Dieta cukrzycowa

Cukrzyca

jest schorzeniem o charakterze przewlekłym,

którego nie można wyleczyć.

W trakcie leczenia dążymy do osiągnięcia jak

najlepszych wartości glikemii , ciśnienia tętniczego,

cholesterolu, wagi ciała, i wielu innych parametrów.

Prawidłowe żywienie jest bardzo ważnym elementem

leczenia każdej postaci cukrzycy. Odpowiednia dieta

połączona z właściwa aktywnością fizyczną stanowi

podstawę leczenia obok leczenia farmakologicznego.

Dieta cukrzycowa to styl i przestrzeganie pewnych

reguł, które mają za zadanie osiągnięcie dobrego

samopoczucia i zapobieganie późnym powikłaniom

cukrzycy.

Już w starożytności , w papirusie Ebersa , są

uwagi o wpływie diety na przebieg
cukrzycy.

W następnych wiekach temat ten był stale

poruszany, przy czym zalecenia
dietetyczne były skrajnie różne – od
zaleceń okresowego głodzenia do diety
bogatowęglowodanowej.

Cel stosowania diety:



Dostarczenie odpowiedniej ilości kalorii

niezbędnej do zapewnienia prawidłowego

funkcjonowania organizmu



Uzyskanie takiego stężenia glukozy we krwi które

będzie najbardziej zbliżone do wartości

prawidłowych



U osób z nadwagą i otyłością redukcję i

utrzymanie właściwej masy ciała



Osiągnięcie optymalnych wartości lipidów w

surowicy krwi



Zapobieganie i leczenie ostrych oraz

przewlekłych powikłań cukrzycy



Poprawę ogólnego stanu zdrowia

Ogólne zalecenia:



Kaloryczność diety powinna być ustalona
indywidualnie w zależności od potrzeb pacjenta,
jego wieku, aktywności fizycznej, nie może
przekraczać potrzeb energetycznych organizmu,
gdyż będzie prowadzić do zachwiania bilansu
energetycznego i do otyłości



Istotna jest ilość posiłków w ciągu dnia, może
ona ulec modyfikacji w zależności od typu
cukrzycy i zastosowanej insulinoterapii



Posiłki powinny być urozmaicone, lekkostrawne
spożywane o stałych porach dnia

Składniki pożywienia i ich procentowy
udział w dziennej racji pokarmowej



Węglowodany -

45-50 %

zapotrzebowania

energetycznego, nie mniej niż 130g na dobę



Białka –

15-20%

zapotrzebowania

energetycznego



Tłuszcze –

30 - 35 %

zapotrzebowania

energetycznego



Błonnik



Składniki mineralne



witaminy

Piramida Zdrowego Żywienia

Piramida
zdrowego żywienia
określa właściwe
proporcje
produktów
pochodzących z
różnych grup w
dziennej racji
pokarmowej

Nowa Piramida Żywienia

Nowa Piramida Zdrowego Żywienia

jest odzwierciedleniem
najnowszych najbardziej
aktualnych badań nad żywieniem
prowadzonych w Stanach
Zjednoczonych przez naukowców
ze Szkoły Zdrowia Publicznego
Uniwersytetu Harvarda
opracowana pod kierunkiem
profesora Waltera Willetta'a
"Nic tak nie niszczy
organizmu, jak długotrwała
fizyczna bezczynność"
Arystoteles I w p.n.e

Zalecenia modelu nowej piramidy
żywienia



ostre ograniczenie czerwonego mięsa,

ziemniaków i przetworzonych zbóż, takich jak

biały chleb,



ograniczenie nabiału do jednej lub dwóch porcji

dziennie włączając suplementację wapnem, .



zastąpienie niezdrowych tłuszczy nasyconych

zdrowszymi nienasyconymi olejami roślinnymi,



spożywanie dużych ilości pełnoziarnistych zbóż,

owoców i warzyw ,



picie ograniczonej ilości alkoholu, głównie

czerwonego wytrawnego wina.

Węglowodany



W zależności od ilości i źródła pochodzenia

bezpośrednio wpływają na poziom glukozy we

krwi



W diecie węglowodany złożone powinny

pokrywać większość zapotrzebowania

energetycznego z tej grupy ( di- i polisacharydy),

węglowodany proste (monosacharydy) należy

ograniczyć do minimum



Zawartość błonnika pokarmowego w diecie: 20-

35 g/dobę



Źródło: produkty zbożowe, mleko, owoce i

warzywa

Klasyfikacja produktów zawierających
węglowodany według szybkości wchłaniania
się z przewodu pokarmowego



Cukry „biegnące”:

niewskazane, wchłaniając się

najszybciej z przewodu pokarmowego powodują
szybki wzrost stężenia glukozy we krwi. (

cukier,

słodycze, czekolada, lody, soki owocowe, coca-cola, syropy)



Cukry „maszerujące”:

wskazane w ograniczonej

ilości, wchłaniają się dość szybko z przewodu
pokarmowego, wzrost glikemii po ich spożyciu
następuje wolniej.

produkty mączne: chleb, biszkopty, ryż, ziemniaki, kasze, płatki

,

owoce: banany, melony, jabłka, śliwki, poziomki, ananasy,
truskawki,
mleko: jogurty

Klasyfikacja produktów zawierających
węglowodany według szybkości wchłaniania
się z przewodu pokarmowego



Cukry „czołgające się”:

wskazane,

wchłaniając się najwolniej z przewodu
pokarmowego, przyrost stężenia glukozy we
krwi jest najwolniejszy.

warzywa: - wszystkie części roślin- korzenie, łodygi, liście,

kwiaty,
- marchew, seler, kalafior, pomidory, pietruszka

Produkty zbożowe: chleb gruboziarnisty, niełuskany ryż.

Indeks Glikemiczny



Indeks glikemiczny (IG) –określa procentowo szybkość

wzrostu stężenia glukozy we krwi po spożyciu

produktów w porównaniu do wzrostu jaki następuje po

spożyciu

tej samej ilości węglowodanów w postaci czystej

glukozy.



 Żywność, której węglowodany są szybko trawione i

przyswajane, szybko i na krótki okres czasu podnoszą

poziom glukozy we krwi - mają wysoki indeks

glikemiczny. Produkty o niskim indeksie glikemicznym

to takie, z których glukoza uwalnia i wchłania się powoli

w procesie trawienia oraz zwiększają stężenie glukozy

we krwi niezbyt silnie i na długi czas.



Badania opublikowane w ostatnich latach wykazują, że

mały IG całej diety może przyczyniać się do

zmniejszenia ryzyka wystąpienia takich chorób

przewlekłych jak choroba niedokrwienna serca,

cukrzyca, otyłość i rak jelita grubego

Przykłady produktów i ich poziom IG

Poposiłkowy
wzrost glikemii

Artykuły spożywcze

100%

glukoza

90-100 %

coca-cola, pepsi, płatki ryżowe i

kukurydziane, ziemniaki puree, miód, ryż

preparowany

70-90 %

pieczywo pszenne, pszenno-żytnie, żytnie,

chleb chrupki, mąka pszenna, proszek

budyniowy, ryż gotowany, babka

piaskowa, herbatniki, biszkopty

50-70 %

płatki owsiane, kukurydza,

sacharoza,banany, niesłodzone soki

owocowe,chleb gruboziarnisty

30-50 %

mleko, jogurt naturalny,owoce np: jabłka,

brzoskwinie,makaron, lody, rośliny

strączkowe

Do 30%

surowa marchew, warzywa zielone,

fasola, bób

Indeks glikemiczny
wybranych produktów

Wysoki I G

Średni I G

Niski I G

Piwo

110

Coca cola

70

Sok grej pf rutowy bez cukru

48

Marchew gotowana

85

Buraki

65

Sok z marchwi

43

Marchew świeża

30

Frytki

95

Ziemniaki gotowane bez skórki

70

Makaron al dente

45

Ryż

85

Ryż Basmanti

50

Dziki ryż

35

Bagietka

95

Chleb razowy

65

Chleb żytni pełnoziarnisty

40

Chipsy

90

Herbatniki

70

Morele suszone

30

Orzechy

22

Czynniki mające wpływ na poziom
glikemii

Czynniki powodujące szybki wzrost glikemii:



temperatura posiłków: ciepłe produkty, zwłaszcza długo gotowane



stan rozdrobnienia: im produkt bardziej rozdrobniony, łatwiej

strawny, tym szybszy wzrost. Np. ryz łuskany – nie łuskany, chleb

razowy – chleb żytni – biała bułka



picie dużych ilości płynów podczas posiłków  przyspiesza

opróżnianie żołądka



solenie potraw zwiększa wchłanianie glukozy.

Czynniki powodujące późniejszy wzrost glikemii:



duże kęsy pokarmowe - im większe, tym dłużej pozostają w

żołądku



duża zawartość błonnika



dodatek tłuszczu i białka do węglowodanów



postać pokarmu: jabłko wchłania się dużo wolniej niż mus

jabłkowy

Ładunek Glikemiczny

W oparciu o koncepcję indeksu glikemicznego

wprowadzono pojęcie ładunku glikemicznego

(ŁG). Dzięki ŁG można ocenić całkowitą odpowiedź

glikemiczną na produkt lub posiłek.

Oblicza się go wg wzoru:

ŁG= IG/100 x ilość węglowodanów w porcji (g)

W praktyce oznacza to, że można bezpośrednio

porównać wpływ na cukier we krwi dwóch

produktów.

METODYKA OBLICZANIA INDEKSU
GLIKEMICZNEGO W POSIŁKU



ustalenie zawartości węglowodanów w

przeznaczonej do potrawy ilości produktu,



ustalenie całkowitej zawartości węglowodanów w

posiłku,



obliczenie procentowego udziału węglowodanów z

poszczególnych składników



w stosunku do ogółu węglowodanów /uznanych za

100 %/,



odczytanie IG poszczególnych składników potrawy,



obliczenie udziału poszczególnych produktów w

wartości IG całego posiłku,



ustalenie IG całego posiłku.

Wykres glikemii poposiłkowej

Wykresy dobowej glikemii

Wymienniki węglowodanowe

Jeden wymiennik węglowodanowy jest to porcja

produktu (podana w gramach) zawierająca 10g

węglowodanów przyswajalnych.

Na przykład jedna bułka (kajzerka) zawiera 3 WW, to oznacza, że

poziom cukru we krwi rośnie tak, jak po spożyciu 30 g (3 x 10 g)

czystego cukru.

Przykład obliczania ilości WW:
Zapotrzebowanie energetyczne – 2000 kcal
Węglowodany 50%-1000 kcal ( 1g węglowodanów

dostarcza 4 kcal) – 250 g – 25 WW

Rozkład ilości WW w poszczególnych
posiłkach w ciągu dnia



Przykład: pierwsze śniadanie - 6
WW,
drugie śniadanie - 4 WW,
obiad - 10 WW,
podwieczorek - 3 WW,
kolacja - 5 WW,
druga kolacja - 2 WW.



W ramach ustalonej liczby WW
można stosować zamiennie różne
produkty korzystając z tabeli WW.
Należy pamiętać by wymieniać
produkty w obrębie tej samej
grupy.

Białka

Należą do najważniejszych składników

pokarmowych, które są niezbędne, stanowią

zasadniczy element budowy wszystkich tkanek

ustrojowych. Są podstawowym materiałem

budulcowym naszego organizmu, nie wpływają

bezpośrednio na stężenie glukozy we krwi, ale

dodatek białka do produktów pochodzenia roślinnego

nieco spowalnia wchłanianie węglowodanów.

Nie należy jednak spożywać produktów będących

źródłem białka bez ograniczeń, ponieważ jego

nadmiar wpływa negatywnie na czynność nerek.

Zwiększając przesączanie kłębuszkowe, może

sprzyjać rozwojowi nefropatii cukrzycowej.

Białko - podaż w diecie



Zapotrzebowanie na białko dla osób dorosłych z

cukrzycą (ustalane indywidualnie) powinno wynosić

0,7 - 0,8 gram / kg należnej masy ciała/ dobę.

Pamiętać trzeba o tym, że połowę powinno stanowić

pełnowartościowe białko pochodzenia zwierzęcego.



Wyższe spożycie białka zalecane jest dzieciom,

kobietom ciężarnym i karmiącym- do około 1,2

grama / kg należnej masy ciała / dobę.



Osoby z nefropatią cukrzycową w zależności od

wydolności nerek, powinny mieć ustalone nieco

niższe zapotrzebowanie na ten składnik pokarmowy

(zazwyczaj 0,4 - 0,6 grama / kg należnej masy ciała /

dobę).

Białko - źródła

Białko zwierzęce

Białko roślinne

Chude mięso: cielęcina,
chuda wołowina, jagnięcina
Chude ryby: filety z dorsza
Chudy drób bez skóry:
kurczak, kura, białe mięso z
indyka
Chude wędliny: drobiowe,
szynka bez tłuszczu,

polędwica
Mleko i przetwory: chudy
twaróg, kefir, jogurt.

Suche nasiona soi, grochu i

fasoli
Migdały i orzechy
Suchy makaron
Suche kasze i ryż
Pieczywo
Warzywa

Tłuszcze

To najbardziej energetyczny ze składników

pożywienia. O ile wcześniej omawiane białka i

węglowodany dostarczają z 1 grama produktu około

4 kcal, to 1 gram tłuszczu dostarcza ich około 9. Z

tego powodu osoby z cukrzycą powinny wybierać

produkty chude oraz ograniczać ilość tłuszczu

używaną do smarowania pieczywa i przygotowywania

potraw.

Tłuszcze nie powinny pokrywać dziennego

zapotrzebowania energetycznego organizmu w

większej ilości niż 30% - 35%, ale niezmiernie istotne

dla zdrowia są także proporcje pomiędzy tłuszczami.

Tłuszcze

Zaleca się by:



kwasy tłuszczowe nasycone (zawarte w produktach
pochodzenia zwierzęcego) - nie pokrywały więcej
niż 10% ogólnej puli tłuszczu,



tłuszcze jednonienasycone (oliwa z oliwek, olej
rzepakowy) - 10% ogólnej puli tłuszczu,



tłuszcze wielonienasycone (m.in. tłuste ryby
morskie, olej słonecznikowy, sojowy, kukurydziany,
z pestek winogron) 6 - 10% ogólnej puli tłuszczu, w
tym kwasy tłuszczowe omega-6 - 5–8%, kwasy
tłuszczowe omega-3 - 1–2%; 

Tłuszcze



zawartość cholesterolu w diecie nie powinna

przekraczać 300 mg/d. (7,8 mmol/d.). U chorych ze

stężeniem cholesterolu frakcji LDL ≥ 100 mg/dl (≥

2,6 mmol/l) tę ilość należy zmniejszyć do poniżej

200 mg/d. (5,2 mmol/d.); 



aby obniżyć stężenie cholesterolu frakcji LDL,

należy zmniejszyć energetyczny udział tłuszczów

nasyconych w diecie (jeżeli pożądane jest

zmniejszenie masy ciała) lub zastąpić je

węglowodanami i tłuszczami jednonienasyconymi; 



należy ograniczyć spożycie izomerów trans kwasów

tłuszczowy

Tłuszcze



PUFA

(tł. wielonienasycone, roślinne lub rybie)



MUFA

( tł. Jednonienasycone, oliwa z oliwek, olej

rzepakowy)



cholesterol LDL,  cholesterol HDL,



hipertriglicerydemia poposiłkowa,



triglicerydy ( na czczo i poposiłkowe),



agregacja płytek,



 ciśnienie tętnicze.

PROFILAKTYKA CHOROBY NIEDOKRWIENNEJ SERCA!

Tłuszcze



Cholesterol:

 cholesterol LDL



Nasycone kw. tłuszczowe:

 cholesterol LDL,

 skłonność do zakrzepów,



Nienasycone kw.tłuszczowe „trans”:

 cholesterol LDL,  cholesterol HDL,  Lp (a),

 triglicerydy, funkcje śródbłonka, zaburzenia

metabolizmu istotnych kw. tłuszczowych i
prostaglandyn

Witaminy i mikroelementy



Nie ma dowodów na konieczność suplementacji
witamin i mikroelementów jako składników diety



Cennym źródłem są owoce i warzywa, ich
dzienne spożycie powinno wynosić 600-700g
warzyw i 300-400g owoców, jako dodatek do
każdego z posiłków, należy jednak zwrócić
uwagę na zawartość w nich węglowodanów

Alkohol



Dostarcza 7 kcal z 1g



Przciwskazane jest spożywanie alkoholu
jednocześnie z niektórymi lekami: metforminą,
pochodnymi sulfonylomocznika, sulfonamidami,
beta-blokerami, salicylanami



Alkohol hamuje wydzielanie przez wątrobę do
krwi glukozy i przez to wydatnie naraża chorych
na hipoglikemie.

Błonnik



Jest to substancja pochodzenia roślinnego, która nie
ulega trawieniu w przewodzie pokarmowym



Błonnik rozpuszczalny hamuje szybkość wchłaniania
glukozy z przewodu pokarmowego i tym samym
zapobiega jej poposiłkowym wahaniom we krwi,
obniża poziom cholesterolu (źródło: fasola, groch,
płatki owsiane, kapusta, brokuły, marchew).



Błonnik nierozpuszczalny wywiera korzystny wpływ
na funkcjonowanie przewodu pokarmowego –
zapobiega zaparciom, obniża poziom trójglicerydów
we krwi (źródło: otręby pszenne, pieczywo razowe,
ryż ciemny).

Substancje słodzące



Z diety stosowanej w cukrzycy należy całkowicie
wyeliminować cukier, jednak można go zastąpić
„sztucznymi środkami słodzącymi” dostępnymi w
aptekach.



Aspartamian – nie stosować do potraw poddawanych
obróbce cieplnej, nie stosować u chorych na
fenyloketonurie.



Sacharyna- można stosować do pieczenia i gotowania



Acetosulfam K



Peptis T

Techniki kulinarne

Posiłki powinny być przyrządzane tak, aby

nie zwiększać kaloryczności potraw i
produktów, czyli unikać smażenia w
głębokim tłuszczu.



gotowanie w wodzie,



gotowanie na parze,



pieczenie w folii, pergaminie,



przyrządzanie potraw z rusztu, grilla.