Tęcza 

Chyba najbardziej znane i najczęstsze zjawisko optyczne i 

meteorologiczne. Występujące w postaci charakterystycznego 

łuku, widocznego gdy Słońce oświetla krople wody w atmosferze. 

Tęcza powstaje w wyniku rozszczepienia światła załamującego 

się wewnątrz kropli wody (np. deszczu) o kształcie zbliżonym do 

kulistego. 

 

 

Światło widzialne jest dostrzegalną wzrokiem częścią widma 

promieniowania elektromagnetycznego i w zależności od 

długości fali postrzegane jest w różnych barwach. 

Kiedy światło słoneczne przenika przez kropelki deszczu, 

woda rozprasza światło białe na składowe o różnych 

długościach fal (różnych barwach), i oko ludzkie postrzega 

łuk składający się z sześciu kolorów: 

czerwony

, 

pomarańczowy

,

 żółty

,

 zielony

, 

niebieski

 i 

fioletowy

. 

 

 

Halo

To zjawisko, zachodzące w atmosferze ziemskiej, to 

świetlisty, biały lub tęczowy (wewnątrz 

czerwony

, na 

zewnątrz 

fioletowy

), pierścień widoczny wokół słońca lub 

księżyca. Zjawisko wywołane jest załamaniem na 

kryształach lodu i odbiciem wewnątrz tych kryształów, 

lodu znajdującego się w chmurach pierzastych lub we 

mgle lodowej. Najczęściej występuje tzw. małe halo o 

rozmiarze kątowym 22°.

 

 

Krąg parheliczny

Krąg parheliczny jest bladym, białym pasem opasującym 

całe niebo, przecinającym słońce. Powstaje w wyniku odbicia 

się światła od pionowych ścianek kryształów lodowych w 

chmurach piętra wysokiego. Ten typ halo występuje nieco 

rzadziej od innych. Rzadko zdarza się zaobserwować pełny 

okrąg, częściej jego fragmenty. 

 

 

Parhelion

 

Inaczej zwany słońcem pobocznym. Jest to jasna plama 

światła, powstającą zazwyczaj na przecięciu halo 22° oraz 

kręgu parhelicznego. Występuje często po obu stronach 

słońca. Szczególnie dobrze jest widoczne, gdy słońce jest 

nisko nad horyzontem. 

 

 

Słońca poboczne są jednym z najczęściej obserwowanych 

typów halo. Powstają one w wyniku załamania się 

promieni słonecznych na kryształach lodu opadających w 

pozycji poziomej, podobnie jak opadające liście. W 

sprzyjających warunkach, gdy znajdujemy się ponad 

chmurami możliwe jest niekiedy dostrzeżenie podsłońca i 

towarzyszących mu parhelionów. Zjawisko takie było 

obserwowane także w halo powstającym wokół Księżyca.

 

 

Słup słoneczny  

Jest to kolumna świetlna powstająca w wyniku odbicia 

światła nisko położonego Słońca lub innego źródła 

światła na powierzchni uporządkowanych swobodnym 

opadaniem kryształów lodu. Najłatwiej jest go 

zaobserwować tuż przed wschodem Słońca lub tuż po 

jego zachodzie. Przybiera wtedy formę świetlnej 

kolumny, na ogół zabarwionej czerwonawo, 

przemieszczającej się wraz z ruchem Słońca 

 

 

 

 

Gloria 

To występowanie barwnych pierścieni wokół cienia 

obserwatora widocznego na tle chmur lub mgły, przy czym 

niebieski

 pierścień ma mniejszą średnicę od 

czerwonego

.

 

 

Widmo Brockenu

Zwane również mamidłem górskim oraz zjawiskiem Brockenu. 

Rzadkie zjawisko optyczne spotykane w górach. Polega na 

zaobserwowaniu własnego cienia na chmurze znajdującej się 

poniżej obserwatora. Zdarza się, że cień obserwatora otoczony 

jest glorią.

Zjawisko obserwowane jest najczęściej w wyższych górach w 

warunkach, gdy obserwator znajduje się na linii pomiędzy 

Słońcem a chmurą. Daje ponadto efekt pozornego powiększenia 

cienia obserwatora – projekcja naturalnej wielkości cienia 

obserwatora na tle oddalonych gór sprawia, iż wydaje się on 

powiększony.

 

 

Opisał je po raz pierwszy Johann Esaias Silberschlag. 

Nazwa zjawiska pochodzi od szczytu Brocken w górach 

Harz, gdzie było ono obserwowane.W Polsce zjawisko to 

było obserwowane w Tatrach i Karkonoszach.

 

 

Wśród taterników istnieje przesąd, mówiący, że 

człowiek, który zobaczył widmo Brockenu, umrze w 

górach. Ujrzenie zjawiska po raz trzeci "odczynia 

urok", co więcej - szczęśliwiec może się czuć w 

górach bezpieczny po wsze czasy.

 

 

 

 

Refrakcja 

Zmiana kierunku rozchodzenia się fali (załamanie fali) 

związana ze zmianą jej prędkości, gdy przechodzi do 

innego ośrodka. Zmiana prędkości powoduje zmianę 

długości fali, a częstotliwość pozostaje stała. Refrakcje 

obserwujemy np. w wodzie.

 

 

Wieniec 

To zjawisko zachodzi wówczas, gdy Słońce lub Księżyc są 

przesłonięte cienką, półprzeźroczystą warstwą chmury lub 

mgły. Zwykle ma postać barwnej poświaty wokół tarczy, 

niebieskiej

 od strony wewnętrznej, 

czerwonej

 na 

zewnątrz. Często poświata jest otoczona słabo 

zabarwionymi, koncentrycznymi kręgami o tym samym 

układzie barw, niekiedy pojawiają się tylko pierścienie, a 

poświata nie występuje. Wieńce powstają wskutek 

dyfrakcji światła w warstwie chmury lub mgły.

 

 

Miraż

Czyli inaczej fatamorgana. Zjawisko powstania pozornego 

obrazu odległego przedmiotu w wyniku różnych 

współczynników załamania światła w warstwach powietrza 
o różnej temperaturze i gęstości. Początkowo fatamorganą 

nazywano miraże pojawiające się w Cieśninie Mesyńskiej, 

gdzie są one najefektowniejsze. W Polsce pojawiają się na 

Pustyni Błędowskiej oraz na Wyżynie Śląskiej. Miraże 

dzielą się na 2 rodzaje – miraż dolny i górny.

 

 

Miraż dolny obserwuje się pod horyzontem. Decydującym 

czynnikiem warunkującym jego powstawanie jest dostatecznie 

silne nagrzanie dużej powierzchni podłoża. Promienie świetlne są 

wówczas zakrzywiane w górę, ku chłodniejszemu, gęstszemu 

powietrzu. Sytuacja taka ma na przykład miejsce na obszarach 

pustynnych. Zakrzywione promienie docierają do oka obserwatora 

pozornie z innego kierunku co wywołuje powstanie obrazu 

zwierciadlanego. Podobnie powstaje miraż obserwowany na 

rozgrzanej drodze. 

 

 

Miraż górny to zjawisko załamania występujące 

wielokrotnie w kolejnych warstwach powietrza, powodujące 

że światło rozchodzi się po linii krzywej. Jeżeli obserwator 

znajdzie się w miejscu, gdzie dochodzi światło odbite od 

statku, to na przedłużeniu promieni wpadających do jego 

oka, zobaczy prosty obraz statku na tle nieba.

 

 

Nazwa fatamorgana pochodzi od imienia wróżki 

Morgany Le Fay, której przypisywano zdolność 

wywoływania miraży.

 

 

Iryzacja

Czyli tęczowanie, ubarwienie strukturalne. To zjawisko 

optyczne polegające na powstawaniu tęczowych barw w 

wyniku interferencji światła białego odbitego od 

przezroczystych lub półprzezroczystych ciał składających się z 

wielu warstw substancji o różnych własnościach optycznych. 

Występuje m.in. na powierzchni minerałów, macicy perłowej, 

plamach cieczy (np. benzyny), bańkach mydlanych, a czasem 

w atmosferze – na chmurach. 

 

 

Asteryzm 

Zjawisko optyczne polegające na pojawieniu się wąskich 

smug świetlnych układających się w kształt gwiazdy na 

powierzchni kamieni szlachetnych, zwłaszcza szlifowanych. 

Zjawisko to powodowane jest przez obecność w sieci 

krystalicznej minerału inkluzji.