10

Sterowanie oświetleniem – standard KNX

INSTALACJE

sterujące

część

II

W poprzednim numerze „Fachowego Elektryka” rozpoczęliśmy cykl artykułów poświęconych
technologii magistralnej w standardzie KNX. Czas na omówienie wykorzystania technologii
KNX/EIB do sterowania oświetleniem. Dla zobrazowania i opisania różnych funkcji instalacji
jako przykład wskazujemy jednopiętrowy dom mieszkalny.

W pierwszej części cyklu arty-
kułów przedstawiliśmy kulisy
narodzin technologii KNX/
EIB, będącej europejskim stan-
dardem w dziedzinie inteligen-
tnych instalacji elektrycznych.
Zwróciliśmy uwagę na otwar-
tość standardu oraz na wyko-
rzystywanie w nim urządzeń
blisko dwustu producentów,
których liczba stale rośnie. Po-
daliśmy obszar zastosowania
instalacji z podziałem na obiek-
ty budowlane oraz omówiliśmy
funkcjonalność z przykładami
realizowanych zadań.
Załóżmy, że dom na poziomie
parteru, posiada hol wejścio-
wy, salon, gabinet, kuchnię
połączoną z jadalnią, pomiesz-
czenie gospodarcze (w którym
umieszczona jest elektryczna
skrzynka rozdzielcza), łazienkę
oraz toaletę. Na piętrze, na któ-
re prowadzą schody, znajdują
się trzy pokoje mieszkalne,
sypialnia z garderobą, łazienka
oraz toaleta.

Hol wejściowy

Omówienie instalacji oświet-
leniowej zacznijmy od holu
wejściowego. W celu uniknię-
cia efektu wejścia do ciemnego
domu można w obszarze holu
zainstalować ścienną czujkę
ruchu o kącie widzenia np.
180 stopni, która po wykryciu
ruchu zapali oświetlenie holu
na nastawiony wcześniej czas
(Fot.1). Czujka ta reaguje tylko
wtedy, gdy w obszarze swojej
detekcji wykryje ruch i kiedy
poziom natężenia oświetlenia
naturalnego obniży się do na-
stawionego poziomu zadziała-
nia czujki. Każdy ruch w ob-
szarze działania czujki będzie
powodował przedłużenie czasu
oświetlenia holu. Gdy ustanie
ruch i upłynie określony na
czujce czas, oświetlenie zo-
stanie wyłączone. Dodatkowo
czujkę tę można z dowolnego
klawisza przycisku KNX/EIB
zablokować tak, aby mimo ru-

chu i ciemnego wnętrza świat-
ło się nie zapalało, np. aby po
nocy, będąc „zaspanym”, nie
zostać oślepionym nagłym
strumieniem światła. Czujkę tę

można również z innego klawi-
sza nastawić na funkcję oświet-
lenia ciągłego z możliwością
wyłączenia ręcznego. Funkcja
ta może być szczególnie po-

Fot 1. Ścienna czujka ruchu, fot. Marten.

11

mocna podczas sprzątania.
Dobrym rozwiązaniem byłoby
zainstalowanie przy drzwiach
wejściowych

dodatkowego

przycisku do realizacji funkcji
centralnego wyłączenia oświet-
lenia przed wyjściem z domu.

Salon

Przyjmijmy, że salon posiada
cztery obwody oświetleniowe
– oświetlenie sufi towe ściem-
niane, oświetlenie nad stołem,
kinkiety ścienne oraz lampę
stojącą ściemnianą, podłączo-
ną do gniazdka elektrycznego
230 V. W salonie zainstalo-
wany jest przycisk (Fot. 2)
8-klawiszowy, wielofunkcyj-
ny z regulatorem temperatury
i wyświetlaczem (jego zasto-
sowanie i funkcje dla systemu
będą omawiane w kolejnych
artykułach), z którego można
sterować każdym obwodem
oddzielnie. Funkcję realizo-
waną przez każdy klawisz
określa użytkownik. Klawisze
mogą pracować pojedynczo
lub parami i zależy to tylko
od życzeń inwestora. Oznacza
to, że jeden klawisz może za-
łączać i wyłączać oświetlenie
dla obwodu załącz/wyłącz
bądź rozjaśniać i ściemniać
dla obwodu ściemnianego.
W przypadku pracy w parach –
w zależności od typu obwodu
– klawisz lewy mógłby załą-
czać oświetlenie i dodatkowo
je rozjaśniać, a klawisz prawy
ściemniać je oraz wyłączać.
Pozostałe klawisze przycisku

mogą być zaprogramowane
do realizacji tzw. scen świet-
lnych, czyli różnych ustawień

obwodów

oświetleniowych

wywoływanych poprzez na-
ciśnięcie jednego z nich. Na-

ciśnięcie przycisku z funkcją
sceny świetlnej o przykłado-
wej nazwie „Telewizja” może
spowodować, że oświetlenie
sufi towe oraz oświetlenie nad
stołem zostanie całkowicie
wyłączone, kinkiety na ścianie
zostaną załączone, a oświetle-
nie od lampy stojącej ściem-
nione do wartości 50 proc.
Inny klawisz zaprogramowany
na scenę świetlną o nazwie
„Party” może realizować funk-
cję całkowicie odwrotną, np.
oświetlenie sufi towe może zo-
stać ściemnione do wartości 40
proc., oświetlenie nad stołem
zostanie załączone, kinkiety
na ścianie oraz lampa stojąca
zostaną wyłączone. Jedno na-
ciśnięcie klawisza może więc
spowodować wykonanie funk-
cji całkowicie odmiennych od
poprzednio wywołanych. War-
to wspomnieć, że jeden z kla-
wiszy tego przycisku może
realizować funkcję całkowi-
tego wyłączenia oświetlenia
w salonie. Przycisk ten może
również być obsługiwany
przez praktycznie każdy pilot
na podczerwień, co daje użyt-
kownikowi dodatkowy kom-
fort obsługi.

Gabinet

Gabinet może być wyposażo-
ny w podobny jak pokazany na
zdjęciu nr 2 przycisk z czterema
klawiszami funkcyjnymi, ponie-
waż w gabinecie nie występują
zazwyczaj więcej niż dwa-trzy
obwody oświetleniowe i wersja
z ośmioma klawiszami mogłaby
posiadać niewykorzystane kla-
wisze, zatem nie byłaby ekono-
miczna. Jeden z klawiszy może
sterować oświetleniem sufi to-
wym na zasadzie załącz/wyłącz,
drugi wyłączać oświetlenie
w wybranych pomieszczeniach,
dwa kolejne mogą być wyko-
rzystane do sterowania żaluzja-
mi czy np. załączania alarmu

Fot 2. Przycisk wielofunkcyjny, fot. Marten.

Warto zainstalować ścienną czujkę ru-
chu zarówno na dole, jak i na górze
schodów między piętrami domu oraz
sparametryzować ją tak, aby obejmo-
wała ona swoim zasięgiem tylko obszar
wejścia na schody. Wówczas to, podczas
wchodzenia na piętro bądź schodzenia
z góry, czujka, gdy wykryje ruch, dodat-
kowo przy odpowiednio niskim świetle
naturalnym, zapali oświetlenie tylko
schodów, co oprócz funkcjonalności
pracy będzie miało bardzo ładny efekt
wizualny

12

na okres nocy – obie te funkcje
zostaną opisane w kolejnych
artykułach.

Kuchnia i jadalnia

W kuchni i jadalni można zain-
stalować przycisk taki sam jak
w gabinecie, gdzie jeden z kla-
wiszy mógłby załączać oświetle-
nie sufi towe, drugi – oświetlenie
szafek kuchennych, a trzeci –
okap kuchenny. Czwarty klawisz
może służyć np. do wyłączenia
oświetlenia całego piętra.

Pomieszczenie

gospodarcze

Pomieszczenie gospodarcze może
zostać wyposażone w jeden ob-
wód oświetleniowy, który może
być załączany z sufi towej czuj-
ki obecności (Fot. 3). Czujka ta
działa na podobnej zasadzie jak
czujka ścienna, gdzie nastawiany
jest czas oraz parametryzowana
funkcja zadziałania, uzależniona
lub nie od panującego poziomu
oświetlenia naturalnego. Czujka
zainstalowana na sufi cie posia-
da tę zaletę, że w porównaniu
do czujki ściennej nie zostanie
przypadkowo zasłonięta przez
jakikolwiek sprzęt zostawiony
tymczasowo w pomieszczeniu.
Dodatkowo w pomieszczeniu
gospodarczym zamontowana jest
elektryczna skrzynka rozdziel-
cza, w której – oprócz standar-
dowych zabezpieczeń instala-
cyjnych – znajdują się elementy
wykonawcze KNX/EIB, tzw.

aktory, służące do sterowania
oświetleniem i realizujące pole-
cenia otrzymane od przycisków
w poszczególnych pomieszcze-
niach.

Łazienki i toalety

Dla sterowania w łazienkach i to-
aletach można przyjąć przycisk
na korytarzu, który będzie załą-
czał i wyłączał obwody oświet-
leniowe w każdym z tych miejsc.
Zazwyczaj w toalecie jest to je-
den obwód, a w łazience dwa.

Pokoje mieszkalne

W zależności od ilości ob-
wodów

oświetleniowych

w każdym z pokoi można
zainstalować przycisk 4- lub
8-klawiszowy wielofunkcyj-
ny, z regulatorem temperatu-
ry i wyświetlaczem. Jak już
wspomniano wyżej pozostałe
możliwości przycisków zo-
staną objaśnione w następ-
nych artykułach przy oma-
wianiu kolejnych funkcji
instalacji.

Sypialnia z garderobą

Dla sypialni można przewidzieć
opisany powyżej przycisk 8-kla-
wiszowy, gdyż – choćby patrząc
na komfort obsługi – wybrane
obwody oświetleniowe, jak np.
oświetlenie sufi towe sypialni
czy lampki nocne, użytkownik
wyłączałby bez podnoszenia się
z łóżka. Dodatkowo z każdej
ze stron łóżka mógłby zostać
zainstalowany przycisk z funk-
cją alarmową, czyli w przypad-
ku dziwnych, niepokojących
dźwięków i odgłosów docho-
dzących w nocy ze środka domu
użytkownik miałby możliwość
np. rozświetlenia całego domu
czy załączenia alarmu.
Warto zwrócić uwagę na funk-
cjonalność instalacji, o której
sygnalizowaliśmy wielokrotnie.
Decydując się na inteligentne
sterowanie oświetleniem, uni-
kamy sytuacji, że na ścianach
pojawiają się ramki wielokrot-
ne z dużą ilością wyłączników,
których wykorzystanie oraz
możliwości są niewspółmier-
ne z przyciskami technologii
KNX/EIB. Dodatkowo pojawia
się też problem zapamiętania
funkcji, jakie realizuje każdy
z wyłączników, gdzie w przy-
padku przycisku inteligentnego
każdy z klawiszy może posiadać
swój opis. W przypadku zainsta-
lowania takiego systemu znika
problem z funkcjami schodowy-
mi oraz krzyżowymi.

Ireneusz Rzeczkowski

Merten Polska Sp. z o.o.

Fot 3. Sufi towa czujka obecności, fot. Marten.

Z każdego praktycznie przycisku można sterować tym samym obwodem oświetleniowym!
Decydując się zatem na inteligentny rodzaj instalacji, użytkownik oprócz realizacji swoich
indywidualnych potrzeb ma w przyszłości możliwość zmiany wykonywanych przez system
funkcji, bez ingerencji w już położoną instalację kablową i to bez względu na to, czy będzie to
zmiana przeznaczenia użytkowanych pomieszczeń czy zmiana samych funkcji sterowania.