ĆWICZENIA I

• Pojęcie wydolności i czynniki ją kształtujące
• Testy służące do oceny wydolności fizycznej
• Pułap tlenowy – uniwersalny wskaźnik
wydolności
• Metody oceny pułapu tlenowego

Troszkę pojęć…

WYDOLNOŚĆ FIZYCZNA – oznacza zdolność do ciężkich,

długotrwałych wysiłków fizycznych, wykonywanych z udziałem

dużych grup mięśniowych, bez szybko narastającego zmęczenia i

warunkujących jego rozwój zmian w środowisku wewnętrznym

organizmu. Pojęcie to obejmuje również tolerancję zmian

zmęczeniowych i zdolność do szybkiej ich likwidacji po

zakończeniu wysiłku.

PUŁAP TLENOWY (VO

2max

) – jest uniwersalnym wskaźnikiem służącym

do określenia wydolności. Nazywany jest również wydolnością

aerobową organizmu. Wskaźnik ten umożliwia u ludzi zdrowych

przewidywanie reakcji organizmu na obciążenia wysiłkowe w

szerokim ich zakresie i opisuje maksymalny pobór tlenu w czasie

wysiłku fizycznego w jednostce czasu na kilogram masy ciała.

TOLERANCJA WYSIŁKOWA – oznacza zdolność do wykonywania

określonych wysiłków bez głębszych zakłóceń homeostazy lub

zaburzeń czynności narządów wewnętrznych. Miarą tolerancji jest

czas trwania wysiłku do momentu pojawienia się wymienionych

wyżej zaburzeń.

Czynniki kształtujące wydolność

fizyczną

1.

Sprawność funkcji zaopatrzenia tlenowego tkanek i

aktywność procesów biochemicznych w mięśniach

decydujących o wykorzystywaniu tlenowych źródeł energii.

•

Maksymalną wentylację płuc

•

Pojemność dyfuzyjna płuc

•

Objętość i pojemność tlenowa krwi

•

Sprawność układu krążenia

•

Sprawność regulacji naczyniowo-ruchowej

2.

Wewnątrzkomórkowe czynniki warunkujące udział

procesów tlenowych i beztlenowych w wysiłkowej

przemianie materii.

3.

Zaopatrzenie mięśni w substraty energetyczne.

4.

Zdolność wyrównywania zmian w środowisku

wewnętrznym spowodowana przez wysiłek fizyczny

5.

Tolerancja zmian zmęczeniowych

PUŁAP TLENOWY

(VO

2max

) – jako wskaźnik

wydolności fizycznej

VO

2max

– zależy od:

1.

Masy tkanek aktywnych metabolicznie (przede wszystkim masy mięśni
szkieletowych)

2.

Zdolności wykorzystania przez tkanki procesów tlenowych jako źródła
energii

3.

Zespół czynników determinujących dostarczenie tlenu do tkanek.

VO

2max

może być wykorzystywane jako wskaźnik wydolności ponieważ:

•

Ilość tlenu, jaką człowiek jest w stanie pobrać w jednostce czasu, decyduje o
stopniu zapotrzebowania tlenowego podczas wysiłków. VO

2max

wyznacza więc

dla danego człowieka górną granicę obciążeń, przy których może on
osiągnąć równowagę czynnościową.

•

Wielkość VO

2max

wykazuje duży związek z większością opisanych wcześniej

czynników, kształtujących zdolność do długotrwałych wysiłków,
wykonywanych w stanie równowagi czynnościowej (wysiłki o obciążeniach
submaksymalnych)

PUŁAP TLENOWY (VO

2max

) – jako

wskaźnik wydolności fizycznej (2)

Ryc.1 Zależność między zdolnością do wykonywania wysiłków submaksymalnych, a
wielkością obciążenia względnego (% VO

2max

)

# Z: Kozłowski i wsp. (1999)

Testy wysiłkowe stosowane do oceny

wydolności fizycznej i tolerancji

wysiłkowej (1)

1.

Bezpośredni pomiar maksymalnego pobierania tlenu.

•

Pomiar przeprowadza się na bieżni, cykloergometrze lub
rzadziej podczas wysiłku podczas wchodzenia na stopień
(step-test)

•

Wielkość obciążenia maksymalnego wyznacza się na
podstawie częstości skurczów serca osiąganych podczas
wysiłków submaksymalnych

•

Dowodem osiągnięcia obciążenia maksymalnego jest
stabilizacja pobierania tlenu mimo zwiększania
obciążenia wysiłkowego

•

Należy pamiętać, że maksymalna częstość skurczów
serca, osiągana jest zwykle nieco wcześniej niż
maksymalne pobieranie tlenu.

•

Najkrótszy czas niezbędny do osiągnięcia maksymalnego
pobierania tlenu wynosi 3-7 minut.

Testy wysiłkowe stosowane do oceny

wydolności fizycznej i tolerancji

wysiłkowej (2)

2.

Pośredni pomiar
maksymalnego pobierania
tlenu.

•

Zasada opiera się na liniowej
zależności między pobieraniem
tlenu, a częstością skurczów
serca w warunkach równowagi
czynnościowej podczas
wysiłków submaksymalnych

•

Na podstawie tej zależności
można określić przy jakim
poborze tlenu badany osiągnie
właściwą dla jego wieku
(przeciętną) maksymalną
częstość skurczów serca

•

Pobieranie tlenu przy HR

max

odpowiada w przybliżeniu
VO

2max

Ryc. 2 Zasada wyznaczania wielkości
VO

2max

na podstawie częstości skurczów

serca podczas wysiłków
submaksymalnych

# Z: Kozłowski i wsp. (1999)

Testy wysiłkowe stosowane do oceny

wydolności fizycznej i tolerancji

wysiłkowej (3)

Nomogram Astranda-Ryhminga – opracowany został metodą korelacji

częstości skurczów serca osiąganych przy różnych obciążeniach

wysiłkowych z wartościami VO

2max

.

Jego wykorzystanie umożliwia wyznaczenie VO

2max

na podstawie

częstości skurczów serca osiąganej w okresie równowagi

czynnościowej podczas wysiłku wykonywanego na

cykloergometrze (jedno obciążenie) lub podczas wykonania step-

testu.

WARUNKI TESTU

1.

STEP TEST: wysokość stopnia; ♀ 33cm ♂

40cm

częstość wchodzenia na stopień; 22,5

wejść/min

2.

CYKLOERGOMETR: częstość skurczów serca; 120<HR<170

czas trwania wysiłku; 5-7

minut

Testy wysiłkowe stosowane do oceny

wydolności fizycznej i tolerancji wysiłkowej (4)

Ryc. 3 Nomogram Astranda-Ryhminga do wyznaczenia VO2max na podstawie częstości
skurczów serca podczas wysiłków submaksymalnych.

# Z: Kozłowski i wsp. (1999)

Testy wysiłkowe stosowane do oceny

wydolności fizycznej i tolerancji

wysiłkowej (5)

Oznaczanie maksymalnego zużycia tlenu metodą Margarii

•

Metoda ta przeznaczona jest do pomiaru maksymalnego zużycia

tlenu w warunkach nie wymagających wysiłku maksymalnego

•

Polega na wyznaczeniu VO

2max

na podstawie dwóch pomiarów tętna

mierzonych w warunkach wysiłku submaksymalnego

•

Wyboru odpowiedniej prostej na nomogramie, oznaczającej

poziom VO

2max

, dokonujemy na podstawie określenia tętna

maksymalnego, które jest charakterystyczne dla każdego

badanego i zależy od wieku.

PRÓBA I

Czas: 5-7min

Tempo:

15/min

Wysokość stopnia:

40cm

PRÓBA II

Czas: 5-7min

Tempo:

25/min

Wysokość stopnia:

40cm

W czasie wchodzenia podczas 10 ostatnich sekund każdej

minuty mierzymy tętno. Pomiar tętna z okresu ustalonej

równowagi stanowi podstawę do odczytania z nomogramu

wartości VO

2max

badanego