Katalog praw człowieka w Unii Europejskiej – krótka charakterystyka

Pierwotny   tekst   traktatów   założycielskich   Unii   Europejskiej   nie   zawierał   niemal

żadnego  odwołania  do praw  podstawowych  (tu pod prawami  podstawowymi  będziemy
rozumieć uprawnienia obywateli, które określają zasadnicze relacje w kontakcie państwo -
obywatel). W większości współczesnych państw rozwiniętych katalog takich praw określa
konstytucja. Choć traktaty założycielskie (Traktat o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali,
Traktat o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej, Traktat o Europejskiej Wspólnocie Węgla
i   Stali)   stanowią   swoistą   konstytucję   Wspólnot   Europejskich   próżno   szukać   w   nich
wyraźnego   wskazania   takiego   katalogu.   Przyczyna   tego   była   prosta,   celem   powstania
Wspólnot   była   integracja   gospodarcza.   Traktat   EWWiS   był   umową   międzynarodową
traktującą przede wszystkim o współpracy w dziedzinach przemysłu węgla i stali, stąd nie
było potrzeby wskazywać w nim obszernej regulacji praw obywatelskich. 

Brak   wskazania   wyraźnych   podstaw   aksjologicznych   funkcjonowania   Unii

Europejskiej   był   jednym   z   głównych   zarzutów   wysuwanych   przeciwko   tej   organizacji.
Powstanie   Unii   Europejskiej   i   przyznanie   jej,   ograniczonych   co   prawda,  kompetencji  w
zakresie spraw wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwości oraz w polityce zagranicznej i
polityce   bezpieczeństwa   spowodowało   konieczność   podkreślenia   wspólnych   wartości,
które   podzielają   obywatele   państw   członkowskich   .   Stąd   w   Traktacie   Amsterdamskim
znalazło   się   odesłanie   do   Europejskiej   Konwencji   Praw   Człowieka   i   Podstawowych
Wolności oraz podstawowych zasad prawa państw członkowskich. Wartości określone w
tych normach muszą być respektowane przez instytucje Unii z jednej strony, jak również
przez rządy poszczególnych państw członkowskich. 

Unia   była   krytykowana   za   niewystarczający   nacisk   na   respektowanie   praw

człowieka i innych uprawnień, jakie nowoczesne państwa demokratyczne przyznają swym
obywatelom - tzw. praw podstawowych. Stąd powstał pomysł sformułowania Karty Praw
Podstawowych Unii Europejskiej. Opiera się ona na dotychczas ustanowionych prawach
zawartych w Traktatach unijnych. Karta nie ustanawia nowych praw ani kompetencji dla
Wspólnoty Europejskiej. Zakres praw, które gwarantuje nie może być ograniczany, chyba,
że byłoby to spowodowane koniecznością ochrony interesów unijnych lub grup ludności.

Dokument ten jest skierowany do instytucji UE jak i do krajów członkowskich, gdy

są w trakcie wdrażania nowego prawa unijnego. Ma być ona interpretowana w sposób
zapewniający jak najszerszą ochronę obywateli Unii Europejskiej. Tu spróbujemy wskazać
najważniejsze postanowienia tego dokumentu.

Preambuła - wspólna pokojowa przyszłość w oparciu o wspólne wartości

Preambuła stwierdza że ludy Europy kreując unię miedzy sobą zdecydowały się

dzielić   pokojową   przyszłość   opartą   na   wspólnych   wartościach.   Unia,   świadoma   swego
duchowego   i   moralnego   dziedzictwa   jest   oparta   na   fundamencie   niepodzielnych,
uniwersalnych   wartościach;   godności   ludzkiej,   wolności,   równości   i   solidarności,   na
zasadach demokracji i państwa prawa. W centrum swej aktywności Unia stawia jednostkę
ludzką przez ustanowienie europejskiego obywatelstwa oraz stworzenie obszaru wolności,
bezpieczeństwa i sprawiedliwości.

Unia   Europejska   ma   przyczyniać   się   do   ochrony   wymienionych   wyżej   wartości

szanując   jednocześnie   różnorodność   kultury   i   tradycji   Europejczyków   jak   również
tożsamość   narodową   państw   członkowskich   i   ich   władz   publicznych   na   szczeblu
krajowym, regionalnym i lokalnym. Celem Unii wskazanym w karcie jest zrównoważony i

odpowiedni   wzrost   oraz   zapewnienie   swobód:   swobodnego   przepływu   osób,   towarów,
usług i kapitału oraz wolności prowadzenia działalności gospodarczej. 

W dokumencie wskazuje się na konieczność ulepszenia fundamentalnych praw w

dobie przemian społecznych, postępu naukowego i technicznego.

Karta   podkreśla,   że   jej   postanowienia   wywodzą   się   z   tradycji   konstytucyjnych

państw członkowskich, tradycji i międzynarodowych zobowiązań tych państw, Traktatu o
Unii Europejskiej,  Traktatów  Wspólnot  Europejskich,  Europejskiej Konwencji  o Ochronie
Praw   Człowieka   i   Podstawowych   Wolności,   Europejskiej   Karty   Socjalnej   przyjętej   przez
Wspólnotę   i   Radą   Europy,   orzeczeń   Europejskiego   Trybunału   Sprawiedliwości   i
Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. 

W   siedmiu   rozdziałach   Karty   oprócz   ogólnych   założeń   regulowane   są   kwestie

godności, wolności, równości, solidarności, obywatelstwa oraz sprawiedliwości.

Godność, wolność i bezpieczeństwo

Godność   -   tak   zatytułowano   pierwszy   rozdział   projektowanej   Karty   Praw

Podstawowych   Unii   Europejskiej.   Artykuł   pierwszy   stanowi,   że   godność   ludzka   jest
nienaruszalna, ma być respektowana i chroniona. Kolejny artykuł stwierdza, iż każdy ma
prawo do życia, nikt nie może być skazany na karę śmierci. To, być może kontrowersyjne
dla niektórych postanowienie, jest już faktem na terenie państw Unii Europejskiej oraz
państwach kandydujących. 

Dalsze postanowienia tego rozdziału stanowią rozwinięcie powyższego a zarazem

wychodzą   naprzeciw   zagrożeniom   współczesnego   świata.   Karta   mówi   fizyczna   i
psychiczna   integralność   każdego   człowieka   powinna   być   szanowana.   W   medycynie   i
biologii   oznacza   to   w  szczególności:   wolność  (wyboru   dokonania   zabiegu)   i  możliwość
uzyskania informacji przez każdą zainteresowaną osobę zgodnie z procedurami prawnie
określonymi, zakaz praktyk eugenicznych, zakaz używania ciała ludzkiego lub jego części
jako   przedmiotu   handlu,   zakaz   klonowania   w   celu   reprodukcji   istot   ludzkich.   Karta
zakazuje również tortur i niehumanitarnego traktowania. Nikt na terenie państw UE nie
będzie   mógł   być   zmuszany   do   niewolniczej   lub   przymusowej   pracy.   Zakazano   także
handlu ludźmi.

Kolejny rozdział poświęcony jest wolności, choć niekoniecznie wszystko co w nim

znajdziemy   łączy   się   z   tradycyjnym   rozumieniem   tego   pojęcia,   można   powiedzieć,   że
wychodzi znacznie dalej. Karta stanowi, że każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa
osoby.   Życie   prywatne,   rodzinne   dom   i   prywatność   korespondencji   (karta   mówi   tu   o
komunikacji)   powinny   być   szanowane.   Każdy   ma   również   prawo   chronić   swoje   dane
osobowe. Takie dane powinny być przetwarzane zgodnie z określonym przeznaczeniem
za zgodą osoby (zainteresowanego) lub zgodnie z przepisami. Każdy ma prawo wglądu w
swoje dane osobowe. Artykuł 9 stanowi nowe uprawnienie. Stwierdza, iż każdy ma prawo
założyć   rodzinę.   Kolejny   artykuł   powtarza   z   kolei   postanowienie   często   spotykane   w
konstytucjach państw członkowskich. Mówi, iż każdy ma wolność sumienia, wyznania i
religii,   w   tym   zawiera   się   wolność   zmiany   religii   i   prawo   by   samemu   lub   w   grupie,
prywatnie lub publicznie manifestować swą religię lub wiarę, poprzez praktyki religijne,
naukę, praktyki życia codziennego i zwyczaje. Tak rozumiana wolność sumienia nie tylko
pozwala na swobodny wybór wyznania ale również przeciwstawia przymusowej ateizacji. 

Kolejne postanowienie odnosi się do wolności wypowiedzi i informacji. Zgodnie z

projektowanym dokumentem każdy ma zagwarantowaną swobodę wypowiedzi. To prawo

zawiera w sobie również swobodę zasięgania informacji bez przeszkód ze strony władz
publicznych. Respektowana powinna być wolności pluralizm mediów. 

Karta   ustanawia   wolność   zgromadzeń   i   zrzeszania   się,   tu   karta   podkreśla

szczególnie   rolę   związków   zawodowych.   Partie   polityczne   na   szczeblu   unijnym   mają
wyrażać wolę obywateli Unii. Omawiany dokument podkreśla wolność badań i swobodę
nauki. Następny artykuł również odnosi się do edukacji, tu mówi się o dostępie do nauki.
To  prawo  zawiera  w  sobie możliwość   korzystania  z  darmowej, obowiązkowej  edukacji.
Następne   postanowienie   może   szczególnie   zainteresować   czytelników   naszej   strony,
zwłaszcza w kontekście niedawnych protestów przeciw wprowadzeniu religii do programu
szkolnego   w   naszym   kraju.   Zgodnie   z   dokumentem,   przygotowanym   w   Parlamencie
Europejskim,   swoboda   prowadzenia   placówek   naukowych   powinna   być   zapewniona   z
poszanowaniem   zasad   demokracji   i   prawa   rodziców   do   wyboru   swoim   dzieciom   nauki
odpowiadającej ich religijnym, filozoficznym i pedagogicznym przekonaniom, zgodnie z
narodowymi przepisami. 

Następne postanowienia odnoszą się do swobód Unii Europejskiej, karta powtarza

za   Traktatami,   iż   każdy   obywatel   Unii   ma   prawo   swobodnego   przemieszczania   się   w
poszukiwaniu   pracy,   wyboru   pracy   i   miejsca   zamieszkania,   każdy   ma   również   prawo
prowadzenia działalności gospodarczej, zgodnie z prawem wspólnotowym i regulacjami
narodowymi.   Podobnie   jak   konstytucje   państw   członkowskich,   karta   zapewnia
poszanowanie własności, nikt nie może być pozbawiony  swojej własności z wyjątkiem,
gdy jest to uzasadnione interesem publicznym lub zgodne z przepisami prawa a wtedy
należy się odpowiednie odszkodowanie w odpowiednim czasie. Korzystanie z własności
może być  regulowane  tylko w takim zakresie jak to  jest niezbędne  w interesie ogółu.
Chroniona powinna być również własność intelektualna. 

Jakkolwiek problem uchodźców wydaje się być bardzo palący, projekt dokumentu

nie wychodzi daleko poza obecne osiągnięcia prawa międzynarodowego. Zgodnie z kartą
prawo azylu powinno być określone zgodnie z przepisami Konwencji Genewskiej z 28 lipca
1951  r.  oraz   Protokołu   dodatkowego   z  31  stycznia   1967  r.  Karta   zakazuje  grupowych
wydaleń   z   państw   członkowskich,   zgodnie   z   jej   postanowieniami   nikt   nie   może   być
wydalony lub być przedmiotem ekstradycji jeżeli w kraju docelowym grozi mu poważne
niebezpieczeństwo kary śmierci, tortur lub nieludzkiego traktowania.

Równość i solidarność

Kolejny rozdział karty poświęcony  jest hasłu "równość".  Równość  wobec prawa,

zakaz   dyskryminacji   ze   względu   na   płeć,   kolor   skóry,   narodowość,   pochodzenie
społeczne, cechy genetyczne, język, religię, opcję polityczną, wiek, orientację seksualną
jest to przedmiot kolejnego rozdziału. Jest w nim również regulowana kwestia równości
kobiet   i   mężczyzn.   Karta   mówi,   że   zasada   równości   płci   nie   stoi   na   przeszkodzie
stanowieniu   przepisów   mających   na   celu   wyrównanie   szans   między   nie   do
reprezentowaną płcią - faktycznie chodzi tu o sytuacje gdy np. prawo krajowe stanowi, iż
w celu zbalansowania reprezentacji parlamentarnej połowa kandydatów powinna być płci
żeńskiej. Karta poświęca również swoje postanowienia prawom dzieci i ludzi starszych.
Powinni mieć oni możliwość korzystania z praw socjalnych i kulturalnych. Przyszła Unia
ma szanować prawa ludzi niepełnosprawnych, gwarantować im niezależność oraz udział
w życiu społeczności.

Rozdział   zatytułowany   "Solidarność"   powtarza   katalog   praw   zawartych   w

Europejskiej   Karcie   Praw   Socjalnych   i   Ekonomicznych.   Znajdują   się   tutaj   prawa
pracowników do odpowiednich warunków pracy, prawo do opieki socjalnej, zdrowotnej,

http://notatek.pl/prawa-czlowieka-w-ue?notatka