Ochrona własności
intelektualnej
(OWI)
Wykład cz. I: Wprowadzenie
Lucjan Gucma
Instytut Inżynierii Ruchu Morskiego p.334
Ochrona własności
intelektualnej
(OWI)
Wykład cz. I: Wprowadzenie
Lucjan Gucma
Instytut Inżynierii Ruchu Morskiego p.334
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Sprawy organizacyjne, zaliczenie, konsultacje
Program wykładów dla studiów dziennych (zaocznych):
• Wstęp 1h (1h)
• Prawa autorskie 4h (3h)
• Prawa własności przemysłowej 4h (3h)
• Prawo w Internecie 2h (1h)
• Zaliczenie (1h)
Literatura:
• J.Barta, R.Markiewicz, Prawo autorskie, Wydawnictwo Oficyna, Warszawa 2008,
• R.Golat, Prawo autorskie i prawa pokrewne, CH BECK, Warszawa 2008,
• Prawo Internetu. Wprowadzenie: P.Polański, wyd. I, CH BECK, Warszawa 2008,
• T.Szymanek, Prawo własności przemysłowej, EWSPA 2008
• J. Barta i inni, Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, Zakamycze 2005
• A. Matlak, Prawo autorskie w społeczeństwie informacyjnym, Zakamycze 2004
• P. Waglowski. Prawo w sieci. Zarys regulacji Internetu, Helion, Warszawa 2005.
• www.vagla.pl
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Wykład 1: Wstęp
• Dobra niematerialne i dobra osobiste
• Innowacja
• Co to jest własność intelektualna (WI) i dlaczego się ją chroni?
• Trochę historii OWI
• Organizacje światowe zajmujące się WI i jej ochroną
• Organizacja ochrony własności intelektualnej w Polsce
• Prawa autorskie i prawa własności przemysłowej
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Wykład 1: Wstęp
Zmiany i rozwój
Świat post-copyright
Internet www, linki, avatary
od Napstera do P2P
Dozwolone korzystanie:
muzyka, film (osobiste)
oprogramowanie
Piractwo
Monopol na wiedze
Prawa wydawców czy autorów
Monopol producentów (leki)
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Dobra niematerialne i dobra osobiste
Dobra niematerialne to dobra występujące w obrocie cywilnoprawnym, nieposiadające postaci materialnej.
Mogą być one wynikiem twórczości artystycznej, naukowej, wynalazczej.
Korzystanie z nich może wymagać istnienia materialnych nośników w postaci rzeczy.
Katalog dóbr niematerialnych:
• dobra osobiste człowieka (art. 23 kc):
• zdrowie,
• wolność,
• cześć (godność i dobre imię),
• swobodę sumienia,
• nazwisko lub pseudonim,
• wizerunek,
• tajemnicę korespondencji,
• nietykalność mieszkania,
• twórczość naukową, artystyczną, wynalazczą i racjonalizatorską.
• przedmioty własności intelektualnej,
• pieniądze (oprócz monet z cennych metali),
• papiery wartościowe,
• różne postacie energii.
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Co to jest innowacja?
Innowacja (łac. innovare - odnawiać) to działanie nowatorskie, mające na celu
wprowadzenie czegoś nowego (lub kompilacje istniejących) i pokazanie go światu
(wdrożenie lub próba).
Innowacja może mieć miejsce w przemyśle i usługach zarówno w stosunku do
produktów (poprzez tworzenie nowych lub znaczne modyfikowanie już istniejących
wyrobów), jak i w stosunku do procesów produkcyjnych (poprzez ich
usprawnianie).
W dobie globalizacji, zdolność do kreowania innowacji staje się coraz ważniejszym
czynnikiem warunkującym powodzenie ekonomiczne.
Zdolność do kreowania innowacji opiera się głównie na działalności badawczo-
rozwojowej - tj. na odbywających się w laboratoriach pracach nad usprawnianiem
procesów produkcyjnych i ulepszaniem, rozwijaniem oraz tworzeniem nowych
produktów.
Gospodarki, w których zlokalizowane są podmioty gospodarcze, mające większe
zdolności innowacyjne osiągnęły w ostatnich latach najwyższe stopy wzrostu
(Finlandia).
Obecnie polska gospodarka charakteryzuje się niskim poziomem innowacyjności,
co wpływa na jej niższą konkurencyjność.
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Co to jest własność intelektualna (WI)
Nie ma definicji – jest lista. Światowa Organizacja Własności Intelektualnej
(WIPO) definiuje pojęcie własności intelektualnej (ang. intellectual property)
jako zbiór praw odnoszących się w szczególności do:
• dzieł literackich, artystycznych i naukowych,
• interpretacji artystów interpretatorów oraz wykonań artystów wykonawców,
• fonogramów i programów radiowych i telewizyjnych,
• odkryć naukowych,
• wynalazków we wszystkich dziedzinach działalności ludzkiej,
• wzorów przemysłowych,
• znaków towarowych i usługowych, nazw handlowych i oznaczeń handlowych,
• ochrony przed nieuczciwą konkurencją,
• innych przejawów intelektualnej działalności człowieka.
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Co to jest własność intelektualna (WI)
Według polskich uregulowań prawnych, pod pojęciem własności
intelektualnej należy rozumieć prawa związane z działalnością
intelektualną (umysłową) człowieka w dziedzinie literackiej, artystycznej,
naukowej przemysłowej obejmujące trzy płaszczyzny:
1. prawo autorskie i prawa pokrewne z prawami autorskimi do utworów
(ang. copyright),
2. prawa do baz danych (a więc zbiorów danych istniejących),
3. prawo własności przemysłowej dotyczące: wynalazków, wzorów
użytkowych i wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń
geograficznych (koniak, śliwowica łącka) i topografii układów scalonych.
- ochroną objęte są również nowe odmiany roślin
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Historia WI (prawa autorskie copyright)
Starożytność brak pojęcia ochrona własności (właścicielem dzieła jest ten kto
posiada jego nośnik np. papirus).
Powstanie druku w Europie XV wiek (Daleki Wschód VII wiek).
Wielka Brytania w XVI w powstaje Londyńskie Zrzeszenie Sprzedawców Papieru
(The London Company of Stationers) właściwie w założeniu cenzorów
wszystkich wydawanych dzieł.
Likwidacja jego w XVII powoduje że członkowie Zrzeszenia zaprezentowali
nowatorski wówczas pogląd, że autorów nie stać na wydawanie dzieł i że
przekazują wydawcy te prawa odpłatnie ale posiadają naturalne i przyrodzone
prawo własności tego, co piszą,
i takie prawo może być przekazywane innym stronom w drodze umowy, tak
samo jak własności dóbr materialnych.
W 1710r powstaje tzw. Statut Królowej Anny to pierwsze prawo autorskie.
Ustawy francuskie z 1771 i 1773 (prawa osobiste dopiero w XIXw we Francji).
W 1886 r. wydano Konwencję Berneńską o ochronie dzieł literackich i
artystycznych co wiązało się z dynamicznym rozwojem i upowszechnianiem
prasy, a szczególnie przedruku prasowego. (obowiązuje do dziś).
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Historia WI (własność przemysłowa)
XV wiek wówczas Korona Brytyjska – po raz pierwszy w historii -
zaczęła wydawać specjalne przywileje rzemieślnikom i kupcom,
które w swej istocie były patentami w dzisiejszym znaczeniu tego
słowa.
W Republice Weneckiej w połowie XV wieku wydano pierwszą na
świecie regulacje prawną dotyczącą ochrony własności
przemysłowej – dotyczy ona ochrony patentowej (kara 100
dukatów i zniszczenie urządzenia).
Koniec XVIII w. i w XIX w. spowodował gwałtowny rozwój
przemysłu, co wiązało się z koniecznością ustalenia
międzynarodowych zasad ochrony własności intelektualnej,
szczególnie w sferze własności przemysłowej.
W 1883 roku podpisano tzw. Konwencję Paryską o ochronie
własności przemysłowej (obowiązuje do dziś, Polska ratyfikowała).
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Historia WI (świat)
Sztokholm 1967 r. - powstanie Światowej Organizacji Własności
Intelektualnej (WIPO) – World Intellectual Property Organisation.
Jest to agenda ONZ – upoważniona do podejmowania działań
mających na celu zawieranie traktatów i umów mających na
celu promocję ochrony własności intelektualnej.
Największym jej osiągnięciem jest podpisanie ze Światową
Organizacją Handlu (WTO), porozumienia dot. Handlowych
Aspektów Praw Własności Intelektualnej (TRIPS) – 1996 r. - którego
stroną jest Unia Europejska.
Konstytucja WE - Artykuł II-77.2 mówi: „Własność intelektualna
powinna być chroniona.”
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Historia WI (Polska)
Pierwsza polska ustawa o prawie autorskim pochodzi z 1926 r.
Pierwsze rozporządzenie w sprawie ochrony wynalazków i wzorów
użytkowych z 1924 r.
Ustawa z 1926 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (dot. ochrony
własności przemysłowej) opracowana pod kierownictwem prof.
Fryderyka Zolla z UJ - stała się modelowym rozwiązaniem w Europie
międzywojennej.
Według niej pojęcie własności intelektualnej odnosi się do wszelkich
wytworów ludzkiego umysłu w tym dzieł:
a) artystycznych,
b) naukowych,
c) wynalazczych.
oraz praw do korzystania z nich, przy czym prawa te mogą mieć charakter
dóbr:
a) praw osobistych,
b) praw majątkowych.
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Ochrona własności intelektualnej i potrzeba
jej ochrony – punkt widzenia producentów
Ochrona własności intelektualnej, w tym własności przemysłowej, jest
niezbędna dla prawidłowego rozwoju gospodarki opartej na wiedzy.
Podstawowym warunkiem rozwoju technologicznego jest nowoczesny, sprawny i
skuteczny system ochrony niematerialnych składników przedsiębiorstwa.
Posiadane prawa do wykorzystania wynalazków, technologii, wzornictwa lub
różnorodnych znaków handlowych mają coraz częściej podstawowe znaczenie
dla funkcjonowania organizacji biznesowych.
Innowacyjność gospodarki, czyli zdolność do kreowania nowych rozwiązań,
technologii i produktów, zależy więc bezpośrednio od skutecznej ochrony praw
do wartości niematerialnych powstających w wyniku działalności ekonomicznej,
naukowej lub projektowej. Tylko bowiem w otoczeniu rynkowym zapewniającym
i respektującym taką ochronę, przedsiębiorcy skłonni są do inwestowania w
rozwiązania mające walor nowości, co jest podstawowym warunkiem wzrostu
konkurencyjności oraz lepszego wykorzystania różnorodnych zasobów.
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Ochrona własności intelektualnej i potrzeba
jej ochrony – punkt widzenia autorów
Ochrona własności intelektualnej, jest konieczna dla zapewniania autorom
ochrony własnej twórczości.
Poprzez ochronę zachęcania się twórców do pracy.
Jest konieczna z uwagi na poświęcony czas i trud w celu stworzenia dzieła.
Koncepcja ekonomiczna prawotwórstwa: ochrona i prawa jako mechanizmy
stymulujące twórczość (tzw. szkoła chicagowska).
Ochrona jednak powinna być zrównoważona żeby nie tworzyć monopolu
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Organizacje zajmujące się OWI na świecie
Patenty (własność przemysłowa):
• Międzynarodowe Urzędy Patentowe,
• Europejski Urząd Patentowy w Monachium,
• Międzynarodowy Związek Współpracy Patentowej (PCT - Patent Cooperation
Treaty 130 państw)
• Międzynarodowe Biuro PCT w Genewie.
Znaki towarowe i własność przemysłowa:
• Urząd Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (OHIM) Alicante Hiszp.
• Międzynarodowy Związek Ochrony Własności Przemysłowej
Prawa autorskie:
• WIPO Światowa Organizacja Własności Intelektualnej
• WTO Światowa Organizacja Handlu (konwencja TRIPS z WIPO)
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Organizacje zajmujące się OWI w Polsce
Prawa autorskie:
• Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
• Komisja Prawa Autorskiego
Oraz organizacje zbiorowego zarządzania autorskimi prawami
majątkowymi:
• ZAIKS (Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych)
• ZASP (Związek Artystów Scen Polskich)
• inne
Własność przemysłowa:
• Urząd Patentowy Rzeczpospolitej Polskiej (istnieje od 1918)
• Krajowa Izba Gospodarcza
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Międzynarodowe konwencje dotyczące prawa
autorskiego (źródła prawa)
1) Konwencja berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych z
dnia 9 września 1886r. zaktualizowana Aktem paryskim z dnia 24 lipca
1971r. (Dz.U. Nr 82 z 1990r., poz. 474);
2) Powszechna konwencja o prawie autorskim z dnia 24 lipca
1971 r. (Dz.U. Nr 8 z 1978r., poz. 28);
3) Międzynarodowa konwencja o ochronie wykonawców,
producentów fonogramów oraz organizacji nadawczych z dnia 26
października 1961r., (Dz.U. Nr 125 z 1997r., poz. 800);
4) Traktat WIPO z dnia 20 grudnia 1996r. o artystycznych
wykonaniach i fonogramach (Dz.U. Nr 41 z 2004r., poz. 375)
5) Traktat WIPO z dnia 20 grudnia 1996r. o prawie autorskim (Dz.U.
Nr 3 z 2005r., poz. 12)
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Polskie ustawodawstwo dotyczące prawa
autorskiego
Ustawa - O prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4
lutego 1994 r. (tekst jednolity: Dz.U. Nr 80 z 2000r., poz. 904 z
późn. zm.).
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Międzynarodowe konwencje dotyczące prawa
własności przemysłowej
1) Konwencja paryska o ochronie własności przemysłowej z dnia 20 marca
1883r., zaktualizowana Aktem sztokholmskim z dnia 14 lipca 1967 r. (Dz.U. Nr 9 z
1975r., poz. 51);
2) Porozumienie nicejskie dot. międzynarodowej klasyfikacji towarów i usług dla
celów rejestracji znaków z dnia 15 czerwca 1957 r. (Dz.U. Nr 63 z 2003 r., poz.
583);
3) Porozumienie wiedeńskie ustanawiające międzynarodową klasyfikację
elementów graficznych znaków z dnia 16 czerwca 1973r., (Dz.U. Nr 172 z 2003r.,
poz. 1669),
4) Porozumienie strasburskie dot. międzynarodowej klasyfikacji patentowej z
dnia 24 marca 1971 r. (Dz.U. nr 63 z 2003 r., poz. 579);
5) Porozumienie madryckie o międzynarodowej rejestracji znaków z dnia 14
kwietnia 1891r. (Dz.U. Nr 116 z 1993r., poz. 514);
6) Układ o współpracy patentowej z dnia 19 czerwca 1970 r. (Dz.U. Nr 70 z 1991r.,
poz. 303);
7) Konwencja o wystawach międzynarodowych z dnia 2 listopada 1928 r. (Dz.U. Nr
56 z 1994r., poz. 232).
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Polskie prawodawstwo dotyczące prawa własności
przemysłowej
Ustawa - Prawo własności przemysłowej z dnia 30 czerwca 2000 r.
(tekst jedn. Dz.U. Nr 119 z 2003r., poz. 1117 z późn. zm.)
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Międzynarodowe akty dotyczące zarówno praw
autorskich jaki i prawa własności przemysłowej
1) Konwencja o ustanowieniu Światowej Organizacji Własności
Intelektualnej (WIPO) z dnia 14 lipca 1967 r. (Dz.U. Nr 9 z 1975r., poz.
49);
2) Porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności
intelektualnej (TRIPS) (Dz.U. nr 32 z 1996 r., poz. 143)
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Międzynarodowe, unijne i polskie prawodawstwo
przenikanie
Konwencje podpisane przez dane kraje (sygnatariusze) wymuszają tak
zwane minimalny poziom ochrony muszą być przestrzegane.
Prawodawstwo UE (dyrektywy – obowiązują w całej unii, rozporządzania –
dotyczą poszczególnych krajów członkowskich)
Wstąpienie Polski do UE 01.05.2004 wymusiło stosowanie prawodawstwa
unijnego (proces dostosowania jest długi i jeszcze trwa – istnieje tzw.
dualizm prawa, do czasu aż dojdzie do dostosowania prawodawstwa
polskiego o unijnego, dotyczy dyrektyw)
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Ochrona własności
intelektualnej
(OWI)
Wykład cz. II: Prawo autorskie
Lucjan Gucma
Instytut Inżynierii Ruchu Morskiego p.334
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Tematyka
1. Wykład II: Prawo autorskie
2. Wstęp
3. Przedmiot prawa
4. Powstanie i czas trwania
5. Podmiot
6. Autorskie prawa osobiste
7. Autorskie prawa majątkowe
8. Inne uwarunkowania
9. Ochrona i karanie
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Wstęp
Systemy praw autorskich
• Romański (droit d’autor) – występuje w dwóch rodzajach
• Anglosaski (copyright)
Należy rozróżnić:
• prawa osobiste (związek z twórcą)
• majątkowe (dochody ze sprzedaży)
Ad 1. Może być w dwóch odmianach: osobiste i majątkowe
oddzielnie, dualistyczny (Francja, Polska) – jest to umowne, system
monistyczny w systemie niemieckim (prawo autorskie jest
traktowane jako jedno)
Ad 2. Copyright uznaje tylko prawa majątkowe (coraz bardziej
zacierają się granice ze względu na umowy międzynarodowe np.
konwencję berneńską)
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Wstęp
Główne zasady na których opiera się prawodawstwo polskie:
Ochroną objęte są objęte są dobra niematerialne (a nie rzeczy -
nośniki).
Powstanie ochrony następuje samoistnie w chwili powstania działa
(nie trzeba potwierdzeń wniosków dowodów itp.)
Autorskie prawa osobiste są nieprzenaszalne i zawsze przysługują
twórcy.
Prawa majątkowe powstają z reguły na rzecz twórcy, a pokrewne
prawa na rzecz producenta.
Nie wszystko jest chronione – nie chroni się idei, pomysłu, maniery,
stylu i informacji zawartej w utworze.
Kary – kodeks karny i cywilny.
Terytorium ochrony Polska z tym, że obowiązują także przepisy
międzynarodowe które są dość podobne.
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Przedmiot prawa
Co jest chronione?
Przedmiotem jest utwór, dzieło. Aby ochrona zaistniała trzy cechy naraz muszą
być spełnione na raz:
1) Jest rezultatem pracy człowieka (twórcy) – twory przyrody (maszyn?) nie
stanowią przedmiotu prawa (również zmodyfikowane np. opakowane, ale
opakowany Reistag był - precedens)
2) Został przekazany innym niż twórca osobom niekoniecznie na nośniku,
a więc może być (jeśli utwór istnieje tylko w świadomości twórcy nie powstaje
ochrona)
3) Musi mieć charakter twórczy (kreacyjny, nowość) i indywidualny (piętno
osobiste).
Art. 1 Ust. 1 ustawy brzmi:
„Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności
twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci,
niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). „
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Przedmiot prawa
Art. 1 ust. 2 :
„W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:
1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi
-) literackie
-) publicystyczne,
-) naukowe,
-) kartograficzne
-) oraz programy komputerowe
2) plastyczne
3) fotograficzne
4) lutnicze
5) wzornictwa przemysłowego,
6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,
7) muzyczne i słowno-muzyczne,
8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,
9) audiowizualne (w tym filmowe). ”
Posiadające: k o n i e c z n y p o z i o m t w ó r c z o ś c i
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Przedmiot prawa
art. 2 ustawy stwierdza:
„Opracowanie cudzego utworu, w szczególności:
-) tłumaczenie
-) przeróbka,
-) adaptacja
jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu
pierwotnego.”
o ile spełnia 3 cechy (twórca, ustalenie, indywidualizm).
Słowniki i bazy danych podlegają też ochronie o ile dobór jest twórczy i
indywidualny.
Wyróżniamy utwory samoistne i utwory zależne (tłumaczenie, adaptacja,
instrumentacja, komiks na podstawie powieści, remiksy)
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Przedmiot prawa - cd
W świetle polskiego orzecznictwa sądowego za przedmiot prawa autorskiego m.in.
UZNANO:
a) kolekcję afiszy
b) k a t a l o g i
a) k s i ą ż k i k u c h a r s k i e
b) informator o porcie
c) kompozycję z kwiatów
d) projekty dokumentacji technicznej, plany, zarysy, szkice, rysu
e) wzór zdobniczy
f)
projekt znaku towarowego
g)
szatę graficzną gazety
h)
instrukcje zawierające opis np.. maszyny
Za przedmiot prawa autorskiego NIE UZNANO:
a) książki adresowej
b) książki telefonicznej
c) formularzy
d) tabeli (dlaczego – problem z naukowym wykorzystaniem)
e) zestawienia programów telewizyjnych i radiowych
f) instrukcji obsługi
g) k s i ą ż k i k u c h a r s k i e j
h) rozkładu jazdy
i) k a t a l o g ó w, cenników, prospektów
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Przedmiot prawa
Według oficjalnych wyjaśnień Ministerstwa Kultury za utwór uznano między
innymi:
• autorskie programy nauczania;
• rezultaty prac konserwatorskich i renowacyjnych;
• tłumaczenia na język migowy;
• ekspertyzy i prognozy ekonomiczne;
• prezentacje dla klientów;
• sprawozdania z badań i poszukiwań dotyczące własności przemysłowej;
• projekty dokumentacji technicznej;
• projekty branżowe;
• bibliografie;
• materiały pomocnicze do szkoleń;
• recenzje, pytania egzaminacyjne;
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Przedmiot prawa
Problemy dotyczące cech indywidualności:
Przedmiotem ochrony jest wyłącznie sposób wyrażenia utworu.
Nie chroni się „odkryć, idei, pomysłów, procedur, metod, zasad działania oraz
koncepcji matematycznych” (art. 1 ust 2) - bo należą one do domeny
publicznej.
Nie chroni się stylu, maniery, osobistego stylu, sposobu, a sam obraz.
W przeciwnym wypadku nie możliwy byłby rozwój.
To samo dotyczy dzieł naukowych gdzie rozumowanie naukowe, dobór faktów,
rekonstrukcja historii, może być chroniona ale ogranicza wolność nauki.
Są jednak 2 przepisy które bronią autora naukowego dzieła:
Przepis o dozwolonym cytacie art.. 29 (można cytować).
Inne przepisy np. art.. 5 k.c.
Nie chroni się jednak nigdy tematu, pomysłu badawczego, hipotezy, faktu
naukowego.
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Przedmiot prawa
Wyłącznie spod ochrony
Art. 4:
Nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego:
1) akty normatywne lub ich urzędowe projekty,
2) urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole,
3) opublikowane opisy patentowe lub ochronne,
4) proste informacje prasowe.
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Czas i terytorium ochrony
Moment powstania praw autorskich:
Powstanie praw – z chwilą stworzenia dzieła – opublikowania,
uzewnętrznienia komuś innemu niż twórca nic nie trzeba robić
(niekoniecznie tak jak w USA na nośniku).
Nie trzeba nic robić oprócz uzewnętrznienia, ale lepiej dopisać notkę
„copyright by…” bo:
• łatwiej dochodzić odszkodowania w krajach które nie ratyfikowały
konwencji berneńskiej;
• ułatwienie w dochodzeniu praw na terenie USA urząd Copyright
Office;
• informacyjnie i ostrzegawczo.
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Czas i terytorium ochrony.
Koniec trwania praw autorskich:
1. Osobiste – bezterminowo.
2. Majątkowe – 70 lat najczęściej od śmierci twórcy (wcześniej mniej, a
więc należy uwzględniać prawo wcześniejsze) – każdy może potem
nieodpłatnie korzystać szanując prawa osobiste).
Szczegółowe daty końca ochrony w prawach zbiorowych albo wspólnych:
• najpóźniej zmarły współtwórca;
• ostatni główny twórca (reżyser, scenarzysta, autor dialogów itp..);
• anonimowo od daty pierwszego udostępnienia chyba że wiemy kto się
ukrywa pod pseudonimem;
• pracownicze programy komputerowe 70 lat od rozpowszechnienia lub
ustalenia;
• zbiorowe całe – od ostatniego twórcy, a jej fragmenty od każdego
osobno;
Jednak nic nie jest za darmo!! Należy płacić za utwory stare procent na
rzecz tzw. „domain public payment” w Polsce Fundusz Promocji
Twórczości (5% brutto w Polsce na utwory literackie, muzyczne,
kartograficzne i fotograficzne).
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Czas i terytorium ochrony
Terytorium:
Ustawa generalnie obejmuje swym zasięgiem Polskę i obywateli
polskich, ale z uwagi na konwencje międzynarodową ( szczególnie
TRIPS i konwencje berneńską) obejmuje prawie (sygnatariuszy
konwencji) cały świat już od momenty stworzenia (ustalenia) dzieła.
Art. 5 mówi że ustawa dotyczy obywateli polskich, ale tez UE i
terytorium ale tez konwencje międzynarodowe
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Podmiot praw autorskich (twórca)
Prawa autorskie…
•…osobiste powstają na rzecz twórcy,
•…majątkowe z reguły na rzecz twórcy (np. pracodawca).
Współautorstwo (problemy):
Istnieje tylko wtedy gdy wkład współtwórcy ma charakter twórczy i
indywidualny;)
(nie jest współtwórcą autor ogólnej idei, pomysł czy koncepcję dzieła
(naukowo nie do końca prawda), ani wykonawca który miał charakter
pomocniczy, wykonywał badania laboratoryjne itp), relacja promotor –
doktorant (dyplomant)
Wkłady współtwórców powinny tworzyć jedno dzieło wspólne i powstać na
drodze uzgodnienia ustnego lub pisemnego
Prawa osobiste współtwórców nie podlegają podziałowi- każdy ma osobne
Domniemywa się że prawa majątkowe do działa są równe ale sąd lub
umowy mogą rozstrzygnąć inaczej (szczegółowo uzgodnione wcześniej:
filmy, muzyka itp.)
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Podmiot praw autorskich (twórca)
Twórczość pracownicza
Występuje kolizja prawna odnośnie praw majątkowych (osobiste są niezbywalne).
Pracodawca o ile nie ma innej umowy nabywa prawa majątkowe do utworu w
granicach wynikających z umowy o pracę (art. 12 ustawy).
Treści zapisane w umowie o pracę jest bardzo istotna (pola eksploatacji utworu).
Rozwiązanie umowy nic tu nie zmienia majątkowe prawa pozostają przy
pracodawcy.
Jeżeli dzieło jest wykonane na zamówienie (umowa o dzieło, zlecenie) (Rozdział 5 o
przejściu praw majątkowych) pojęcie licencji a więc nabywania możliwości
eksploatacji utworu na określonych warunkach.
Dzieła naukowe – (art. 14) instytucja naukowa ma prawo pierwszej publikacji
utworu 6 miesięcy po powstaniu (i wynagrodzenia dodatkowego autora) twórca nie
może decydować o miejscu i formie publikacji ale musi się zgodzić że praca jest
gotowa do publikacji.
Prace inżynierskie, magisterskie – prawo przysługuje twórcom (student, doktorant
nie są pracownikami uczelni), (art,. 14 dotyczy tylko pracowników). Ustawa Prawo o
szkolnictwie wyższym i art. 15a, reguluje jednak tę kwestie podobnie jak prawo
autorskie (pierwszeństwo uczelni 6 miesięcy na pierwszą publikacje ma uczelnia).
Jeżeli nie opublikowała to prawo ma student.
Ochrona własności
intelektualnej
(OWI)
Wykład cz. II Prawo autorskie i prawa pokrewne
Lucjan Gucma
Instytut Inżynierii Ruchu Morskiego p.334
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Autorskie prawa osobiste
Sporny pogląd na gruncie prawa polskiego czy należą do tzw. dóbr osobistych czy
tez nie. Można je traktować jako część (specyficzną) dóbr osobistych (k.c. Art.
23. Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć,
swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica
korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna,
wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego
niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.) My przyjmujemy że
należą.
Prawa autorskie osobiste są bezterminowe i obejmują:
1. autorstwo;
2. oznaczenie utworu nazwiskiem, pseudonimem lub anonimowo;
3. nienaruszalność treści i formy utworu oraz rzetelne wykorzystanie;
4. decyzja o pierwszym udostępnieniem;
5. nadzór nad sposobem wykorzystania.
Śmierć twórcy utworu powoduje problemy (dobra osobiste) kto ma chronić dobra –
spadkobiercy mogą jedynie występować w interesie twórcy. Należy zatem
ustalić jaki jest związek autora z utworem po śmierci (przewidzieć co by Autor
zrobił)
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Autorskie prawa osobiste
Współtwórstwo a prawa autorskie
Nie są objęte wspólnością prawa – współautorstwa nie można rozdzielić – każdy ma
swoje prawa ale czasem muszą razem się zdecydować w przypadku gdy prawa się
nakładają.
Reguluje to art. 9 ustawy, który w ust. 1 stwierdza:
„Współtwórcom przysługuje prawo autorskie wspólne. Domniemywa się, że
wielkości udziałów są równe. Każdy ze współtwórców może żądać określenia
wielkości udziałów przez sąd, na podstawie wkładów pracy twórczej.”
Natomiast ust. 5 stanowi, iż:
„Do autorskich praw majątkowych przysługujących współtwórcom stosuje się
odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego o współwłasności w częściach
ułamkowych.”
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Autorskie prawa osobiste
Czy można zbywać prawa osobiste?
Teoretycznie nie, ale zdarzają się takie umowy (np. projekt architektoniczny
pokazuje jakie zmiany można poczynić.) jednakże twórca musi wyraźnie wskazać
jakie zmiany dopuszcza a jakich nie.
Nie może to być zgoda typu zgody na wszelkie zmiany w przyszłości.
Chodzi również o drobne błędy w utworze (np. interpunkcyjne) nie są one
chronione.
Sama ustawa daje możliwości „łamania” praw osobistych: art..34.”Podanie twórcy
powinno uwzględniać istniejące możliwości”; art. 49. dopuszcza zmiany które
jednoznacznie nie powinny budzić sprzeciwu autora. Nie ma jednak zakłócenia
więzi z utworem wiec są dopuszczone.
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Autorskie prawa osobiste
Prawo do autorstwa
Aspekt pozytywny: autor ma decydować czy i w jaki sposób ma być oznaczony
utwór (imię, nazwisko, inicjały pseudonim, anonimowo). Oczywiście niektórych
„utworów” nie można fizycznie oznaczyć np.: budynek, aranżacja wnętrza, wzór
przemysłowy. Anonimowe udostępnianie budzi wątpliwości bo brak autora może
prowadzić do nieporozumień i przywłaszczeń.
Aspekt negatywny: ustawa chroni przed przypisywaniem autorstwa przez osoby
nieuprawnione.
Plagiat: nazwa nie występuje w ustawie. Rozumiany jest jako przywłaszczenie sobie
autorstwa do cudzego utworu a więc naruszenie praw autorskich osobistych.
Plagiat oznacz również przywłaszczenie odkrycia, pomysłu, wyniku naukowego
wynalazku i innego osiągnięcia które nie są chronione ustawą. Tylko dzieła o
cechach indywidualnych są chronione...
...a ustawa nie chroni ustaleń naukowych, eksperymentów, koncepcji
matematycznych, procedur).
Jest to jednak chronione jako część dóbr osobistych wg. k.c. (i jest nieetyczne)
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Autorskie prawa osobiste
Prawo do integralności utworu
Zakaz wprowadzania zmian w utworze także jego tytule bez zgody twórcy.
Przykład zmiany części użytkowej w projekcie architektonicznym
Można osobno rozpatrywać twórcze i nietwórcze składniki.
Istotna jest tutaj więź twórcy z utworem jeśli zmiany ją naruszą to integralność jest
także naruszona
Art. 49. daje interpretację „następca prawny” (dziedziczący) nie może zmieniać nic
w utworze
Dzieła architektoniczne są przykładem gdzie właściciel (inwestor) chce zmienić coś
ale nie może bo architekt się przeciwstawia bo jak zwykle chodzi o pieniądze (np.
nadzór autorski)
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Autorskie prawa osobiste
Prawo do rzetelnego wykorzystania utworu
Zakaz wykorzystania dzieła w sposób wprowadzający w błąd
np. wykorzystanie bohaterów i osadzenie ich w innej fabule (np. serialu)
kontynuacja dzieła niezgodna z założeniami twórcy. Osłabia się ono po
śmierci twórcy.
problemy z tłumaczeniem jeżeli przeinacza lub modyfikuje dzieło
np. tendencyjny wybór cytatów jeżeli wprowadzają w błąd
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Autorskie prawa osobiste
Prawo do decydowaniu o pierwszym udostępnieniu publiczności
to twórca decyduje kiedy dzieło jest dojrzałe i można je udostępnić
nie dotyczy to wydawcy ale publiczności po udostępnieniu publicznym
prawo juz nie obowiązuje
Prawo dostępu do dzieła.
Dotyczy to przede wszystkim utworów plastycznych, fotograficznych czy
architektonicznych,
Autor może zobaczyć swoje dzieło – oczywiście na zasadach posiadacza
jego dzieła (włamanie ani wtargnięcie do domu nie wchodzi w grę)
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Autorskie prawa osobiste
Plagiat wg. prawa
1) plagiaty (cytowanie lub w całości) pojawiające się w studenckich pracach
kupowanie prac magisterskich i innych (np. dyplomowych, zaliczeniowych)
w świetle prawa autorskiego występują tu dwie sytuacje:
a) gdy autor pracy, opracowania, publikacji prawidłowo korzysta z dorobku innego
autora posługując się tzw. PRAWEM CYTATU;
b) gdy praca w części lub w całości wyczerpuje znamiona plagiatu.
art. 34 ustawy stwierdza, iż :
„Cytatem jest przytoczenie w dziele własnym, w całości lub w części, cudzej pracy,
przy jednoczesnym podaniu twórcy i źródła. ...„
Brak odpowiedniego oznaczenia przejętego cudzego fragmentu, uniemożliwiający
zorientowanie się , że mamy do czynienia z cudzą twórczością – spełnia przesłanki
plagiatu.
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Autorskie prawa osobiste
Plagiat wg. prawa
PRAWO CYTATU - reguluje art. 29 ustawy:
Ust. 1.
Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki
rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie
uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku
twórczości.
Ust. 2
Wolno w celach dydaktycznych i naukowych zamieszczać rozpowszechnione drobne
utwory lub fragmenty większych utworów w podręcznikach i wypisach.
Ust. 2 (1)
Wolno w celach dydaktycznych i naukowych zamieszczać rozpowszechnione drobne
utwory lub fragmenty większych utworów w antologiach.
Ust. 3
W przypadkach, o których mowa w ust. 2 i 2(1), twórczy przysługuje prawo do
wynagrodzenia.
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Autorskie prawa osobiste
Plagiat wg. prawa
Kupowanie prac:
W tym przypadku zastosowanie ma art. 272 KK dot. wyłudzenia poświadczenia nieprawdy.
Art. 272 KK
Kto wyłudza poświadczenie nieprawdy przez podstępne wprowadzenie w błąd funkcjonariusza
publicznego lub innej osoby upoważnionej do wystawienia dokumentu podlega karze
pozbawienia wolności do lat 3.
Tak więc zarówno w świetle :
a) ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych,
b) jak i kodeksu karnego
przepisywanie pracy kopiowanie lub kupowanie prac – i to obojętne czy za zgodą ich
rzeczywistych autorów, czy nie – JEST PRZESTĘPSTWEM.
Dokument wystawiony przez urzędnika uprawnionego (dziekanat) wg orzecznictwa może mieć
wykorzystanie:
a) zewnętrzne (np. wydanie dyplomu)
b) wewnętrzne (dokumenty wewnętrzne Uczelni np. wpisy do indeksów)
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Autorskie prawa majątkowe
prawo to jest niezwiązane z nośnikiem a więc przywłaszczenie utworu nie pozbawia
posiadającemu prawa posiadania utworu. Kopii utworu może być nieskończona
ilość – nie trzeba komornika żeby je zarekwirował.
ustawa mówi o korzystaniu z utworu – nie jest to czytanie książki oglądanie filmu,
odtwarzanie płyty CD (to jest tzw. pośrednie korzystanie z utworu).
korzystanie należy rozumieć jako Rozpowszechnianie, Zwielokrotnianie
Postacie korzystania z utworu:
• Materialne (reprodukcja, najem, użyczenie, licencje);
• Niematerialne (wykonania, wystawienie, recytacja itp.);
Zwielokrotnienie to również zapisanie do pamięci RAM (dozwolony użytek art. 23)
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Autorskie prawa majątkowe
Pola eksploatacji (art. 50) podaje tylko przykładowy ich spis
1. utrwalanie i zwielokrotnianie utworu (jaka technika? ile kopii?)
2. obrót oryginałem lub kopiami (na jakich zasadach? użyczenie, najem itp)
3. sposób rozpowszechniania utworu (jak rozpowszechniać utwór? kto ma mieć
dostęp?)
ad.1. jest podstawowa postacią korzystania z utworu, zwielokrotnianie zakłada
istnienie
oryginału na podstawie którego się dokonują
ad.2. wprowadzanie do obrotu to publiczne udostępnianie egzemplarza utworu
(art.6 pkt.6) nie
obejmuje najmu i użyczenia (w innych zagranicznych jest inaczej)
ad.3. obejmuje bezpośrednią (wykonanie na żywo, wystawianie działa) i pośrednią
(nośniki ,
nadawanie emisje, Internet).
pojawiają się jednak często nowe pola eksploatacji (inne środki techniczne, inni
odbiorcy, nowy rynek i inne)
umowa zawierana z twórcą powinna zawierać jakie pola eksploatacji obejmuje.
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Autorskie prawa majątkowe
Prawo wynagrodzenia od odsprzedaży dzieła (art. 19 „droit de suite”) przysługuje
twórcy i spadkobiercom jest zależne od kwoty sprzedaży (0”% do 100 euro od 5%
za 50000 euro do 0,25% za 0,5mln euro mniej niż 12500 euro) chodzi tu głównie o
dzieła plastyczne.
Art. 19 mówi o wpływach ze sprzedaży urządzeń reprodukujących i usług z nimi
związanych które w niewielkim procencie 3% zasilają fundusze organizacji
zbiorowego zarządzania prawami autorskimi (np. ZAIKS).
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Autorskie prawa osobiste
Plagiat wg. prawa
1) plagiaty (cytowanie lub w całości) pojawiające się w studenckich pracach
kupowanie prac magisterskich i innych (np. dyplomowych, zaliczeniowych)
w świetle prawa autorskiego występują tu dwie sytuacje:
a) gdy autor pracy, opracowania, publikacji prawidłowo korzysta z dorobku innego
autora posługując się tzw. PRAWEM CYTATU;
gdy praca w części lub w całości wyczerpuje znamiona plagiatu.
art. 34 ustawy stwierdza, iż :
„Cytatem jest przytoczenie w dziele własnym, w całości lub w części, cudzej pracy,
przy jednoczesnym podaniu twórcy i źródła. ...„
Brak odpowiedniego oznaczenia przejętego cudzego fragmentu, uniemożliwiający
zorientowanie się , że mamy do czynienia z cudzą twórczością – spełnia przesłanki
plagiatu.
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Autorskie prawa majątkowe
Dozwolony użytek chronionych utworów
art. 23 ustawy mówi o:
ust. 1 „Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już
rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego„
ust. 2 „Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z
pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku
osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku
towarzyskiego.”
Wynika z podejścia że prawo autorskie nie rozciąga się na akty prywatnej percepcji
i rozpowszechnienia indywidualnego utworu.
Co to jest „własny użytek”? Przyjmuje się że obejmuje on również „własne cele
zawodowe” (np. kopiowanie danych przez pracownika ale nie na polecenia szefa w
przedsiębiorstwie)
Dozwolony Użytek Osobisty (DUO) Rozciąga się na kopie robione za pomocą
komputera.
Nie dotyczy publikacji on-line chyba że udowodnimy że jest dla kręgu przyjaciół,
grupy dyskusyjnej, itp
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Autorskie prawa majątkowe
A co z kopiowaniem książek przez studentów i nie tylko (są głosy że to nielegalne i
że należy ewentualnie ograniczyć liczbę kopii bo tracą na tym autorzy – np.
wykładowcy) Nie jest to prawdą występuje tu typowy DUO .
art. 35 mówi że DUO nie może godzić w interesy twórcy i naruszać normalnego
korzystania z utworu ale ciężko jest udowodnić że tak było.
DUO jest dopuszczalny nawet jeżeli wykonano kopie z nielegalnego nagrania to jest
wtedy gdy jego źródło zostało pozyskane nieprawnie ( z pirackiej kopii) bo wg. art.
6 został on już rozpowszechniony.
DUO NIE OBEJMUJE jednak:
1) programów komputerowych
2) baz danych o charakterze utworu
3) rozwiązań architektonicznych
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Autorskie prawa majątkowe
skanowanie książek cd.
Twórcy, którego dzieło jest zwielokrotniane w ramach własnego użytku
osobistego, nie przysługuje roszczenie o dodatkowe honorarium od osoby
wykonującej kopię.
Należy mieć w tym miejscu na uwadze, że pojęcie własnego użytku
osobistego nie obejmuje odpłatnego kopiowania w wyspecjalizowanych
przedsiębiorstwach reprograficznych, których działalność opiera się na
licencji zawartej z odpowiednią organizacją zbiorowego zarządzania.??
Wydawcy twierdzą że 20% kopii ksiązki można wykonywać. (prawo o tym
NIC nie mówi to raczej wymysł wydawców i precedensy)
Niedozwolona jest, sprzedaż (zarobkowa) kserowanych i zabindowanych
kopii podręczników, czyli proceder jakże popularny zwłaszcza w otoczeniu
wyższych uczelni. Taka działalność pociąga też za sobą odpowiedzialność
karną (vide wyrok Sądu Rejonowego w Krakowie – Śródmieście, sygn. akt
II K 1141/01/S)....
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Autorskie prawa majątkowe
skanowanie książek cd.
Art. 20.
1. Posiadacze urządzeń reprograficznych, którzy prowadzą działalność gospodarczą
w zakresie zwielokrotniania utworów dla własnego użytku osobistego osób trzecich,
są obowiązani do uiszczania, za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania
prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, opłat w wysokości do 3% wpływów z
tego tytułu na rzecz twórców oraz wydawców, chyba że zwielokrotnienie odbywa
się na podstawie umowy z uprawnionym. Opłaty te przypadają twórcom i
wydawcom w częściach równych.
2. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, po
zasięgnięciu opinii organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub
prawami pokrewnymi, stowarzyszeń twórców oraz wydawców, a także opinii
właściwej izby gospodarczej określa, w drodze rozporządzenia, wysokość opłat, o
których mowa w ust. 1, uwzględniając proporcje udziału w zwielokrotnianych
materiałach utworów zwielokrotnianych dla własnego użytku osobistego, sposób ich
pobierania i podziału oraz wskazuje organizację lub organizacje zbiorowego
zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi uprawnione do ich
pobierania.
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Autorskie prawa majątkowe
skanowanie książek cd. (DUO)
Jeżeli chodzi natomiast o publikacje (np. podręczniki akademickie), utwory audio i
wideo czy nawet fotografie, które już zostały rozpowszechnione (czyli choć raz
zaprezentowane publicznie) wykonanie ich kopii tylko na potrzeby własne w
żadnym wypadku nie narusza praw autorskich, nawet jeżeli będzie to skopiowanie
ich w całości.
Art. 23 § 1 Prawa Autorskiego nie narzuca ani limitu kopii, ani zakresu w jakim
kopie mogą być wykonane, nie narzuca też formy wykonania kopii.
Podręcznik można więc zeskanować, skserować, sfotografować a nawet w całości
przepisać. A później pojedynczy egzemplarz tak wykonanej kopii nieodpłatnie
przekazać koledze z roku, matce, bratu czy małżonkowi. Wystarczy, że z osobą tą
pozostaje się „w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa,
powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.” Prawo Autorskie nie zabrania także
zlecenia wykonania kopii „na użytek własny” innym podmiotom. Można więc zlecić
skserowanie książki w punkcie kserograficznym.
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Autorskie prawa majątkowe
skanowanie książek cd. (DUO) podsumowując:
• Nie ma zastrzeżeń co do legalności kopiowania części utworów. Twórcy i
wydawcy uzyskują już za to honorarium z art. 201 Pr. aut.
• Są wątpliwości co do legalności kopiowania całych utworów, zwolennicy
poglądu, iż jest to nielegalne, powołują się na art. 35 Pr. aut.
• Nie ma wątpliwości, iż nie jest legalne i stanowi przestępstwo z art. 116
Pr. aut. robienie przez prowadzącego zakład kserograficzny kopii książek i
następnie masowe sprzedawanie tak przygotowanych, bindowanych
egzemplarzy.
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Autorskie prawa majątkowe
Dozwolony użytek chronionych utworów
Natomiast art. 25 ustawy określa, jakie utwory można rozpowszechniać w
celach informacyjnych w prasie, radiu i telewizji:
a) sprawozdania o aktualnych wydarzeniach,
b) aktualne artykuły na tematy polityczne, gospodarcze, religijne
c) aktualne wypowiedzi i fotografie reporterskie,
d) mowy wygłoszone na publicznych zebraniach – jednak nie upoważnia ten
przepis do publikacji zbioru przemówień jednej osoby;
e) krótkie streszczenia rozpowszechnionych utworów
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Autorskie prawa majątkowe
Dozwolony użytek chronionych utworów
Art. 27 „Instytucje naukowe i oświatowe mogą, w celach dydaktycznych lub
prowadzenia własnych badań, korzystać z rozpowszechnionych utworów w
oryginale i w tłumaczeniu oraz sporządzać w tym celu egzemplarze fragmentów
rozpowszechnionego utworu.”
art. 28 Biblioteki, archiwa i szkoły mogą:
1) udostępniać nieodpłatnie, w zakresie swoich zadań statutowych,
egzemplarze utworów rozpowszechnionych,
2) sporządzać lub zlecać sporządzanie egzemplarzy rozpowszechnionych
utworów w celu uzupełnienia, zachowania lub ochrony własnych zbiorów,
3) udostępniać zbiory do celów badawczych lub poznawczych za
pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali)
znajdujących się na terenie tych jednostek.”
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Autorskie prawa – szczegółowe regulacje
Programy komputerowe
Art. 74 brzmi:
Ust. 1:
Programy komputerowe podlegają ochronie jak utwory literackie, o ile przepisy
niniejszego rozdziału nie stanowią inaczej.
Ust. 2:
Ochrona przyznana programowi komputerowemu obejmuje wszystkie formy
jego wyrażenia. Idee i zasady będące podstawą jakiegokolwiek elementu
programu komputerowego, w tym podstawą łączy, nie podlegają ochronie.
Ust. 3:
Prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez
pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy
przysługują pracodawcy, o ile umowa nie stanowi inaczej.
Posiadacz licencji może wykonywać na własne cele kopie zapasową
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Autorskie prawa – szczegółowe regulacje
Programy komputerowe
Licencja (angielskie licence), w odniesieniu do oprogramowania regulacja prawna
określająca warunki jego użytkowania i zasady odpłatności. Praktykuje się kilka
rodzajów licencji określających zakres użytkowania oprogramowania i warunki
uiszczania za nie opłaty. Do najważniejszych rodzajów licencji należą:
• licencja jednostanowiskowa,
• grupowa,
• firmware,
• shareware,
• freeware,
• GPL,
• licencja typu Public Domain
• oraz licencja typu Linux.
(na podstawie “Słownika Encyklopedycznego - Informatyka” Wydawnictwa Europa.
Autor - Zdzisław Płoski. ISBN 83-87977-16-0. Rok wydania 1999. )
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Programy komputerowe typy licencji
Shareware
Angielskie słowo shareware oznacza oprogramowanie, którym można się dzielić.
Program, który można otrzymać i rozpowszechniać za darmo, jednak trzeba
uzyskać zgodę autora. Korzystanie z niego jest już jednak obwarowane pewnymi
zasadami. Jeżeli po uplywie okresu testowego (najczęściej 30-dniowego)
użytkownik zdecyduje się zatrzymać program na dysku twardym, powinien
potraktować to jako kupno produktu i zaplacić jego autorowi. Niekiedy pewne
funkcje programów shareware są zablokowane i dopiero po rejestracji użytkownik
otrzymuje hasło, które pozwala je uaktywnić. Shareware to oprogramowanie
stosunkowo tanie (w porównaniu do cen programów komercyjnych w kraju autora),
głównie dlatego, że nierzadko nad jego produkcją pracują pojedynczy ludzie.
Freeware
Programy, ktorych można używac i rozpowszechniać za darmo. Nie wolno ich
jednak sprzedawać, ani dokonywać w nich zmian, umieszczając wewnątrz na
przyklad wlasną reklamę. Może być objęte prawami autorskimi lub nie. Ang.
darmowe oprogramowanie.
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Programy komputerowe typy licencji
Adware
Oprogramowanie, za którego użytkowanie jego autor nie pobiera opłaty. Zamiast
tego program wyświetla banery reklamowe. Wiele programów sprzedawanych na
licencji shareware, które niegdyś po wygaśnięciu okresu testowego przestawały
dzialać przekształcanych jest w produkty typu adware. Adware często zachowuje
opcje kupienia programu i pozbycia się reklam, które pobierane z internetu
obniżają szybkość połączenia, a także niejednokrotnie zaburzają działanie systemu
operacyjnego. Na rozpowszechnianie programu (np. w internecie) należy uzyskać
zgodę autora. Ang. oprogramowanie reklamowe.
Firmware
Angielskie firmware, licencja obejmująca oprogramowanie ukladowe, tzn.
umieszczone na stale w sprzętowej części systemu komputerowego.
Pełna wersja
Program komercyjny bez żadnych ograniczeń. Jego rozprowadzanie w innych
mediach (np. w internecie) jest niezgodne z prawem
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Programy komputerowe typy licencji
Licencja jednostanowiskowa
Angielskie one-site licence, licencja uprawniająca użytkownika do zainstalowania
nabytego oprogramowania tylko w jednym komputerze, obejmująca zakaz
udostępniania takiego oprogramowania w sieci oraz na innych wolnostojących
komputerach. Licencja jednostanowiskowa, jak każda, nie zabrania sporządzenia
kopii zapasowej oprogramowania.
Demo
Celowo zubożona przez autorów wersja programu, która jest udostępniana za
darmo (np. poprzez internet). Taki zabieg marketingowy ma na celu wzbudzić
zainteresowanie danym produktem - najczęściej grą komputerową. Istnieją trzy
rodzaje oprogramowania demo: prezentacja pozwalająca jedynie oglądać
przygotowane przez autorów możliwosci programu lub komputera (np. w dziedzinie
jakości grafiki, jaką może wyswietlać, czy szybkości animacji - tzw. rolling demo),
wersja interaktywna pozbawiona pewnych funkcji w stosunku do pełnej wersji
oprogramowania oraz wersja pełna, ale o ograniczonym czasie działania (zwykle 7,
30 lub 60 dni). Na rozpowszechnianie programu (np. w internecie) należy uzyskać
zgodę autora.
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Programy komputerowe typy licencji
Licencja grupowa
Angielskie site licence, rodzaj licencji zezwalającej na użytkowanie oprogramowania
w sieci lub w zestawie komputerów, np. w szkole lub w pracowni, określającej
maksymalną liczbę stanowisk, na których wolno zainstalowac objęte nią
oprogramowanie. Odmianą licencji grupowej jest licencja sieciowa (network
licence).
Licencja GPL
Angielskie General Public Licence, zasady licencyjne określone przez konsorcjum
Free Software Foundation, zakazujące redystrybucji oprogramowania w formie
czysto binarnej. Jezeli ktoś wprowadza do obiegu oprogramowanie zawierające
jakąkolwiek częśc podlegającą licencji GLP, to musi udostępnić wraz z każdą
dystrybucją binarną jej postać źródłową.
Licencja typu Public Domain
angielskie public domain licence, licencja dobroczynna czyniąca z oprogramowania
własność ogółu, w myśl której autor lub autorzy oprogramowania zrzekają się praw
do upowszechniania oprogramowania na rzecz ogółu użytkowników.
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Programy komputerowe typy licencji
Licencja typu Linux
rozwiązanie licencyjne odnoszone do systemu Linux, którego jądro jest
upowszechniane według praw licencji GPL. System Linux nie jest
oprogramowaniem będącym własnością ogółu. Prawa autorskie do kodu Linuxa
należą do różnych autorów kodu. Jednakże Linux jest oprogramowaniem w wolnym
obiegu w tym sensie, że jego użytkownikom wolno go kopiować, zmieniać i
stosować w dowolny sposób oraz rozdawać własne kopie bez ograniczeń.
Spowodowane to jest zakazem prywatyzacji produktów pochodnych systemu Linux.
Ograniczenia tej licencji wynikające z zasad licencji GPL nie zakazują tworzenia ani
sprzedawania wyłącznie binarnych dystrybucji oprogramowania, jeżeli tylko każdy,
kto otrzymuje kopie binarne, będzie miał szansę uzyskania również kodu
źródłowego za rozsądną opłatą dystrybucyjną.
na podst. http://licencja007.webpark.pl ©Marek Kruzerowski, 2003
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Inne aspekty karanie itp
Kary
„Art. 116. 1. Kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia
cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne
wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w ust. 1 w celu osiągnięcia
korzyści majątkowej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
3. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełniania przestępstwa określonego w ust. 1
stałe źródło dochodu albo działalność przestępczą, określoną w ust. 1, organizuje
lub nią kieruje, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5.
4. Jeżeli sprawca czynu określonego w ust. 1 działa nieumyślnie, podlega grzywnie,
karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Lucjan Gucma
Akademia Morska w
Szczecinie
Inne aspekty karanie itp
Kary
Roszczenia
Przedawnienie kc 10 lat
Ochrona baz danych (ochrona inwestycji poniesionej przez wytwórce)
Komisja Prawa Autorskiego i inne organizacje zbiorowego zarządzania prawami.
Konwencje międzynarodowe berneńska, rzymska, TRIPS, traktat WIPO