AKSJOLOGICZNE
AKSJOLOGICZNE
PODSTAWY
PODSTAWY
EDUKACJI
EDUKACJI
AKSJOLOGICZNE
AKSJOLOGICZNE
PODSTAWY
PODSTAWY
EDUKACJI
EDUKACJI
1. Wyjaśnienie pojęcia
aksjologii.
2. Rozumienie wartości w
różnych naukach
3. Klasyfikacja wartości
4. Wartości preferowane w
wychowaniu
WYJAŚNIENIE
POJĘCIA
AKSJOLOGII
AKSJOLOGIA
– nauka o wartościach, teoria
wartości , zajmuje się badaniem natury
wartości, ustalaniem norm i kryteriów
wartości .
OGÓLNA
– zajmuje się badaniem wartości ich
hierarchii i systemów.
SZCZEGÓŁOWA
– dziedzina zainteresowania
poszczególnych dyscyplin , rozpatruje
związane z nimi wartości : moralne
,estetyczne , ekonomiczne , poznawcze .
Źródło: Wincenty Okoń - „Słownik Pedagogiczny”
AKSJOLOGIA PEDAGOGICZNA
–
jedna z odmian aksjologii
szczegółowej – zajmująca się jako
dział pedagogiki ogólnej – tymi
wartościami , które wychowanie ma
zaszczepić w wychowankach .
Źródło: Wincenty Okoń – „ Słownik Pedagogiczny”
WARTOŚCI
– Wartości stanowią podstawową
kategorię aksjologii ( nauki o wartościach).
Oznacza ona „to wszystko , co uchodzi za
ważne i cenne dla jednostki i społeczeństwa
oraz jest godne pożądania , co łączy się z
pozytywnymi przeżyciami i stanowi
jednocześnie cel dążeń ludzkich” – M. Łobocki
„
Wartością jest to, co jest przedmiotem
pożądania , co jest upragnione przez człowieka
, co jest celem jego zabiegów”. – S. Kowalczyk
Źródło: Mieczysław Łobocki – „Teoria wychowania w zarysie”.
ROZUMIENIE
WARTOŚCI W
RÓŻNYCH
NAUKACH
W FILOZOFII
- Przez wartość rozumie się
to „wszystko co cenne , godne pożądania
i wyboru ; co stanowi cel ludzkich
dążeń”.
W PSYCHOLOGII
– wartością jest głownie
„zainteresowanie jakim obdarza się jakiś
przedmiot” lub „szacunek jakim się
darzy jakąś osobę . Wartość w takim
rozumieniu stanowi również postawę
wyboru dążeń ludzkich a także „własność
bądź jakość rzeczy czyniącej ją
użyteczną , pożądaną bądź wysoko
cenioną”.
Źródło: Mieczysław Łobocki – „Teoria wychowania w zarysie”.
W SOCJOLOGII
– przez wartość rozumie
się „ przedmiot materialny lub idealny ,
ideę lub instytucję , przedmiot
rzeczywisty lub wyimaginowany , w
stosunku do którego jednostki lub
zbiorowość przyjmują postawę
szacunku , przypisują mu ważną rolę w
swoim życiu i dążenie do jego
osiągnięcia odczuwają jako przymus”.
Źródło: Mieczysław Łobocki – „ Teoria wychowania w zarysie” .
W EKONOMII
– mówi się o wartości
szczególnie w odniesieniu do czystego
zysku w wyniku wymiany danej rzeczy.
Zysk ten bywa „ mierzony albo ilością
otrzymywanych towarów , albo
pewnym środkiem wymiany – na ogół
pieniędzmi” zatem wartość oznacza tu
zwykle nic innego jak konkretną
korzyść .
Źródło: Mieczysław Łobocki – „ teoria wychowania w zarysie”.
KLASYFIKACJA
WARTOŚCI
Klasyfikacja wartości
według Edwarda Sprangera
:
WARTOŚCI TEORETYCZNE
- Dla ludzi ,
którzy najbardziej cenią odkrywanie
prawdy, jaką daje nauka.
WARTOŚCI EKONOMICZNE –
Dla ludzi ,
którzy najwyżej cenią dobra materialne .
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
WARTOŚCI ESTETYCZNO – ARTYSTYCZNE
–
Bliskie ludziom , którzy najbardziej
cenią przeżycia piękna i harmonii
.
WARTOŚCI SPOŁECZNE
-
Dla ludzi
ceniących najwyżej bezinteresowne
działania na rzecz innych.
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
WARTOŚCI POLITYCZNE
-
Reprezentowane
przez ludzi , którzy cenią najwyżej władzę i
wpływy.
WARTOŚCI RELIGIJNE
-
Charakterystyczne dla
ludzi , którzy cenią prawdy , których źródłem
jest religia, wiara w Boga.
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
1.
TRANSCENDENTNE
– Bóg , świętość
wiara , zbawienie ,
2.
UNIWERSALNE
– dobro , prawda ,
3.
ESTETYCZNE
– piękno ,
4. POZNAWCZE
– wiedza , mądrość ,
refleksyjność,
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
Klasyfikacja wartości w
ujęciu R. Jedlińskiego
5.
MORALNE
–
bohaterstwo , godność ,
honor , miłość , przyjaźń ,
odpowiedzialność, sprawiedliwość,
skromność, szczerość , uczciwość,
wierność,
6.
SPOŁECZNE
– demokracja , patryiotyzm ,
praworządność, solidarność, tolerancja ,
rodzina ,
7.
WITALNE
– siła , zdrowie , życie ,
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
8.
PRAGMATYCZNE
– praca , spryt , talent,
zazdrość,
9.
PRESTIŻOWE
– kariera , sława, władza ,
majątek , pieniądze ,
10.
HEDONISTYCZNE
- radość, seks ,
zabawa ,
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
Klasyfikacja wartości w
ujęciu Miltona Rokecha
.
Rokech wyodrębnił dwie odmienne
grupy wartości:
WARTOŚCI OSTATECZNE
– odnoszą się do
najważniejszych celów w życiu ludzkim , do
których ludzie dążą .
WRATOŚCI INSTRUMENTALNE
– odnoszą
się do sposobów postępowania i cech
osobowości , dzięki którym cele te dają się
zrealizować .
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
WARTOŚCI OSTATECZNE
• bezpieczeństwo narodowe (zabezpieczenie
przed napaścią )
• bezpieczeństwo rodziny ( troska o
najbliższych)
• dojrzała miłość ( bliskość seksualna i
duchowa )
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
• dostatnie życie (dobrobyt)
• mądrość ( dojrzałe rozumienie życia)
• poczucie dokonania ( wniesienie
trwałego wkładu)
• poczucie własnej godności
( samopoważanie )
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
• pokój na świecie ( świat wolny od wojny i
konfliktów )
• prawdziwa przyjaźń ( bliskie koleżeństwo)
• przyjemność ( miłe uczucia , brak
nadmiernego pośpiechu)
• równowaga wewnętrzna ( brak konfliktów
wewnętrznych)
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
• równość ( braterstwo , jednakowe
szanse dla wszystkich)
• szczęście ( radość , zadowolenie)
• świat piękna ( piękno natury i sztuki)
• uznanie społeczne ( poważanie ,
podziw)
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
• wolność ( niezależność osobista ,
wolność wyboru)
• zbawienie ( zbawienie duszy , życie
wieczne )
• życie pełne wrażeń (podniecające ,
aktywne)
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
WARTOŚCI
INSTRUMENTALNE
• ambicja
• szerokość horyzontów intelektualnych
• zdolność
• czystość
• odwaga
• umiejętność przebaczania
• opiekuńczość
• uczciwość
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
• twórcza wyobraźnia
• niezależność
• intelektualizm
• logiczność
• miłość , wrażliwość
• posłuszeństwo
• grzeczność
• odpowiedzialność
• samokontrola
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
WARTOŚCI
PREFEROWANE
W
WYCHOWANIU
Rola Wartości w
wychowaniu
Wychowanie w którym nie wprowadza się
dzieci i młodzieży w świat wartości , jest
z reguły wychowaniem połowicznym i
mało skutecznym , a nie rzadko
bezmyślnym i społecznie szkodliwym .
Przede wszystkim nie przygotowuje ono
do podjęcia życiowo ważnych decyzji ,
zgodnych z podstawowymi zasadami
moralnymi .
Źródło: Mieczysław Łobocki - ” Teoria wychowania w Zarysie”.
Podstawowym przedmiotem wychowania
są
wartości uniwersalne
, czyli
podstawowe, powszechne , bowiem nie
budzą one na ogół wątpliwości , takich
jak wartości materialne , gospodarcze ,
techniczne , witalne , hedonistyczne
.
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
Wartości materialne także mają głęboki
sens w życiu człowieka , ale muszą one
ustępować wartościom uniwersalnym,
a zwłaszcza moralnym , dzięki którym
człowiek staje się bardziej ludzki .
Ważniejsze bowiem dla niego jest
„być” niż „mieć” . Ceni najwyżej to ,
kim jest , niż to , co i ile posiada.
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
Wartości uniwersalne w
wychowaniu stawia się na
pierwszym miejscu , bowiem :
1.
są one trudniejsze do przyswojenia i
zaakceptowania przez dzieci i
młodzież, niż np. Wartości poznawcze.
2.
dzięki zapoznaniu się z wartościami
moralnymi , młodzi ludzie inaczej
patrzą na wartości materialne .
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
3. Poprzez ukazania wartości moralnych ,
wyzwala się u wychowanków pragnienie
bycia użytecznym dla innych .
4. nadają one życiu głębszy sens. Chroni
dzieci przed nihilizmem i chaosem
moralnym .
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
WARTOŚCI PREFEROWANE
W WYCHOWANIU TO:
• Altruizm
• Tolerancja
• Odpowiedzialność
• Wolność
• Sprawiedliwość
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
ALTRUIZM
- Troska o dobro konkretnej osoby
lub grupy osób , czyli wyświadczanie komuś
przysługi w sposób świadomy ,
bezinteresowny i dobrowolny .
ALTRUIZM WIĄŻE SIĘ Z :
- Niesieniem pomocy lub wsparcie jednej lub kilku
osobom,
- z uświadomieniem sobie potrzeby okazywania im
swej troski ,
- z bezinteresownością ,
- z pełną ich dobrowolnością ,
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
NIESIENIE POMOCY W SFERACH :
a)
Materialnej
(pożyczka ale również
opiekowanie się dziećmi , robienie zakupów)
b)
Cielesnej
(zaspokojenie głodu i pragnienia ,
pielęgnowanie w czasie choroby )
c)
Informacyjnej
( przekazywanie ważnych
informacji )
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
d)
Moralnej
(obrona jednostki , przed
łamaniem ich praw)
e)
Motywacyjnej
( podtrzymywanie na
duchu , dodawanie otuchy )
f)
Emocjonalnej
( okazywanie
serdeczności , współczucia)
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
TOLERANCJA
– to uznawanie prawa
innych ludzi do wyrażania własnych
poglądów i do używania odmiennych od
naszych sposobów postępowania , jeśli
nie sprzeciwiają się one dobru
wspólnemu i godności osobistej
jednostki .
Należy jednak zaznaczyć , że tolerancja
nie oznacza akceptacji zła . Dopuszcza
stanowczy sprzeciw wobec szkodliwych
społecznie poglądów i czynów.
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
ODPOWIEDZIALNOŚĆ
– Nie
sformułowano jeszcze definicji
odpowiedzialności , częściej zamiast
próby definiowania
odpowiedzialności mówi się
zazwyczaj jedynie o pewnych jej
znamionach .
Roman Ingarden
podkreśla , że z odpowiedzialnością
mamy do czynienia w czterech
różnych sytuacjach mianowicie gdy :
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
• ktoś ponosi odpowiedzialność za coś ,
albo inaczej mówiąc jest za coś
odpowiedzialny .
• ktoś podejmuje odpowiedzialność za
coś .
• ktoś jest za coś pociągany do
odpowiedzialności .
• ktoś działa odpowiedzialnie .
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
WOLNOŚĆ
– Stanowi ona
warunek konieczny wszelkiego
działania o charakterze moralnym
. Należycie używana , zgodnie ze
wszystkimi innymi wartościami
moralnymi , jest z pewnością
wyrazem niezaprzeczalnej
dojrzałości moralnej .
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
SPRAWIEDLIWOŚĆ
– W etyce jest ona
zaliczana do jednej z kardynalnych cnót
moralnych. Wyraża się w postawie
człowieka polegającej na „gotowości
oddawania każdemu tego , co mu się
należy”. Sprawiedliwość to także
przestrzeganie prawa . W takim jej
rozumieniu mówi się iż, „ Człowiek
sprawiedliwy to człowiek prawy,
obiektywny w ocenach siebie i innych”.
Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .
PRYMAT WARTOŚCI NAD
CELAMI WYCHOWANIA
Uprawomocnienie celów wychowania przez
wartości .
Mówiąc o wartościach w wychowaniu nie
sposób przemilczeć ich powiązań z celami
wychowawczymi . Bezsprzecznie „wartości”
i „cele” są pojęciami bliskoznacznymi , a na
pewno rzadko się wzajemnie wykluczają .
Źródło: Meczysław Łobocki – „ Teoria wychowania w zarysie”.
BIBLIOGRAFIA
Mieczysław Łobocki – „ Teoria
wychowania w zarysie”.
Wincenty Okoń – „ Słownik
Pedagogiczny”.