowanych albo przekazanych do opublikowania, jeżeli osoby te
zastrzegły nieujawnienie powyższych danych

•

wszelkich informacji, których ujawnienie mogłoby naruszać chronione prawem
interesy osób trzecich

TREŚĆ TAJEMNICY DZIENNIKARSKIEJ
→ zakres przedmiotowy:

•

dane umożliwiające identyfikacji materiału prasowego, listu do redakcji lub dane innych
osób udzielających informacji o tym charakterze

•

dane innych osób udzielających informacji opublikowanych albo przekazanych do
opublikowania

•

wszelkie informacje, których ujawnienie mogłoby naruszać chronione prawem interesy osób
trzecich

→ zakres podmiotowy:

•

dziennikarz

•

osoby zatrudnione w redakcji, mające dostęp do chronionych informacji, np. pracownicy
techniczni, telefonistka, sekretarka

→ Dziennikarz powinien informować redaktora naczelnego o sprawach związanych z tajemnicą
zawodową, ponieważ na redaktorze w równym stopniu ciąży obowiązek jej zachowania.

ZWOLNIENIE Z OBOWIĄZKU ZACHOWANIA TAJEMNICY DZIENNIKARSKIEJ:
→ Tajemnicą nie są objęte informacje:

•

dotyczące przestępstw określonych w art. 240 k. k. (tj. zbrodnia ludobójstwa, zamach
masowy, stosowanie, wytwarzanie i rozpowszechnianie środków masowej zagłady, zbrodnia
wojenna, niehumanitarne traktowanie cywili, zmuszanie do służby w nieprzyjacielskich
siłach zbrojnych, uczestnictwa w działaniach zbrojnych, stosowanie kar cielesnych, zamach
na niepodległość i integralność terytorialną, jak również na istnienie i funkcjonowanie
konstytucyjnego ustroju RP, szpiegostwo na rzecz wywiadu, zamach na życie Prezydenta RP
lub jednostkę Sił Zbrojnych RP, zabójstwo, sprowadzenie zdarzenia, które zagraża życiu lub
zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, przejęcie kontroli nad statkiem
wodnym lub powietrznym, bezprawne pozbawienie wolności człowieka, wzięcie lub
przetrzymywanie zakładnika)

•

w stosunku do których informator wyraził zgodę na ujawnienie jego nazwiska lub materiału

OCHRONA ŹRÓDEŁ INFORMACJI

→ Dziennikarz, bez zgody informatora, nie może rozpowszechnić utrwalonych zapisów fonicznych
i wizualnych. Dziennikarz przed rozpoczęciem nagrania powinien uzyskać zgodę na publikację tego
nagrania.

→ Autoryzacja – umożliwia autorowi przekazywanej informacji zadbanie o jej prawdziwą wymowę
i integralność. Dziennikarz przed rozpoczęciem wywiadu powinien pouczyć informatora o prawie
żądania autoryzacji.

→ Autoryzacja daje informatorowi prawo do:

•

oznaczenia wypowiedzi własnym nazwiskiem

•

wglądu w treść wypowiedzi przed jej opublikowaniem

•

korygowania kształtu wypowiedzi

•

wyboru formy wypowiedzi

•

okoliczności jej przekazania

•

zezwalania na jej rozpowszechnianie

→ Informator ma prawo do zastrzeżenia terminu publikacji i jej zakresu z ważnych powodów
osobistych (np. informacje o stanie zdrowia) jak i społecznych (np. informacje, które mogą
spowodować ujemne reakcje społeczne)

→ Osoba udzielająca informacji nie może jej uzależnić od sposobu jej skomentowania.

KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI

- organ państwowy, który według konstytucji ma stać na straży wolności słowa, prawa do
informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji.

- skład: 5 członków wybieranych przez: Sejm – 2, Senat – 1, Prezydent RP – 2

- kadencja wynosi 6 lat, ten sam członek może zostać wybrany na ponowną kadencję

- za popełnienie błędów lub przestępstw członkowie odpowiadają przed Trybunałem Stanu

Główne zadania:

•

Konstytucyjne

•

Stanie na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w
radiofonii i telewizji

•

Ustawowe – ustawa z dnia 29.12.1992 r.

•

projektowanie w porozumieniu z Prezesem Rady Ministrów kierunku polityki
państwowej w dziedzinie radiofonii i telewizji;

•

określanie warunków działalności nadawców programów radiowych i telewizyjnych;

•

rozpatrywanie wniosków i podejmowanie rozstrzygnięć w sprawach przyznawania
koncesji na rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych;

•

sprawowanie kontroli nad działalnością nadawców w zakresie określonym ustawą;

•

organizowanie badań treści i odbioru programów radiowych i telewizyjnych;

•

określanie wysokości opłat za udzielanie koncesji oraz wpis do rejestru;

•

opiniowanie projektów aktów ustawodawczych oraz umów międzynarodowych
dotyczących radiofonii i telewizji;

•

inicjowanie postępu naukowo – technicznego i kształcenie kadr w dziedzinie
radiofonii i telewizji;

•

współpraca z właściwymi organizacjami i instytucjami w zakresie ochrony praw
autorskich, praw wykonawców, praw producentów oraz nadawców programów
radiowych i telewizyjnych;

•

ustala stawki kwotowe opłat abonamentowych na następny rok kalendarzowy do 31
maja każdego roku

Uprawnienia:

•

powołuje rady nadzorcze spółek TVP oraz Polskiego Radia

•

udziela koncesji na nadawanie sygnału radiowego i telewizyjnego

•

dzieli środki z abonamentu na radio i telewizję

•

nakłada kary pieniężne na nadawców

Ciekawostki:

•

nowelizacja ustawy z 29.12.1992 zmieniła liczbę osób w radzie z 9 do 5

•

w 2006 roku nałożono karę na telewizję Polsat karę za program Kuba Wojewódzki, w
którym Kazimiera Szczuka parodiowała Magdę Buczek (Radio Maryja)

Budżet:

Wydatki i dochody KRRiT finansowane są z budżetu państwa – 0,9 %