SYSTEM

SYSTEM

PREZYDENCKI

PREZYDENCKI

System prezydencki opiera się na

System prezydencki opiera się na

założeniu rozdzielności władz oraz

założeniu rozdzielności władz oraz

względnej równości kompetencji władzy

względnej równości kompetencji władzy

ustawodawczej (legislatywa) i

ustawodawczej (legislatywa) i

wykonawczej (egzekutywa). Funkcja

wykonawczej (egzekutywa). Funkcja

ustawodawcza przyznana jest par

ustawodawcza przyznana jest par

lamentowi, a władza wykonawcza nie

lamentowi, a władza wykonawcza nie

ma formalnie inicjatywy

ma formalnie inicjatywy

ustawodawczej. Obydwie władze

ustawodawczej. Obydwie władze

pochodzą z odrębnych wyborów

pochodzą z odrębnych wyborów

powszechnych. Również ustanie

powszechnych. Również ustanie

działalności tych organów następuje

działalności tych organów następuje

zgodnie z zasadą ich wzajemnej

zgodnie z zasadą ich wzajemnej

niezależności: egzekutywa nie może

niezależności: egzekutywa nie może

rozwiązać parlamentu, a parlament -

rozwiązać parlamentu, a parlament -

obalić egzekutywy z przyczyn

obalić egzekutywy z przyczyn

politycznych.

politycznych.

USA

USA

Najbardziej klasycznym przykładem systemu

Najbardziej klasycznym przykładem systemu

prezydenckiego jest sys tem polityczny

prezydenckiego jest sys tem polityczny

Stanów Zjednoczonych. Bardzo ważną

Stanów Zjednoczonych. Bardzo ważną

funkcję odgrywa w nim prezydent, będąc na

funkcję odgrywa w nim prezydent, będąc na

równi z Kongresem reprezentantem narodu.

równi z Kongresem reprezentantem narodu.

Prezydent skupia w swym ręku funkcje,

Prezydent skupia w swym ręku funkcje,

które w systemie parlamentarnym zostały

które w systemie parlamentarnym zostały

podzielone między wiele urzędów.

podzielone między wiele urzędów.

Dokumentem określającym pozycję

Dokumentem określającym pozycję

poszczególnych instytucji ustroju

poszczególnych instytucji ustroju

politycznego Stanów Zjednoczo nych jest

politycznego Stanów Zjednoczo nych jest

Konstytucja, uchwalona w 1787 roku.

Konstytucja, uchwalona w 1787 roku.

Kongres, Prezydent i Sąd Najwyższy,

Kongres, Prezydent i Sąd Najwyższy,

reprezentując różne rodzaje władzy,

reprezentując różne rodzaje władzy,

spełniają swoje funkcje w sposób niezależny.

spełniają swoje funkcje w sposób niezależny.

Jednocześnie funkcjonowanie ich jest

Jednocześnie funkcjonowanie ich jest

oparte na me chanizmie wzajemnego

oparte na me chanizmie wzajemnego

powściągania się (zasada

powściągania się (zasada

check and

check and

balance).

balance).

Separacja władzy

Separacja władzy

ustawodawczej i wykonawczej opiera

ustawodawczej i wykonawczej opiera

się na trzech podstawowych zasadach:

się na trzech podstawowych zasadach:

niepołączalności stanowisk w

niepołączalności stanowisk w

Kongresie i administracji federalnej,

Kongresie i administracji federalnej,

braku odpowiedzialności politycznej

braku odpowiedzialności politycznej

prezydenta przed Kon gresem i

prezydenta przed Kon gresem i

niemożliwości rozwiązania Kongresu

niemożliwości rozwiązania Kongresu

przez prezydenta.

przez prezydenta.

Prezydent

Prezydent

Prezydent wybierany jest na czteroletnią kadencję

Prezydent wybierany jest na czteroletnią kadencję

w wyborach po wszechnych, ale pośrednich.

w wyborach po wszechnych, ale pośrednich.

Oznacza to, że wyborcy wybierają bezpo średnio

Oznacza to, że wyborcy wybierają bezpo średnio

kolegium elektorskie, które dokonuje wyboru

kolegium elektorskie, które dokonuje wyboru

prezydenta. Każ dy stan posiada tyle mandatów,

prezydenta. Każ dy stan posiada tyle mandatów,

ilu łącznie ma przedstawicieli w Senacie i Izbie

ilu łącznie ma przedstawicieli w Senacie i Izbie

Reprezentantów. Elektorzy są zobowiązani

Reprezentantów. Elektorzy są zobowiązani

głosować na kandyda ta, który w wyborach

głosować na kandyda ta, który w wyborach

powszechnych uzyskał większość w ich stanie (w

powszechnych uzyskał większość w ich stanie (w

myśl zasady, iż „zwycięzca bierze wszystko").

myśl zasady, iż „zwycięzca bierze wszystko").

Prezydentem może zo stać obywatel

Prezydentem może zo stać obywatel

amerykański, który ukończył 35 lat, mieszka na

amerykański, który ukończył 35 lat, mieszka na

terenie USA co najmniej od 14 lat, nie jest

terenie USA co najmniej od 14 lat, nie jest

obywatelem naturalizowanym i nie popełnił

obywatelem naturalizowanym i nie popełnił

przestępstwa uniemożliwiającego mu pełnienie

przestępstwa uniemożliwiającego mu pełnienie

funkcji. Ta sama osoba może sprawować urząd

funkcji. Ta sama osoba może sprawować urząd

tylko przez dwie kadencje.

tylko przez dwie kadencje.

Zakres uprawnień

Zakres uprawnień

prezydenta :

prezydenta :



Jest on głową państwa i szefem rządu.

Jest on głową państwa i szefem rządu.



Prezydent jednoosobowo kieruje władzą wykonawczą,

Prezydent jednoosobowo kieruje władzą wykonawczą,

stojąc na czele administracji federalnej, za której

stojąc na czele administracji federalnej, za której

działalność jest odpowiedzialny.

działalność jest odpowiedzialny.



Powołuje :

Powołuje :



wysokich funkcjonariuszy administracji

wysokich funkcjonariuszy administracji

(sekretarzy stanu), dyrektorów CIA

(sekretarzy stanu), dyrektorów CIA

(

(

Central Intelligence

Central Intelligence

Agency

Agency

- Centralna Agencja Wywiadowcza utworzona w 1947 r., jej

- Centralna Agencja Wywiadowcza utworzona w 1947 r., jej

zadaniem jest (zbieranie i analizowanie informacji istotnych dla

zadaniem jest (zbieranie i analizowanie informacji istotnych dla

bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonych),

bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonych),



dyrektorów FBI

dyrektorów FBI

(Federal Bureau of Investigation

(Federal Bureau of Investigation

-

-

Federalne Biuro

Federalne Biuro

Śledcze utworzone w 1908 r., jego zadaniem jest ściganie przestępstw

Śledcze utworzone w 1908 r., jego zadaniem jest ściganie przestępstw

zagrażających bezpieczeństwu państwa),

zagrażających bezpieczeństwu państwa),



ambasadorów i sędziów Sądu Najwyższego za „radą

ambasadorów i sędziów Sądu Najwyższego za „radą

i zgodą" Senatu

i zgodą" Senatu



Z chwilą wyboru na urząd prezydenta staje się

Z chwilą wyboru na urząd prezydenta staje się

on liderem własnej partii.

on liderem własnej partii.



Kieruje polityką zagraniczną.

Kieruje polityką zagraniczną.



Jest naczelnym dowódcą sił zbrojnych

Jest naczelnym dowódcą sił zbrojnych



dysponuje faktycznym prawem użycia i

dysponuje faktycznym prawem użycia i

dowodzenia siłami zbrojnymi w czasie wojny i

dowodzenia siłami zbrojnymi w czasie wojny i

pokoju

pokoju



Może występować z orędziem do narodu i

Może występować z orędziem do narodu i

Kongresu - corocznie prezydent kieruje do

Kongresu - corocznie prezydent kieruje do

Kongresu orędzie o stanie państwa, w którym

Kongresu orędzie o stanie państwa, w którym

przedkłada generalny program ustawodawczy.

przedkłada generalny program ustawodawczy.

Prezydent nie ma prawa inicjatywy

Prezydent nie ma prawa inicjatywy

ustawodawczej, więc z konkretnymi

ustawodawczej, więc z konkretnymi

inicjatywami występują członkowie Kongresu

inicjatywami występują członkowie Kongresu

należący do jego partii. Ma prawo weta wobec

należący do jego partii. Ma prawo weta wobec

ustaw uchwalonych przez Kongres - weto może

ustaw uchwalonych przez Kongres - weto może

być obalone ponowną uchwalą obu izb podjętą

być obalone ponowną uchwalą obu izb podjętą

większością 2/3 głosów. Prezydent USA nie

większością 2/3 głosów. Prezydent USA nie

może rozwiązać parlamentu. Ponosi

może rozwiązać parlamentu. Ponosi

odpowiedzialność konstytucyjną za działania

odpowiedzialność konstytucyjną za działania

sprzeczne z prawem. Oskarżenie formułuje Izba

sprzeczne z prawem. Oskarżenie formułuje Izba

Reprezentantów, sądzi Senat pod

Reprezentantów, sądzi Senat pod

przewodnictwem prezesa Sądu Najwyższego.

przewodnictwem prezesa Sądu Najwyższego.

Orzeczenie skazujące wymaga większości 2/3

Orzeczenie skazujące wymaga większości 2/3

obecnych senatorów. Senat może orzec karę

obecnych senatorów. Senat może orzec karę

usunięcia z zajmowa nego urzędu i utratę

usunięcia z zajmowa nego urzędu i utratę

zdolności do pełnienia funkcji publicznych.

zdolności do pełnienia funkcji publicznych.

Procedura

Procedura

impeachmentu

impeachmentu

jest stosowana dosyć

jest stosowana dosyć

rzadko, ale ma duże znaczenie polityczne. Już

rzadko, ale ma duże znaczenie polityczne. Już

samo jej wszczęcie wobec prezydenta Nixona

samo jej wszczęcie wobec prezydenta Nixona

spowodowało jego rezygnację z urzędu.

spowodowało jego rezygnację z urzędu.

Prezydenci USA po II wojnie

Prezydenci USA po II wojnie

światowej

światowej

:

:

1. Harry S. Truman (D) 1945-1953

1. Harry S. Truman (D) 1945-1953

2. Dwight D. Eisenhower (R) 1953-1961

2. Dwight D. Eisenhower (R) 1953-1961

3. John F. Kennedy (D) 1961-1963

3. John F. Kennedy (D) 1961-1963

4. Lyndon B. Johnson (D) 1963-1969

4. Lyndon B. Johnson (D) 1963-1969

5. Richard M. Nixon (R) 1969-1974

5. Richard M. Nixon (R) 1969-1974

6. Gerald F. Ford (R) 1974-1977

6. Gerald F. Ford (R) 1974-1977

7. James E. Carter (D) 1977-1981

7. James E. Carter (D) 1977-1981

8. Ronald Reagan (R) 1981-1989

8. Ronald Reagan (R) 1981-1989

9. George Bush (R) 1989-1993

9. George Bush (R) 1989-1993

10. William J. Clinton (D) 1993-2001

10. William J. Clinton (D) 1993-2001

11. George W. Bush (R) od 2001-2009

11. George W. Bush (R) od 2001-2009

12, Barack Obama (D) od 2009

12, Barack Obama (D) od 2009

(D - demokrata, R - republikanin)

(D - demokrata, R - republikanin)

Kongres

Kongres



Kongres składa się z dwóch izb:

Kongres składa się z dwóch izb:

Izby

Izby

Reprezentantów

Reprezentantów

i

i

Senatu.

Senatu.

Do

Do

Izby Reprezentantów może być wybrany

Izby Reprezentantów może być wybrany

obywatel amerykański, który ukończy 25 lat, a

obywatel amerykański, który ukończy 25 lat, a

do Senatu lat 30. Izba Reprezentantów składa

do Senatu lat 30. Izba Reprezentantów składa

się z 435 osób i podział tej liczby mandatów

się z 435 osób i podział tej liczby mandatów

między poszczególne stany jest uniezależniony

między poszczególne stany jest uniezależniony

od liczby mieszkańców danego stanu. Kadencja

od liczby mieszkańców danego stanu. Kadencja

Izby trwa dwa lata. Senat liczy 100 członków,

Izby trwa dwa lata. Senat liczy 100 członków,

każdy stan wybiera dwóch senatorów. Kadencja

każdy stan wybiera dwóch senatorów. Kadencja

senatora trwa 6 lat. Co dwa lata jest wybierana

senatora trwa 6 lat. Co dwa lata jest wybierana

1/3 składu Senatu. Przewodniczącym Izby

1/3 składu Senatu. Przewodniczącym Izby

Reprezentantów jest

Reprezentantów jest

speaker,

speaker,

a Senatu

a Senatu

wiceprezydent Stanów Zjednoczonych.

wiceprezydent Stanów Zjednoczonych.

Kongres spełnia dwie zasadni cze funkcje:

Kongres spełnia dwie zasadni cze funkcje:

legislacyjną i kontrol ną. Funkcję legislacyjną

legislacyjną i kontrol ną. Funkcję legislacyjną

spełnia, uchwalając ustawy. Prawo inicjatywy

spełnia, uchwalając ustawy. Prawo inicjatywy

ustawodawczej przysługuje wyłącznie

ustawodawczej przysługuje wyłącznie

członkom Kongresu. W wypadku poprawek do

członkom Kongresu. W wypadku poprawek do

Konstytucji Kongres ma jedynie prawo do ich

Konstytucji Kongres ma jedynie prawo do ich

proponowania. Ma również tak zwaną władzę

proponowania. Ma również tak zwaną władzę

nad sakiewką, czyli uchwala ustawę

nad sakiewką, czyli uchwala ustawę

budżetową, ustala po datki i przyznaje kredyty

budżetową, ustala po datki i przyznaje kredyty

na działalność rządu. Funkcję kontrolną

na działalność rządu. Funkcję kontrolną

spełnia, zatwierdzając nominacje prezydenckie

spełnia, zatwierdzając nominacje prezydenckie

i traktaty. Do niego należy tak zwany

i traktaty. Do niego należy tak zwany

impeachment,

impeachment,

czyli prawo do postawienia w

czyli prawo do postawienia w

stan oskarżenia i ska zania członków

stan oskarżenia i ska zania członków

administracji federalnej, w tym prezydenta.

administracji federalnej, w tym prezydenta.

Może też żądać od sekretarzy federalnych

Może też żądać od sekretarzy federalnych

wyjaśnienia różnych aspektów ich polityki.

wyjaśnienia różnych aspektów ich polityki.



SYSTEM

SYSTEM

SEMIPREZYDENKI

SEMIPREZYDENKI

(PÓŁPREZDECKI,

(PÓŁPREZDECKI,

MIESZANY)

MIESZANY)

Francja

Francja

Klasycznym przykładem systemu

Klasycznym przykładem systemu

mieszanego, określanego często jako

mieszanego, określanego często jako

półprezydencki, jest system polityczny

półprezydencki, jest system polityczny

Francji. Został on ukształtowany przez

Francji. Został on ukształtowany przez

prezydenta Charles'a de Gaulle'a. W 1958

prezydenta Charles'a de Gaulle'a. W 1958

roku we Francji przyjęto konstytucję, która

roku we Francji przyjęto konstytucję, która

zapoczątkowała okres V Republiki.

zapoczątkowała okres V Republiki.

Prezydent posiada najwyższy autorytet w

Prezydent posiada najwyższy autorytet w

państwie. W systemie tym

państwie. W systemie tym

charakterystyczne jest odejście od zasad

charakterystyczne jest odejście od zasad

nadrzędności parlamentu i ześrodkowanie

nadrzędności parlamentu i ześrodkowanie

władzy państwowej w rękach egzekutywy.

władzy państwowej w rękach egzekutywy.

Władza wykonawcza jest wprawdzie dwu-

Władza wykonawcza jest wprawdzie dwu-

członowa (prezydent i rząd), ale to

członowa (prezydent i rząd), ale to

prezydent jest jej realnym szefem

prezydent jest jej realnym szefem

Prezydent

Prezydent

Prezydent Francji ma bardzo duże uprawnienia.

Prezydent Francji ma bardzo duże uprawnienia.

Wybierany jest na siedmioletnią kadencję w

Wybierany jest na siedmioletnią kadencję w

wyborach powszechnych i bezpośrednich. Nie jest

wyborach powszechnych i bezpośrednich. Nie jest

politycznie odpowiedzialny. Może być pociągany

politycznie odpowiedzialny. Może być pociągany

do odpowiedzialności karnej tylko w wypadku

do odpowiedzialności karnej tylko w wypadku

zdrady stanu. Powołuje i odwołuje rząd, nie będąc

zdrady stanu. Powołuje i odwołuje rząd, nie będąc

nawet prawnie zobowiązany do przeprowadzenia w

nawet prawnie zobowiązany do przeprowadzenia w

tym celu konsul tacji politycznych. Jest faktycznym

tym celu konsul tacji politycznych. Jest faktycznym

szefem egzekutywy, przewodniczy posiedzeniom

szefem egzekutywy, przewodniczy posiedzeniom

Rady Ministrów i podpisuje dekrety z mocą ustaw

Rady Ministrów i podpisuje dekrety z mocą ustaw

i dekre ty podejmowane przez rząd. Prezydent

i dekre ty podejmowane przez rząd. Prezydent

obsadza szereg stanowisk państwo wych, jest

obsadza szereg stanowisk państwo wych, jest

zwierzchnikiem sił zbrojnych, odgrywa decydującą

zwierzchnikiem sił zbrojnych, odgrywa decydującą

rolę w dziedzinie stosunków międzynarodowych.

rolę w dziedzinie stosunków międzynarodowych.

Posiada uprawnienia osobiste (nie wymagające

Posiada uprawnienia osobiste (nie wymagające

kontrasygnaty premiera): mianowanie premiera,

kontrasygnaty premiera): mianowanie premiera,

prawo odwołania się do społeczeństwa poprzez

prawo odwołania się do społeczeństwa poprzez

referendum, rozwiązanie Zgromadzenia

referendum, rozwiązanie Zgromadzenia

Narodowego, kierowanie orędzia do parlamentu.

Narodowego, kierowanie orędzia do parlamentu.

Ważną rzeczą dla prezydenta jest istnienie w

Ważną rzeczą dla prezydenta jest istnienie w

Zgromadzeniu większości wywodzącej się z

Zgromadzeniu większości wywodzącej się z

tego samego układu sił politycznych. Jednakże

tego samego układu sił politycznych. Jednakże

zdarza się, iż prezydent reprezentuje inny

zdarza się, iż prezydent reprezentuje inny

układ sił niż większość parlamen tarna. Taki

układ sił niż większość parlamen tarna. Taki

stan rzeczy nazywany jest

stan rzeczy nazywany jest

cohabitation.

cohabitation.

Taka

Taka

sytuacja zaistniała w V Republice kilka razy.

sytuacja zaistniała w V Republice kilka razy.

Na przykład w 1997 roku wyłonione zostało

Na przykład w 1997 roku wyłonione zostało

lewicowe Zgromadzenie Narodowe, choć

lewicowe Zgromadzenie Narodowe, choć

prezydent reprezentował orientację

prezydent reprezentował orientację

prawicową (Jacąues Chirac).

prawicową (Jacąues Chirac).

Rząd

Rząd

Rząd, mianowany przez prezydenta i od niego

Rząd, mianowany przez prezydenta i od niego

zależny, jest odpowie dzialny przed

zależny, jest odpowie dzialny przed

Zgromadzeniem Narodowym. Posiedzeniom

Zgromadzeniem Narodowym. Posiedzeniom

rządu prze wodniczy prezydent Republiki.

rządu prze wodniczy prezydent Republiki.

Rząd musi mieć oparcie w większości par

Rząd musi mieć oparcie w większości par

lamentarnej, ale także cieszyć się

lamentarnej, ale także cieszyć się

zaufaniem i poparciem prezydenta. Spełnia

zaufaniem i poparciem prezydenta. Spełnia

funkcje wykonawcze, ale także

funkcje wykonawcze, ale także

prawodawcze. Zakreślone są wy raźne

prawodawcze. Zakreślone są wy raźne

granice, w których parlament może

granice, w których parlament może

wykonywać funkcję ustawodaw czą - w

wykonywać funkcję ustawodaw czą - w

innych dziedzinach rząd może swobodnie

innych dziedzinach rząd może swobodnie

stanowić normy prawa.

stanowić normy prawa.

Parlament

Parlament

Parlament francuski jest dwuizbowy. Składa

Parlament francuski jest dwuizbowy. Składa

się z wybieranego na 5 lat w głosowaniu

się z wybieranego na 5 lat w głosowaniu

powszechnym i bezpośrednim Zgromadzenia

powszechnym i bezpośrednim Zgromadzenia

Narodowego oraz wybieranego w wyborach

Narodowego oraz wybieranego w wyborach

pośrednich Senatu (kadencja trwa 9 lat, co

pośrednich Senatu (kadencja trwa 9 lat, co

trzy lata zmienia się 1/3 składu). Konstytucja

trzy lata zmienia się 1/3 składu). Konstytucja

z 1958 roku znacznie zmniejszyła rolę i

z 1958 roku znacznie zmniejszyła rolę i

znaczenie parlamentu. Zasadniczo zostały

znaczenie parlamentu. Zasadniczo zostały

zredukowane uprawnienia ustawodawcze,

zredukowane uprawnienia ustawodawcze,

zwłaszcza poprzez szczegółowe wyliczenie

zwłaszcza poprzez szczegółowe wyliczenie

dziedzin, w których parlament może

dziedzin, w których parlament może

uchwalać ustawy (prawa obywatelskie, prawo

uchwalać ustawy (prawa obywatelskie, prawo

pracy, obrona, budżet, ratyfikowanie umów

pracy, obrona, budżet, ratyfikowanie umów

międzynarodowych). Parlament sprawuje

międzynarodowych). Parlament sprawuje

również funkcje kontrolne w stosunku do

również funkcje kontrolne w stosunku do

rządu.

rządu.