AKSJOLOGICZNE

AKSJOLOGICZNE

PODSTAWY

PODSTAWY

EDUKACJI

EDUKACJI

1. Wyjaśnienie pojęcia

aksjologii.

2. Rozumienie wartości w

różnych naukach

3. Klasyfikacja wartości

4. Wartości preferowane w

wychowaniu

WYJAŚNIENIE

POJĘCIA

AKSJOLOGII

AKSJOLOGIA

– nauka o wartościach, teoria

wartości , zajmuje się badaniem natury

wartości, ustalaniem norm i kryteriów

wartości .

OGÓLNA

– zajmuje się badaniem wartości ich

hierarchii i systemów.

SZCZEGÓŁOWA

– dziedzina zainteresowania

poszczególnych dyscyplin , rozpatruje

związane z nimi wartości : moralne

,estetyczne , ekonomiczne , poznawcze .

Źródło: Wincenty Okoń - „Słownik Pedagogiczny”

AKSJOLOGIA PEDAGOGICZNA

–

jedna z odmian aksjologii
szczegółowej – zajmująca się jako
dział pedagogiki ogólnej – tymi
wartościami , które wychowanie ma
zaszczepić w wychowankach .

Źródło: Wincenty Okoń – „ Słownik Pedagogiczny”

WARTOŚCI

– Wartości stanowią podstawową

kategorię aksjologii ( nauki o wartościach).
Oznacza ona „to wszystko , co uchodzi za
ważne i cenne dla jednostki i społeczeństwa
oraz jest godne pożądania , co łączy się z
pozytywnymi przeżyciami i stanowi
jednocześnie cel dążeń ludzkich” – M. Łobocki

„

Wartością jest to, co jest przedmiotem

pożądania , co jest upragnione przez człowieka
, co jest celem jego zabiegów”. – S. Kowalczyk

Źródło: Mieczysław Łobocki – „Teoria wychowania w zarysie”.

ROZUMIENIE

WARTOŚCI W

RÓŻNYCH

NAUKACH

W FILOZOFII

- Przez wartość rozumie się

to „wszystko co cenne , godne pożądania

i wyboru ; co stanowi cel ludzkich

dążeń”.

W PSYCHOLOGII

– wartością jest głownie

„zainteresowanie jakim obdarza się jakiś

przedmiot” lub „szacunek jakim się

darzy jakąś osobę . Wartość w takim

rozumieniu stanowi również postawę

wyboru dążeń ludzkich a także „własność

bądź jakość rzeczy czyniącej ją

użyteczną , pożądaną bądź wysoko

cenioną”.

Źródło: Mieczysław Łobocki – „Teoria wychowania w zarysie”.

W SOCJOLOGII

– przez wartość rozumie

się „ przedmiot materialny lub idealny ,
ideę lub instytucję , przedmiot
rzeczywisty lub wyimaginowany , w
stosunku do którego jednostki lub
zbiorowość przyjmują postawę
szacunku , przypisują mu ważną rolę w
swoim życiu i dążenie do jego
osiągnięcia odczuwają jako przymus”.

Źródło: Mieczysław Łobocki – „ Teoria wychowania w zarysie” .

W EKONOMII

– mówi się o wartości

szczególnie w odniesieniu do czystego
zysku w wyniku wymiany danej rzeczy.
Zysk ten bywa „ mierzony albo ilością
otrzymywanych towarów , albo
pewnym środkiem wymiany – na ogół
pieniędzmi” zatem wartość oznacza tu
zwykle nic innego jak konkretną
korzyść .

Źródło: Mieczysław Łobocki – „ teoria wychowania w zarysie”.

KLASYFIKACJA

WARTOŚCI

Klasyfikacja wartości

według Edwarda Sprangera

:

WARTOŚCI TEORETYCZNE

- Dla ludzi ,

którzy najbardziej cenią odkrywanie
prawdy, jaką daje nauka.

WARTOŚCI EKONOMICZNE –

Dla ludzi ,

którzy najwyżej cenią dobra materialne .

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

WARTOŚCI ESTETYCZNO – ARTYSTYCZNE

–

Bliskie ludziom , którzy najbardziej

cenią przeżycia piękna i harmonii

.

WARTOŚCI SPOŁECZNE

-

Dla ludzi

ceniących najwyżej bezinteresowne
działania na rzecz innych.

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

WARTOŚCI POLITYCZNE

-

Reprezentowane

przez ludzi , którzy cenią najwyżej władzę i
wpływy.

WARTOŚCI RELIGIJNE

-

Charakterystyczne dla

ludzi , którzy cenią prawdy , których źródłem
jest religia, wiara w Boga.

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

1.

TRANSCENDENTNE

– Bóg , świętość

wiara , zbawienie ,

2.

UNIWERSALNE

– dobro , prawda ,

3.

ESTETYCZNE

– piękno ,

4. POZNAWCZE

– wiedza , mądrość ,

refleksyjność,

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

Klasyfikacja wartości w

ujęciu R. Jedlińskiego

5.

MORALNE

–

bohaterstwo , godność ,

honor , miłość , przyjaźń ,
odpowiedzialność, sprawiedliwość,
skromność, szczerość , uczciwość,
wierność,

6.

SPOŁECZNE

– demokracja , patryiotyzm ,

praworządność, solidarność, tolerancja ,
rodzina ,

7.

WITALNE

– siła , zdrowie , życie ,

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

8.

PRAGMATYCZNE

– praca , spryt , talent,

zazdrość,

9.

PRESTIŻOWE

– kariera , sława, władza ,

majątek , pieniądze ,

10.

HEDONISTYCZNE

- radość, seks ,

zabawa ,

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

Klasyfikacja wartości w
ujęciu Miltona Rokecha

.

Rokech wyodrębnił dwie odmienne

grupy wartości:

WARTOŚCI OSTATECZNE

– odnoszą się do

najważniejszych celów w życiu ludzkim , do

których ludzie dążą .

WRATOŚCI INSTRUMENTALNE

– odnoszą

się do sposobów postępowania i cech

osobowości , dzięki którym cele te dają się

zrealizować .

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

WARTOŚCI OSTATECZNE

• bezpieczeństwo narodowe (zabezpieczenie

przed napaścią )

• bezpieczeństwo rodziny ( troska o

najbliższych)

• dojrzała miłość ( bliskość seksualna i

duchowa )

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

• dostatnie życie (dobrobyt)

• mądrość ( dojrzałe rozumienie życia)

• poczucie dokonania ( wniesienie

trwałego wkładu)

• poczucie własnej godności
( samopoważanie )

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

• pokój na świecie ( świat wolny od wojny i

konfliktów )

• prawdziwa przyjaźń ( bliskie koleżeństwo)

• przyjemność ( miłe uczucia , brak

nadmiernego pośpiechu)

• równowaga wewnętrzna ( brak konfliktów

wewnętrznych)

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

• równość ( braterstwo , jednakowe

szanse dla wszystkich)

• szczęście ( radość , zadowolenie)

• świat piękna ( piękno natury i sztuki)

• uznanie społeczne ( poważanie ,

podziw)

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

• wolność ( niezależność osobista ,

wolność wyboru)

• zbawienie ( zbawienie duszy , życie

wieczne )

• życie pełne wrażeń (podniecające ,

aktywne)

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

WARTOŚCI
INSTRUMENTALNE

• ambicja
• szerokość horyzontów intelektualnych
• zdolność
• czystość
• odwaga
• umiejętność przebaczania
• opiekuńczość
• uczciwość

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

• twórcza wyobraźnia
• niezależność
• intelektualizm
• logiczność
• miłość , wrażliwość
• posłuszeństwo
• grzeczność
• odpowiedzialność
• samokontrola

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

WARTOŚCI

PREFEROWANE

W

WYCHOWANIU

Rola Wartości w

wychowaniu

Wychowanie w którym nie wprowadza się

dzieci i młodzieży w świat wartości , jest

z reguły wychowaniem połowicznym i

mało skutecznym , a nie rzadko

bezmyślnym i społecznie szkodliwym .

Przede wszystkim nie przygotowuje ono

do podjęcia życiowo ważnych decyzji ,

zgodnych z podstawowymi zasadami

moralnymi .

Źródło: Mieczysław Łobocki - ” Teoria wychowania w Zarysie”.

Podstawowym przedmiotem wychowania

są

wartości uniwersalne

, czyli

podstawowe, powszechne , bowiem nie

budzą one na ogół wątpliwości , takich

jak wartości materialne , gospodarcze ,
techniczne , witalne , hedonistyczne

.

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

Wartości materialne także mają głęboki

sens w życiu człowieka , ale muszą one
ustępować wartościom uniwersalnym,
a zwłaszcza moralnym , dzięki którym
człowiek staje się bardziej ludzki .
Ważniejsze bowiem dla niego jest
„być” niż „mieć” . Ceni najwyżej to ,
kim jest , niż to , co i ile posiada.

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

Wartości uniwersalne w

wychowaniu stawia się na

pierwszym miejscu , bowiem :

1.

są one trudniejsze do przyswojenia i
zaakceptowania przez dzieci i
młodzież, niż np. Wartości poznawcze.

2.

dzięki zapoznaniu się z wartościami
moralnymi , młodzi ludzie inaczej
patrzą na wartości materialne .

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

3. Poprzez ukazania wartości moralnych ,

wyzwala się u wychowanków pragnienie
bycia użytecznym dla innych .

4. nadają one życiu głębszy sens. Chroni

dzieci przed nihilizmem i chaosem
moralnym .

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

WARTOŚCI PREFEROWANE

W WYCHOWANIU TO:

• Altruizm

• Tolerancja

• Odpowiedzialność

• Wolność

• Sprawiedliwość

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

ALTRUIZM

- Troska o dobro konkretnej osoby

lub grupy osób , czyli wyświadczanie komuś

przysługi w sposób świadomy ,

bezinteresowny i dobrowolny .

ALTRUIZM WIĄŻE SIĘ Z :

- Niesieniem pomocy lub wsparcie jednej lub kilku

osobom,

- z uświadomieniem sobie potrzeby okazywania im

swej troski ,

- z bezinteresownością ,

- z pełną ich dobrowolnością ,

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

NIESIENIE POMOCY W SFERACH :

a)

Materialnej

(pożyczka ale również

opiekowanie się dziećmi , robienie zakupów)

b)

Cielesnej

(zaspokojenie głodu i pragnienia ,

pielęgnowanie w czasie choroby )

c)

Informacyjnej

( przekazywanie ważnych

informacji )

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

d)

Moralnej

(obrona jednostki , przed

łamaniem ich praw)

e)

Motywacyjnej

( podtrzymywanie na

duchu , dodawanie otuchy )

f)

Emocjonalnej

( okazywanie

serdeczności , współczucia)

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

TOLERANCJA

– to uznawanie prawa

innych ludzi do wyrażania własnych

poglądów i do używania odmiennych od

naszych sposobów postępowania , jeśli

nie sprzeciwiają się one dobru

wspólnemu i godności osobistej

jednostki .

Należy jednak zaznaczyć , że tolerancja

nie oznacza akceptacji zła . Dopuszcza

stanowczy sprzeciw wobec szkodliwych

społecznie poglądów i czynów.

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

ODPOWIEDZIALNOŚĆ

– Nie

sformułowano jeszcze definicji
odpowiedzialności , częściej zamiast
próby definiowania
odpowiedzialności mówi się
zazwyczaj jedynie o pewnych jej
znamionach .

Roman Ingarden

podkreśla , że z odpowiedzialnością
mamy do czynienia w czterech
różnych sytuacjach mianowicie gdy :

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

• ktoś ponosi odpowiedzialność za coś ,

albo inaczej mówiąc jest za coś

odpowiedzialny .

• ktoś podejmuje odpowiedzialność za

coś .

• ktoś jest za coś pociągany do

odpowiedzialności .

• ktoś działa odpowiedzialnie .

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

WOLNOŚĆ

– Stanowi ona

warunek konieczny wszelkiego
działania o charakterze moralnym
. Należycie używana , zgodnie ze
wszystkimi innymi wartościami
moralnymi , jest z pewnością
wyrazem niezaprzeczalnej
dojrzałości moralnej .

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

SPRAWIEDLIWOŚĆ

– W etyce jest ona

zaliczana do jednej z kardynalnych cnót
moralnych. Wyraża się w postawie
człowieka polegającej na „gotowości
oddawania każdemu tego , co mu się
należy”. Sprawiedliwość to także
przestrzeganie prawa . W takim jej
rozumieniu mówi się iż, „ Człowiek
sprawiedliwy to człowiek prawy,
obiektywny w ocenach siebie i innych”.

Źródło : Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” .

PRYMAT WARTOŚCI NAD

CELAMI WYCHOWANIA

Uprawomocnienie celów wychowania przez

wartości .

Mówiąc o wartościach w wychowaniu nie

sposób przemilczeć ich powiązań z celami

wychowawczymi . Bezsprzecznie „wartości”

i „cele” są pojęciami bliskoznacznymi , a na

pewno rzadko się wzajemnie wykluczają .

Źródło: Meczysław Łobocki – „ Teoria wychowania w zarysie”.

BIBLIOGRAFIA

Mieczysław Łobocki – „ Teoria

wychowania w zarysie”.

Wincenty Okoń – „ Słownik

Pedagogiczny”.